Polikistik Over Hastalığı
Polikistik over hastalığı ilk kez 1935 yılında tanımlanan, adet duzensizliği, kıllanma, istendiği halde gebe kalamama şeklinde belirtileri olan bir hastalıktır Bu belirtilerin birkacı veya tamamı birarada bulunabilmektedir Hastalığa bu ismin verilmesinin nedeni yumurtalıklarda yer alan cok sayıda kistten dolayı, yumurtalıkların normalin 25 katı buyumesidir
Hastalığın Ortaya Cıkışı
Hastalığın ortaya cıkış nedeni bugun bile kesin olarak bilinmemektedir Beyinde yumurtalıkları uyarıcı hormon salglıayan hipotalamus, hipofiz gibi ust merkezlerle yumurtalıkların ilişkisi bozulmuştur Hipotalamusun salgıladığı hormona hipofiz bezi aşırı yanıt vermekte ve luteinizan hormon salgısı artmaktadır Bu hormon yumurtalıkları uyararak aşırı erkeklik hormonu salgılamakta ve yumurtalıklarda normal yumurta gelişimi gercekleşmemektedir Bunun sonucunda bu kadınlarda luteinizan hormon ve erkeklik hormonları testosteron yukselmektedir Yumurtlamadan sonra salgılanan progesteron hormonu ise yumurtlama gercekleşmediği icin, normal olarak salgılanamamakta ve kanda duşuk duzeyde bulunmaktadır Estrogen hormonu ise normal duzeyde salgılanmaktadır Ayrıca sut salgılatan hormon prolaktin de polikistik overli hastaların 13 ’unde yuksek bulunmaktadır
Bugun hastalığın ortaya cıkışında uzerinde durulan onemli bir nokta da bu hastalarda gorulen insulin direncidir Bu goruşe gore bu hastaların buyuk bir grubunda salgılanan insuline direnc bulunmakta, bunun harekete gecirdiği bazı mekanizmalarla da ozellikle erkeklik hormonları artmaktadır İnsulin direnci hastalığın neden olduğu uzun donem sağlık problemlerinden de sorumlu tutulmaktadır
Polikistik over hastalığı hormonlar arasındaki dengenin bozulduğu ve bunun bir kısırdonguye donuştuğu bir hastalıktır Hastalığın ortaya cıkışını kolaylaştıran bazı etkenler soz konusudur, bunlar genetik eğilim ve şişmanlıktır Aslında şişmanlığın hastalığın ortaya cıkış nedeni mi, yoksa hastalık sonucunda mı oluştuğu kesin değildir Ancak polikistik over hastalığı bulunan kadınların yaklaşık yarısının şişman olduğu bir gercektir Şişmanlarda yağ dokusunda erkeklik hormonu uretimi daha fazladır ve bu durum hastalığın ilerlemesine katkıda bulunur
Sonuc olarak polikistik over hastalığı olanlarda estrogen duzeyi normal, luteinizan hormon, testosteron duzeyleri yuksek, progesteron ise duşuk bulunur
BELİRTİLER
Polikistik overli hastaların buyuk coğunluğunda seyrek adet gorme veya hic adet gorememe şikayeti vardır Hastaların %90 ’ında erkeklik hormonu artışına bağlı kıllanma ve ciltte yağlanma vardır Polikistik overli hanımların yaklaşık yarısında kilo fazlalığı soz konusudur Seyrek adet goren kadınlarda bu adetler miktar ve sure olarak fazla olabilir ve bu durum da tedavi gerektirir
TEDAVİ
Polikistik overli bir kadında tedavinin ilk basamağını kilo verme oluşturmalıdır Hastanın yaşam tarzı değişikliği cok onemlidir Gerek diyet gerekse egzersiz yardımı ile kilo verme ile adetler duzene girip, yumurtlama sağlanabilir Daha once ilaclara yanıt vermeyen bir hasta kilo verme sonrası ilaclara yanıt verir duruma gelebilir
Polikistik overli hastaların tedavisi, hastanın şikayetlerine ve cocuk isteyip istemediğine gore değişir Sadece seyrek adet goren ve bu durumdan şikayetci olmayan bir kadının bile tedavisi gerekir
Cocuk isteği olmayan, adet duzensizliği ve kıllanma yakınması olan bir kişide hem adetleri duzene sokmak, hem de kıllanmaya karşı genellikle doğum kontrol hapları kullanılır Bu amacla kullanılacak doğum kontrol haplarının progesteronlarının, erkeklik hormonuna karşı etkilerinin olması tercih edilir Yine kanama bozukluklarına karşı sadece progesteron iceren ilaclar da kullanılabilir Bu amacla kul lanıldığında progesteronlar adetin 1625 gunlerinde verilmelidir
Kıllanmaya Karşı Tedavi
Bu amacla sıklıkla kullanılan ilaclar siproteron asetat ve spironolaktondur Bazen bu iki ilacın birlikte kullanılmasından da iyi sonuclar alınabilmektedir Burada goz onunde bulundurulması gereken nokta tedaviye en az 6 ay devam edilmesi gerektiğidir Tedavi ancak yeni kıl oluşumunu engeller, eski kılların ortadan kalkmasını sağlamaz
Mevcut kılların yok edilmesi icin elektroliz, lazer veya epilasyondan yararlanılabilir
YUMURTALIKLARIN UYARILMASI
Klomifen sitrat
