Kusursuz bir hayat nitekim kusursuz mudur? Sinemanın felsefik alt yapısı insan zihninde bu sorunun canlanması üzerine şurası adeta.
90’lı yılların sonlarından bu vakte ; genetik mühendisliği ,klonlama ve genom projeleri tanınan olarak dünya gündemini işgal ettiğini biliyoruz ki son derece haklı sebeplerle bu işgali gerçekleştirmişlerdir. Zira eski vakit okülistlerinden , Nazilere kadar dilek edilen üstün ırk fikrinin hayata geçebilmesinin tek yolu bu genom projeleridir. Bu projelerin faşistik bir fikir olduğu apaçık ortada olmasına rağmen etikliğini ve anti hümanistik yapısını tartışmayı aşağıda sinemanın sahneleri üzerinde yapacağız.
Lakin unutmamalıyız ki Vincent’ın da dediği üzere yazgısı belirleyen bir gen yoktur.
Sahne 1 – Duş ve işe gitmeden evvelki hazırlanma süreci
Vincent duşta hücrelerini yok etmek istercesine sert bir halde ovunuyor , sonrasında duşta kalan kalıntılarından büsbütün kurtulmak için ateşe veriyor. Burada benliğine duyduğu öfkeyi , tanrısal bir çocuk olmaktan apaçık nefret ettiğini görebiliyoruz . Sonrasında işe gitmeden evvel ki hazırlanma sürecinde ki itinası da epeyce dikkat alımlı. İdrar torbasını bağlamak için oluşturduğu düzenek , Eugene’nin parmak dokusuna kan enjekte edişi mefkurelerine ulaşmak ismine son derece muazzam ilgi göstermesini Freudyen bir bakış açısıyla elinde kalan tek sevgi objesinin hayalleri olduğunu söyleyebiliriz.
Sahne 2- Gattaca’ya giriş sahnesi
Tekrar sinema birinci dakikalarında gördüğümüz bu sahne fütüristik mimari yapıyla dikkatimizi çekiyor. İnsanların tek dünya sisteminin getirisi olarak birbirlerinin kopyası biçimde üniforma misali ekip elbise giyip siyahlara bürünmeleri varoluşsal bir ümitsizliği simgelemekte ve Gattaca’ya girerken turnikelerinden geçişleri , çalışırken ki duruşları , dokunuşları bir robot ordusunu andırmakta. Bunu durumu da davranışçılığın , toplumsal öğrenme kuramıyla açıklayabiliriz. Bandura' ya nazaran, birçok insan davranışı modeli gözlemleme yoluyla öğrenilir.Bireyler, öteki bireylerin davranışlarını gözlemleyerek, o davranışın sonuçları ile ilgili bilgi sahibi olur ve bunu kendine adapte eder. Yani bu kusursuz beşerler toplum da var olmak için ahenk göstermek , farklarını en aza indirgemekteler.
Sahne 3- Vincent’ın iş yerindeki çalışma masası
Vincent süratli bir halde klavyede verilen misyonu yerine getirirken eş vakitli olarakta doku kalıntısı bırakmamak için tuşlarının ortasını temizlemekte ve tam o sırada müdürü gelip ona övgü dolu kelamlar söyleyip Titan’a gitmesinin muştusunu verir. Vincent sözsüz bir formda yalnızca ne vakit olacağını sorup işine geri döner . Aslında narsistik bir kişilik yapılanması göstergesi üzere duran davranışlarının altında derin endişeler yatmaktadır ve erken yaştaki periyotlarından kalan fixasyonların oluşturduğu aşağılık duygusu da kendini göstermektedir.
Sahne 4-Vincent’ın geçmişe gidip doğumunu anlatması
Ailesine aşk meyvesi olarak doğduğu için sitem ederek başlıyor ve en değerli part doğduğu ve topuğundan kan alındığı sahnede daha hayatta ki birinci saniyesinde genetik ırkçılığa maruz kalıp umutsuz bir olay olarak dünyaya gözünü açıyor. Olasılıklar üzerine konseyi bir formda yakalanabileceği ruhsal ve patolojik sıkıntılar sıralanırken babasının gözlerindeki pişmanlığı görebiliyoruz. Annesi her ne kadar keyifli olsa da erkek çocuk için kıymetli bir idol olan baba figürü için her şey tam zıddı gözüküyor.
