Kur'lahzaı Kerim Aklımızı Kullanmamızı İster
Kurani kerimimizde geçen akıl ile ilgili ayetler
kuranı kerimde aklımızı kullanmamızı istiyen ayetler neler?
Kur'anı Kerim Aklımızı Kullanmamız hakkında data
Kur ’an hayatın her alanında insanın fikir ve bilgiye göre hareket etmesini emreder Yerin ve göklerin yaratılışı üstünde düşünmemizi emreden ayetlerin hedeflediği gaye, insanların yaratıcıdan izler görerek O ’nu bulmasıdır Aklını en çok kullananlar, bilgiyi en fazla elde edenlerdir ve:
“Allah ’ın kulları arasında O ’na (karşı gelmekten) en çok korkanlar alimlerdir
İslam dini aklın kullanılmasını ısrarla emreder Kur'anı Kerim, düşünen ve olaylar hakkında düşünce yürüterek ders çıkaranları övmüştür Kur ’an ’da o kadar çok ayette “düşünmez misiniz, “anlamaz mısınız, aklınızı kullanmaz mısınız ihtarları yer alır
Düşünsel anlamda insan aklına hitap eden Kur'an ayetlerinin sayısı 750 ’yi aşkındır Bu ayetlerde Ulu Allah, evrendeki çeşitli varlıkları misal verir, onlar üstünde düşünmemizi ister İnsanın kendi yaratılışına bakmasını, doğmadan önceki halini ve sonradan yaşam içinde yol aldığı aşamaları incelemesini öneri eder Evrenin her yanında yer alan yaratıcımıza ait izleri bir türlü göremeyen inkarcılarla ilgili olarak, Ulu Allah sitemle şöyle buyurur:
“Onların kalpleri var fakat onunla idrak etmiyorlar, onların gözleri var ama onlarla görmüyorlar; onların kulakları var fakat onlarla duymuyorlar Sanki hayvan sürüsü hayır, şayet onlardan da altında! Körcesine dalıp gitmiş olanlar işte böyledir (Araf, 179)
Yüce Allah, putların önünde saygıyla eğilen, onlarda büyük güçler gören, istekleri ve dileklerinin gerçekleşmesi için putlara yalvarıp yakaran müşrikleri, omuzlarından tutup sarsarcasına şöyle buyuruyor:
“ Ey Insanlar! işte size bir örnek veriliyor: onu dinleyin acilen: Sizin Allah ’tan başka yalvarıp yakardığınız tüm o (düzmece) varlıklar, hepsi bir araya gelseler bir sinek bile yaratamazlar (yok mi?) Hatta bir sinek onlardan bir şey kapacak olsa onu bile geri alamazlar! Başvurup isteyen de kuvvetsiz, başvurulan ve istenen de (Hacc 73)
Kur ’lahza yalnızca Allah ’a iman konusunda değil, konuşmalarımızda, yargılarımızda ve karşılaştığımız problemlerin çözümünde aklımızı kullanmamızı, önyargılar ve peşin hükümlerle hareket etmemizi emreder Bu konuda Kur ’lahza tekrar putperestleri kınayarak:
“Onların birçok zanna (temelsiz inançlara, peşin hükümlere) dayanırlar Halbuki zan, hakikat aleyhinde hiçbir şey açıklama etmez buyurur
Bizler, Allah ’ın canlılar içinde yalnızca biz insanlara bağışladığı aklımızı, dürüst bir şekilde kullanmalıyız Bilmeliyiz ama düşünce büyük bir nimettir ve her nimet gibi sorumluluğu bulunmaktadır:
“Güneşi ve onun aydınlık veren parlaklığını düşün
Ve güneş(in ışığını yansıtan) ayı
Dünyayı gün ışığına çıkaran gündüzü düşün
Ve onu karanlığa boğan geceyi
Gökyüzünü ve onun inanılmaz yapısını düşün
Ve yeryüzünü, onun (uçsuz bucaksız) genişliğini
İnsan benliğini düşün, onun nasıl (yaratılma) amacına uygun bir şekilde şekillendiğini Ve nasıl ahlâkî zaaflarla olduğu kadar Allah ’a mesuliyet bilinciyle donatıldığını düşün
Her kim (benliğini) arındırırsa kuşkusuz mutluluğa erişir; onu (karanlığa) gömen ise hüsrandadır (Şems, 110)
Anlatım: Dr Ali Kuzudişli
in anlayışı içinde ayrı görüşleri ortaya çıkaran çeşitli sebepler bulunmaktadır İnsanların zeka seviyeleri, kabiliyetleri, ilgileri bambaşka olduğu gibi olaylara bakışları ve yorumlayışları da değişiktir İnsanların mizaçları, özlem ve istekleri de birbirinden farklıdır
Diğer yanlamasına siyaset, dinî anlayışı şekillendiren, anlayışları birbirinden uzaklaştıran en kayda değer etkenlerden biridir Siyasi amaçları olan biri, dini, dürüst anlamaktan fazla, kendi güttüğü siyasete en yarayışlı bir şekilde nasıl anlaşılması gerekiyorsa o şekilde anlamayı tercih etmektedir
İnsanın içinde yaşadığı toplum ve kültür, o insan az önce doğmadan önce, onun için değişik inançlar, sevgiler, nefretler, korkular hazırlamıştır bile İnsan dünyaya geldiğinde toplum kendi değerleri ve kültürüyle o bebeği besler ve ölünceye değin ondan ilgisini eksik etmez Bu koşul, insanın din algılayışını da etkilemektedir
Din anlayışını etkileyen öteki manâlı bir etmen de ekonomidir İnsanların idareli güçleri aynı değildir İnsanların gelirlerinin eksik olması, onların iyi eğitim almalarını, eğitimle ilgili vasıta ve gereçlere kolayca ulaşabilmelerine engel olmaktadır Eğitim düzeyinin düşük kalması ise insanların cahilce anlayışlara saplanmalarına yol açabilmektedir
Onlara: İnsanların (müslümanların) inandığı gibi inanındenilince, Biz de o beyinsizlerin inandığı gibi mi inanacağız?derler İyi bilin ancak, belli başlı beyinsiz kendileridir lakin bilmezler
İnsanlara iyiliği emreder de kendinizi unutur musunuz? Halbuki kitab (Tevrat)ı okuyorsunuz Hâlâ aklınızı başınıza almayacak mısınız?
