Baş Kasları
Baş kaslarının birçok yüz yerinde bulunur. Başın tavanı derialtında galea aponeurotica denilen bir tendonla kaplıdır; bu tendo, deriye sıkı, periosta gevşek bağlıdır. Başlangıç yanı m. frontalis ve bitiş yanı m. 'occipitalis'tir. Bu kaslar kasıldıklarında galea aponeurotica deriyle birlikte öne ve geriye yanlışsız hareket eder. Yüz kasları iki öbeğe ayrılır: 1. Mimik kasları, 2. Çiğneme kasları.
1. Mimik kasları : Başlangıç tarafları kemik, bitiş noktaları deri olan kaslardır. Bu kaslar yüzde bulunurlar ve kasıldıklarında, yüzde değişimler gözlenir. Bu değişimlere yüz sözleri denir.
En büyük mimik kaslar şunlardır: 1. M. frontalis, 2. M. orbicularis oculi, 3. M. orbicularis oris, 4. M. buccinatorus, 5. M. quadratus (levator) labii inferioris, 6. M. zygomoticus minor ve major, 7. M. risorius (güldürücü kas).
M. frontalis, alın derisi altında yerleşiktir ve alın derisini kırıştırır. M. orbicularsi oculi, göz kapakları içindedir, ve m. orbicularis oris dudaklar içinde bulunur, kasıldığında ağız kapanır. M. buccinator, yanak duvarındadır, kasıldığında yanaklar dişlere yapışır. M. quadratus labii inferior ve superior kasları dudakları aşağıya ve yukarıya çekerler.
2. Çiğneme kasları: Bu kaslar baş kemikleri, ile altçene kemiği arasında uzarırlar. Kasılmaları çiğneme ve konuşma hareketlerini yaptırır.
Dört çift çiğneme kası vardır: 1.M. masseter, 2. M. temporalis, 3. M. pterygoideus lateralis, 4. M. pterygoideus medialis.
M. masseter, zigomatik yay (arcus zygomaticus) ile mandibula zaviyesinin dış yüzü arasında uzarır. Kasıldığında altçeneyi yukarıya çeker ve ağzı kapatır. M. temporalis, temporal kemik ile zigomatik yaydan başlar, altçene kemiğinin proc. coronoidea'sında sonlanır. Alt çeneyi kaldırır. Kası sıkı bir fascia sarar. M. pterygoideus lateralis, sfenoid kemiğin pterigoid uzantısı (prroc. pterygoideus) ile mandibulanın proc. articularis'i arasında uzarır. Bir taraflı kasılırsa mandibula'yı karşı istikamete kaydırır. İki tarafın kası, birlikte çalışırlarsa mandibula'yı karşı cepheye kaydırır. İki tarafın kası birlikte çalışırsa mandibula'yı öne götürürler. M. pterygoideus medialis, pterygoid çıkıntı ile altçene kemiği zaviyesinin iç yüzü arasında uzarır. Altçeneyi kaldırır Bu halde çiğneme kasları altçeneyi kaldırırlar ve öne akıllıca hareket ettirirler.
Boyun Kasları
Boyun kasları dört öbeğe ayrılır: 1.M. Platysma (boynun yassı kası), 2.M.Sternocleidomastoideus, 3. Hiyoidaltı ve hiyoidüstü kasları, 4. Derin (Profundus) kaslar.
1. M. platysma, boynun dışyan yüzünde deri altında enli ve, ince bir kastır. Kasıldığında boyun derisi gerilir ve ağzın bucakları aşağıya çekilir. Kişilerde ziyade gelişmemiştir.
2. M. sternocleidomastoideus, uzunluğunda en büyük kastır. Clavicula, sternum ve mastoid uzantı (temporal kemik) arasında uzarır. Deri altında kolay beliren uzun bir kastır. Bir taraflı kasıldığında başı kendi tarafına, yüzü yukarıya ve karşı tarafa çevirir. İki taraflı kasılmalarda başı dik fiyatlar. Bu kasta tek taraflı inme (felç) çok görülür. Bu durumda karşı kas kasılacağından, hastada inme olan kas tarafında baş yukarıya ve yana bakar. Bu olguya Tortikolis (göğe bakan) denir.
3. A. Hiyoidüstü kaslar: Hiyoid kemiğin üst tarafında bulunurlar. Dört tanedir: M. digastricus, M. mylohloideus, M. geniohyoideus, M. stylohyoideus. Bu kasların kasılmaları hiyoid kemiği yukarıya kaldırır ve yutmaya yardımcı olurlar. Birinci üç kas ile lisan kaslarından m. geniohyoideus tıpkı devirde ağız tabanını yaparlar. Bu kasılar hiyoid sabit iken altçeneyi aşağıya çekerler.
B. Hiyoidaltı kaslar: Hiyoid kemiğinin alt tarafında bulunurlar, yassı kaslardır. Dört tanedir: M. sternohyoideus, M. sternothyroideus, M. thyrohyoideus, M omohyoideus. Bu kaslar hiyoid kemiğini aşağıya çekerler ve tiroid bezini,gırtlağı ve soluk borusunun ön modülünü örterler.
4. Derin kaslar: Boyun kesiminin derininde yan alan kaslardır. Bunlar scalen kaslar (M. scalenius anterior, medius ve posterior) ile M. longus colli ve M. longus capitis isimlerini alırlar. Skalen kaslar boyun omurları ile 1. ve 2. costalar arasında üst üste basamak halinde sıralanan kaslardır. Bunlar boyun sabit olursa göğsü yukarıya kaldırırlar ve böylelikle teneffüse yardımcı olurlar. Göğüs sabit olursa boyun kasılan tarafa eğilir.
5. Lisan kasları: Lisanın içinde, lisanın biçimini veren ve enine, uzunluğuna ve eğik uzanan çizgili kaslar bulunur. Ayrıyeten, lisan kökünden, altçene ucuna, lisan kemiğine ve şakak kemiğine uzanan birer kas vardır. Bunlar lisanın devinimlerini yaptırırlar: M. genioglossus, m. hyoglossus ve m. styloglossus kaslarıdır.
Göğüs Kasları
Göğüs kasları iki öbeğe ayrılır: 1. Üst yan kemiklerinde sonlanan kaslar, 2.Özel göğüs kasları.
1.Grup kaslar: Bu öbekteki kaslar üst yan (üst ekstremite) kemiklerinde sonlanırlar. M. pectoralis major, M. pectoralis minor, M. subclavius ve M. serratus anterior ‘dur.
M. pectoralis major, göğüs ön duvarında yüzeyel yerleşik ve kabarıklık yapan bir kastır. Clavicula ve sternumdan başlar ve humerusun üst ucunda sonlanır. Kola adduksiyon yaptırır. Kol sabit olursa costaları kaldırır. Kol yukarıda olursa kolu aşağıya çeker ya da costaları yukarıya kaldırır.
M. pectoralis minor, pectoralis major'un altında bulunur. 2 - 5 costalardan başlar ve corakoid çıkıntıda (Scapula) sonlanır. Scapulayı aşağıya ve öne hakikat çeker. Scapula sabit olursa costaları yukarıya kaldırır.
M. sublavius, bir numara costa ile clavikula arasında uzarır. Kasıldığı vakit claviculayı aşağıya ve iç yana çeker.
M. serratus anterior, göğüs duvarının dışyan yüzü üzerinde yerleşiktir. 1 - 8 costalardan başlar ve Scapulanın içyan kenarı ile alt zaviyesinde sonlanır. Kasıldığında Scapulayı öne ve dışa akıllıca çeker ve döndürür.
2. Küme kaslar: Göğüste iki hususî kas vardır. M. intercostalis externa, M. intercostalis interna. Bu kaslar kostalar arası aralıkta bulunurlar. Dış kas (external) costaları kaldırır ve böylelikle soluk almayı sağlar. İç interkostal kas ise kostaları aşağıya çeker ve bu biçimde soluk vermeyi sağlar.
Diyafragma
Bu kas umumide göğüs kaslarıyla birlikte anlatılır. Göğüs ve karın boşluklarını
birbirinden ayıran, yassı ve çift olmayan bir kastır. Orta kısmı kubbe yapar.
Bu kısım kas - tendo yapısındadır ve tendogen kısım centrum tendineum ismini alır. Diyafragma sternum, costalar ve lumbal omurlardan başlar. Buna nazaran üç modüle ayrılır. Diyafragmanın Lumbal, costal ve stenal modülleri ismini alırlar.
Diyafragma da üç büyük delik vardır. Bunlar anteriordan posteriora dorğu (Hiatus aorticus, Hiatus oesophageus ve Foramen venae cavae’dır).
Diyafragmamanın lumbal modülünden Hiatus aorticus, Hiatus oesophageus delikleri mekan alır. Ortadaki tendogen kısımdan ise V. cava inferior'un geçtiği delik bulunur.
Diyafragma teneffüse yardımcı olur ve teneffüsün temel kası olarak kabul edilir. Kasılırsa aşağıya iner ve göğüs boşluğu genişler, soluk alınır ve akciğerler büyür. Gevşediği devir evvelki durumuna döner, thoraks daralır ve soluk verilir.
Diyafragma aracılığı ile göğüs ve karın organlarının kimileri komşuluk yapar.
Diaphragma Klinik Malumat
Diafragmayı üç boyutlu olarak düşünmek klinik açıdan kıymetlidir. Kubbe formundaki organın kruslarının tutunduğu konumlar aşağıdadır ve AP röntgen sinemalarında büyük kısmı görülemez. Sıradan olarak sağ yarısı daha yüksektir. Lakin Diafragma her iki yarısı seviyelerinin kaburga ve vertabra seviyelerine nazaran konumu şu üç etkenle değişebilir.
1. Teneffüsün içinde bulunduğu faz.
2. Vücudun durumu
3. Karıniçi organların büyüklük ve gerginlikleri.
1. Sakin teneffüste diafragma üst sonu 1, 5-2, 5 cm oynama gösterir. Güçlü teneffüste bu oynama 10 cm’ye kadar çıkabilir.
2. Birey sırtüstü yatar durumda iken diafragma en yüksek seviyededir. Zira karın içi organlar diafragmayı thoraxa akıllıca iterler. Bu olgu bize dispneli hastanın niye uzanma noktasına dik durmayı yeğlediğini gösterir.
3. Sağda karaciğer üzere bir kitleli oluşumun diafragmanın altında bulunması nedeniyle, ayakta dik duruşta, kubbenin sağ yarısı biraz daha yüksektir.
Diafragma, kıymetli bir teneffüs kasıdır.
Teneffüs, inspirasyon (soluk verme) ismi verilen iki evreden ibarettir. İnspirasyonda thoraks boşluğu genişleyerek vakumu artırır. Vakum tarafından emilen elastik akciğer balon üzere şişerek içlerine hava doldururlar. Expirasyon (öksürme, hapşırma, nefesli saz çalma üzere şahsi durumlar dışında ) külliyen pasif bir vakadır. Thorax duvarı ve akciğerlerin elastikliği ile tekrar sönmesi hadisesidir.
Sakin teneffüste 500 cc. Hava alınıp verilir. Sakin teneffüste aşağıdaki kaslar kasılır:
a. Dafragma.
b. Üst intercostal aralıklardaki mm. intercostales interni.
c. (Bazı bireylerde) skalen kasları.
Buna nazaran inspirasyonun en değerli kası diafragmadır.
İnsprasyon için şu olgunun akılda tutulması yararlıdır. Thoraks duvarını yukarıya çeken güç velev bir tek kaburga yahut kıkırdağına, velev sternuma uygulansın, bütün thoraks duvarında ortak bir tesir yaratarak, boşluğun genişlemesine neden olur.
