Kanser olağan vücut hücresinin mutasyonu sonucu kontrolsüz olarak süratle çoğalması ile oluşan
tüm dünyada sebebi bilinen vefatlar ortasında kalp ve damar hastalıklarından sonra ikinci sırada yer alan bir hastalıktır.
Kanser %90 çevresel, %10 oranında genetik faktörlere bağlı olarak gelişir. Çevresel faktörlerden en değerlileri; sigara tüketimi, alkol tüketimi, obezite, yanlış beslenme ve hayat usulü ile toksik kimyasallara fazla maruziyettir. Genetik olarak kansere yatkınlığı bilinen şahısların hayat uzunluğu kansere sebep olan toksik kimyasalları etkisizleştiren antioksidanlardan varlıklı beslenme sistemine değer vermeleri gerekmektedir.
Kanser riskini artıran çevresel faktörler
-
Sigara kullanımı -
Fazla alkol kullanımı -
Yetersiz taze meyve ve zerzevat tüketimi -
Yetersiz posa alımı -
Çok yağ ve yağlı yiyeceklerin tüketimi -
Çok tuz ve tütsülenmiş besin tüketimi -
Besinleri yanlış saklama koşulları(mikotoksinler-aflatoksin, küfler) -
Bisfenol-A (BPA) -
Nitrit ve nitrat içeren besinler -
Mangal/doğrudan ateşte pişmiş etler -
Çok et tüketimi -
Pestisitler (tarım ilaçları kalıntıları)
İşlenmiş et eserleri (sosis, salam, sucuk) içeriklerindeki nitrit midede karsinojenik nitrozaminlere dönüşerek bilhassa mide kanseri riskini arttırır. Meyve ve sebzeler (C vitamini) nitritlerin nitrozaminlere dönüşümünü baskılar.
Bitkisel yağları yüksek sıcaklıklarda ısıtmak (yakmak) yağ asitlerini değiştirebilir ve yağ kanserojen olur.
Besin güvenliği açısından; besinleri saklama sırasında doğal olarak oluşan aflatoksin üzere kansinojenler, meyve ve sebzelerde hami kimyasal olarak kullanılan pestisid kalıntılarına ve küflenmiş besinlere dikkat edilmelidir. Nemli ortamda saklanan ve küflenen besinler toksin üretebilir.
KANSERDEN ESİRGEYİCİ BESLENME REHBERİ
-
Sağlıklı kilo korunmalı ve fizikî olarak faal olunmalı. Obezite kronik hastalıkların ve kanserin ortaya çıkmasında tetikleyici öge rolü oynuyor. Amerikan Kanser Derneği yetişkinler için haftada en az 5 gün 30 dk orta derece aktivite önermektedir. -
E vitamini, C vitamini, A vitamini, omega-3, selenyum üzere kanserden esirgeyici vitamin ve mineraller beslenme ile alınmalıdır. Bunun yanında D vitamini eksikliği varsa kesinlikle destek edilmelidir. -
Çalışmalar posadan güçlü beslenmenin kanser riskini azalttığını göstermiştir. Lifli beslenme bilhassa kolon kanserine karşı gözetici tesir gösterir. Meyve ve sebzeler, kurubaklagiller, yulaf, tam tahıl eserleri posadan zengindir. -
Mevsime uygun mevye ve zerzevat seçimi yapılmalı, meyve ve sebzeler çok uygun yıkanmalıdır. Meyve ve sebzelerin hazırlık ve pişirme kademesinde besin kıymeti kayıpları olmaması için yıkamadan yenmemeli, doğradıktan sonra bekletilmemeli, pişirme suları dökülmemelidir. -
Sebzeler; C vitamini, E vitamini, betakaroten ve diyet posasına ek içerdikleri flavanoidler, fenoller üzere fitokimyasal bileşikler sayesinde antikanserojen tesir gösterir. -
Soğan, sarımsak, pırasa, brokoli, karnabahar, brüksel lahanası, domates, kırmızı meyveler, zerdeçal (kurkumin), yeşil çay üzere fitokimyasallardan varlıklı besinler kanserden esirgeyici tesir gösterir. -
Ton balığı, sardalya, uskumru, somon üzere balıklar omega-3 içerikleriyle kalp ve damar hastalıklarının yanında kansere karşı da kollayıcıdır. Lakin yağda kızartma usulü kullanılmamalıdır. -
Bilhassa doymuş yağ yani hayvansal kaynaklı yağların fazla tüketimi ve çok tuz tüketiminden kaçınılmalı, daha az yağlı ve az tuzlu beslenme tercih edilmelidir. -
İşlenmiş et eserlerinin (salam, sucuk, sosis, salam) içerdiği nitrit ve nitrattan uzak durulmalı. Ortada bir tüketilirse de yanına C vitamininden güçlü besinler (bol yeşillikli salata, roka, brokoli, biber, turunçgiller, kivi, çilek) eklenmelidir. -
Hiçbir besin direkt ateşe maruz bırakılmamalı, dumanlanmamalıdır. Mangal yapılırken ateşle ızgara ortasında 15 cm uzaklık olmalıdır. Bilhassa etler yüksek ısılarda pişirilmemelidir. Et hafif sıcaklıkta uzun mühlet pişirildiğinde kimyasal karsinojenlerin oluşumu en aza indirilir. -
Pişirme formüllerinden kızartma, kavurma üzere seçeneklerden kaçınılmalıdır. Yağın yanması ile hem kanserojenik unsurlar oluşmakta hem de yüksek ısıda pişirme ile yiyeceklerde besin pahası kaybı olmaktadır. -
Besinler uygun biçimde depolanmalı; küflenen besinler, filizlenen soğan ve patates kullanılmamalıdır. -
Alkolün fazla tüketimi karaciğer kanseri riskini arttırır. Sigara ile birlikte alkol alma alışkanlığı olanlarda kanser riski birkaç kat artar. Çok bira içenlerde kolorektal kanserine sık rastlanırken, sert içkileri çok tüketenlerde ağız, baş ve boyun kanserlerine sık rastlanır.