İşte bundan nedeniyle, o sığırın bir parçası ile o ölüye vurun, dedik Allah ölüleri işte böyle diriltir ve size âyetlerini gösterir, şayet aklınızı başınıza toplarsınız
Şu Anda bunların, size hemencecik inanacaklarını ümit mi ediyorsunuz? Halbuki bunlardan bir grup vardı oysa, Allah'ın kelâmını işitirlerdi de sonradan ona akılları yattığı halde bilerek onu tahrif ederlerdi
Dahası iman edenlere rastladıklarında inandık derler, birbirleriyle başbaşa kaldıkları zaman, Rabbinizin huzurunda aleyhinize kanıt olarak kullansınlar diye mi tutup Allah'ın size açıkladığı gerçekleri onlara da söylüyorsunuz? Hiç aklınız yok mu be?derlerdi
Onlara: Allah'ın indirdiğine uyundendiği zaman de: Değil, atalarımızı neyin üzerinde bulduysak ona uyarızdediler Ya ataları bir şeye zihin erdiremez ve doğruyu seçemez idiyseler de mi onlara uyacaklar?
O kâfirlerin hali, sadece bir çağırma ya da bağırmadan başkasını işitmeyerek haykıranın haline benzer; onlar sağırdırlar, dilsizdirler, kördürler, zihin da etmezler
Ey pak fikir sahipleri! Kısasta sizin için bir yaşam vardır Ümit edilir ki, korunursunuz
Hac, bilinen aylardadır Her kim o aylarda hacca başlayıp kendisine farz ederse; bundan böyle hacda kadına yaklaşmak, günah işlemek ve tartışmak yoktur Siz hayırdan ne işlerseniz, Allah onu bilir Kendinize azık edininşüphesiz ki azıkların en hayırlısı Allah korkusudur Ey us sahipleri! Benden korkun!
İşte akıllarınız ersin diye, Allah size âyetlerini bu nedenle açıklıyor
Dilediğine hikmet verir, hikmet verilene ise öyle fazla hayır verilmiş demektir Ve bunu ama üstün akıllılar anlar
Ey iman edenler! Muhakkak bir vade ile karşılıklı borç alış verişinde bulunduğunuz vakit onu yazın Keza aranızda doğruluğuyla tanınmış yazı bilen biri yazsın Yazı bilen biri, Allah'ın, kendisine öğrettiği gibi yazmaktan kaçınmasın da yazsın bundan başka yargı kendi üstünde olan adam söyleyip yazdırsın ve herbiri yazarken Rabbi olan Allah'dan korksun da haktan birşey eksiltmesin Ola Ki borçlu bir bunak veya ufak bir çocuk veya söyleyip yazdıramıyacak durumda biri ise velisi doğrusunu söyleyip yazdırsın Erkeklerinizden hazırda olan iki kişiyi şahit de yapın Olur Ya iki tane erkek hazırda yoksa, o süre doğruluğuna güvendiğiniz şahitlerden bir erkekle iki kadın ama, birisi unutunca, öbürü hatırlatsın, şahitler de çağırıldıklarında kaçınmasınlar; siz yazanlar da az olmuş, fazla olmuş, onu vadesine dek yazmaktan usanmayın Bu, Allah katında adalete daha yerinde olduğu gibi; hem tanıklık için daha sağlam, ayrıca şüpheye düşmemeniz için daha elverişlidir Meğer ki, aranızda derhal devredeceğiniz bir ticaret olsun, o vakit bunu yazmamanızda sizin için bir sakınca yoktur Alım satım yaptığınız zaman de tekrar şahit tutun Hem ne yazar, ne de tanıklık eden bir zarar görmesin Eğer onlara zarar verirseniz, o işte mutlaka size dokunacak bir günah olur Dahası Allah'dan korkun Allah size adamakıllı öğretiyor ve Allah her şeyi bilir
Sana bu kitabı indiren O'dur Bunun âyetlerinden bir kısmı muhkemdir oysa, bu âyetler, kitabın anası (aslı) demektir Diğer bir kısmı da müteşabih âyetlerdir Kalblerinde kaypaklık olanlar, sırf fitne dışında tutmak için, diğer taraftan kendi keyflerine kadar te'vil yerine getirmek için onun müteşabih olanlarının peşine düşerler Halbuki onun te'vilini Allah'dan diğer kimse bilmez İlimde uzman olanlar, Biz buna inandık, tümü Rabbimiz katındandırderler Üstün akıllılardan başkası da derin düşünmez
Ey Kitap ehli! İbrahim hakkında neden tartışıyorsunuz? Ancak Tevrat da, İncil de ondan sonra indirilmiştir Siz hiç düşünmüyor musunuz?
Ey iman edenler! Kendi dışınızdakilerden sırdaş edinmeyin Çünkü onlar size fenalık etmekten katiyen geri kalmazlar, her zaman sıkıntıya düşmenizi isterler Kin ve düşmanlıkları ağızlarından taşmaktadır Kalplerinde gizledikleri ise daha büyüktür Düşünürseniz, biz size âyetleri açıkladık
Göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelip gidişinde selim zihin sahipleri için gerçekten açık, ibretli deliller vardır
Allah'ın, sizi başına diktiği mallarınızı aklı ermezlere vermeyin; o mallarla onları besleyin, giydirin ve onlara hoş laf söyleyin
Namaza çağırdığınız vakit, onu alay ve gösteri konusu yaparlar Bu onların, akıllarını kullanmayan bir toplum olmalarından dolayıdır
De ama:Kirli olan şeyle pak olan şey bir olmaz, kirli olanın çokluğu hoşuna gitse bile Ey selim zihin sahipleri Allah'tan korkun ki kurtuluşa eresiniz
Allah, ne bahîreyi, ne sâibeyi, ne vesileyi ve ne de hâmı yasal kılmıştır Lakin küfredenler, Allah'a yalan kötüleme etmektedirler Onların çoğunun akılları ermez
Dünya hayatı, eğlence ve oyundan başka bir şey değildir Öbür Dünya yurdu ise, Allah'tan korkanlar için daha hayırlıdır Aklınızı kullanmaz mısınız?