Derin (güçlü) teneffüste omurganın thorakal kurvaturu, M. erector spinae’nın kasılmasıyla gerilerek düzleşir. Böylelikle tulumba kolu hereketinde Thoraksın ön-arka çapı daha ziyade genişler. Başkaca bu durumda alt kaburgalar yerinde yana yanlışsız genişleme de çoktur.
Diafragmanın tepesi, güçlü nefes almada 10 cm. kadar aşağıya inebilir. Bu da thoraksın yüksekliğini artırır.
Güçlü teneffüste haddinden fazla kasılan Diafragma’ nın sentral tendonu karın içi basıncını görünür bir nispette arttırdıktan sonra, daha aşağı inemeyerek origo üzere rol oynar. Bu durumda kasılmış Diafragma lifleri 7. - 12. kaburgaları yukarıya kaldırırlar. Güçlü teneffüste bütün teneffüs ve yardımcı teneffüs kasları faaldir.
Skalen kasları ve M. Sternomastoideus en kıymetli yardımcı teneffüs kaslarıdır. 1. - 2. kaburgalar ile sternumu yukarı çekerek tüm göğüs kafesini yükseltir. Öksürme üzere güçlü ekspirasyon durumunda bu kaslar uygunca kasılırlar. Böylelikle üst kaburgaların aşağıya yanlışsız çekilerek akciğer tepelerini zedeleme imkanı önlenmiş olur. Dispne hadisesinde bu kaslar çoklukla faaldir.
Güçlü ekspirasyonda intercostal kaslarda kasılırlar. Bu durumda kasların intercostal aralıkların tansiyonlarını ayarladıkları ve artan göğüs içi basıncı önünde aralıkların dışarı hakikat balonlaşmasını engelledikleri sanılmaktadır.
Bir müzikçinin uzun bir notayı çıkarması yahut bir nefesli saz çalınması durumunda inspirasyonun denetimi gereklidir. Diafragmanın yavaş yavaş gevşemesi ve origosu olan 12. kaburganın tespit edilmesi değerlidir. M. quadratus lumborum kasılarak 12. kaburgayı tespit eder.
N. phrenicus felci : Diafragmanın iki yarısı başka ayrı innerve edilirler. O bakımdan bir taraf firenik hudut kesisinde vesair taraf çalışır. Gelgelelim olağanda iki taraf senkronize kasılır.
Firenik hudut felci çoğunlukla thorax içi tümörlerinde görülür. Tek taraflı felcin en güzel tanısı radyolojik olarak konulur. Felçli yarı, inspirasyonda, karın içi basıncın artması nedeniyle, ineceği alanda yükselir. Ekspirasyonda karşıt hareketi yapar. Felçli yarının hareketi sağlam tarafa tam zıttır.
İki taraflı felçte dispne (solunum yetmezliği) ortaya çıkar.
Diafragma tek başına teneffüsün % 60’ından sorumludur.
Omuz Kasları
Omuzda altı kas bulunur. Bunlar M. deltoideus, M. supraspinatus, M. infraspinatus, M. subscapularis, M. teres major ve M. teres minor kaslarıdır.
M. deltoideus, Scapula'nın spina scapulası ve clavikula'dan başlar, Humerrus'un Tuberositas deltoidea'sında sonlanır. Büyük bir kastır, omuz kabartısını yapar.Kola abduksiyon yaptırarak yatay duruma getirir.
M. supraspinatus, Scapulanın fossa supraspinata'sı ile humerusun üst ucundaki tuberculum majus'u arasında uzarır. Deltoid kasla birlikte kola abduksiyon yaptırır.
M. infraspinatus, Scapulanın fossa infraspinata'sı ile humerus'un tuberculum majos'u arasında uzarır. Kolu içe döndürür.
M. subscapularis, Scapulanın önyüzündeki Fossa subscapularis ile Humerus'un Tuberculum minus'u arasında uzarır. Kolu içe döndürür.
M. teres major, Scapula'nın dışyan kenarı (margo lateralis) ile Humerusun sulcus intertubercularis'i arasında uzanan yuvarlak bir kastır. Kolu içe döndürür.
M. teres minor, Scapulanın dışyan kenarı ile Humerus'un Tuberculum majus'u arasında uzanan küçük yuvarlak kastır. Kolu dışa döndürür.
Kol Kasları
Kol kasları ön ve art kaslar olarak ikiye ayrılır. Ön kaslar üç; tanedir:
1.M. biceps brachii, kolda yüzeysel olarak yerleşiktir. Scapula'dan başlayan iki başı (uzun ve kısa) vardır. Bu kas Radius'un tuberositas radii'sinde sonlanır. Deri altında basitçe görülen bu kasa pazu kası da denir. Dirsek eklemine tesir ederek önkolu büker (fleksiyon).
2. M. brachialis, Pazu kasının altında bulunur. Humerus ile Ulna'nın Proc. coronoideus'u arasında uzarır.Ön kolu büker.
3. M. Coracobrachialis, Scapulanın korakoid çıkıntısı (Proc. coracoideus) ile Humerus arasında uzarır. Kolu büker ve adduksiyon yaptırır.
Art kas olarak M. triceps brachii bulunur. Üç başı vardır. Uzun başı Scapuladan ve başka iki başı Humerus'tan başlar. Bu üç baş Ulna'ya ilişkin Olecranon'da sonlanır. Ön kolu gerer (ekstansiyon)
Önkol Kasları
Önkol kasları ön ve art kaslar olarak ikiye ayrılır. Ön kasların birden fazla Humerus'a ilişkin içyan epikondilden (condylus medialis), art kaslar dışyan epikondilden (condylus lateralis) başlar.
Ön kaslar:
1. M. Flexor carpi radialis ve ulnaris: Epicondylus medialis ve Olecranondan çıkarlar El bilek kemiklerinden Os psiforme, Os hamatum ve 5. Metakarpal kemikte sonlanır. Eli büker (fleksiyon) ve adduction hareketleri yaptırırlar.
2. M. Flexor digitorum superficialis: Ortak bir tendo ile epicondylus medialis, Processus coronoideus ve Corpus radii den çıkar, 2. ve 5. parmakların her iki yanına yapışır. 2. ve 5. parmakların Phalanx mediasına ve Digiti manus’a flexiyon hareketi yaptırır.
3. M. Flexor digitorum profundus: Ulnanın ön ve medial yüzü ve Mebrana interossea’ dan çıkar, 2. - 5. parmakların Phalanx tertialarında sonlanır. 2. ve 5. parmakların Phalanx media' sına ve Digiti manus’ a fleksiyon hareketi yaptırır.
4. M. Flexor pollicis longus: Radius' un ön yüzü ve Memrana interossea' dan çıkar başparmağın 1. falanksında sonlanır. Başparmağın bükücü kasıdır.
5. M. Pronator teres: Caput humerale ve Epicondylus medialis' ten ve Caput ulnare ile Proc. coronoideus ulnae' den çıkar, Radius' un orta kısmının dış yüzünde sonlanır. Ön kola ve ele pronasyon hareketi ayrıyeten ön kola fleksiyon hareketi yaptırır.
6. M. Pronator quadratus: Ulnanın alt kısmının ön yüzünden çıkar, Radius' un alt kısmının ön yüzünde sonlanırlar. Radius ve eli içe döndürürler (supinasyon).
Ön Kol Art Kesim kasları:
1. Üç ekstensor kas : M. Extensor carpi radialis brevis, M. Extensor carpi radialis longus ve M. extensor carpi ulnaris’ tir. Epicondylus lateralis’ ten çıkarlar. Ulna, Radius ve Metakarpal kemiklerde sonlanırlar.
2. M. Extensor digitorum communis: Epicondylus lateralis’ ten çıkar 2. – 5. parmakların Falankslarına giden dört tendona ayrılır. Bu parmakları germe hareketi yaptırır.
3. M. Extensor pollicis longus ve brevis: Başparmağı geren iki kastır. Bu parmağın Falankslarında sonlanırlar.
4. M. Abductor pollicis longus: 1. metakarpal kemikte sonlanır. Başparmağa abduksiyon yaptırır.
5. M. Supinatorius : Epicondylus lateralis ve dirsek ekleminin kollateral bağlarındandan çıkar. Radius’ un dış yüzünde sonlanır. Ele supinasyon yaptırır. Yani avuç içini su içer duruma getirme hareketi yaptırır.
6. M. Brachioradialis, Crista supracondylaris’ den çıkar ve önkolun dış yan yüzü üzerinde uzarır. Humerus'un 1/ 3 alt dış yanından başlar ve Radius' ta sonlanır. Ön kola fleksiyon yaptırır ve Radius'u döndürür.
El kasları: Palmar yüzdeki (avuç içi) kaslar üç öbeğe ayrılırlar: 1. Tenar kasları, 2. Orta kasları, 3. Hipotenar kasları. Tenar kasları başparmak, hipotenar kasları küçük parmak kabartısını yaparlar, bu parmakların hareketlerini yaptırırlar. Metakarpal kemikler arasında çok sayıda küçük kas vardır.
Koltukaltı ve Dirsek Çukuru
Vücudun üst yan modülünde Fossa cubiti (Dirsek çukuru) ile Axilla (koltuk altı) denilen iki değerli mekan bulunur:
Axilla : Koltuk altı da denen bu nahiyeyi önden M. pecrora1is major, geriden M. subscapularis, dışyandan Humerus'un üst ucu ve kola bitişik kasları, iç yandan M. serratus anterior sonlar. Aksilla' da gevşek bağdoku, kan damarları (A., V. axi1laris), çok sayıda lenf düğümü ve hudutlar (N. radialis, madianus,ulnaris) bulunur. Lenf düğümlerine kol, önkol, el ve göğüs (özellikle göğüs kanserinde önemlidir) lenfi gelir. Buradan vücut sıcaklığı ölçümü yapılır.
Fossa cubiti: Dirsek ekleminin önünde M. pronator teres ile M. brachioradialis arasında kalan çukur yandır. Derinde A. brachialis, derialtında yüzeysel venalar bulunur. Damar içi enjeksiyon buradaki yüzeysel venalara uygulanır.
Yüzeysel Sırt Kasları
Sırt kasları iki kümeye ayrılır. 1. Üst yan kemiklerinde sonlanan kaslar (M. Trapezius, M. Latissimus dorsi, M. Rhomboideus ve M. Levator scapulae). 2. Sırt şahsi kasları (M.Serratus posterior ve M. Serratus inferior, M. Splenius, M. Sacrospinalis).
1. M. Trapezius, sırtın üst kısmında deri altında bulunan enli yassı kastır. Os Occipitale ile Lig. nuchae ve göğüs omurlarının Proc. spinalis' lerinden başlar ve Clavicula ve Spina scapulae' de sonlanır. Kasın üst, orta ve alt olmak üzere üç modülü vardır. Kasıldığında Scapula omurgaya sahih çekilir.
2. M. Latissimus dorsi, Thoraksın dışyan modülü ile sırtın alt modülünde deri altında yassı bir kastır. Distal altı göğüs omuru, lumbosacral fascia ve crista iliaca (ilium) dan başlar ve Humerus'un Sulcus intertubercularis'i nde ve crista tuberculi minoris’ te sonlanır. Kasılırsa kol abduksiyon yapar ve aşağıya çekilir.
3. M. Rhomboideus, M.Trapezius’ un üst modülü altında bulunur. 6.-7. boyun ile birinci dört göğüs omurundan başlar ve Scapula' nın içyan kenarında (Margo medialis) sonlanır. Scapulayı omurgaya çeker.
4. M. Levator scapulae, Birinci 4 cervical vertebraların Proc. Transversus' larından çıkar, Scapulanın iç kenarı ve üst açısı (Angulus superior scapulae) sonlanır. Scapulayı yukarı çeker.
5. M. Splenius, baş boyun ortamı kasıdır. M.Trapezius' un altında, boyun art yüzü üzerinde yerleşmiştir. İki tarafın kası birlikte kasılırsa başı geriye çekerler, yalnız bir tarafın kası kasıldığında baş o tarafa döner.
