Guneş carpması, aşırı sıcak sonucu beden ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulmasına bağlı gelişen sıcak carpması tedavi edilse bile oldurucu olabilir ya da kalıcı zararlar verebilir Bu nedenle de onlem alınması buyuk onem taşır
Guneş carpması kızgın guneş altında uzun sure kalanlarda ve daha cok cocuklarda gorulen bir yaz hastalığıdır Şiddetli baş ağrısı, bulantı, kusma ve yuksek ateşle kendini gosterir Boyle bir durumda hastanın serin bir yere goturulmesi, vucudu sıkan giysilerin cıkarılması, başıma soğuk kompres veya buz torbası konulması onerilir Ateş cok yuksekse vucudun ıslak bir carşafla sarılması, hastanın havadar bir yerde tutulması ve serin bir cankurtaranla hastaneye taşınması gerekir Başa ve kasıklara uygulanan soğuk kompres de vucut sıcaklığını duşurur
Guneş carpması, aşırı sıcak sonucu beden ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulmasına bağlı ciddi bir durumdur Tedavi edilse bile oldurucu olabilir ya da kalıcı zararlar verebilir; bu nedenle guneş carpmasına karşı onlem alınması buyuk onem taşır Makine dairesi, celik tezgahları gibi cok sıcak yerlerde calışanlarda da hic guneş gormemelerine karşılık, ‘guneş carpması’ etkileri ortaya cıkabilir Bu nedenle doktorlar son yıllarda “guneş carpması yerine genellikle “sıcak carpması terimini kullanmaktalar Bedende ortaya cıkan değişiklikler aşırı ısıya karşı bir tepkidir Fakat direkt olarak guneş ışınlarına maruz kalmak o bolgenin o anki hava sıcaklığından da daha fazla ısınmasına neden olacağından sıcak carpması gorulme riskini arttırır Ozellikle başı direkt guneş ışınlarından korumak (şapka ) bu nedenle buyuk onem taşır
NEDENLERİ
Bedenin, ısı yitirmeye yarayan iki mekanizması vardır Birincisi, damarların genişleyerek deriye daha fazla kan taşımasıdır, boylece deri yuzeyinden yitirilen ısı miktarı artar İkincisi de ter bezlerinin salgısıyla derinin soğutulmasıdır Ter bezleri deri yuzeyine tuzlu bir salgı (ter) gonderirler ve bu hemen buharlaşarak derinin ısı yitirmesini sağlar Sıcak carpmasında onemli olan, yalnızca termometrede okunan sıcaklık değildir Isının beden ustundeki etkisini artıran ceşitli koşullar vardır Sozgelimi hava cok nemliyse, ter kolayca buharlaşamaz ve bu yuzden ısı kaybı zorlaşır Hava cok durgunsa, hava akımıyla beden yuzeyinden ısı atılması zorlaşır
Terle birlikte tuz ve su yitirilmesi, “sıcak yorgunluğu denen duruma yol acabilir Bu da, denetim altına alınmazsa, bedenin ısı ayarlayıcı mekanizmalarını iflasa kadar goturur Ama beden zamanla sıcağa uyum sağlayıp, tuz yitimini duşurur ve boylece sıcaklık değişikliklerinden daha az etkilenir Cocuklar ve yaşlı insanlar, bedenlerindeki ısı duzenleyici mekanizmalar yetersiz olduğundan, sıcaklık değişikliklerinden fazla etkilenir Ayrıca yaşlılar, genellikle sıcakta gereğinden fazla giyinirler Sıcağa alışkın olmayanlar, şişman kişiler, cok icki icenler ve ateşli hastalık gecirmekte olanlar icin de sıcak carpması tehlikesi daha yuksektir
Alkollu icecekleri icmeyiniz
COCUKLAR İCİN ONLEMLER:
Guneş ışınlarının en kuvvetli olduğu saatlerde, sabah 10:00 ile oğleden sonra 15:00 arasında cocuğunuzu direkt guneşte bırakmayın
Golge kuralını oğretin Golgeniz kendinizden ufaksa cocuğunuzu guneşe cıkarmayın