Bilgisizlik yüzünden beyinsizce çocuklarını öldürenler ve Allah'ın kendilerine verdiği rızkı, Allah'a iftira ederek haram kılanlar belli ama, ziyana uğradılar Bunlar, dürüst yoldan sapmışlardır; hidayete erecek de değillerdir
De ancak: Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım: O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın, başlıca babaya iyilik edin, yokluk korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin, sizin de onların da rızkını biz veriyoruz Kötülüklerin açığına da, gizlisine de yaklaşmayın Hileli yere Allah'ın haram kıldığı cana kıymayın Düşünesiniz diye Allah size bunları emretti
Kavminden ileri gelen kâfirler dediler ki: Biz seni bir delilik içinde görüyoruz, ve doğrusu seni yalancılardan sanıyoruz
(Hûd), Ey kavmim! Bende delilik yok, ben âlemlerin Rabbi kadar gönderilmiş bir elçiyimdedi
Derken kitabı (Tevrat'ı) servet alan bozuk bir tür bunların yerini aldı Bize nasıl olsa mağfiret edilecek diyerek, şu hain dünya malını alıyorlar, tekrar onun gibi bir mülk ve sus payı gelse onu da alırlar Allah'a karşısında haktan başka bir şey söylemeyeceklerine dair kendilerinden o kitabın hükmü üzere misak alınmamış mıydı? Ve onun içindekileri okuyup öğrenmemişler miydi? Fakat ahiret yurdu Allah'tan korkanlar için daha hayırlıdır Hâlâ aklınızı başınıza almayacak mısınız?
Çünkü yeryüzünde dolaşan canlıların Allah katında en kötüsü anlamayan ve düşünmeyen sağırlarla dilsizlerdir
De ki, Eğer Allah dileseydi ben onu size okumazdım O da onu hiçbir şekilde size bildirmezdi Bilirsiniz ancak, ben sizin içinizde bundan önce yıllarca bulundum Siz hâlâ aklınızı başınıza toplamayacak mısınız?
İçlerinden seni dinlemeye gelenler de var Sen, sağırlara, dahası akılsızca yapılan da olanlara dinletebilir misin?
Allah'ın izni olmadıkça hiçbir kişinin iman etmesi olası değildir Akıllarını kullanmayanlar üzerine Allah bir kör talih yükler
Ey kavmim! Bu meslek için sizden bir ücret istemiyorum Benim ecrim oysa beni yaratana aittir Artık akıllanmayacak mısınız?
Daha önceleri çirkin işler yapmış olan kavmi harıl harıl koşup geldiler Lut onlara: Ey kavmim! İşte size kızlarım, onlar sizin için daha temizdirler Gelin Allah'tan korkun, beni misafirlerime rezil rüsvay etmeyin İçinizde hiç akla yatkın bir adam yok mu?dedi
Dediler ki; Ey Şu'ayb, atalarımızın taptıklarını terketmemizi ya da mallarımızda dilediğimizi yapmaktan vazgeçmemizi sana namazın mı emrediyor? madem ki sen yumuşak huylusun ve akla yatkın bir adamsın
Emin fakat, biz onu anlayasınız diye Arapça bir kitap olarak indirdik
12:109 Senden önce gönderdiğimiz peygamberler de o memleketlerin halkındandı, onlar da kendilerine vahiy verdiğimiz birtakım erkeklerden başka biri değillerdi Derhal o yerlerde şöyle bir gezip görmediler mi? Kendilerinden önce gelip geçenlerin akıbetlerinin nasıl olduğuna bir baksalar ya! Kuşkusuz öbür dünya yurdu müttakiler için daha hayırlıdır Hâlâ aklınızı başınıza toplamayacak mısınız?
Sahiden de onların kıssalarında üstün akıllılar için bir ibret vardır Bu Kur'ân uydurulmuş herhangi bir laf değildir Lâkin kendisinden önce gelen kitapların tasdiki her şeyin en ince ayrıntısına kadar açıklayıcısı ve iman edecek bir kavim için hidayet ve rahmettir
Yeryüzünde birbirine komşu kıtalar vardır Üzüm bağları, ekinler, çatallı ve çatalsız hurmalıklar vardır ki, hepsi bir tek su ile sulanır Halbuki meyvelerinde birini öbürüne üstün kılıyoruz Aklı eren bir kavim için bunda belirli ibretler vardır
13:19 Acilen Rabbinden sana indirilenin aslında yargı olduğunu haberdar olan bir kimse, kör olan bir kimse gibi olur mu? Fakat bunu fakat üstün zeki ve temiz vicdanlı kimseler algı ederler
Bu Kur'ân, kendisiyle uyarılsınlar, Allah'ın oysa bir tek ilâh olduğunu bilsinler ve hafıza sahipleri nasihat alsınlar diye insanlara gönderilmiş bir tebliğdir
Geceyi, gündüzü, güneşi ve ayı sizin hizmetinize O verdi Bütün yıldızlar da O'nun emrine boyun eğmişlerdir hiç kuşkusuz bunda aklını kullanan bir toplum için ibretler vardır
Hurma ve üzüm ağaçlarının meyvalarından da hem içki, hem de hoş gıdalar edinirsiniz hiç kuşkusuz bunda aklını kullanan kimseler için büyük bir ibret vardır
(Ey Kureyş topluluğu!) And olsun, size o kadar bir kitab indirdik fakat, tüm şan ve şerefiniz ondadır Hâlâ akıllanmayacak mısınız?
Size de, Allah'ı bırakıp taptıklarınıza da yazıklar olsun, siz hâlâ akıllanmayacak mısınız?
Yeryüzünde dolaşmıyorlar mı ki olanları akledecek kalbleri, işitecek kulakları olsun Hakiki şudur fakat, gözler kör olmaz, lakin belli başlı göğüslerin içindeki kalpler âmâ olur
Ve O, yaşatan ve öldürendir; gecenin ve gündüzün değişmesi O'nun eseridir Hâlâ aklınızı kullanmaz mısınız?