Karın Kasları
Beş tane karın kası vardır. M. Obliquus abdominis externus, M. Obliquus abdominis internus, M. Transversus abdominis, M. Rectus abdominis ve M. Quadratus lumborum. Bunlar göğüs ve pelvis kemikleri arasında yerleşiktir durumdadır ve karın duvarlarını yaparlar. M. obliqus abdominis externus, internus ve transversus abdominis enli, yassı kaslardır. Tendonları yahut aponevrozları vardır.
1. M. obliquus abdominis exterus (karnın dış eğri kası), kas telleri 6.-8. kostadan başlar aşağıya ve öne yanlışsız orta çizgiye uzarır. İlium kemiğine ilişkin crista iliaca'da sonlanır. Kasa ilişkin aponeuroz' un alt kenarı bir bağ yapar ve bu bağa Lig. inguinale denir (Poupart bağı). Kasık bağı da denilen bu bağ Ilium kemiğinin spina iliaca anterior superior'u ile Pubis'in tuberculum pubicum’ u arasında uzarır.
2. M. obliquus abdominis internus, (karnın iç eğri kası); evvelki kasın, altında bulunur. Crista iliaca ile Lig. inguinale' den başlar. Kas demetleri öne ve yukarıya sahih uzarır ve alt kostalarda sonlanır.
3. M. transversus abdominis, (karnın enine kası), evvelki kasın altında yerleşmiştir. Son altı kostanın kıkırdakları, crista iliaca ve Lig. inguinale başlangıç konumlarıdır. Kas telleri ve demetleri yatay uzarır ve orta çizgide aponeurozla sonlanırlar.
4. M. rectus abdominis, (karnın düz kası), orta çizginin dış yanında bulunur ve 5. -7. costaların kıkırdak kesimleri ile Pubis kemiği arasında uzarır. Kas telleri bölgeye dikey uzarır. Kas, 3-4 aponeuroz tarafından sarılmıştır. Bu aponeurozlar M. obliqus abdominis externus ve M. obliquus internus ve M. transversus abdominis kaslarına aittirler.
5. M. quadratus lumborum, 12. costa ile crista iliaca arasında bulunur. Omurganın lumbal kesimiyle birlikte karın boşluğunun art duvarını yapar.
Karın ön duvarı kasları ile Diyafragma kasılmalarında karın iç basıncı artar ve bununla, dışkılama, işeme ve tevellüt hadiselerine yardımcı olurlar. Bu kaslar birebir hengamda, kostalarla bağlantılı oldukları için, teneffüse da yardımcıdırlar. M. rectus abdominis ve karnın oblik kasları kasıldıklarında gövdeyi öne götürerek bükerler (fleksiyon). Karnın oblik kasları tıpkı devranda gövdeye sağa - sola dönme hareketi yaptırırlar.
Karın fasciaları: M. obliquus externus ince bir fascia ile sarılmıştır. Karın boşluğu duvarı peritonla örtülmüş ve iç karın fasciasıyla çevrilmiştir. Karın duvarında kimi mahallerde iç organlar bu fasciaları delerler ve deriye yaklaşırlar. Bu formda fıtıklar (Hernia) şekillenir. Bunlar daha çok inguinal kanal, linea alba ve göbekte gözlenir.
Canalis inguinalis: İntrautrin hayatta her iki cins fetus’un karın ön duvarının aşağı kısmında duvarın bütün tabakalarını delerek geçen bir kanal meydana gelir. Canalis inguinalis ismini alan bu kanal karın ön duvarını içten örten periton’un verdiği bir uzantının aşağıya yanlışsız çekilmesi ve karın duvarının bütün tabakalarını delerek deri altına çıkmasıyla meydana gelir. Bu periton uzantısına Proc. vaginalis denir. Proc. vaginalis, karın ön duvarını geçtikten sonra Torus genitalis denilen bir kabartının içine sokulur. Torus genitalis’ ten erkeklerde testis torbası (scrotum), hatunlarda vagina' nın büyük dudakları (labium majus) meydana gelir. Bu formda meydana gelen kanal erkeklerde açık kalır ve genişler. Embryonal hayatın yedinci ve dokuzuncu ayları arasında bu yolu izleyerek başta karın boşluğunda bulunan testis’ ler aşağıya torbalarına inerler. Testis’ ler indikten sonra sıradan durumda Proc. vaginalis’ in yaprakları birbirine yapışır ve yukarıda bu periton uzantısının başlangıcında karın ön duvarının iç yüzünde bir periton nedbesi meydana gelir (Sicatricula inguinalis).
Dişi fötuslarda embryonal hayatın üçüncü ayında Proc.vaginalis olağan olarak tamamıyla kapanır ve inguinal kanalın taslağı erkeklerde olduğu üzere genişlemez.
Dış ve iç genital organlar oluştuktan ve olağan mekanlarını aldıktan sonra, inguinal kanalardan erkeklerde torbalara inerek testis ile birleşen sperma kordonu (funiculus spermaticus) hatunlarda Lig. teres denilen bir bağ makbul. Kanal çoğunlukla bayanlarda erkeklere orantıyla daha dardır.
İnguinal kanalın uzunluğu 4-5 cm kadardır. Dıştan içe ve yukarıdan aşağıya olmak üzere eğik durumda karın ön duvarını yapan kas ve zarlar arasından makbul. Kanalın karın boşluğuna açılan deliğine Anulus inguinlais profundus denir. Bu yüksekte karın ön duvarının iç yüzünü örten periton bir çöküntü yapar ve bu formda meydana gelen çukura Fossa inguinalis lateralis denir. Funiculus spermaticus' u yapan bütün oluşumlar bu delikten (Anulus ingunalis profundus) geçerek inguinal kanala sokulur. Kanalın dış deliği, Tuberculum pubicum’ un 1,5-2 cm kadar dışında deri altında bulunur. Bu deliğe Anulus inguinalis superficialis denir. İnguinal kanalın dış deliği, M. obliquus externus obdominis’ e ilişkin aponeurozun kiriş hüzmelerinin burada birinden ayrılmasından meydana gelmiştir.
İnguinal kanalın dış deliğini canlılarda deri altında hissedebiliriz. Skrotum’ un yukarı kısmında yumuşak deriyi iterek parmağımızı dışa, yukarıya ve biraz geriye akıllıca sokarsak, Anulus ingunalis superficialis’ in keskin kenarını duyabiliriz. Sıradan durumda parmağımızın yalnız ucunu deliğe sokabiliriz.
İnguinal kanalın üst, alt, ön ve art olmak üzere dört duvarı vardır. Ön duvarı M. obliquus externus abdominis’ in aponeurozu, alt duvarı Lig. inguinale, üst duvarı M. obliquus internus’un ve M. transversus’ un alt kenarları ve art duvarı da Fascia transversalis ve Peritoneum yaparlar. Bu duvarın en zayıfı art duvardır.
Karın ön duvarının iç yüzünde, yukarıda anlattığımız ve ingunial kanalın iç deliğine tekabül eden Fovea inguinalis lateralis bulunur. Daha içte hafif 2. bir çukur görülür. Fossa inguinalis medialis ismi verilen bu çukur, inguinal kanalın dış eliğinden geçerek deri altına çıkaralar ve bu formda meydana gelen fıtıklar, Funiculus spermaticus’ u izleyerek Skrotum’ a inebilirler.
Linea alba, M. obliquus externus ve M. obliquus internus, M. transversus abdominis kasların aponeyrozlarının orta çizgi üzerinde birleşerek yaptıkları, yukarıdan aşağıya uzanan beyaz çizgi biçiminde bir yapıdır. Linea alba Sternum'un Proc. xiphoideus' u ile Symhysis pubis arasında uzanır.
Göbek (umbilicus), Linea alba' nın ortasında yerleşiktir. Tevellüt sonrasında göbek halkasının bir izi olarak kalır. Bu halkadan fötal hayatta göbek kordonu makbul.
Pelvis Kasları
Pelvis kasları iç kaslar (M. iliopsoas, M.piriformis ve M.obturatorius internus) ve dış kaslar (M. gluteus maximus ve M.gluteus minimus, M. obturatorius externus, M. quadratus femoris, M. tensor fasciae latae) olarak ikiye ayrılır.
İç kaslar
1. M. iliopsoas, bel omurları ile fossa iliaca' dan (ilium) başlar. İki kesimi vardır. Lig inguinale'nin altından Femur' a uzarır. Femur' a ilişkin Trochanter minor' da sonlanır. Bu kas kalça eklemine tesir eder ve uyluğa fleksiyon yaptırır, çok az dışa döndürü..
M. İliopsoas Klinik Malumat
1. İliopsoas kasının komşulukları klinik kıymete sahiptir. Şayet Böbrekler, Üreterler, Caecum, Appendix, Sigmoid kolon, Pankreas, Lumbal lenf düğümleri yahut Lumbal sonlar hastalıklıysa, İliopsoas’ ın hareketleri ağrılı olabilir. Kas omurga ve sakroiliak ekleme dayalı olduğu için disk yahut sakroiliak eklem illetleri iliopsoas spazmı yapabilirler.
2. Tüberküloz kan yoluyla vertabralara yayıldığı hengam, lumbal vertabralardan iliopsoas kasının içine geçerek psoas abselerine neden olabilirler. M. Psoas’ ın fasiyası bir çorabı andırdığından bu tip abseler uyluğa geçerek, femoral üçgende yüzeyelleşebilirler.
3. Fascia iliaca’nın alt kısmı gergindir. Üst yarısı ise düzgünce gevşektir. Velev bazen Fossa iliacosubfascialis ismi verilen bir cep oluşturur. Bu cebin içine kalın bağırsağın bir kısmı girebilir.
2. M. priformis, Sacrumun ön yüzünden başlar ve Femurun trochanter majorunda sonlanır. Uyluğu dışa döndürür (dışa rotasyon).
3. M. obturator internus, Foramen obturatum' dan çıkar, Fossa trochanterica’ ya yapışır. Uyluğu dışa döndürür.
Dış Kaslar
1. M. gluteus maximus, İlium ve Sacrum’ un dışyan yüzünden başlar, ve Femur' un Tuberositas glutea' sında sonlanır. Buna büyük kaba kası da denir. Kalça eklemine tesir eder ve uyluğa ekstensiyon yaptırır. Uyluk sabit olursa gövdeyi geriye çeker.
2. M. gluteus medius ve minimus, Iliumun dışyan yüzlerinden başlar ve Femurun trochanter, major'unda sonlanırlar. Her iki kas da uyluğu abduksiyon yaptırır.
3. M. obturator externus ve quadratus, femoris, birinci kas kalça kemiğindeki For. obturatum' un dışyan yüzünden ve Memrana obturatoria' dan, 2. kas tuber ischiadicum' dan başlar. Her iki kas femurun trochanter, major' u, fossa trochanterca ve crista intertrochanterica’ da sonlanırlar. Bu kaslar femuru dışa döndürme ve adductor hareketleri yaptırırlar.
4. M. tensor fasciae latae, İlium'un spina iliaca anterior superior' undan başlar ve femurun enli fasiyası üzerinde dağılarak sonlanır. Bu kas fasiyayı gerer.
Kas içi Enjeksiyon: Kas içine verilcek likit ilaçlar iskelet kaslarına enjekte edilirler. Enjeksiyon hareketine kasiçi enjeksiyon (İntra musculer; kısaca, I.M.) denir.
Kasiçi enjeksiyon pratikte en çok gluteal kaslara yapılır. Bu kaslar M. gluteus maximus, M.gluteus medius ve M.gluteus minimus' çeşit. Pratik için hasta yüzü aşağıda yatar duruma getirilir. Gluteal yer kabarıklığı göz kararıyla dikey kesişen iki çizgiyle dört kısma ayrılır. Üst - dış kısmın ortasından iğne dikey biçimde batırılır ve sokulur. Bu kısım, kıymetli sayılacak damar ve hudut olmadığı için yeğlenir.