Şapka, uzun kollu tişort gibi koruyucu elbiseler giydirin
Bebek 6 aydan kucukse koruyucu krem surmektense koruyucu elbise ve golgelikli bebek arabası kullanın ve bebeği golgede bırakın
Guneşten koruyucu kremler kullanın
Her iki ultraviyole dalgasına yani UVA ve UVB’ye karşı koruyucu urunler kullanın Koruma faktoru en az 15 olsun Guneşe cıkmadan yarım saat once uygulayın Eğer suda fazla kalıyorsa veya havluyla kurulanıyorsa tekrar tekrar surun
UVA ve UVB’ye karşı yuzde 100 koruyuculuğu olan guneş gozluğu taktırın Kenarları kapalı gozlukleri tercih edin
Guneş ışınlarının yansımalarına dikkat edin, beyaz kum ve su ışınları yansıtır, bu gibi alanlarda korunmayı artırın Dağlar da yuksekliği nedeniyle yuksek koruma gerektirir
Cocuğunuzun cildini arada muayene ederek benlerinde buyume olup olmadığına dikkat edin
BELİRTİLER
Sıcak carpmasının uc ana belirtisi, cok yuksek ateş (41º C’tan fazla), terleyememe ve komaya kadar giden sinir sistemi bozukluklarıdır Ruhsal durum bozuklukları, uyumsuzluk ve baş ağrısı, sersemlik ve yurumede zorlukla birlikte gorulebilecek ilk belirtilerdir İleri evrelerde bilinc yitimi de olabilir
İlerlemiş sıcak carpması cok tehlikelidir, tedavi edilse bile hastaların yuzde 20’si olur İyileşenlerin sinir sistemlerinde kalıcı hasarlar oluşabilir; denge ve koordinasyonlarının normale donmesi ise aylar alır Ama ilk belirtide tanı konur ve tedaviye bilinc yitiminden once girişilirse, iyileşme şansı yuksektir
YAPILMASI GEREKENLER
Hasta golge bir yere goturulmeli
Nasıl yapabiliyorsa, hasta cok hızlı bir şekilde soğutulmalı
Vucut sıcaklığını takip edilmeli, sıcaklık 38 39º C’ye duşunceye kadar soğutmaya devam edilmeli
Alkollu icecekler kesinlikle verilmemeli
Bilinci ve davranışları normalse icecek bir şey verilmeli
Eğer bilinci yerinde değilse icecek bir şey verilmemeli, boğulmasına neden olabilirsiniz
Kusuyorsa yan yuzukoyun yatırılmalı
Cok acele tıbbi yardım cağırılmalı
Belirtiler ortaya cıkar cıkmaz doktor cağrılmalı Bu arada hastanın ateşi duşurulmeye calışılmalı Ateş 38º C’a kadar duşurulebilir ama daha aşağı inerse hastanın dolaşım şokuna girebileceği unutulmamalı
Hastayı serinletmenin en iyi yolu soğuk su banyosudur Guneş carpmasına karşı en etkili yol guneşten ve sıcaktan korunmaktır Bu amacla bedenin aşırı ısınmamasına, guneş altında fazla kalmamaya, sıcakta bol ve serin tutan giysiler giymeye, sıcak iklimde calışırken fazla su icip tuz almaya dikkat etmek gerekir
Guneş carpması coğunlukla dikkatsiz davranma sonucu oluşur Ozellikle yaz aylarında insanların bronzlaşma hevesleri ağır sonuclara yol acabilir Kısa surede yanık bir tene kavuşmak isteyen coğu kişi guneşe cıktıkları ilk gun cok uzun sure guneş altında kalır Oysa bunun sıcak carpmasının yanı sıra yanıklara da yol acması gibi ciddi sonucları bulunur En iyisi guneşe yavaş yavaş alışmak ve bu konuda aşırıya kacmamaktır
Bu arada guneşe cıkarken guneş ışınlarının acısını da goz onune almak gerekir Guneşin en tehlikeli olduğu saatler oğle saatleridir Guneş carpması ya da ciltte oluşan lekeler, alerjik reaksiyonlar ve yanıklar icin uzman bir doktora gorunmeyi, en onemlisi tum bunların kucuk tedbirlerle onlenebileceğini unutmayın!