A'maya güçlük yoktur; topala zorluk yoktur; hastaya da zorluk yoktur Sizin için de gerek kendi evlerinizden, gerekse babalarınızın evlerinden, annelerinizin evlerinden, erkek kardeşlerinizin evlerinden, kız kardeşlerinizin evlerinden, amcalarınızın evlerinden halalarınızın evlerinden, dayılarınızın evlerinden, teyzelerinizin evlerinden ya da anahtarlarına malik olduğunuz yerlerden, yoksa dostlarınızın evlerinden yemenizde bir sakınca yoktur Toplu halde veya ayrı ayrı yemenizde de bir zorluk ve günah yoktur Evlere girdiğiniz zaman Allah kadar kutsal ve güzel bir yaşama dileği olarak kendinize (birbirinize) selam verin İşte Allah düşünüp anlayasınız diye size âyetlerini böyle açıklar
Yoksa sen, onların çoğunun aslında söz dinleyeceğini yoksa akıllanacağını mı sanıyorsun? Doğrusu onlar hayvanlar gibidir, hatta gidişçe daha sapıktırlar
Musa devamla şöyle söyledi: Şayet aklınızı kullansanız (anlarsınız ama), O, doğunun, batının ve ikisinin aralarında bulunanların Rabbidir
Size verilen şeyler, dünya hayatının geçimini sağlama vasıtası ve debdebesidir Allah katında olanlar ise, daha şanslı ve daha kalıcıdır Hâlâ buna aklınız ermeyecek mi?
Andolsun fakat biz, aklını kullanacak bir kavim için oradan açık açık bir ibret nişanesi bırakmışızdır
İşte biz bu temsilleri ahali için getiriyoruz; lakin onları ama bilenler düşünüp anlayabilir
Andolsun fakat onlara, Gökten su indirip, onunla ölümünün ardındanyeryüzünü canlandıran kimdir?diye sorsan, mutlaka, Allah derler De oysa: (Öyleyse) hamd de Allah'a mahsustur Lakin çokları akıllarını kullanmazlar
Yeniden O'nun âyetlerindendir ki, size keza dehşet ve ayrıca de umut saptamak için şimşeği gösteriyor Ve gökten bir su indiriyor da onunla yeryüzüne ölümünden daha sonra yaşam veriyor hiç kuşkusuz bunda aklını kullanacak bir kavim için nice ibretler vardır
Allah, size kendinizden bir misâl verdi: Hiç size rızık olarak verdiğimiz şeylerde elleriniz altındaki kölelerinizden ortaklarınız bulunur da onlarla siz eşit olur, aranızda birbirinizi saydığınız gibi, onları da sayar mısınız? İşte biz, düşünecek bir kavim için âyetleri böyle açıklıyoruz
Böyle iken o sizden çoğu nesilleri yoldan çıkardı Ya o süre düşünmüyor muydunuz?
bununla birlikte kimin ömrünü uzatıyorsak, yaratılışta onu (güçve kuvvetini alarak) aksine çeviriyoruz Hâlâ akıllanmayacaklar mı?
Onda ne bir zararlı sonuç vardır, ne de sarhoşluk verir
Ve siz kesinlikle sabahtan ve geceleyin onlara uğrar ve üzerlerinden geçersiniz Hâlâ akıl edip düşünmez misiniz?
Bu, sana indirdiğimiz mübarek bir kitaptır ama, millet onun âyetlerini düşünsünler ve pak us sahipleri ibret alsınlar
Ve ona, tüm ailesini ve beraberlerinde bir mislini daha tarafımızdan bir rahmet olarak bahşettik ama, fikir sahipleri için bir ibret olsun
Yoksa o, gece saatlerinde kalkan, secdeye kapanıp, kıyama durarak daima vazifesini yapan, ahireti hesaba katan ve Rabbinin rahmetini uman kimse gibi olur mu? De fakat: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?Ancak temiz hafıza sahibi olanlar anlar
O kullarımı ama, onlar sözü dinlerler, sonradan da en güzeline uyarlar İşte onlar, Allah'ın kendilerine hidayet verdiği kimselerdir İşte temiz akıllılar da onlardır
Allah'ın gökten bir su indirip de onu bir aracılığıyla yeryüzündeki menbalara koyduğunu görmedin mi? Daha Sonra onunla türlü renklerde bir ekin çıkarır, daha sonra onun olgunlaşıp sarardığını görürsün Daha Sonra da onu bir çöpe çevirir Muhakkak bunda pak akıllılar için bir ihtar vardır
Yahut Allah'tan diğer şefaatçiler mi edindiler? De fakat: Onlar hiçbir şeye kuvvet yetiremezler ve zihin erdiremezlerse de mi (böyle yapacaksınız)?
40:54 (Bunu) Aklı Başında olanlara bir yol gösterici ve bir hatırlatma olsun diye (böyle yaptık)
Sizi (önce) bir topraktan, daha sonra bir damla sudan, sonra bir aleka (cenin)dan yaratan, sonradan sizi bir bebek olarak çıkaran, sonradan güçlü kuvvetli bir çağa erişmeniz, sonra da ihtiyarlar olmanız için yaşatıp büyüten O'dur İçinizden kimi de daha önce vefat ettiriliyor (Bunları Allah) kayıtlı bir süreye ulaşasınız ve aklınızı kullanasınız diye (böyle yapıyor)
Anlaşılır Biçimde kitaba andolsun fakat biz onu ayrıntılarıyla anlayasınız diye Arapça bir Kur'lahza yaptık
Gece ile gündüzün değişmesinde ve Allah'ın gökten bir rızık sebebi olan yağmuru indirip de onunla yeryüzünü ölümünden sonra diriltmesinde ve rüzgârları yönlendirmesinde aklını kullanan bir topluluk için nice deliller vardır
(Resülüm!) Sana odaların gerisinde bağıranların çokları, aklı ermez kimselerdir
Ondan ne başları ağrıtılır, ne de akılları giderilir
Biliniz oysa Allah yer yüzünü ölümünden sonradan diriltir Olur Ya aklınızı kullanırsınız diye size âyetleri açıkladık
Onlar toplu olarak sizinle savaşamazlar, ama, müstahkem şehirlerde yoksa duvarların arkasından (sizinle savaşmak isterler) Kendi aralarındaki çekişmeleri şiddetlidir Sen onları toplu sanırsın, ama onların kalbleri dağınıktır Böyledir, çünkü onlar aklını kullanmayan bir topluluktur
Allah onlara şiddetli bir cefa hazırlamıştır O halde ey inanan aklı selim sahipleri! Allah'tan korkun, Allah size bir uyarıcı yolladı
Ve derler oysa: Eğer biz dinleseydik, yahut düşünüp anlasaydık şu çılgın ateşin halkı aralarında bulunmazdık!
Nasıl, bunlarda bir hafıza sahibi için yemin var değil mi?