Kas içi enjeksiyonda iğne kişinin kaba arıklık durumuna nazaran ortalama 2 - 4 cm batırılır. İğne yavaş yavaş itilir. Kas içi enjeksiyon hasta yatarken yapılmalıdır. Otururken ya da ayakta yapılması sakıncalar doğurabilir.
Uyluk Kasları
Uyluk kasları ön, art ve iç yan kasları olarak üç kümeye ayrılırlar.
Ön küme kaslar: M. quadriceps femoris, M. sartorius’ dur.
1. M. quadriceps femoris (uyluğun dört başlı kası), kuvvetli bir kastır. Dört modülü vardır. M. rectus femoris, M. vastus lateralis, M. vastus medialis ve M. vastus intermedius kısımlarından oluşur. Rectus femoris kesimi ilium’ un spina iliaca anterior superior' unda vastus kesimleri femur’ dan başlar. Aşağıda bu dört modül ortak bir krişte (tendo) yaparlar ve bu kiriş Patella kemiğinin üzerinden makbul, Tibia' nın tuberositas tibae' sında sonlanır. Kiriş Lig. patella ismini alır. Bu bağa vurulduğunda hususî bir refleks olur ve buna Patellar refleks denir. Bu kas diz eklemini tesirler ve bacağa ekstensiyon hareketi yaptırarak öne getirir.
2. M. sartorius, insan vücudunun en uzun kasıdır. Spina iliaca anterior superior' dan başlar, eğik olarak aşağıya ve içe sahih uzarır, Tibia' nın tuberositas tibiae' sına yakın sonlanır. Diz eklemiyle bacağa fleksiyon yaptırır, büker ve geriye götürür.
Art küme kaslar: Üç kas vardır. M. semitendinosus, M. membranosus ve M. biceps femoris. Her üç kas Tuber ischiadicum' dan başlar. M. semitendinosus ile M. semimembranosus tibia' da, M. biceps femoris fibula' da sonlanır. Art küme kaslar diz eklemini etkilerler ve bacağa fleksiyon yaptırırlar. Diz eklemi fleksiyonda iken M.biceps femoris bacağı dışa gayri iki kas içe döndürür.
İçyan küme kaslar: Beş kas vardır. M. pectineus, M. gracilis ve üç adduktor kas (M. adductor longus, M. adductor brevis, M.adductor magnus). Bu kasların başlangıç tarafları pubis ve ischium kemikleridir. M. gracilis dışında hepsi Femur üzerinde sonlanır, M.gracilis ise Tibia' da sonlanır. Hepsi kalça eklemine tesir ederler ve uyluğa adduksiyon hareketi yaptırırlar. O nedenle bu kaslara Adduktor kaslar da denir.
Bacak Kasları
Bacak kasları ön, art ve dış yan kasları olarak üç öbeğe ayrılırlar. Bütün kaslar ayağa uzarır.
Bacağın Ön Nahiyesi Kasları, üç tanedir: M. tibialis anterior, M. extensor digitorum longus (ayağın) ve M. extensor hallucis longus. Bu kasların birincisi Tibia' nın condylus lateralisinin ön yüzünden, öteki ikisi Tibia ve Fibula' nın ön ve orta kısımlarından çıkarlar M. tiaialis anterior Os cuneiformia ve 1. metatarsal kemiğin plantar yüzüne, M. extensor digitorum longus dört tendoya ayrılarak 2.- 5. metatarsuslara, M. extensor hallucis longus ise baş parmağın distal phalanx’ına yapışır. Tibialis anterior ayağa fleksiyon, gayrı iki kas parmaklara ekstensiyon yaptırır.
Art küme kaslar, dört tanedir: M. triceps surae, M. tibialis posterior, M. flexor digitorum longus ve M. fIexor hallucis longus. M. triceps surae (Baldırın üçbaşlı kası) çok kuvvetli bir kastır. Bu kas iki kastan oluşur: M. gastrocnemius ve M. soleus. Gastrocnemius kasının iki modülü vardır (caput laterale ve caput mediale). Femurun condylus laterale ve medialisinden, M. soleus ise Tibia' nın Linea muculi solei' sinden çıkar. Bu iki kas ortak bir tendo yaparlar bu tendoya (Tendo calcaneus communis, yada tendo achillus) denir. Tendo topuk kemiğinin (Calcaneus) art yüzünde sonlanır. Triceps surae kası ayak bileği eklemine tesir ederek (Topuk) kaldırır ve kişinin parmakları üzerinde durmasını sağlar. Bu hareket ayağın ekstensiyonudur.
M. triceps surae'nin altında M. tibialis posterior, M.fIexor digitorum longus ve flexor hallucis longus kasları bulunur.
Bu kaslar iç, malleolus' un arasından ayağa uzarırlar. M. tibialis posterior ayak tabanını geriye büker ve ayağı içe döndürür, başka iki kas parmakları alta büker.
M. Triceps Surae Klinik Malumat :
1.Atletizmde koşuya çok süratli başlarken Tendo calcaneus yırtılabilir. Tam kopmalarda M. triceps surae’ nin uzunluğunun kısalmasına bağlı olarak baldır kabartısı belli biçimde artar. Yürüme imkanı ortadan kalkar. Bacağın art yerine yayılan kesin bir ağrı gelişir. Çoklukla yırtık, insertio noktasının 3 cm. üstünde olur.
Yırtılma sonucunda ayak sıradandan çok ziyade dorsifleksiyon yapabilir. Lakin bir dirence karşı ayağın Plantar fleksiyona getiremez.
2. Tendo calcaneus’ a bir refleks çekiciyle vurulması sonucunda M. triceps surae’ da bir seyirme görülür. Buna ayak bileği refleksi denir. Refleks merkezleri S1. ve S2. segmentlerdedir.
3. Devamlı yüksek topuklu ayakkabı giyen bayanlarda M.triceps surae kısalır. Şayet bu bayanlar düz topuklu ayakkabı giyerlerse, bacakta muvakkat bir ağrı olur.
4. Diz tam eksentensiyonda iken ayağın güçle dorsi flaksiyona getirildiği konumlarda M. gastrrocnemius’un içbaşı yırtılabilir. Kas zayıf ve dejeneratif değişiklikler gösterir. Bu durum daha çok tenis' te görüldüğü için buna Tenis bacağı denir.
5. M. gastrocnemius sadece bir tek kaynaktan (Aa. surales) kanını alan birkaç kastan biridir. Bunlar terminal arterlerdir ve anastomozlar yoktur. Şayet biri tıkanırsa, onun beslediği alan nekroza uğrar.
6. Tendo calcaneus’un altındaki bursa, uzun aralık koşucularında balerinlerde iltihaplanarak şişebilir.
7. Ayakta dururken bacak ve ayağın venöz kanı bilhassa M. triceps surae’ nın kasılmaları ile sağılma üslubunda yukarıya pompalanır. Bu kas kasılınca kan derin venler içinde yukarıya yanlışsız ilerler. Sıradanda derin venler ile yüzeyel venleri bağlayan venlerdeki kapakçıklar, yüzeyel venlere hakikat kan akımı engellerler. Lakin bu kapakçıkların yetmezliği durumunda hidrostatik basınç ve M. triceps surae’ nın kasılma tesiri ile kan yüzeysel venlere makbul ve onları genişletir (Varikoz venler – varis denir).
8. M. plantaris’in uzun tendonu el kaslarının tendonları yanına implantasyon için kullanılabilir. Tendonun çıkarılması ile bir hareket bozukluğu olmaz.
9. Basketbolcular, 100 m koşucuları ve balerinlerde, ayağın çok aniden dorsiflaksiyon yaptığı konumlarda M. plantaris’in tendonu kopabilir.
10. Bir masaya oturmuş bireyin bacağı bağımsız fleksiyonda iken Lig. patellae’ ya bir refleks cazibeli ile vurulursa, diz sıçrayarak ekstensiyon yapar. Buna patella refleksi denir. N. femoralis kesilerinde patella refleksi kaybolur.
Refleks merkezleri L2 - L3 - L4 M. spinalis segmenlerinde refleks kaybolur. Patella refleksi klinikte en çok muayene edilen bir reflekstir.
Dışyan küme kaslar, iki tanedir M. peroneus longus ve M. peroneus brevis. Caput fibulae ve fibula' nın dış yüzünden çıkarlar. M. peroneus longus 1. metatarsal kemik ile os cuneiforme II' ‘ye yapışır. M. peroneus brevis ise V. metatarsus' a yapışır. Bunlar ayağı geçmişe bükerler ve dışa döndürürler. Evlat felcinde bu küme kaslar etkilenirler.
Ayak Kasları
Ayak kasları ayak sırtı (dorsal) ve ayak tabanı (plantar) kasları olarak iki kümeye ayrılırlar. Ayağın sırtında bir kas vardır, M. extensor digitorum brevis, kasın beş parmağa giden beş tendosu vardır. Ayak tabanındaki kaslar, içyan dışyan ve orta (ara) kaslar olarak üç kümeye ayrılırlar. İç yan Kaslar : Üç tanedir. M. flexor hallucis brevis, M. abductor hallucis ve M. adductor hallucis. Dış yan kaslar: Üç tanedir. M. flexor digiti quinti brevis, M.abductor digiti quinti ve M.opponens digiti quintidir. Orta kaslar: M. flexor digitorum brevis, parmakları büker. Mm.lumbricales, dört tanedir; üst (proximal) falanksları büker. Mm. interodorsales, dört tanedir; parmaklara abduksiyon yaptırırlar. Mm. interossei plantares, üç tanedir, parmaklara adduksiyon yaptınrlar.
Ayak kasları birebir devranda ayağın formunu verirler.
Değerli Yanlar ve Oluşumlar:
Trigonum femorale (Scarpa üçgeni ) : Üstten Lig. inguinale, dışından M. sartorius ve içyandan M. adductor longus' un sınırlandığı üçgen alandır. Burada, uyluğun büyük kan damarları bulunur: A. ve V. femoralis, A. ve V. profunda femorisi, V. saphena magna' nın uç modülü.
Canalis femoralis: Trigonum femorale yeri içinde bulunur. Lig. inguinale'nin içyan tarafındadır. Olağanda bu kanal yoktur, fakat femoral fıtık olgularında şekillenir. İç organların kanal içinden uyluk derisi altına çıkmalarına femoral fıtık denir. Kanal 2 cm kadar uzunluktadır. Bunun duvarlarını fascia lata'nın iki tabakası ve V. femoralis yapar. Fascia lata, insan vücudunun en kuvvetli fasiyasıdır. Uyluktaki üç küme kas arasına bölmeler verir. Uyluğun ön yüzü üzerinde ve Lig. inguinale'nin altında fascia lata incedir. Fascianın bu kısmına Lamina cribrosa denir. Sıradanda fıtık yoktur. Burası bağdoku ve lenf damarıyla doldurulmuştur. Kanalın içyan ve dışyan olmak üzere iki deliği vardır. İçyan delik periton ve fascia tarafından kapatılmıştır. Dışyan delik fascia lataya açılır.
Fossa poplitea (Dizardı çukuru) : Fossa poplitea diz ekleminin art yüzü üzerinde bulunur. Kenarlarını, M. semitendinosus' un tendosu içten, M. biceps femoris' in tendosu, dıştan ve alttan M. gastrocnemius' un iki başı yapar. Bu çukurdaki büyük kan damarları (A. ve V. poplitea) ve sonlar (N. tibialis. N. peroneus communis), bağdoku içine gömülü olarak bulunurlar.
Sağlıklı günler dileği ile...
Mütehassıs Dr.Ali AYYILDIZ - Veteriner Tabip - İnsan Anatomisi Kompetanı Dr.(Ph.D.)
