Hırsızlık (sirkat), lügatta bir malı gizilce almaya denir Sirkat, şeriatta da şöyle tarif edilir:
Âkil ve baliğ bir kişinin muayyen bir miktarda para veya malı haksız olarak saklandığı yerden gizlice almasıdır Bir kimseye hırsız denilebilmesi için bir malı saklandığı yerden gizlice alması lazımdır, öyleyse her hırsızlıktan dolayı el kesilemez
Ancak belli bir şahsın muayyen bir miktar para veya malı ona mahsus olan yerden gizlice alması halinde eli kesilebilir İslâm şeriatı böyle varid olmuştur
Hırsızda akıl ve buluğun şart olması, hırsızlığın bir cinayet sayılmasındadır Cinayet ancak akıllı ve baliğ bir kişide tahakkuk eder Deli ve çocuk İse mükellef değildir Bunlar hırsızlık sucunu isteseler dahi hırsızlık cezası İle cezalandırılmazlar Ancak çocuğa İmam tarafından tazir yapılır
Elin kesilmesine sebeb olan para veya malın miktarı hususunda ihtilaf edilmiştir:
İmam Ebu Hanife (ra} ve Süfyan Sevri (ra)'ye göre çalınan para veya mal enaz 10 dirhem gümüş para veya karşılığı mal olursa hırsızın eli kesilir Şayet 10 dirhemden aşağı olursa el kesme cezası uygulanamaz
İmam Malik (ra) ve Şafii (ra)'ye göre İse el kesme cezasının uygulanması için çalınan para veya malın 1 altın liranın dörtte biri veya 3 dirhem gümüş para veya karşılığı mal olmalıdır
Bu miktardan aşağı para veya mal için el kesme cezası uygulanamaz
İmam Ebu Hanife'nin delilleri:
1) Rivayete göre Resulullah (sav), «Çalınan mal veya para 10 dirhem gümüş paradan aşağı olursa hırsızın eli kesilmez» buyurmuştur 1
2) İbni Abbas (ra), İbni Mes'ud (ra), İbni Ömer (ra) ve Ata (ra')ya göre de çalınan mal veya para 10 dirhem gümüş paradan aşağı olursa hırsızın eli kesilmez
İmam Malik ve İmam Şafii'nin delilleri:
1) Hz Ayşe'den şöyle rivayet edilmiştir:
Resulullah (sav), çalınan mal veya paranın miktarı 1 altın liranın dörtte birinden daha fazla olursa hırsızın elini keserlerdi» 2
2) İbnf Ömer (ra)'den rivayet edilmiştir: «Resulullah (sav) 3 dirhem gümüş para değerinde olan bir kalkanı çatan adamın elini kesmiştir» 3
3) Müslim, Hz Ayşe’den şöyle rivayet etmiştir:
«Resulullah (sav), «Hırsızın eli ancak 1 alttn liranın dörtte biri veya onun kadar malı veya daha fazlasını çatması halinde kesilir» buyurdu» Bu hadis, Hz Ebubekir, Hz Ömer, Hz Osman ve Hz Ali'den de nakledilmiştir
İşte Malik ve Şafiiler nakledilen bu hadisler İle bu mevzudakl diğer hadisleri delil alarak hırsızın elinin kesilmesi için enaz 1 altının dörtte biri veya daha fazla değerde para veya karşılığı mal çalması gerektiğini söylemektedirler
Şeyh Sayis, görüşünü şöyle belirtir: «Hadler şüpheli durumlarda düşer Bu durum gözönüne alınırsa İhtiyatlı davranmak gözyumulması caiz olmayan bir gerçektir Ayrıca kaçınmanın mubah kılmadan her zaman önce geldiği göz önünde tutulursa Hanefi mezhebinin görüşünü tercih etmek daha doğrudur Çünkü asrı saadette çalınan kalkanın değeri konusunda farklı görüşler bildirilmiştir Bu kalkanın değeri bazı alimlere göre 3 dirhem gümüş, bazılarına göre 4, bazılarına göre de 10 dirhemdir
Muhtelif alimler tarafından yapılan fiyat takdirlerinin en yükseğini kabul etmek daha uygundur Eğer fiyatların en azını alırsak yapılan hırsızlığın doğrudan doğruya bir cinayet olmadığı zannı ve şüphesi ortaya çıkar
Halbuki İslâmda hadler (cezalar) şüphe ile defedilir, öyleyse el kesmeyi icabettiren çalınan mal bedelini 10 dirhem olarak kabul etmek ve bu meblağdan aşağı değerdeki mal İçin hadden kaçınmak Icabeder Kaçınma her zaman mubahtan öncedir» 4
Çalınan malın mutlaka kapalı bir yerden çalınması lazımdır Bu yerin durumu mala göre değişir