*
Kurani kerimimizde geçen akıl ile ilgili ayetler
kuranı kerimde aklımızı kullanmamızı istiyen ayetler neler?
Kur'anı Kerim Aklımızı Kullanmamız hakkında data
Kur ’an hayatın her alanında insanın fikir ve bilgiye göre hareket etmesini emreder Yerin ve göklerin yaratılışı üstünde düşünmemizi emreden ayetlerin hedeflediği gaye, insanların yaratıcıdan izler görerek O ’nu bulmasıdır Aklını en çok kullananlar, bilgiyi en fazla elde edenlerdir ve:
“Allah ’ın kulları arasında O ’na (karşı gelmekten) en çok korkanlar alimlerdir
İslam dini aklın kullanılmasını ısrarla emreder Kur'anı Kerim, düşünen ve olaylar hakkında düşünce yürüterek ders çıkaranları övmüştür Kur ’an ’da o kadar çok ayette “düşünmez misiniz, “anlamaz mısınız, aklınızı kullanmaz mısınız ihtarları yer alır
Düşünsel anlamda insan aklına hitap eden Kur'an ayetlerinin sayısı 750 ’yi aşkındır Bu ayetlerde Ulu Allah, evrendeki çeşitli varlıkları misal verir, onlar üstünde düşünmemizi ister İnsanın kendi yaratılışına bakmasını, doğmadan önceki halini ve sonradan yaşam içinde yol aldığı aşamaları incelemesini öneri eder Evrenin her yanında yer alan yaratıcımıza ait izleri bir türlü göremeyen inkarcılarla ilgili olarak, Ulu Allah sitemle şöyle buyurur:
“Onların kalpleri var fakat onunla idrak etmiyorlar, onların gözleri var ama onlarla görmüyorlar; onların kulakları var fakat onlarla duymuyorlar Sanki hayvan sürüsü hayır, şayet onlardan da altında! Körcesine dalıp gitmiş olanlar işte böyledir (Araf, 179)
Yüce Allah, putların önünde saygıyla eğilen, onlarda büyük güçler gören, istekleri ve dileklerinin gerçekleşmesi için putlara yalvarıp yakaran müşrikleri, omuzlarından tutup sarsarcasına şöyle buyuruyor:
“ Ey Insanlar! işte size bir örnek veriliyor: onu dinleyin acilen: Sizin Allah ’tan başka yalvarıp yakardığınız tüm o (düzmece) varlıklar, hepsi bir araya gelseler bir sinek bile yaratamazlar (yok mi?) Hatta bir sinek onlardan bir şey kapacak olsa onu bile geri alamazlar! Başvurup isteyen de kuvvetsiz, başvurulan ve istenen de (Hacc 73)
Kur ’lahza yalnızca Allah ’a iman konusunda değil, konuşmalarımızda, yargılarımızda ve karşılaştığımız problemlerin çözümünde aklımızı kullanmamızı, önyargılar ve peşin hükümlerle hareket etmemizi emreder Bu konuda Kur ’lahza tekrar putperestleri kınayarak:
“Onların birçok zanna (temelsiz inançlara, peşin hükümlere) dayanırlar Halbuki zan, hakikat aleyhinde hiçbir şey açıklama etmez buyurur
Bizler, Allah ’ın canlılar içinde yalnızca biz insanlara bağışladığı aklımızı, dürüst bir şekilde kullanmalıyız Bilmeliyiz ama düşünce büyük bir nimettir ve her nimet gibi sorumluluğu bulunmaktadır:
“Güneşi ve onun aydınlık veren parlaklığını düşün
Ve güneş(in ışığını yansıtan) ayı
Dünyayı gün ışığına çıkaran gündüzü düşün
Ve onu karanlığa boğan geceyi
Gökyüzünü ve onun inanılmaz yapısını düşün
Ve yeryüzünü, onun (uçsuz bucaksız) genişliğini
İnsan benliğini düşün, onun nasıl (yaratılma) amacına uygun bir şekilde şekillendiğini Ve nasıl ahlâkî zaaflarla olduğu kadar Allah ’a mesuliyet bilinciyle donatıldığını düşün
Her kim (benliğini) arındırırsa kuşkusuz mutluluğa erişir; onu (karanlığa) gömen ise hüsrandadır (Şems, 110)
Anlatım: Dr Ali Kuzudişli
in anlayışı içinde ayrı görüşleri ortaya çıkaran çeşitli sebepler bulunmaktadır İnsanların zeka seviyeleri, kabiliyetleri, ilgileri bambaşka olduğu gibi olaylara bakışları ve yorumlayışları da değişiktir İnsanların mizaçları, özlem ve istekleri de birbirinden farklıdır
Diğer yanlamasına siyaset, dinî anlayışı şekillendiren, anlayışları birbirinden uzaklaştıran en kayda değer etkenlerden biridir Siyasi amaçları olan biri, dini, dürüst anlamaktan fazla, kendi güttüğü siyasete en yarayışlı bir şekilde nasıl anlaşılması gerekiyorsa o şekilde anlamayı tercih etmektedir
İnsanın içinde yaşadığı toplum ve kültür, o insan az önce doğmadan önce, onun için değişik inançlar, sevgiler, nefretler, korkular hazırlamıştır bile İnsan dünyaya geldiğinde toplum kendi değerleri ve kültürüyle o bebeği besler ve ölünceye değin ondan ilgisini eksik etmez Bu koşul, insanın din algılayışını da etkilemektedir
Din anlayışını etkileyen öteki manâlı bir etmen de ekonomidir İnsanların idareli güçleri aynı değildir İnsanların gelirlerinin eksik olması, onların iyi eğitim almalarını, eğitimle ilgili vasıta ve gereçlere kolayca ulaşabilmelerine engel olmaktadır Eğitim düzeyinin düşük kalması ise insanların cahilce anlayışlara saplanmalarına yol açabilmektedir
Onlara: İnsanların (müslümanların) inandığı gibi inanındenilince, Biz de o beyinsizlerin inandığı gibi mi inanacağız?derler İyi bilin ancak, belli başlı beyinsiz kendileridir lakin bilmezler
İnsanlara iyiliği emreder de kendinizi unutur musunuz? Halbuki kitab (Tevrat)ı okuyorsunuz Hâlâ aklınızı başınıza almayacak mısınız?