Baş kaslarının birçok yüz yerinde bulunur. Başın tavanı derialtında galea aponeurotica denilen bir tendonla kaplıdır; bu tendo, deriye sıkı, periosta gevşek bağlıdır. Başlangıç yanı m. frontalis ve bitiş yanı m. 'occipitalis'tir. Bu kaslar kasıldıklarında galea aponeurotica deriyle birlikte öne ve geriye yanlışsız hareket eder. Yüz kasları iki öbeğe ayrılır: 1. Mimik kasları, 2. Çiğneme kasları.
1. Mimik kasları : Başlangıç tarafları kemik, bitiş noktaları deri olan kaslardır. Bu kaslar yüzde bulunurlar ve kasıldıklarında, yüzde değişimler gözlenir. Bu değişimlere yüz sözleri denir.
En büyük mimik kaslar şunlardır: 1. M. frontalis, 2. M. orbicularis oculi, 3. M. orbicularis oris, 4. M. buccinatorus, 5. M. quadratus (levator) labii inferioris, 6. M. zygomoticus minor ve major, 7. M. risorius (güldürücü kas).
M. frontalis, alın derisi altında yerleşiktir ve alın derisini kırıştırır. M. orbicularsi oculi, göz kapakları içindedir, ve m. orbicularis oris dudaklar içinde bulunur, kasıldığında ağız kapanır. M. buccinator, yanak duvarındadır, kasıldığında yanaklar dişlere yapışır. M. quadratus labii inferior ve superior kasları dudakları aşağıya ve yukarıya çekerler.
2. Çiğneme kasları: Bu kaslar baş kemikleri, ile altçene kemiği arasında uzarırlar. Kasılmaları çiğneme ve konuşma hareketlerini yaptırır.
Dört çift çiğneme kası vardır: 1.M. masseter, 2. M. temporalis, 3. M. pterygoideus lateralis, 4. M. pterygoideus medialis.
M. masseter, zigomatik yay (arcus zygomaticus) ile mandibula zaviyesinin dış yüzü arasında uzarır. Kasıldığında altçeneyi yukarıya çeker ve ağzı kapatır. M. temporalis, temporal kemik ile zigomatik yaydan başlar, altçene kemiğinin proc. coronoidea'sında sonlanır. Alt çeneyi kaldırır. Kası sıkı bir fascia sarar. M. pterygoideus lateralis, sfenoid kemiğin pterigoid uzantısı (prroc. pterygoideus) ile mandibulanın proc. articularis'i arasında uzarır. Bir taraflı kasılırsa mandibula'yı karşı istikamete kaydırır. İki tarafın kası, birlikte çalışırlarsa mandibula'yı karşı cepheye kaydırır. İki tarafın kası birlikte çalışırsa mandibula'yı öne götürürler. M. pterygoideus medialis, pterygoid çıkıntı ile altçene kemiği zaviyesinin iç yüzü arasında uzarır. Altçeneyi kaldırır Bu halde çiğneme kasları altçeneyi kaldırırlar ve öne akıllıca hareket ettirirler.
Boyun Kasları
Boyun kasları dört öbeğe ayrılır: 1.M. Platysma (boynun yassı kası), 2.M.Sternocleidomastoideus, 3. Hiyoidaltı ve hiyoidüstü kasları, 4. Derin (Profundus) kaslar.
1. M. platysma, boynun dışyan yüzünde deri altında enli ve, ince bir kastır. Kasıldığında boyun derisi gerilir ve ağzın bucakları aşağıya çekilir. Kişilerde ziyade gelişmemiştir.
2. M. sternocleidomastoideus, uzunluğunda en büyük kastır. Clavicula, sternum ve mastoid uzantı (temporal kemik) arasında uzarır. Deri altında kolay beliren uzun bir kastır. Bir taraflı kasıldığında başı kendi tarafına, yüzü yukarıya ve karşı tarafa çevirir. İki taraflı kasılmalarda başı dik fiyatlar. Bu kasta tek taraflı inme (felç) çok görülür. Bu durumda karşı kas kasılacağından, hastada inme olan kas tarafında baş yukarıya ve yana bakar. Bu olguya Tortikolis (göğe bakan) denir.
3. A. Hiyoidüstü kaslar: Hiyoid kemiğin üst tarafında bulunurlar. Dört tanedir: M. digastricus, M. mylohloideus, M. geniohyoideus, M. stylohyoideus. Bu kasların kasılmaları hiyoid kemiği yukarıya kaldırır ve yutmaya yardımcı olurlar. Birinci üç kas ile lisan kaslarından m. geniohyoideus tıpkı devirde ağız tabanını yaparlar. Bu kasılar hiyoid sabit iken altçeneyi aşağıya çekerler.
B. Hiyoidaltı kaslar: Hiyoid kemiğinin alt tarafında bulunurlar, yassı kaslardır. Dört tanedir: M. sternohyoideus, M. sternothyroideus, M. thyrohyoideus, M omohyoideus. Bu kaslar hiyoid kemiğini aşağıya çekerler ve tiroid bezini,gırtlağı ve soluk borusunun ön modülünü örterler.
4. Derin kaslar: Boyun kesiminin derininde yan alan kaslardır. Bunlar scalen kaslar (M. scalenius anterior, medius ve posterior) ile M. longus colli ve M. longus capitis isimlerini alırlar. Skalen kaslar boyun omurları ile 1. ve 2. costalar arasında üst üste basamak halinde sıralanan kaslardır. Bunlar boyun sabit olursa göğsü yukarıya kaldırırlar ve böylelikle teneffüse yardımcı olurlar. Göğüs sabit olursa boyun kasılan tarafa eğilir.
5. Lisan kasları: Lisanın içinde, lisanın biçimini veren ve enine, uzunluğuna ve eğik uzanan çizgili kaslar bulunur. Ayrıyeten, lisan kökünden, altçene ucuna, lisan kemiğine ve şakak kemiğine uzanan birer kas vardır. Bunlar lisanın devinimlerini yaptırırlar: M. genioglossus, m. hyoglossus ve m. styloglossus kaslarıdır.
Göğüs Kasları
Göğüs kasları iki öbeğe ayrılır: 1. Üst yan kemiklerinde sonlanan kaslar, 2.Özel göğüs kasları.
1.Grup kaslar: Bu öbekteki kaslar üst yan (üst ekstremite) kemiklerinde sonlanırlar. M. pectoralis major, M. pectoralis minor, M. subclavius ve M. serratus anterior ‘dur.
M. pectoralis major, göğüs ön duvarında yüzeyel yerleşik ve kabarıklık yapan bir kastır. Clavicula ve sternumdan başlar ve humerusun üst ucunda sonlanır. Kola adduksiyon yaptırır. Kol sabit olursa costaları kaldırır. Kol yukarıda olursa kolu aşağıya çeker ya da costaları yukarıya kaldırır.
M. pectoralis minor, pectoralis major'un altında bulunur. 2 - 5 costalardan başlar ve corakoid çıkıntıda (Scapula) sonlanır. Scapulayı aşağıya ve öne hakikat çeker. Scapula sabit olursa costaları yukarıya kaldırır.
M. sublavius, bir numara costa ile clavikula arasında uzarır. Kasıldığı vakit claviculayı aşağıya ve iç yana çeker.
M. serratus anterior, göğüs duvarının dışyan yüzü üzerinde yerleşiktir. 1 - 8 costalardan başlar ve Scapulanın içyan kenarı ile alt zaviyesinde sonlanır. Kasıldığında Scapulayı öne ve dışa akıllıca çeker ve döndürür.
2. Küme kaslar: Göğüste iki hususî kas vardır. M. intercostalis externa, M. intercostalis interna. Bu kaslar kostalar arası aralıkta bulunurlar. Dış kas (external) costaları kaldırır ve böylelikle soluk almayı sağlar. İç interkostal kas ise kostaları aşağıya çeker ve bu biçimde soluk vermeyi sağlar.
Diyafragma
Bu kas umumide göğüs kaslarıyla birlikte anlatılır. Göğüs ve karın boşluklarını
birbirinden ayıran, yassı ve çift olmayan bir kastır. Orta kısmı kubbe yapar.
Bu kısım kas - tendo yapısındadır ve tendogen kısım centrum tendineum ismini alır. Diyafragma sternum, costalar ve lumbal omurlardan başlar. Buna nazaran üç modüle ayrılır. Diyafragmanın Lumbal, costal ve stenal modülleri ismini alırlar.
Diyafragma da üç büyük delik vardır. Bunlar anteriordan posteriora dorğu (Hiatus aorticus, Hiatus oesophageus ve Foramen venae cavae’dır).
Diyafragmamanın lumbal modülünden Hiatus aorticus, Hiatus oesophageus delikleri mekan alır. Ortadaki tendogen kısımdan ise V. cava inferior'un geçtiği delik bulunur.
Diyafragma teneffüse yardımcı olur ve teneffüsün temel kası olarak kabul edilir. Kasılırsa aşağıya iner ve göğüs boşluğu genişler, soluk alınır ve akciğerler büyür. Gevşediği devir evvelki durumuna döner, thoraks daralır ve soluk verilir.
Diyafragma aracılığı ile göğüs ve karın organlarının kimileri komşuluk yapar.
Diaphragma Klinik Malumat
Diafragmayı üç boyutlu olarak düşünmek klinik açıdan kıymetlidir. Kubbe formundaki organın kruslarının tutunduğu konumlar aşağıdadır ve AP röntgen sinemalarında büyük kısmı görülemez. Sıradan olarak sağ yarısı daha yüksektir. Lakin Diafragma her iki yarısı seviyelerinin kaburga ve vertabra seviyelerine nazaran konumu şu üç etkenle değişebilir.
1. Teneffüsün içinde bulunduğu faz.
2. Vücudun durumu
3. Karıniçi organların büyüklük ve gerginlikleri.
1. Sakin teneffüste diafragma üst sonu 1, 5-2, 5 cm oynama gösterir. Güçlü teneffüste bu oynama 10 cm’ye kadar çıkabilir.
2. Birey sırtüstü yatar durumda iken diafragma en yüksek seviyededir. Zira karın içi organlar diafragmayı thoraxa akıllıca iterler. Bu olgu bize dispneli hastanın niye uzanma noktasına dik durmayı yeğlediğini gösterir.
3. Sağda karaciğer üzere bir kitleli oluşumun diafragmanın altında bulunması nedeniyle, ayakta dik duruşta, kubbenin sağ yarısı biraz daha yüksektir.
Diafragma, kıymetli bir teneffüs kasıdır.
Teneffüs, inspirasyon (soluk verme) ismi verilen iki evreden ibarettir. İnspirasyonda thoraks boşluğu genişleyerek vakumu artırır. Vakum tarafından emilen elastik akciğer balon üzere şişerek içlerine hava doldururlar. Expirasyon (öksürme, hapşırma, nefesli saz çalma üzere şahsi durumlar dışında ) külliyen pasif bir vakadır. Thorax duvarı ve akciğerlerin elastikliği ile tekrar sönmesi hadisesidir.
Sakin teneffüste 500 cc. Hava alınıp verilir. Sakin teneffüste aşağıdaki kaslar kasılır:
a. Dafragma.
b. Üst intercostal aralıklardaki mm. intercostales interni.
c. (Bazı bireylerde) skalen kasları.
Buna nazaran inspirasyonun en değerli kası diafragmadır.
İnsprasyon için şu olgunun akılda tutulması yararlıdır. Thoraks duvarını yukarıya çeken güç velev bir tek kaburga yahut kıkırdağına, velev sternuma uygulansın, bütün thoraks duvarında ortak bir tesir yaratarak, boşluğun genişlemesine neden olur.