Çünkü Resulullah (sav),
«Ağaçtaki meyve veya dağdaki üstü açık bir barınaktan çalınan mal için el kesilmez Ancak bir barınaktan, bir harman yerinden çalınan mal, bir kalkan değerinde olduğu takdirde hırsızın eti kesilir» buyurmuştur 5
Baraka, halkın kendini ve malını korumak İçin yaptığı bina, çadır ve benzeri yerlere denir Çalınan mal, adı geçen yerlerden calınırsa hırsızın elinin kesilmesi icabeder
Saffan bin Ümeyye'den şöyle rivayet edilmiştir:
«Camide, üzerimde 30 dirhem gümüş para değerinde bir elbise ile uyuyordum Dışarıdan gelen birisi hırsızlık niyetiyle elbisemi alınca hemen uyanarak yakaladım ve resulullah (sav)'a getirdim Resulullah (sav) onun elinin kesilmesini emretti Bunun üzerine ben, «Ya Resulullah, 30 dirhem gümüş para değerinde bir mal için mi elini kesiyorsun? Ben o malı satar, bedelini de hemen almazdım» dedim Resulullah (sav), «Bu adamı bana getirmeden önce dediklerini niçin yapmadın?» buyurdu»6
Cezanın uygulanması İçin çalınan malın hırsız için helal olduğu yolunda bir şüphe de bulunmamalıdır Çünkü Resulullah (sav), «Hadlerde (cezalarda) şüphelerden kaçınınız,» buyurmuştur
Bu şart meşhur olduğundan zaruri olarak bilinen şeylerdendir Şu halde köle efendisinin, baba oğlunun, oğul babanın, ortak ortağının malını çaldığı için eli kesilemez Çünkü bu sayılan mallarda hırsızın hakkının bulunacağı şüphesi vardır Halbuki hırsızlıkta hırsızın çaldığı mal üzerinde şüphe derecesinde da*hi hakkının olmaması şarttır
Dipnot
1 Amr bin Şuayb babasından, o da dedesinden Zeylai Nebbûrraeti, C 3, S 355
2 Ebu Davud, Nesâi Tirmİzi
3 Ahmed bfn Hanbel Tirmizi, İbni Mace
4 Şeyh Sayis Tefsiri Âyeti Kuran C 2 S 189
5 İmam Malik Muvatta
6 Ebu Davud
Kaynak : Muhammed Ali Es Sabuni Ahkam Tefsiri Maide Suresinde
reddulmuhtar sitesinden alıntıdır
Âkil ve baliğ bir kişinin muayyen bir miktarda para veya malı haksız olarak saklandığı yerden gizlice almasıdır Bir kimseye hırsız denilebilmesi için bir malı saklandığı yerden gizlice alması lazımdır, öyleyse her hırsızlıktan dolayı el kesilemez
Ancak belli bir şahsın muayyen bir miktar para veya malı ona mahsus olan yerden gizlice alması halinde eli kesilebilir İslâm şeriatı böyle varid olmuştur
Hırsızda akıl ve buluğun şart olması, hırsızlığın bir cinayet sayılmasındadır Cinayet ancak akıllı ve baliğ bir kişide tahakkuk eder Deli ve çocuk İse mükellef değildir Bunlar hırsızlık sucunu isteseler dahi hırsızlık cezası İle cezalandırılmazlar Ancak çocuğa İmam tarafından tazir yapılır
Elin kesilmesine sebeb olan para veya malın miktarı hususunda ihtilaf edilmiştir:
İmam Ebu Hanife (ra} ve Süfyan Sevri (ra)'ye göre çalınan para veya mal enaz 10 dirhem gümüş para veya karşılığı mal olursa hırsızın eli kesilir Şayet 10 dirhemden aşağı olursa el kesme cezası uygulanamaz
İmam Malik (ra) ve Şafii (ra)'ye göre İse el kesme cezasının uygulanması için çalınan para veya malın 1 altın liranın dörtte biri veya 3 dirhem gümüş para veya karşılığı mal olmalıdır
Bu miktardan aşağı para veya mal için el kesme cezası uygulanamaz
İmam Ebu Hanife'nin delilleri:
1) Rivayete göre Resulullah (sav), «Çalınan mal veya para 10 dirhem gümüş paradan aşağı olursa hırsızın eli kesilmez» buyurmuştur 1
2) İbni Abbas (ra), İbni Mes'ud (ra), İbni Ömer (ra) ve Ata (ra')ya göre de çalınan mal veya para 10 dirhem gümüş paradan aşağı olursa hırsızın eli kesilmez
İmam Malik ve İmam Şafii'nin delilleri:
1) Hz Ayşe'den şöyle rivayet edilmiştir:
Resulullah (sav), çalınan mal veya paranın miktarı 1 altın liranın dörtte birinden daha fazla olursa hırsızın elini keserlerdi» 2