İşte bundan nedeniyle, o sığırın bir parçası ile o ölüye vurun, dedik Allah ölüleri işte böyle diriltir ve size âyetlerini gösterir, şayet aklınızı başınıza toplarsınız
Şu Anda bunların, size hemencecik inanacaklarını ümit mi ediyorsunuz? Halbuki bunlardan bir grup vardı oysa, Allah'ın kelâmını işitirlerdi de sonradan ona akılları yattığı halde bilerek onu tahrif ederlerdi
Dahası iman edenlere rastladıklarında inandık derler, birbirleriyle başbaşa kaldıkları zaman, Rabbinizin huzurunda aleyhinize kanıt olarak kullansınlar diye mi tutup Allah'ın size açıkladığı gerçekleri onlara da söylüyorsunuz? Hiç aklınız yok mu be?derlerdi
Onlara: Allah'ın indirdiğine uyundendiği zaman de: Değil, atalarımızı neyin üzerinde bulduysak ona uyarızdediler Ya ataları bir şeye zihin erdiremez ve doğruyu seçemez idiyseler de mi onlara uyacaklar?
O kâfirlerin hali, sadece bir çağırma ya da bağırmadan başkasını işitmeyerek haykıranın haline benzer; onlar sağırdırlar, dilsizdirler, kördürler, zihin da etmezler
Ey pak fikir sahipleri! Kısasta sizin için bir yaşam vardır Ümit edilir ki, korunursunuz
Hac, bilinen aylardadır Her kim o aylarda hacca başlayıp kendisine farz ederse; bundan böyle hacda kadına yaklaşmak, günah işlemek ve tartışmak yoktur Siz hayırdan ne işlerseniz, Allah onu bilir Kendinize azık edininşüphesiz ki azıkların en hayırlısı Allah korkusudur Ey us sahipleri! Benden korkun!
İşte akıllarınız ersin diye, Allah size âyetlerini bu nedenle açıklıyor
Dilediğine hikmet verir, hikmet verilene ise öyle fazla hayır verilmiş demektir Ve bunu ama üstün akıllılar anlar
Ey iman edenler! Muhakkak bir vade ile karşılıklı borç alış verişinde bulunduğunuz vakit onu yazın Keza aranızda doğruluğuyla tanınmış yazı bilen biri yazsın Yazı bilen biri, Allah'ın, kendisine öğrettiği gibi yazmaktan kaçınmasın da yazsın bundan başka yargı kendi üstünde olan adam söyleyip yazdırsın ve herbiri yazarken Rabbi olan Allah'dan korksun da haktan birşey eksiltmesin Ola Ki borçlu bir bunak veya ufak bir çocuk veya söyleyip yazdıramıyacak durumda biri ise velisi doğrusunu söyleyip yazdırsın Erkeklerinizden hazırda olan iki kişiyi şahit de yapın Olur Ya iki tane erkek hazırda yoksa, o süre doğruluğuna güvendiğiniz şahitlerden bir erkekle iki kadın ama, birisi unutunca, öbürü hatırlatsın, şahitler de çağırıldıklarında kaçınmasınlar; siz yazanlar da az olmuş, fazla olmuş, onu vadesine dek yazmaktan usanmayın Bu, Allah katında adalete daha yerinde olduğu gibi; hem tanıklık için daha sağlam, ayrıca şüpheye düşmemeniz için daha elverişlidir Meğer ki, aranızda derhal devredeceğiniz bir ticaret olsun, o vakit bunu yazmamanızda sizin için bir sakınca yoktur Alım satım yaptığınız zaman de tekrar şahit tutun Hem ne yazar, ne de tanıklık eden bir zarar görmesin Eğer onlara zarar verirseniz, o işte mutlaka size dokunacak bir günah olur Dahası Allah'dan korkun Allah size adamakıllı öğretiyor ve Allah her şeyi bilir
Sana bu kitabı indiren O'dur Bunun âyetlerinden bir kısmı muhkemdir oysa, bu âyetler, kitabın anası (aslı) demektir Diğer bir kısmı da müteşabih âyetlerdir Kalblerinde kaypaklık olanlar, sırf fitne dışında tutmak için, diğer taraftan kendi keyflerine kadar te'vil yerine getirmek için onun müteşabih olanlarının peşine düşerler Halbuki onun te'vilini Allah'dan diğer kimse bilmez İlimde uzman olanlar, Biz buna inandık, tümü Rabbimiz katındandırderler Üstün akıllılardan başkası da derin düşünmez
Ey Kitap ehli! İbrahim hakkında neden tartışıyorsunuz? Ancak Tevrat da, İncil de ondan sonra indirilmiştir Siz hiç düşünmüyor musunuz?
Ey iman edenler! Kendi dışınızdakilerden sırdaş edinmeyin Çünkü onlar size fenalık etmekten katiyen geri kalmazlar, her zaman sıkıntıya düşmenizi isterler Kin ve düşmanlıkları ağızlarından taşmaktadır Kalplerinde gizledikleri ise daha büyüktür Düşünürseniz, biz size âyetleri açıkladık
Göklerin ve yerin yaratılışında, gece ile gündüzün birbiri ardınca gelip gidişinde selim zihin sahipleri için gerçekten açık, ibretli deliller vardır
Allah'ın, sizi başına diktiği mallarınızı aklı ermezlere vermeyin; o mallarla onları besleyin, giydirin ve onlara hoş laf söyleyin
Namaza çağırdığınız vakit, onu alay ve gösteri konusu yaparlar Bu onların, akıllarını kullanmayan bir toplum olmalarından dolayıdır
De ama:Kirli olan şeyle pak olan şey bir olmaz, kirli olanın çokluğu hoşuna gitse bile Ey selim zihin sahipleri Allah'tan korkun ki kurtuluşa eresiniz
Allah, ne bahîreyi, ne sâibeyi, ne vesileyi ve ne de hâmı yasal kılmıştır Lakin küfredenler, Allah'a yalan kötüleme etmektedirler Onların çoğunun akılları ermez
Dünya hayatı, eğlence ve oyundan başka bir şey değildir Öbür Dünya yurdu ise, Allah'tan korkanlar için daha hayırlıdır Aklınızı kullanmaz mısınız?