Derin (güçlü) teneffüste omurganın thorakal kurvaturu, M. erector spinae’nın kasılmasıyla gerilerek düzleşir. Böylelikle tulumba kolu hereketinde Thoraksın ön-arka çapı daha ziyade genişler. Başkaca bu durumda alt kaburgalar yerinde yana yanlışsız genişleme de çoktur.
Diafragmanın tepesi, güçlü nefes almada 10 cm. kadar aşağıya inebilir. Bu da thoraksın yüksekliğini artırır.
Güçlü teneffüste haddinden fazla kasılan Diafragma’ nın sentral tendonu karın içi basıncını görünür bir nispette arttırdıktan sonra, daha aşağı inemeyerek origo üzere rol oynar. Bu durumda kasılmış Diafragma lifleri 7. - 12. kaburgaları yukarıya kaldırırlar. Güçlü teneffüste bütün teneffüs ve yardımcı teneffüs kasları faaldir.
Skalen kasları ve M. Sternomastoideus en kıymetli yardımcı teneffüs kaslarıdır. 1. - 2. kaburgalar ile sternumu yukarı çekerek tüm göğüs kafesini yükseltir. Öksürme üzere güçlü ekspirasyon durumunda bu kaslar uygunca kasılırlar. Böylelikle üst kaburgaların aşağıya yanlışsız çekilerek akciğer tepelerini zedeleme imkanı önlenmiş olur. Dispne hadisesinde bu kaslar çoklukla faaldir.
Güçlü ekspirasyonda intercostal kaslarda kasılırlar. Bu durumda kasların intercostal aralıkların tansiyonlarını ayarladıkları ve artan göğüs içi basıncı önünde aralıkların dışarı hakikat balonlaşmasını engelledikleri sanılmaktadır.
Bir müzikçinin uzun bir notayı çıkarması yahut bir nefesli saz çalınması durumunda inspirasyonun denetimi gereklidir. Diafragmanın yavaş yavaş gevşemesi ve origosu olan 12. kaburganın tespit edilmesi değerlidir. M. quadratus lumborum kasılarak 12. kaburgayı tespit eder.
N. phrenicus felci : Diafragmanın iki yarısı başka ayrı innerve edilirler. O bakımdan bir taraf firenik hudut kesisinde vesair taraf çalışır. Gelgelelim olağanda iki taraf senkronize kasılır.
Firenik hudut felci çoğunlukla thorax içi tümörlerinde görülür. Tek taraflı felcin en güzel tanısı radyolojik olarak konulur. Felçli yarı, inspirasyonda, karın içi basıncın artması nedeniyle, ineceği alanda yükselir. Ekspirasyonda karşıt hareketi yapar. Felçli yarının hareketi sağlam tarafa tam zıttır.
İki taraflı felçte dispne (solunum yetmezliği) ortaya çıkar.
Diafragma tek başına teneffüsün % 60’ından sorumludur.
Omuz Kasları
Omuzda altı kas bulunur. Bunlar M. deltoideus, M. supraspinatus, M. infraspinatus, M. subscapularis, M. teres major ve M. teres minor kaslarıdır.
M. deltoideus, Scapula'nın spina scapulası ve clavikula'dan başlar, Humerrus'un Tuberositas deltoidea'sında sonlanır. Büyük bir kastır, omuz kabartısını yapar.Kola abduksiyon yaptırarak yatay duruma getirir.
M. supraspinatus, Scapulanın fossa supraspinata'sı ile humerusun üst ucundaki tuberculum majus'u arasında uzarır. Deltoid kasla birlikte kola abduksiyon yaptırır.
M. infraspinatus, Scapulanın fossa infraspinata'sı ile humerus'un tuberculum majos'u arasında uzarır. Kolu içe döndürür.
M. subscapularis, Scapulanın önyüzündeki Fossa subscapularis ile Humerus'un Tuberculum minus'u arasında uzarır. Kolu içe döndürür.
M. teres major, Scapula'nın dışyan kenarı (margo lateralis) ile Humerusun sulcus intertubercularis'i arasında uzanan yuvarlak bir kastır. Kolu içe döndürür.
M. teres minor, Scapulanın dışyan kenarı ile Humerus'un Tuberculum majus'u arasında uzanan küçük yuvarlak kastır. Kolu dışa döndürür.
Kol Kasları
Kol kasları ön ve art kaslar olarak ikiye ayrılır. Ön kaslar üç; tanedir:
1.M. biceps brachii, kolda yüzeysel olarak yerleşiktir. Scapula'dan başlayan iki başı (uzun ve kısa) vardır. Bu kas Radius'un tuberositas radii'sinde sonlanır. Deri altında basitçe görülen bu kasa pazu kası da denir. Dirsek eklemine tesir ederek önkolu büker (fleksiyon).
2. M. brachialis, Pazu kasının altında bulunur. Humerus ile Ulna'nın Proc. coronoideus'u arasında uzarır.Ön kolu büker.
3. M. Coracobrachialis, Scapulanın korakoid çıkıntısı (Proc. coracoideus) ile Humerus arasında uzarır. Kolu büker ve adduksiyon yaptırır.
Art kas olarak M. triceps brachii bulunur. Üç başı vardır. Uzun başı Scapuladan ve başka iki başı Humerus'tan başlar. Bu üç baş Ulna'ya ilişkin Olecranon'da sonlanır. Ön kolu gerer (ekstansiyon)
Önkol Kasları
Önkol kasları ön ve art kaslar olarak ikiye ayrılır. Ön kasların birden fazla Humerus'a ilişkin içyan epikondilden (condylus medialis), art kaslar dışyan epikondilden (condylus lateralis) başlar.
Ön kaslar:
1. M. Flexor carpi radialis ve ulnaris: Epicondylus medialis ve Olecranondan çıkarlar El bilek kemiklerinden Os psiforme, Os hamatum ve 5. Metakarpal kemikte sonlanır. Eli büker (fleksiyon) ve adduction hareketleri yaptırırlar.
2. M. Flexor digitorum superficialis: Ortak bir tendo ile epicondylus medialis, Processus coronoideus ve Corpus radii den çıkar, 2. ve 5. parmakların her iki yanına yapışır. 2. ve 5. parmakların Phalanx mediasına ve Digiti manus’a flexiyon hareketi yaptırır.
3. M. Flexor digitorum profundus: Ulnanın ön ve medial yüzü ve Mebrana interossea’ dan çıkar, 2. - 5. parmakların Phalanx tertialarında sonlanır. 2. ve 5. parmakların Phalanx media' sına ve Digiti manus’ a fleksiyon hareketi yaptırır.
4. M. Flexor pollicis longus: Radius' un ön yüzü ve Memrana interossea' dan çıkar başparmağın 1. falanksında sonlanır. Başparmağın bükücü kasıdır.
5. M. Pronator teres: Caput humerale ve Epicondylus medialis' ten ve Caput ulnare ile Proc. coronoideus ulnae' den çıkar, Radius' un orta kısmının dış yüzünde sonlanır. Ön kola ve ele pronasyon hareketi ayrıyeten ön kola fleksiyon hareketi yaptırır.
6. M. Pronator quadratus: Ulnanın alt kısmının ön yüzünden çıkar, Radius' un alt kısmının ön yüzünde sonlanırlar. Radius ve eli içe döndürürler (supinasyon).
Ön Kol Art Kesim kasları:
1. Üç ekstensor kas : M. Extensor carpi radialis brevis, M. Extensor carpi radialis longus ve M. extensor carpi ulnaris’ tir. Epicondylus lateralis’ ten çıkarlar. Ulna, Radius ve Metakarpal kemiklerde sonlanırlar.
2. M. Extensor digitorum communis: Epicondylus lateralis’ ten çıkar 2. – 5. parmakların Falankslarına giden dört tendona ayrılır. Bu parmakları germe hareketi yaptırır.
3. M. Extensor pollicis longus ve brevis: Başparmağı geren iki kastır. Bu parmağın Falankslarında sonlanırlar.
4. M. Abductor pollicis longus: 1. metakarpal kemikte sonlanır. Başparmağa abduksiyon yaptırır.
5. M. Supinatorius : Epicondylus lateralis ve dirsek ekleminin kollateral bağlarındandan çıkar. Radius’ un dış yüzünde sonlanır. Ele supinasyon yaptırır. Yani avuç içini su içer duruma getirme hareketi yaptırır.
6. M. Brachioradialis, Crista supracondylaris’ den çıkar ve önkolun dış yan yüzü üzerinde uzarır. Humerus'un 1/ 3 alt dış yanından başlar ve Radius' ta sonlanır. Ön kola fleksiyon yaptırır ve Radius'u döndürür.
El kasları: Palmar yüzdeki (avuç içi) kaslar üç öbeğe ayrılırlar: 1. Tenar kasları, 2. Orta kasları, 3. Hipotenar kasları. Tenar kasları başparmak, hipotenar kasları küçük parmak kabartısını yaparlar, bu parmakların hareketlerini yaptırırlar. Metakarpal kemikler arasında çok sayıda küçük kas vardır.
Koltukaltı ve Dirsek Çukuru
Vücudun üst yan modülünde Fossa cubiti (Dirsek çukuru) ile Axilla (koltuk altı) denilen iki değerli mekan bulunur:
Axilla : Koltuk altı da denen bu nahiyeyi önden M. pecrora1is major, geriden M. subscapularis, dışyandan Humerus'un üst ucu ve kola bitişik kasları, iç yandan M. serratus anterior sonlar. Aksilla' da gevşek bağdoku, kan damarları (A., V. axi1laris), çok sayıda lenf düğümü ve hudutlar (N. radialis, madianus,ulnaris) bulunur. Lenf düğümlerine kol, önkol, el ve göğüs (özellikle göğüs kanserinde önemlidir) lenfi gelir. Buradan vücut sıcaklığı ölçümü yapılır.
Fossa cubiti: Dirsek ekleminin önünde M. pronator teres ile M. brachioradialis arasında kalan çukur yandır. Derinde A. brachialis, derialtında yüzeysel venalar bulunur. Damar içi enjeksiyon buradaki yüzeysel venalara uygulanır.
Yüzeysel Sırt Kasları
Sırt kasları iki kümeye ayrılır. 1. Üst yan kemiklerinde sonlanan kaslar (M. Trapezius, M. Latissimus dorsi, M. Rhomboideus ve M. Levator scapulae). 2. Sırt şahsi kasları (M.Serratus posterior ve M. Serratus inferior, M. Splenius, M. Sacrospinalis).
1. M. Trapezius, sırtın üst kısmında deri altında bulunan enli yassı kastır. Os Occipitale ile Lig. nuchae ve göğüs omurlarının Proc. spinalis' lerinden başlar ve Clavicula ve Spina scapulae' de sonlanır. Kasın üst, orta ve alt olmak üzere üç modülü vardır. Kasıldığında Scapula omurgaya sahih çekilir.
2. M. Latissimus dorsi, Thoraksın dışyan modülü ile sırtın alt modülünde deri altında yassı bir kastır. Distal altı göğüs omuru, lumbosacral fascia ve crista iliaca (ilium) dan başlar ve Humerus'un Sulcus intertubercularis'i nde ve crista tuberculi minoris’ te sonlanır. Kasılırsa kol abduksiyon yapar ve aşağıya çekilir.
3. M. Rhomboideus, M.Trapezius’ un üst modülü altında bulunur. 6.-7. boyun ile birinci dört göğüs omurundan başlar ve Scapula' nın içyan kenarında (Margo medialis) sonlanır. Scapulayı omurgaya çeker.
4. M. Levator scapulae, Birinci 4 cervical vertebraların Proc. Transversus' larından çıkar, Scapulanın iç kenarı ve üst açısı (Angulus superior scapulae) sonlanır. Scapulayı yukarı çeker.
5. M. Splenius, baş boyun ortamı kasıdır. M.Trapezius' un altında, boyun art yüzü üzerinde yerleşmiştir. İki tarafın kası birlikte kasılırsa başı geriye çekerler, yalnız bir tarafın kası kasıldığında baş o tarafa döner.