2) İbnf Ömer (ra)'den rivayet edilmiştir: «Resulullah (sav) 3 dirhem gümüş para değerinde olan bir kalkanı çatan adamın elini kesmiştir» 3
3) Müslim, Hz Ayşe’den şöyle rivayet etmiştir:
«Resulullah (sav), «Hırsızın eli ancak 1 alttn liranın dörtte biri veya onun kadar malı veya daha fazlasını çatması halinde kesilir» buyurdu» Bu hadis, Hz Ebubekir, Hz Ömer, Hz Osman ve Hz Ali'den de nakledilmiştir
İşte Malik ve Şafiiler nakledilen bu hadisler İle bu mevzudakl diğer hadisleri delil alarak hırsızın elinin kesilmesi için enaz 1 altının dörtte biri veya daha fazla değerde para veya karşılığı mal çalması gerektiğini söylemektedirler
Şeyh Sayis, görüşünü şöyle belirtir: «Hadler şüpheli durumlarda düşer Bu durum gözönüne alınırsa İhtiyatlı davranmak gözyumulması caiz olmayan bir gerçektir Ayrıca kaçınmanın mubah kılmadan her zaman önce geldiği göz önünde tutulursa Hanefi mezhebinin görüşünü tercih etmek daha doğrudur Çünkü asrı saadette çalınan kalkanın değeri konusunda farklı görüşler bildirilmiştir Bu kalkanın değeri bazı alimlere göre 3 dirhem gümüş, bazılarına göre 4, bazılarına göre de 10 dirhemdir
Muhtelif alimler tarafından yapılan fiyat takdirlerinin en yükseğini kabul etmek daha uygundur Eğer fiyatların en azını alırsak yapılan hırsızlığın doğrudan doğruya bir cinayet olmadığı zannı ve şüphesi ortaya çıkar
Halbuki İslâmda hadler (cezalar) şüphe ile defedilir, öyleyse el kesmeyi icabettiren çalınan mal bedelini 10 dirhem olarak kabul etmek ve bu meblağdan aşağı değerdeki mal İçin hadden kaçınmak Icabeder Kaçınma her zaman mubahtan öncedir» 4
Çalınan malın mutlaka kapalı bir yerden çalınması lazımdır Bu yerin durumu mala göre değişir
Çünkü Resulullah (sav),
«Ağaçtaki meyve veya dağdaki üstü açık bir barınaktan çalınan mal için el kesilmez Ancak bir barınaktan, bir harman yerinden çalınan mal, bir kalkan değerinde olduğu takdirde hırsızın eti kesilir» buyurmuştur 5
Baraka, halkın kendini ve malını korumak İçin yaptığı bina, çadır ve benzeri yerlere denir Çalınan mal, adı geçen yerlerden calınırsa hırsızın elinin kesilmesi icabeder
Saffan bin Ümeyye'den şöyle rivayet edilmiştir:
«Camide, üzerimde 30 dirhem gümüş para değerinde bir elbise ile uyuyordum Dışarıdan gelen birisi hırsızlık niyetiyle elbisemi alınca hemen uyanarak yakaladım ve resulullah (sav)'a getirdim Resulullah (sav) onun elinin kesilmesini emretti Bunun üzerine ben, «Ya Resulullah, 30 dirhem gümüş para değerinde bir mal için mi elini kesiyorsun? Ben o malı satar, bedelini de hemen almazdım» dedim Resulullah (sav), «Bu adamı bana getirmeden önce dediklerini niçin yapmadın?» buyurdu»6
Cezanın uygulanması İçin çalınan malın hırsız için helal olduğu yolunda bir şüphe de bulunmamalıdır Çünkü Resulullah (sav), «Hadlerde (cezalarda) şüphelerden kaçınınız,» buyurmuştur
Bu şart meşhur olduğundan zaruri olarak bilinen şeylerdendir Şu halde köle efendisinin, baba oğlunun, oğul babanın, ortak ortağının malını çaldığı için eli kesilemez Çünkü bu sayılan mallarda hırsızın hakkının bulunacağı şüphesi vardır Halbuki hırsızlıkta hırsızın çaldığı mal üzerinde şüphe derecesinde da*hi hakkının olmaması şarttır
Dipnot
1 Amr bin Şuayb babasından, o da dedesinden Zeylai Nebbûrraeti, C 3, S 355
2 Ebu Davud, Nesâi Tirmİzi
3 Ahmed bfn Hanbel Tirmizi, İbni Mace
4 Şeyh Sayis Tefsiri Âyeti Kuran C 2 S 189
5 İmam Malik Muvatta
6 Ebu Davud
Kaynak : Muhammed Ali Es Sabuni Ahkam Tefsiri Maide Suresinde
reddulmuhtar sitesinden alıntıdır