Guneş carpması kızgın guneş altında uzun sure kalanlarda ve daha cok cocuklarda gorulen bir yaz hastalığıdır Şiddetli baş ağrısı, bulantı, kusma ve yuksek ateşle kendini gosterir Boyle bir durumda hastanın serin bir yere goturulmesi, vucudu sıkan giysilerin cıkarılması, başıma soğuk kompres veya buz torbası konulması onerilir Ateş cok yuksekse vucudun ıslak bir carşafla sarılması, hastanın havadar bir yerde tutulması ve serin bir cankurtaranla hastaneye taşınması gerekir Başa ve kasıklara uygulanan soğuk kompres de vucut sıcaklığını duşurur
Guneş carpması, aşırı sıcak sonucu beden ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulmasına bağlı ciddi bir durumdur Tedavi edilse bile oldurucu olabilir ya da kalıcı zararlar verebilir; bu nedenle guneş carpmasına karşı onlem alınması buyuk onem taşır Makine dairesi, celik tezgahları gibi cok sıcak yerlerde calışanlarda da hic guneş gormemelerine karşılık, ‘guneş carpması’ etkileri ortaya cıkabilir Bu nedenle doktorlar son yıllarda “guneş carpması yerine genellikle “sıcak carpması terimini kullanmaktalar Bedende ortaya cıkan değişiklikler aşırı ısıya karşı bir tepkidir Fakat direkt olarak guneş ışınlarına maruz kalmak o bolgenin o anki hava sıcaklığından da daha fazla ısınmasına neden olacağından sıcak carpması gorulme riskini arttırır Ozellikle başı direkt guneş ışınlarından korumak (şapka ) bu nedenle buyuk onem taşır
NEDENLERİ
Bedenin, ısı yitirmeye yarayan iki mekanizması vardır Birincisi, damarların genişleyerek deriye daha fazla kan taşımasıdır, boylece deri yuzeyinden yitirilen ısı miktarı artar İkincisi de ter bezlerinin salgısıyla derinin soğutulmasıdır Ter bezleri deri yuzeyine tuzlu bir salgı (ter) gonderirler ve bu hemen buharlaşarak derinin ısı yitirmesini sağlar Sıcak carpmasında onemli olan, yalnızca termometrede okunan sıcaklık değildir Isının beden ustundeki etkisini artıran ceşitli koşullar vardır Sozgelimi hava cok nemliyse, ter kolayca buharlaşamaz ve bu yuzden ısı kaybı zorlaşır Hava cok durgunsa, hava akımıyla beden yuzeyinden ısı atılması zorlaşır
Terle birlikte tuz ve su yitirilmesi, “sıcak yorgunluğu denen duruma yol acabilir Bu da, denetim altına alınmazsa, bedenin ısı ayarlayıcı mekanizmalarını iflasa kadar goturur Ama beden zamanla sıcağa uyum sağlayıp, tuz yitimini duşurur ve boylece sıcaklık değişikliklerinden daha az etkilenir Cocuklar ve yaşlı insanlar, bedenlerindeki ısı duzenleyici mekanizmalar yetersiz olduğundan, sıcaklık değişikliklerinden fazla etkilenir Ayrıca yaşlılar, genellikle sıcakta gereğinden fazla giyinirler Sıcağa alışkın olmayanlar, şişman kişiler, cok icki icenler ve ateşli hastalık gecirmekte olanlar icin de sıcak carpması tehlikesi daha yuksektir
Alkollu icecekleri icmeyiniz
COCUKLAR İCİN ONLEMLER:
Guneş ışınlarının en kuvvetli olduğu saatlerde, sabah 10:00 ile oğleden sonra 15:00 arasında cocuğunuzu direkt guneşte bırakmayın
Golge kuralını oğretin Golgeniz kendinizden ufaksa cocuğunuzu guneşe cıkarmayın
Şapka, uzun kollu tişort gibi koruyucu elbiseler giydirin