Karın Kasları
Beş tane karın kası vardır. M. Obliquus abdominis externus, M. Obliquus abdominis internus, M. Transversus abdominis, M. Rectus abdominis ve M. Quadratus lumborum. Bunlar göğüs ve pelvis kemikleri arasında yerleşiktir durumdadır ve karın duvarlarını yaparlar. M. obliqus abdominis externus, internus ve transversus abdominis enli, yassı kaslardır. Tendonları yahut aponevrozları vardır.
1. M. obliquus abdominis exterus (karnın dış eğri kası), kas telleri 6.-8. kostadan başlar aşağıya ve öne yanlışsız orta çizgiye uzarır. İlium kemiğine ilişkin crista iliaca'da sonlanır. Kasa ilişkin aponeuroz' un alt kenarı bir bağ yapar ve bu bağa Lig. inguinale denir (Poupart bağı). Kasık bağı da denilen bu bağ Ilium kemiğinin spina iliaca anterior superior'u ile Pubis'in tuberculum pubicum’ u arasında uzarır.
2. M. obliquus abdominis internus, (karnın iç eğri kası); evvelki kasın, altında bulunur. Crista iliaca ile Lig. inguinale' den başlar. Kas demetleri öne ve yukarıya sahih uzarır ve alt kostalarda sonlanır.
3. M. transversus abdominis, (karnın enine kası), evvelki kasın altında yerleşmiştir. Son altı kostanın kıkırdakları, crista iliaca ve Lig. inguinale başlangıç konumlarıdır. Kas telleri ve demetleri yatay uzarır ve orta çizgide aponeurozla sonlanırlar.
4. M. rectus abdominis, (karnın düz kası), orta çizginin dış yanında bulunur ve 5. -7. costaların kıkırdak kesimleri ile Pubis kemiği arasında uzarır. Kas telleri bölgeye dikey uzarır. Kas, 3-4 aponeuroz tarafından sarılmıştır. Bu aponeurozlar M. obliqus abdominis externus ve M. obliquus internus ve M. transversus abdominis kaslarına aittirler.
5. M. quadratus lumborum, 12. costa ile crista iliaca arasında bulunur. Omurganın lumbal kesimiyle birlikte karın boşluğunun art duvarını yapar.
Karın ön duvarı kasları ile Diyafragma kasılmalarında karın iç basıncı artar ve bununla, dışkılama, işeme ve tevellüt hadiselerine yardımcı olurlar. Bu kaslar birebir hengamda, kostalarla bağlantılı oldukları için, teneffüse da yardımcıdırlar. M. rectus abdominis ve karnın oblik kasları kasıldıklarında gövdeyi öne götürerek bükerler (fleksiyon). Karnın oblik kasları tıpkı devranda gövdeye sağa - sola dönme hareketi yaptırırlar.
Karın fasciaları: M. obliquus externus ince bir fascia ile sarılmıştır. Karın boşluğu duvarı peritonla örtülmüş ve iç karın fasciasıyla çevrilmiştir. Karın duvarında kimi mahallerde iç organlar bu fasciaları delerler ve deriye yaklaşırlar. Bu formda fıtıklar (Hernia) şekillenir. Bunlar daha çok inguinal kanal, linea alba ve göbekte gözlenir.
Canalis inguinalis: İntrautrin hayatta her iki cins fetus’un karın ön duvarının aşağı kısmında duvarın bütün tabakalarını delerek geçen bir kanal meydana gelir. Canalis inguinalis ismini alan bu kanal karın ön duvarını içten örten periton’un verdiği bir uzantının aşağıya yanlışsız çekilmesi ve karın duvarının bütün tabakalarını delerek deri altına çıkmasıyla meydana gelir. Bu periton uzantısına Proc. vaginalis denir. Proc. vaginalis, karın ön duvarını geçtikten sonra Torus genitalis denilen bir kabartının içine sokulur. Torus genitalis’ ten erkeklerde testis torbası (scrotum), hatunlarda vagina' nın büyük dudakları (labium majus) meydana gelir. Bu formda meydana gelen kanal erkeklerde açık kalır ve genişler. Embryonal hayatın yedinci ve dokuzuncu ayları arasında bu yolu izleyerek başta karın boşluğunda bulunan testis’ ler aşağıya torbalarına inerler. Testis’ ler indikten sonra sıradan durumda Proc. vaginalis’ in yaprakları birbirine yapışır ve yukarıda bu periton uzantısının başlangıcında karın ön duvarının iç yüzünde bir periton nedbesi meydana gelir (Sicatricula inguinalis).
Dişi fötuslarda embryonal hayatın üçüncü ayında Proc.vaginalis olağan olarak tamamıyla kapanır ve inguinal kanalın taslağı erkeklerde olduğu üzere genişlemez.
Dış ve iç genital organlar oluştuktan ve olağan mekanlarını aldıktan sonra, inguinal kanalardan erkeklerde torbalara inerek testis ile birleşen sperma kordonu (funiculus spermaticus) hatunlarda Lig. teres denilen bir bağ makbul. Kanal çoğunlukla bayanlarda erkeklere orantıyla daha dardır.
İnguinal kanalın uzunluğu 4-5 cm kadardır. Dıştan içe ve yukarıdan aşağıya olmak üzere eğik durumda karın ön duvarını yapan kas ve zarlar arasından makbul. Kanalın karın boşluğuna açılan deliğine Anulus inguinlais profundus denir. Bu yüksekte karın ön duvarının iç yüzünü örten periton bir çöküntü yapar ve bu formda meydana gelen çukura Fossa inguinalis lateralis denir. Funiculus spermaticus' u yapan bütün oluşumlar bu delikten (Anulus ingunalis profundus) geçerek inguinal kanala sokulur. Kanalın dış deliği, Tuberculum pubicum’ un 1,5-2 cm kadar dışında deri altında bulunur. Bu deliğe Anulus inguinalis superficialis denir. İnguinal kanalın dış deliği, M. obliquus externus obdominis’ e ilişkin aponeurozun kiriş hüzmelerinin burada birinden ayrılmasından meydana gelmiştir.
İnguinal kanalın dış deliğini canlılarda deri altında hissedebiliriz. Skrotum’ un yukarı kısmında yumuşak deriyi iterek parmağımızı dışa, yukarıya ve biraz geriye akıllıca sokarsak, Anulus ingunalis superficialis’ in keskin kenarını duyabiliriz. Sıradan durumda parmağımızın yalnız ucunu deliğe sokabiliriz.
İnguinal kanalın üst, alt, ön ve art olmak üzere dört duvarı vardır. Ön duvarı M. obliquus externus abdominis’ in aponeurozu, alt duvarı Lig. inguinale, üst duvarı M. obliquus internus’un ve M. transversus’ un alt kenarları ve art duvarı da Fascia transversalis ve Peritoneum yaparlar. Bu duvarın en zayıfı art duvardır.
Karın ön duvarının iç yüzünde, yukarıda anlattığımız ve ingunial kanalın iç deliğine tekabül eden Fovea inguinalis lateralis bulunur. Daha içte hafif 2. bir çukur görülür. Fossa inguinalis medialis ismi verilen bu çukur, inguinal kanalın dış eliğinden geçerek deri altına çıkaralar ve bu formda meydana gelen fıtıklar, Funiculus spermaticus’ u izleyerek Skrotum’ a inebilirler.
Linea alba, M. obliquus externus ve M. obliquus internus, M. transversus abdominis kasların aponeyrozlarının orta çizgi üzerinde birleşerek yaptıkları, yukarıdan aşağıya uzanan beyaz çizgi biçiminde bir yapıdır. Linea alba Sternum'un Proc. xiphoideus' u ile Symhysis pubis arasında uzanır.
Göbek (umbilicus), Linea alba' nın ortasında yerleşiktir. Tevellüt sonrasında göbek halkasının bir izi olarak kalır. Bu halkadan fötal hayatta göbek kordonu makbul.
Pelvis Kasları
Pelvis kasları iç kaslar (M. iliopsoas, M.piriformis ve M.obturatorius internus) ve dış kaslar (M. gluteus maximus ve M.gluteus minimus, M. obturatorius externus, M. quadratus femoris, M. tensor fasciae latae) olarak ikiye ayrılır.
İç kaslar
1. M. iliopsoas, bel omurları ile fossa iliaca' dan (ilium) başlar. İki kesimi vardır. Lig inguinale'nin altından Femur' a uzarır. Femur' a ilişkin Trochanter minor' da sonlanır. Bu kas kalça eklemine tesir eder ve uyluğa fleksiyon yaptırır, çok az dışa döndürü..
M. İliopsoas Klinik Malumat
1. İliopsoas kasının komşulukları klinik kıymete sahiptir. Şayet Böbrekler, Üreterler, Caecum, Appendix, Sigmoid kolon, Pankreas, Lumbal lenf düğümleri yahut Lumbal sonlar hastalıklıysa, İliopsoas’ ın hareketleri ağrılı olabilir. Kas omurga ve sakroiliak ekleme dayalı olduğu için disk yahut sakroiliak eklem illetleri iliopsoas spazmı yapabilirler.
2. Tüberküloz kan yoluyla vertabralara yayıldığı hengam, lumbal vertabralardan iliopsoas kasının içine geçerek psoas abselerine neden olabilirler. M. Psoas’ ın fasiyası bir çorabı andırdığından bu tip abseler uyluğa geçerek, femoral üçgende yüzeyelleşebilirler.
3. Fascia iliaca’nın alt kısmı gergindir. Üst yarısı ise düzgünce gevşektir. Velev bazen Fossa iliacosubfascialis ismi verilen bir cep oluşturur. Bu cebin içine kalın bağırsağın bir kısmı girebilir.
2. M. priformis, Sacrumun ön yüzünden başlar ve Femurun trochanter majorunda sonlanır. Uyluğu dışa döndürür (dışa rotasyon).
3. M. obturator internus, Foramen obturatum' dan çıkar, Fossa trochanterica’ ya yapışır. Uyluğu dışa döndürür.
Dış Kaslar
1. M. gluteus maximus, İlium ve Sacrum’ un dışyan yüzünden başlar, ve Femur' un Tuberositas glutea' sında sonlanır. Buna büyük kaba kası da denir. Kalça eklemine tesir eder ve uyluğa ekstensiyon yaptırır. Uyluk sabit olursa gövdeyi geriye çeker.
2. M. gluteus medius ve minimus, Iliumun dışyan yüzlerinden başlar ve Femurun trochanter, major'unda sonlanırlar. Her iki kas da uyluğu abduksiyon yaptırır.
3. M. obturator externus ve quadratus, femoris, birinci kas kalça kemiğindeki For. obturatum' un dışyan yüzünden ve Memrana obturatoria' dan, 2. kas tuber ischiadicum' dan başlar. Her iki kas femurun trochanter, major' u, fossa trochanterca ve crista intertrochanterica’ da sonlanırlar. Bu kaslar femuru dışa döndürme ve adductor hareketleri yaptırırlar.
4. M. tensor fasciae latae, İlium'un spina iliaca anterior superior' undan başlar ve femurun enli fasiyası üzerinde dağılarak sonlanır. Bu kas fasiyayı gerer.
Kas içi Enjeksiyon: Kas içine verilcek likit ilaçlar iskelet kaslarına enjekte edilirler. Enjeksiyon hareketine kasiçi enjeksiyon (İntra musculer; kısaca, I.M.) denir.
Kasiçi enjeksiyon pratikte en çok gluteal kaslara yapılır. Bu kaslar M. gluteus maximus, M.gluteus medius ve M.gluteus minimus' çeşit. Pratik için hasta yüzü aşağıda yatar duruma getirilir. Gluteal yer kabarıklığı göz kararıyla dikey kesişen iki çizgiyle dört kısma ayrılır. Üst - dış kısmın ortasından iğne dikey biçimde batırılır ve sokulur. Bu kısım, kıymetli sayılacak damar ve hudut olmadığı için yeğlenir.