Bilgisizlik yüzünden beyinsizce çocuklarını öldürenler ve Allah'ın kendilerine verdiği rızkı, Allah'a iftira ederek haram kılanlar belli ama, ziyana uğradılar Bunlar, dürüst yoldan sapmışlardır; hidayete erecek de değillerdir
De ancak: Rabbinizin size neleri haram kıldığını okuyayım: O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın, başlıca babaya iyilik edin, yokluk korkusuyla çocuklarınızı öldürmeyin, sizin de onların da rızkını biz veriyoruz Kötülüklerin açığına da, gizlisine de yaklaşmayın Hileli yere Allah'ın haram kıldığı cana kıymayın Düşünesiniz diye Allah size bunları emretti
Kavminden ileri gelen kâfirler dediler ki: Biz seni bir delilik içinde görüyoruz, ve doğrusu seni yalancılardan sanıyoruz
(Hûd), Ey kavmim! Bende delilik yok, ben âlemlerin Rabbi kadar gönderilmiş bir elçiyimdedi
Derken kitabı (Tevrat'ı) servet alan bozuk bir tür bunların yerini aldı Bize nasıl olsa mağfiret edilecek diyerek, şu hain dünya malını alıyorlar, tekrar onun gibi bir mülk ve sus payı gelse onu da alırlar Allah'a karşısında haktan başka bir şey söylemeyeceklerine dair kendilerinden o kitabın hükmü üzere misak alınmamış mıydı? Ve onun içindekileri okuyup öğrenmemişler miydi? Fakat ahiret yurdu Allah'tan korkanlar için daha hayırlıdır Hâlâ aklınızı başınıza almayacak mısınız?
Çünkü yeryüzünde dolaşan canlıların Allah katında en kötüsü anlamayan ve düşünmeyen sağırlarla dilsizlerdir
De ki, Eğer Allah dileseydi ben onu size okumazdım O da onu hiçbir şekilde size bildirmezdi Bilirsiniz ancak, ben sizin içinizde bundan önce yıllarca bulundum Siz hâlâ aklınızı başınıza toplamayacak mısınız?
İçlerinden seni dinlemeye gelenler de var Sen, sağırlara, dahası akılsızca yapılan da olanlara dinletebilir misin?
Allah'ın izni olmadıkça hiçbir kişinin iman etmesi olası değildir Akıllarını kullanmayanlar üzerine Allah bir kör talih yükler
Ey kavmim! Bu meslek için sizden bir ücret istemiyorum Benim ecrim oysa beni yaratana aittir Artık akıllanmayacak mısınız?
Daha önceleri çirkin işler yapmış olan kavmi harıl harıl koşup geldiler Lut onlara: Ey kavmim! İşte size kızlarım, onlar sizin için daha temizdirler Gelin Allah'tan korkun, beni misafirlerime rezil rüsvay etmeyin İçinizde hiç akla yatkın bir adam yok mu?dedi
Dediler ki; Ey Şu'ayb, atalarımızın taptıklarını terketmemizi ya da mallarımızda dilediğimizi yapmaktan vazgeçmemizi sana namazın mı emrediyor? madem ki sen yumuşak huylusun ve akla yatkın bir adamsın
Emin fakat, biz onu anlayasınız diye Arapça bir kitap olarak indirdik
12:109 Senden önce gönderdiğimiz peygamberler de o memleketlerin halkındandı, onlar da kendilerine vahiy verdiğimiz birtakım erkeklerden başka biri değillerdi Derhal o yerlerde şöyle bir gezip görmediler mi? Kendilerinden önce gelip geçenlerin akıbetlerinin nasıl olduğuna bir baksalar ya! Kuşkusuz öbür dünya yurdu müttakiler için daha hayırlıdır Hâlâ aklınızı başınıza toplamayacak mısınız?
Sahiden de onların kıssalarında üstün akıllılar için bir ibret vardır Bu Kur'ân uydurulmuş herhangi bir laf değildir Lâkin kendisinden önce gelen kitapların tasdiki her şeyin en ince ayrıntısına kadar açıklayıcısı ve iman edecek bir kavim için hidayet ve rahmettir
Yeryüzünde birbirine komşu kıtalar vardır Üzüm bağları, ekinler, çatallı ve çatalsız hurmalıklar vardır ki, hepsi bir tek su ile sulanır Halbuki meyvelerinde birini öbürüne üstün kılıyoruz Aklı eren bir kavim için bunda belirli ibretler vardır
13:19 Acilen Rabbinden sana indirilenin aslında yargı olduğunu haberdar olan bir kimse, kör olan bir kimse gibi olur mu? Fakat bunu fakat üstün zeki ve temiz vicdanlı kimseler algı ederler
Bu Kur'ân, kendisiyle uyarılsınlar, Allah'ın oysa bir tek ilâh olduğunu bilsinler ve hafıza sahipleri nasihat alsınlar diye insanlara gönderilmiş bir tebliğdir
Geceyi, gündüzü, güneşi ve ayı sizin hizmetinize O verdi Bütün yıldızlar da O'nun emrine boyun eğmişlerdir hiç kuşkusuz bunda aklını kullanan bir toplum için ibretler vardır
Hurma ve üzüm ağaçlarının meyvalarından da hem içki, hem de hoş gıdalar edinirsiniz hiç kuşkusuz bunda aklını kullanan kimseler için büyük bir ibret vardır
(Ey Kureyş topluluğu!) And olsun, size o kadar bir kitab indirdik fakat, tüm şan ve şerefiniz ondadır Hâlâ akıllanmayacak mısınız?
Size de, Allah'ı bırakıp taptıklarınıza da yazıklar olsun, siz hâlâ akıllanmayacak mısınız?
Yeryüzünde dolaşmıyorlar mı ki olanları akledecek kalbleri, işitecek kulakları olsun Hakiki şudur fakat, gözler kör olmaz, lakin belli başlı göğüslerin içindeki kalpler âmâ olur
Ve O, yaşatan ve öldürendir; gecenin ve gündüzün değişmesi O'nun eseridir Hâlâ aklınızı kullanmaz mısınız?