Bebek 6 aydan kucukse koruyucu krem surmektense koruyucu elbise ve golgelikli bebek arabası kullanın ve bebeği golgede bırakın
Guneşten koruyucu kremler kullanın
Her iki ultraviyole dalgasına yani UVA ve UVB’ye karşı koruyucu urunler kullanın Koruma faktoru en az 15 olsun Guneşe cıkmadan yarım saat once uygulayın Eğer suda fazla kalıyorsa veya havluyla kurulanıyorsa tekrar tekrar surun
UVA ve UVB’ye karşı yuzde 100 koruyuculuğu olan guneş gozluğu taktırın Kenarları kapalı gozlukleri tercih edin
Guneş ışınlarının yansımalarına dikkat edin, beyaz kum ve su ışınları yansıtır, bu gibi alanlarda korunmayı artırın Dağlar da yuksekliği nedeniyle yuksek koruma gerektirir
Cocuğunuzun cildini arada muayene ederek benlerinde buyume olup olmadığına dikkat edin
BELİRTİLER
Sıcak carpmasının uc ana belirtisi, cok yuksek ateş (41º C’tan fazla), terleyememe ve komaya kadar giden sinir sistemi bozukluklarıdır Ruhsal durum bozuklukları, uyumsuzluk ve baş ağrısı, sersemlik ve yurumede zorlukla birlikte gorulebilecek ilk belirtilerdir İleri evrelerde bilinc yitimi de olabilir
İlerlemiş sıcak carpması cok tehlikelidir, tedavi edilse bile hastaların yuzde 20’si olur İyileşenlerin sinir sistemlerinde kalıcı hasarlar oluşabilir; denge ve koordinasyonlarının normale donmesi ise aylar alır Ama ilk belirtide tanı konur ve tedaviye bilinc yitiminden once girişilirse, iyileşme şansı yuksektir
YAPILMASI GEREKENLER
Hasta golge bir yere goturulmeli
Nasıl yapabiliyorsa, hasta cok hızlı bir şekilde soğutulmalı
Vucut sıcaklığını takip edilmeli, sıcaklık 38 39º C’ye duşunceye kadar soğutmaya devam edilmeli
Alkollu icecekler kesinlikle verilmemeli
Bilinci ve davranışları normalse icecek bir şey verilmeli
Eğer bilinci yerinde değilse icecek bir şey verilmemeli, boğulmasına neden olabilirsiniz
Kusuyorsa yan yuzukoyun yatırılmalı
Cok acele tıbbi yardım cağırılmalı
Belirtiler ortaya cıkar cıkmaz doktor cağrılmalı Bu arada hastanın ateşi duşurulmeye calışılmalı Ateş 38º C’a kadar duşurulebilir ama daha aşağı inerse hastanın dolaşım şokuna girebileceği unutulmamalı
Hastayı serinletmenin en iyi yolu soğuk su banyosudur Guneş carpmasına karşı en etkili yol guneşten ve sıcaktan korunmaktır Bu amacla bedenin aşırı ısınmamasına, guneş altında fazla kalmamaya, sıcakta bol ve serin tutan giysiler giymeye, sıcak iklimde calışırken fazla su icip tuz almaya dikkat etmek gerekir
Guneş carpması coğunlukla dikkatsiz davranma sonucu oluşur Ozellikle yaz aylarında insanların bronzlaşma hevesleri ağır sonuclara yol acabilir Kısa surede yanık bir tene kavuşmak isteyen coğu kişi guneşe cıktıkları ilk gun cok uzun sure guneş altında kalır Oysa bunun sıcak carpmasının yanı sıra yanıklara da yol acması gibi ciddi sonucları bulunur En iyisi guneşe yavaş yavaş alışmak ve bu konuda aşırıya kacmamaktır
Bu arada guneşe cıkarken guneş ışınlarının acısını da goz onune almak gerekir Guneşin en tehlikeli olduğu saatler oğle saatleridir Guneş carpması ya da ciltte oluşan lekeler, alerjik reaksiyonlar ve yanıklar icin uzman bir doktora gorunmeyi, en onemlisi tum bunların kucuk tedbirlerle onlenebileceğini unutmayın!