Haksız Fiil Kosulları Nedir
Hileli Fiil
Hukuka aykırı olarak bir kimsenin şahsına veya mal varlığına zarar veren fiile haksız fiil denir Haksız fiil borç kaynaklarından birisi kabul edilmiş olup zararı veren tazmînle sorumludur Hileli fiil sorumluluğu akit dışı hukuka tutarsız kusurlu bir davranışla bir kimseye bahşedilen zararın giderilmesi demektir (İslâm hukukunda hileli fiil sorumluluğu iki şekilde ortaya çıkar; mübaşereten (doğrudan) hasar doğuran hileli fiil ve tesebbüben (sebebiyet yoluyla) zarar doğuran hileli fiil)
Haksız fiilin unsurlarını; tavır hasar yerinde illiyet bağıntısı kusur ve hukuka aykırılık oluşturmaktadır
Hileli fiil sorumluluğunun gerçekleşmesi için meydana gelen zararı bir insan davranışı oluşturması ve hukuka tutarsız olması gerekir Hukuka aykırılık ise şahısların mal ve şahıs varlıklarını doğrudan doğruya ya da dolaylı bir şekilde koruma amacı güden yazılı veya yazılı olmayan emredici tutum kurallarının ihlalidir
Hukuka aykırılığın iki şartı vardır:
A) davranışın hasar vermeyi yasaklayan veya hasar vermeyi durdurmak amacıyla açıklanmış bir davranışı emreden bir hukuk normuna aykırı olması;
B) hukuka uyarlama sebeplerinin bulunmamasıdır Hukuka uygunluk sebepleri ise; hakkın kullanılması adalet sahibinin izni ulus yetkisinin kullanılması ya da salahiyetli makamın izni ve zarurettir
Hileli fiilden doğan zarar maddî veya manevî hasar olabilir Maddî zarar; Bir kimsenin iradesi dışında malvarlığında meydana gelen eksilmeye denir Hileli fiil sorumluluğunda tazmînât için zararın fahiş olması gerekmez tersine haksız fiillerin meydana getirdiği zararda azlık ve çokluk farkı bulunmaksızın tazmînât söz konusudur Manevî hasar ise; bir kişinin kişiliğini yani şahıs varlığını oluşturan hukukî değerlerin saldırıya uğraması dolayısıyla uğramış olduğu nesnel eksilme ve kayıplardır İslâm bilginlerinin çoğunluğuna tarafından manevî hasar sebebiyle tazmînâta hükmedilemez Zira maddî tazmînâtın manevî zararı karşılaması olası değildir
Zararı doğuran fiili birkaç birey beraberce işlemiş iseler sorumlulukları müşterek ve eşittir Ancak faillerden biri doğrudan hasar veren fiili diğeri de sebebiyet veren bir fiili işlemişse mesuliyet aracısız hasar veren fiilin failine yüklenir
Gerek şahsa ve gerekse mala yönelik haksız fiillerde daha ziyade gerçekleşmiş zararın tazmîni cihetine gidilmiş; gerçekleşecek zararlar belirsizlik nedeniyle tazmîn edilmesi gereken hasar olarak görülmemiştir Hileli fiil neticesinde zarar görebilen malın mislî olması halinde misliyle; mislî olmaması halinde de kıymetiyle tazmîn edilir *
Hileli Fiil
Hukuka aykırı olarak bir kimsenin şahsına veya mal varlığına zarar veren fiile haksız fiil denir Haksız fiil borç kaynaklarından birisi kabul edilmiş olup zararı veren tazmînle sorumludur Hileli fiil sorumluluğu akit dışı hukuka tutarsız kusurlu bir davranışla bir kimseye bahşedilen zararın giderilmesi demektir (İslâm hukukunda hileli fiil sorumluluğu iki şekilde ortaya çıkar; mübaşereten (doğrudan) hasar doğuran hileli fiil ve tesebbüben (sebebiyet yoluyla) zarar doğuran hileli fiil)
Haksız fiilin unsurlarını; tavır hasar yerinde illiyet bağıntısı kusur ve hukuka aykırılık oluşturmaktadır
Hileli fiil sorumluluğunun gerçekleşmesi için meydana gelen zararı bir insan davranışı oluşturması ve hukuka tutarsız olması gerekir Hukuka aykırılık ise şahısların mal ve şahıs varlıklarını doğrudan doğruya ya da dolaylı bir şekilde koruma amacı güden yazılı veya yazılı olmayan emredici tutum kurallarının ihlalidir
Hukuka aykırılığın iki şartı vardır:
A) davranışın hasar vermeyi yasaklayan veya hasar vermeyi durdurmak amacıyla açıklanmış bir davranışı emreden bir hukuk normuna aykırı olması;
B) hukuka uyarlama sebeplerinin bulunmamasıdır Hukuka uygunluk sebepleri ise; hakkın kullanılması adalet sahibinin izni ulus yetkisinin kullanılması ya da salahiyetli makamın izni ve zarurettir
Hileli fiilden doğan zarar maddî veya manevî hasar olabilir Maddî zarar; Bir kimsenin iradesi dışında malvarlığında meydana gelen eksilmeye denir Hileli fiil sorumluluğunda tazmînât için zararın fahiş olması gerekmez tersine haksız fiillerin meydana getirdiği zararda azlık ve çokluk farkı bulunmaksızın tazmînât söz konusudur Manevî hasar ise; bir kişinin kişiliğini yani şahıs varlığını oluşturan hukukî değerlerin saldırıya uğraması dolayısıyla uğramış olduğu nesnel eksilme ve kayıplardır İslâm bilginlerinin çoğunluğuna tarafından manevî hasar sebebiyle tazmînâta hükmedilemez Zira maddî tazmînâtın manevî zararı karşılaması olası değildir
Zararı doğuran fiili birkaç birey beraberce işlemiş iseler sorumlulukları müşterek ve eşittir Ancak faillerden biri doğrudan hasar veren fiili diğeri de sebebiyet veren bir fiili işlemişse mesuliyet aracısız hasar veren fiilin failine yüklenir
Gerek şahsa ve gerekse mala yönelik haksız fiillerde daha ziyade gerçekleşmiş zararın tazmîni cihetine gidilmiş; gerçekleşecek zararlar belirsizlik nedeniyle tazmîn edilmesi gereken hasar olarak görülmemiştir Hileli fiil neticesinde zarar görebilen malın mislî olması halinde misliyle; mislî olmaması halinde de kıymetiyle tazmîn edilir *