Sahne 5 – Babanın çocuklarının uzunluklarını ölçtüğü sahne
Adler kardeş sıralamasından ve ehemmiyetinden sık sık bahseder. Fakat başlangıçta kusurlu abi ve kusursuz erkek kardeş için bu kuramın ehemmiyet verdiği doğum sırasının kıymeti tezi çürütülecek üzere bir izlenim sunuyor. Anton’ın daha uzun olması , daha yeterli yüzmesi , sıhhati , gelişimi üzere faktörlerin âlâ seyrediyor olması Vincent’ta aşağılık kompleksi tohumlarının atılmasına neden oluyor.Bu durumu Erickson ‘un başarılı olmaya karşı aşağılık duygusu geliştirme modeliyle de açıklyabiliriz. Anton’a ailesinin yanlış rehberlik etmesi de bu çatışmanın esas kaynaklarındandır.
Sahne 6 – Vincent’a ve ailesi kahvaltı masasında
Ergenlik çağına girmiş olan kardeşler kimlik kazanma ve kimlik karmaşası yaşamaya başlamışlardır. Aile tekrar tam bu noktada Vincent’a köstek olur. Astronot olmasının imkansız olduğu telaffuzları her ne kadar zıt psikoloji yaratması açısından yararlı olsa da Vincent’ın aile bağlarından soyutlanmasına da neden olmuştur. Bu durum içinde davranışçı Watson, kaygı, öfke ve sevginin, üzerine bütün davranışların inşa edildiği refleksler olduğunu düşünür. Bu hislerin olumlu ya da olumsuz davranışlara dönüşmesinden ebeveynleri sorumlu meblağ. Ki ebeveynlerin kendi kusurlu yapılarından ötürü Vincent bu biçimde doğmuştur. Aile savunma düzeneği geliştirmiş ve büsbütün bunu çocuklarına yansıtarak kendi şuurları rahatlatmaya çalışmaktadırlar.
Sahne 7- Kardeşlerin ikinci defa denizde yarışları
Ailesinin baskısı ve aşağılık kompleksiyle yeterlice baskılanmış olan Vincent bu sefer yüzerken kardeşini yener. Bu kompleks zihninde çok büyük bir duvar oluşturmuş olduğu için bunun kırılmasıyla dünyada ki her şeyin mümkün olabileceğine olan motivasyonu en üst düzeye ulaşur.
Sahne 8- Gattaca’da işe başlama
Vincent için burda her ne kadar temizlikçi olarak bile işe başlamış dahi olsa edimsel olarak şartlanmasına neden olan doğal bir pekiştireç oluşmuştur. Yıldızlara ve hayallerine bir adım daha yaklaşan Vincent’ın karşısına yasa dışı halde ona yardım edicek bir tabip ve bir kusursuz olan Eugene (Jerome) çıkmıştır. Onun kimliğini alıp ona birebir benzeyebilceği ameliyatlar geçirmiştir. Buna bacaklarını uzattırmak üzere bol acılı bir tecrübe dahildir.İdealleri uğruna bu türlü bir şeyi yapması Eugene ile ortalarında ki itimadı sağlamlaştırmış , ikisini bir bütün haline getirmiştir.Eugene ismi ise eski Yunancada kusursuz olan manasına gelmesi ve Jerome’nin bunun göbek ismi olarak kullanması pürüzüne karşın hala narsistik bir kişilik örgütlenmesine sahip olduğunun göstergesidir.Ve hayatı boyunca daima ikinci olması onunda bir aşağılık kompleksine sahip olduğunun deliller niteliktedir.
Sahne 9- Vincent ve Eugene’nin yemek sahnesi
Vazife müdürünün nasıl öldürüldüğü meçhul olmasına rağmen Vincent’ın işine yarayan bir durumdur ve her ne kadar itidalli olmaya çalışsa da sigara üzere gerilim yatıştırıcı bir hususa sinema boyunca birinci defa sığınması kaygılandığının göstergesidir. Ve yemek sırasında uzaya gitmeyi ana rahmine sığınmakla benzeştirmesi bilinçaltında yatan kendine güvensizliği şimdi daha tam aşamadığını anlatır bizlere.