Kas içi enjeksiyonda iğne kişinin kaba arıklık durumuna nazaran ortalama 2 - 4 cm batırılır. İğne yavaş yavaş itilir. Kas içi enjeksiyon hasta yatarken yapılmalıdır. Otururken ya da ayakta yapılması sakıncalar doğurabilir.
Uyluk Kasları
Uyluk kasları ön, art ve iç yan kasları olarak üç kümeye ayrılırlar.
Ön küme kaslar: M. quadriceps femoris, M. sartorius’ dur.
1. M. quadriceps femoris (uyluğun dört başlı kası), kuvvetli bir kastır. Dört modülü vardır. M. rectus femoris, M. vastus lateralis, M. vastus medialis ve M. vastus intermedius kısımlarından oluşur. Rectus femoris kesimi ilium’ un spina iliaca anterior superior' unda vastus kesimleri femur’ dan başlar. Aşağıda bu dört modül ortak bir krişte (tendo) yaparlar ve bu kiriş Patella kemiğinin üzerinden makbul, Tibia' nın tuberositas tibae' sında sonlanır. Kiriş Lig. patella ismini alır. Bu bağa vurulduğunda hususî bir refleks olur ve buna Patellar refleks denir. Bu kas diz eklemini tesirler ve bacağa ekstensiyon hareketi yaptırarak öne getirir.
2. M. sartorius, insan vücudunun en uzun kasıdır. Spina iliaca anterior superior' dan başlar, eğik olarak aşağıya ve içe sahih uzarır, Tibia' nın tuberositas tibiae' sına yakın sonlanır. Diz eklemiyle bacağa fleksiyon yaptırır, büker ve geriye götürür.
Art küme kaslar: Üç kas vardır. M. semitendinosus, M. membranosus ve M. biceps femoris. Her üç kas Tuber ischiadicum' dan başlar. M. semitendinosus ile M. semimembranosus tibia' da, M. biceps femoris fibula' da sonlanır. Art küme kaslar diz eklemini etkilerler ve bacağa fleksiyon yaptırırlar. Diz eklemi fleksiyonda iken M.biceps femoris bacağı dışa gayri iki kas içe döndürür.
İçyan küme kaslar: Beş kas vardır. M. pectineus, M. gracilis ve üç adduktor kas (M. adductor longus, M. adductor brevis, M.adductor magnus). Bu kasların başlangıç tarafları pubis ve ischium kemikleridir. M. gracilis dışında hepsi Femur üzerinde sonlanır, M.gracilis ise Tibia' da sonlanır. Hepsi kalça eklemine tesir ederler ve uyluğa adduksiyon hareketi yaptırırlar. O nedenle bu kaslara Adduktor kaslar da denir.
Bacak Kasları
Bacak kasları ön, art ve dış yan kasları olarak üç öbeğe ayrılırlar. Bütün kaslar ayağa uzarır.
Bacağın Ön Nahiyesi Kasları, üç tanedir: M. tibialis anterior, M. extensor digitorum longus (ayağın) ve M. extensor hallucis longus. Bu kasların birincisi Tibia' nın condylus lateralisinin ön yüzünden, öteki ikisi Tibia ve Fibula' nın ön ve orta kısımlarından çıkarlar M. tiaialis anterior Os cuneiformia ve 1. metatarsal kemiğin plantar yüzüne, M. extensor digitorum longus dört tendoya ayrılarak 2.- 5. metatarsuslara, M. extensor hallucis longus ise baş parmağın distal phalanx’ına yapışır. Tibialis anterior ayağa fleksiyon, gayrı iki kas parmaklara ekstensiyon yaptırır.
Art küme kaslar, dört tanedir: M. triceps surae, M. tibialis posterior, M. flexor digitorum longus ve M. fIexor hallucis longus. M. triceps surae (Baldırın üçbaşlı kası) çok kuvvetli bir kastır. Bu kas iki kastan oluşur: M. gastrocnemius ve M. soleus. Gastrocnemius kasının iki modülü vardır (caput laterale ve caput mediale). Femurun condylus laterale ve medialisinden, M. soleus ise Tibia' nın Linea muculi solei' sinden çıkar. Bu iki kas ortak bir tendo yaparlar bu tendoya (Tendo calcaneus communis, yada tendo achillus) denir. Tendo topuk kemiğinin (Calcaneus) art yüzünde sonlanır. Triceps surae kası ayak bileği eklemine tesir ederek (Topuk) kaldırır ve kişinin parmakları üzerinde durmasını sağlar. Bu hareket ayağın ekstensiyonudur.
M. triceps surae'nin altında M. tibialis posterior, M.fIexor digitorum longus ve flexor hallucis longus kasları bulunur.
Bu kaslar iç, malleolus' un arasından ayağa uzarırlar. M. tibialis posterior ayak tabanını geriye büker ve ayağı içe döndürür, başka iki kas parmakları alta büker.
M. Triceps Surae Klinik Malumat :
1.Atletizmde koşuya çok süratli başlarken Tendo calcaneus yırtılabilir. Tam kopmalarda M. triceps surae’ nin uzunluğunun kısalmasına bağlı olarak baldır kabartısı belli biçimde artar. Yürüme imkanı ortadan kalkar. Bacağın art yerine yayılan kesin bir ağrı gelişir. Çoklukla yırtık, insertio noktasının 3 cm. üstünde olur.
Yırtılma sonucunda ayak sıradandan çok ziyade dorsifleksiyon yapabilir. Lakin bir dirence karşı ayağın Plantar fleksiyona getiremez.
2. Tendo calcaneus’ a bir refleks çekiciyle vurulması sonucunda M. triceps surae’ da bir seyirme görülür. Buna ayak bileği refleksi denir. Refleks merkezleri S1. ve S2. segmentlerdedir.
3. Devamlı yüksek topuklu ayakkabı giyen bayanlarda M.triceps surae kısalır. Şayet bu bayanlar düz topuklu ayakkabı giyerlerse, bacakta muvakkat bir ağrı olur.
4. Diz tam eksentensiyonda iken ayağın güçle dorsi flaksiyona getirildiği konumlarda M. gastrrocnemius’un içbaşı yırtılabilir. Kas zayıf ve dejeneratif değişiklikler gösterir. Bu durum daha çok tenis' te görüldüğü için buna Tenis bacağı denir.
5. M. gastrocnemius sadece bir tek kaynaktan (Aa. surales) kanını alan birkaç kastan biridir. Bunlar terminal arterlerdir ve anastomozlar yoktur. Şayet biri tıkanırsa, onun beslediği alan nekroza uğrar.
6. Tendo calcaneus’un altındaki bursa, uzun aralık koşucularında balerinlerde iltihaplanarak şişebilir.
7. Ayakta dururken bacak ve ayağın venöz kanı bilhassa M. triceps surae’ nın kasılmaları ile sağılma üslubunda yukarıya pompalanır. Bu kas kasılınca kan derin venler içinde yukarıya yanlışsız ilerler. Sıradanda derin venler ile yüzeyel venleri bağlayan venlerdeki kapakçıklar, yüzeyel venlere hakikat kan akımı engellerler. Lakin bu kapakçıkların yetmezliği durumunda hidrostatik basınç ve M. triceps surae’ nın kasılma tesiri ile kan yüzeysel venlere makbul ve onları genişletir (Varikoz venler – varis denir).
8. M. plantaris’in uzun tendonu el kaslarının tendonları yanına implantasyon için kullanılabilir. Tendonun çıkarılması ile bir hareket bozukluğu olmaz.
9. Basketbolcular, 100 m koşucuları ve balerinlerde, ayağın çok aniden dorsiflaksiyon yaptığı konumlarda M. plantaris’in tendonu kopabilir.
10. Bir masaya oturmuş bireyin bacağı bağımsız fleksiyonda iken Lig. patellae’ ya bir refleks cazibeli ile vurulursa, diz sıçrayarak ekstensiyon yapar. Buna patella refleksi denir. N. femoralis kesilerinde patella refleksi kaybolur.
Refleks merkezleri L2 - L3 - L4 M. spinalis segmenlerinde refleks kaybolur. Patella refleksi klinikte en çok muayene edilen bir reflekstir.
Dışyan küme kaslar, iki tanedir M. peroneus longus ve M. peroneus brevis. Caput fibulae ve fibula' nın dış yüzünden çıkarlar. M. peroneus longus 1. metatarsal kemik ile os cuneiforme II' ‘ye yapışır. M. peroneus brevis ise V. metatarsus' a yapışır. Bunlar ayağı geçmişe bükerler ve dışa döndürürler. Evlat felcinde bu küme kaslar etkilenirler.
Ayak Kasları
Ayak kasları ayak sırtı (dorsal) ve ayak tabanı (plantar) kasları olarak iki kümeye ayrılırlar. Ayağın sırtında bir kas vardır, M. extensor digitorum brevis, kasın beş parmağa giden beş tendosu vardır. Ayak tabanındaki kaslar, içyan dışyan ve orta (ara) kaslar olarak üç kümeye ayrılırlar. İç yan Kaslar : Üç tanedir. M. flexor hallucis brevis, M. abductor hallucis ve M. adductor hallucis. Dış yan kaslar: Üç tanedir. M. flexor digiti quinti brevis, M.abductor digiti quinti ve M.opponens digiti quintidir. Orta kaslar: M. flexor digitorum brevis, parmakları büker. Mm.lumbricales, dört tanedir; üst (proximal) falanksları büker. Mm. interodorsales, dört tanedir; parmaklara abduksiyon yaptırırlar. Mm. interossei plantares, üç tanedir, parmaklara adduksiyon yaptınrlar.
Ayak kasları birebir devranda ayağın formunu verirler.
Değerli Yanlar ve Oluşumlar:
Trigonum femorale (Scarpa üçgeni ) : Üstten Lig. inguinale, dışından M. sartorius ve içyandan M. adductor longus' un sınırlandığı üçgen alandır. Burada, uyluğun büyük kan damarları bulunur: A. ve V. femoralis, A. ve V. profunda femorisi, V. saphena magna' nın uç modülü.
Canalis femoralis: Trigonum femorale yeri içinde bulunur. Lig. inguinale'nin içyan tarafındadır. Olağanda bu kanal yoktur, fakat femoral fıtık olgularında şekillenir. İç organların kanal içinden uyluk derisi altına çıkmalarına femoral fıtık denir. Kanal 2 cm kadar uzunluktadır. Bunun duvarlarını fascia lata'nın iki tabakası ve V. femoralis yapar. Fascia lata, insan vücudunun en kuvvetli fasiyasıdır. Uyluktaki üç küme kas arasına bölmeler verir. Uyluğun ön yüzü üzerinde ve Lig. inguinale'nin altında fascia lata incedir. Fascianın bu kısmına Lamina cribrosa denir. Sıradanda fıtık yoktur. Burası bağdoku ve lenf damarıyla doldurulmuştur. Kanalın içyan ve dışyan olmak üzere iki deliği vardır. İçyan delik periton ve fascia tarafından kapatılmıştır. Dışyan delik fascia lataya açılır.
Fossa poplitea (Dizardı çukuru) : Fossa poplitea diz ekleminin art yüzü üzerinde bulunur. Kenarlarını, M. semitendinosus' un tendosu içten, M. biceps femoris' in tendosu, dıştan ve alttan M. gastrocnemius' un iki başı yapar. Bu çukurdaki büyük kan damarları (A. ve V. poplitea) ve sonlar (N. tibialis. N. peroneus communis), bağdoku içine gömülü olarak bulunurlar.
Sağlıklı günler dileği ile...
Mütehassıs Dr.Ali AYYILDIZ - Veteriner Tabip - İnsan Anatomisi Kompetanı Dr.(Ph.D.)