A'maya güçlük yoktur; topala zorluk yoktur; hastaya da zorluk yoktur Sizin için de gerek kendi evlerinizden, gerekse babalarınızın evlerinden, annelerinizin evlerinden, erkek kardeşlerinizin evlerinden, kız kardeşlerinizin evlerinden, amcalarınızın evlerinden halalarınızın evlerinden, dayılarınızın evlerinden, teyzelerinizin evlerinden ya da anahtarlarına malik olduğunuz yerlerden, yoksa dostlarınızın evlerinden yemenizde bir sakınca yoktur Toplu halde veya ayrı ayrı yemenizde de bir zorluk ve günah yoktur Evlere girdiğiniz zaman Allah kadar kutsal ve güzel bir yaşama dileği olarak kendinize (birbirinize) selam verin İşte Allah düşünüp anlayasınız diye size âyetlerini böyle açıklar
Yoksa sen, onların çoğunun aslında söz dinleyeceğini yoksa akıllanacağını mı sanıyorsun? Doğrusu onlar hayvanlar gibidir, hatta gidişçe daha sapıktırlar
Musa devamla şöyle söyledi: Şayet aklınızı kullansanız (anlarsınız ama), O, doğunun, batının ve ikisinin aralarında bulunanların Rabbidir
Size verilen şeyler, dünya hayatının geçimini sağlama vasıtası ve debdebesidir Allah katında olanlar ise, daha şanslı ve daha kalıcıdır Hâlâ buna aklınız ermeyecek mi?
Andolsun fakat biz, aklını kullanacak bir kavim için oradan açık açık bir ibret nişanesi bırakmışızdır
İşte biz bu temsilleri ahali için getiriyoruz; lakin onları ama bilenler düşünüp anlayabilir
Andolsun fakat onlara, Gökten su indirip, onunla ölümünün ardındanyeryüzünü canlandıran kimdir?diye sorsan, mutlaka, Allah derler De oysa: (Öyleyse) hamd de Allah'a mahsustur Lakin çokları akıllarını kullanmazlar
Yeniden O'nun âyetlerindendir ki, size keza dehşet ve ayrıca de umut saptamak için şimşeği gösteriyor Ve gökten bir su indiriyor da onunla yeryüzüne ölümünden daha sonra yaşam veriyor hiç kuşkusuz bunda aklını kullanacak bir kavim için nice ibretler vardır
Allah, size kendinizden bir misâl verdi: Hiç size rızık olarak verdiğimiz şeylerde elleriniz altındaki kölelerinizden ortaklarınız bulunur da onlarla siz eşit olur, aranızda birbirinizi saydığınız gibi, onları da sayar mısınız? İşte biz, düşünecek bir kavim için âyetleri böyle açıklıyoruz
Böyle iken o sizden çoğu nesilleri yoldan çıkardı Ya o süre düşünmüyor muydunuz?
bununla birlikte kimin ömrünü uzatıyorsak, yaratılışta onu (güçve kuvvetini alarak) aksine çeviriyoruz Hâlâ akıllanmayacaklar mı?
Onda ne bir zararlı sonuç vardır, ne de sarhoşluk verir
Ve siz kesinlikle sabahtan ve geceleyin onlara uğrar ve üzerlerinden geçersiniz Hâlâ akıl edip düşünmez misiniz?
Bu, sana indirdiğimiz mübarek bir kitaptır ama, millet onun âyetlerini düşünsünler ve pak us sahipleri ibret alsınlar
Ve ona, tüm ailesini ve beraberlerinde bir mislini daha tarafımızdan bir rahmet olarak bahşettik ama, fikir sahipleri için bir ibret olsun
Yoksa o, gece saatlerinde kalkan, secdeye kapanıp, kıyama durarak daima vazifesini yapan, ahireti hesaba katan ve Rabbinin rahmetini uman kimse gibi olur mu? De fakat: Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?Ancak temiz hafıza sahibi olanlar anlar
O kullarımı ama, onlar sözü dinlerler, sonradan da en güzeline uyarlar İşte onlar, Allah'ın kendilerine hidayet verdiği kimselerdir İşte temiz akıllılar da onlardır
Allah'ın gökten bir su indirip de onu bir aracılığıyla yeryüzündeki menbalara koyduğunu görmedin mi? Daha Sonra onunla türlü renklerde bir ekin çıkarır, daha sonra onun olgunlaşıp sarardığını görürsün Daha Sonra da onu bir çöpe çevirir Muhakkak bunda pak akıllılar için bir ihtar vardır
Yahut Allah'tan diğer şefaatçiler mi edindiler? De fakat: Onlar hiçbir şeye kuvvet yetiremezler ve zihin erdiremezlerse de mi (böyle yapacaksınız)?
40:54 (Bunu) Aklı Başında olanlara bir yol gösterici ve bir hatırlatma olsun diye (böyle yaptık)
Sizi (önce) bir topraktan, daha sonra bir damla sudan, sonra bir aleka (cenin)dan yaratan, sonradan sizi bir bebek olarak çıkaran, sonradan güçlü kuvvetli bir çağa erişmeniz, sonra da ihtiyarlar olmanız için yaşatıp büyüten O'dur İçinizden kimi de daha önce vefat ettiriliyor (Bunları Allah) kayıtlı bir süreye ulaşasınız ve aklınızı kullanasınız diye (böyle yapıyor)
Anlaşılır Biçimde kitaba andolsun fakat biz onu ayrıntılarıyla anlayasınız diye Arapça bir Kur'lahza yaptık
Gece ile gündüzün değişmesinde ve Allah'ın gökten bir rızık sebebi olan yağmuru indirip de onunla yeryüzünü ölümünden sonra diriltmesinde ve rüzgârları yönlendirmesinde aklını kullanan bir topluluk için nice deliller vardır
(Resülüm!) Sana odaların gerisinde bağıranların çokları, aklı ermez kimselerdir
Ondan ne başları ağrıtılır, ne de akılları giderilir
Biliniz oysa Allah yer yüzünü ölümünden sonradan diriltir Olur Ya aklınızı kullanırsınız diye size âyetleri açıkladık
Onlar toplu olarak sizinle savaşamazlar, ama, müstahkem şehirlerde yoksa duvarların arkasından (sizinle savaşmak isterler) Kendi aralarındaki çekişmeleri şiddetlidir Sen onları toplu sanırsın, ama onların kalbleri dağınıktır Böyledir, çünkü onlar aklını kullanmayan bir topluluktur
Allah onlara şiddetli bir cefa hazırlamıştır O halde ey inanan aklı selim sahipleri! Allah'tan korkun, Allah size bir uyarıcı yolladı
Ve derler oysa: Eğer biz dinleseydik, yahut düşünüp anlasaydık şu çılgın ateşin halkı aralarında bulunmazdık!
Nasıl, bunlarda bir hafıza sahibi için yemin var değil mi?
*