Sahne 10- Dna sarmalı ayrıntıları
Meskendeki dna sarmalını andıran bir merdiven yerleştirilmiş. Bir sahnede Vincent en üst basamaklardan aşağıdaki Eugene’ye taşıdığı dnaların gerçek sahibine bakıyor. Asıl bay harikanın kendisi olduğunu ima eder formda. Ayrıyeten Gattaca da ki süreç ekranlarıda geçerli bireyler için sağ üst köşede sonsuzluk , geçersiz şahıslar içinse hançer logosu çıkmaktadır. Kusursuz değilsen yok olmaya mahkumsundur alt metinini uygun yorumlamıştır.
Sahne 11- Irene ile Vincent’ın yakınlaşması
Katıldıkları davet sonrası flörtleşmeye başlayan çiftimizi asıl birbirine çeken şey , ikisinin de kusurlu yani ilah çocuğu olmaları. İnanç doğumuyla dünyaya gelmenin yarattığı yetersizlik algısı ikisi bir ortaya geldiğinde bir bütün oluşturup kusursuz hale gelmektedir. Irene her ne kadar Vincent’a karşı kuşkucu bir ön yargıyla yaklaşmaya başlamış olsa da derinlerinde baht ortağı olduklarına dair bir inanış sahibidir. Birinci tensel birliktelikleri iki kusurlunun aslında gerçek kusursuzluğa sahip olduklarını gösterse de yaşadıkları ekolojik baskılar Vincent’ın sabah yeniden kendi vücudundan ve palavra üzerine heyeti kişiliğinden duyduğu nefreti gözler önüne sermektedir.
Sahne 12- Dedektif Anton’un konuta baskın yapması
Gattaca da Jerome ismiyle çalışanın , ağabeyi Vincent olduğunu anlayan dedektif gerçekleri apaçık yakalamak asılında son yarışlarında onu geçen ağabeyini bu sefer yenebilmek için her kozu oynamaya çalışır. Kusurlu ağabeyinin inancının gücüne takviye olan kişi sayısı o kadar fazladır ki , Anton’ın burada ki üstünlük uğraşı cevapsız kalacaktır.
Sahne 13- Abi kardeşin üçüncü ve son kere yarışları
Yarı yoldayken Anton yeniden çeşitli mazeretlerle geri dönmek istemektedir , kusursuzluğuna itimadı asla tam oluşmamıştır. Ve Vincent’a sorduğu ‘bunu nasıl yaptın ? ‘ sorusu karşılığında ‘asla gerimde hiçbir şey bırakmayarak cevabı’ Anton ile ortalarındaki kurdukları simbiyotik bağlantının ne kadar eksiklerle dolu olduğunu tek bir cümle ile açıklar nitelikteydi.
Sahne 14 – Yıldızlara kavuşma
Hekimin Vincent’ın hayallerine duyduğu tutku sebebiyle onun bir kusurlu olduğunu bile bile uzay mekiğine binmesine müsaade vermesi ve oğlu üzerinden atıfta bulunarak onu duyduğu hayranlığı lisana getirmesi Vincent’ın sonunda ülkü benliğini kazandığının göstergesidir.
Vincent’ın mekiğinin uzaya ateşlenmesiyle ; bedenimizdeki her atomun yıldızlardan geldiği niyetiyle , Vincent yıldızlara giderken aslında dünyada ayrılmadığını fenomenler dünyasından gerçek (idealar) dünyasına kavuşmaya gittiğini söylemesi sinemanın en can alıcı sahnesidir. Ve mekikle eş vakitli olarak Anton’ın kendini yakarak intihar etmesi istisnasız her atomunun bu dünyadan silinerek hakikaten ilişkin olduğumuz yere gitmesini arzulamasına dayanan bir intihar biçimini anlatmaktadır.
İnsanları ve insanlığı var eden farklılıklarıdır bunları kusur olarak nitelemek her bir bireyin farklı bir biçimde sahibi olduğu harikalığı gölgelemektedir. Yıldız tozu olarak bir nevi yıldızlar ortası seyahat yapmaktayız. Ve dünya durağındaki geçirdiğimiz vakit ünitesine ‘hayat’ diyoruz. Bu hayatı yaşayabilmek için tahminen ahenk göstermemiz gereken beşerler olabilir , tahminen çeşitli savunma sistemleri gelişitirip baskılamamız gereken tecrübelerimiz olabilir lakin hiç biri gerçek benliğimizi tanıyıp , ülkülerimize ulaşmamıza mahzur olamaz.