Cocuk isteği olan kadınlarda ise kullanılacak ilaclar hem duzenli adet gormeyi sağlar, hem de yumurtlama ve gebe kalmayı kolaylaştırır Bu amacla tercih edilen ilk grup ilac klomifen sitrat olup, adetin 35 gunlerinden itibaren kullanılır Klomifen ile hastaların %75 ’inde yumurtlama, %50 ’sinde ise gebelik elde edilebilmektedir
Gonadotropinler
Klomifene yanıt vermeyen hastalarda ise gonadotropin denilen ve ya saf follikul stimulan hormon veya follikul stimulan hormon + luteinizan hormon iceren ilaclara gecilir Bu ilaclar daha pahalı olup enjeksiyon şeklinde kullanılmaktadır Yan etkileri coğul gebelik ve yumurtalıların fazla uyarılmasına bağlı “over hiperstimulasyon sendromu gelişimidir Bu sendromda yumurtalıklarda fazla yumurta gelişimi olmakta, karın boşluğunda sıvı birikimi, nefes darlığı, idrar miktarının azalması ve damarlarda tıkanıklık gibi sorunlara yol acmaktadır Gebelik oluştuğunda bu tablonun gelişimi daha uzun surmektedir
Metformin
Son yıllarda polikistik over hastalığının oluşumunda uzerinde en cok durulan konulardan biri bu hastalarda gorulen insulin direncidir Hastalığın tedavisinde de insulin direncini azaltan veya insulin duyarlılaştırıcı ilaclardan yararlanılmaktadır Bu amacla en cok kullanılan ilac metformindir Gunde 2 veya 3 kez 750850 mglık dozlarda kullanılmakatadır
Metformin aynı zamanda kilo vermeye de yardımcı olmaktadır En sık gorulen yan etkisi bulantıdır Genellikle gebelik oluştuktan sonra ilac kesilmektedir Ancak gebelikte kullanımının da bilinen bir sakıncası yoktur
Cerrahi Tedavi
Gunumuzde kullanılan ilaclar olmadığı icin onceleri polikisitik over hastalığının tedavisinde, yumurtalıklardan kama şeklinde bir parca cıkarılması ile cerrahi tedavi uygulanmakta idi Bu tedavi ile hormonlar arasındaki kısırdongu kırılmakta ve hastaların bir kısmında gebelik elde edilebilmekteydi Ancak bu tedavi yonteminin onemli bir sakıncası yumurtalıkların cevresinde, tuplerle yumurtalıklar arasında yapışıklıklara neden olmasıdır Bu nedenle gunumuzde terk edilmiştir
Aynı amacla bugun kullanılan cerrahi tedavi yontemi laparoskopidir Laparoskopi ile her yumurtalığa 10 civarında delik acılarak minik kistler patlatılmaktadır Bu tedavi ile hormonal kısırdongunun kırılması ve yumurtlama sağlanabilmektedir Ancak laparoskopi, ilacla tedaviye yanıt vermeyen veya aşırı yanıt veren hastalarda kullanılması gereken, son tedavi seceneği olmalıdır
Polikistik Over Hastalığı ve Tup Bebek
Diğer tedavi yontemleri ile gebelik elde edilemeyen hastalarda yardımcı ureme yontemlerine başvurulabilir Polkistik over hastalığı olanlarda tup bebek yontemi ile gebelik elde etme şansı yuksektir
Kaynak: Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof Dr H Faruk Buyru
Polikistik over hastalığı ilk kez 1935 yılında tanımlanan, adet duzensizliği, kıllanma, istendiği halde gebe kalamama şeklinde belirtileri olan bir hastalıktır Bu belirtilerin birkacı veya tamamı birarada bulunabilmektedir Hastalığa bu ismin verilmesinin nedeni yumurtalıklarda yer alan cok sayıda kistten dolayı, yumurtalıkların normalin 25 katı buyumesidir
Hastalığın Ortaya Cıkışı
Hastalığın ortaya cıkış nedeni bugun bile kesin olarak bilinmemektedir Beyinde yumurtalıkları uyarıcı hormon salglıayan hipotalamus, hipofiz gibi ust merkezlerle yumurtalıkların ilişkisi bozulmuştur Hipotalamusun salgıladığı hormona hipofiz bezi aşırı yanıt vermekte ve luteinizan hormon salgısı artmaktadır Bu hormon yumurtalıkları uyararak aşırı erkeklik hormonu salgılamakta ve yumurtalıklarda normal yumurta gelişimi gercekleşmemektedir Bunun sonucunda bu kadınlarda luteinizan hormon ve erkeklik hormonları testosteron yukselmektedir Yumurtlamadan sonra salgılanan progesteron hormonu ise yumurtlama gercekleşmediği icin, normal olarak salgılanamamakta ve kanda duşuk duzeyde bulunmaktadır Estrogen hormonu ise normal duzeyde salgılanmaktadır Ayrıca sut salgılatan hormon prolaktin de polikistik overli hastaların 13 ’unde yuksek bulunmaktadır
Bugun hastalığın ortaya cıkışında uzerinde durulan onemli bir nokta da bu hastalarda gorulen insulin direncidir Bu goruşe gore bu hastaların buyuk bir grubunda salgılanan insuline direnc bulunmakta, bunun harekete gecirdiği bazı mekanizmalarla da ozellikle erkeklik hormonları artmaktadır İnsulin direnci hastalığın neden olduğu uzun donem sağlık problemlerinden de sorumlu tutulmaktadır
Polikistik over hastalığı hormonlar arasındaki dengenin bozulduğu ve bunun bir kısırdonguye donuştuğu bir hastalıktır Hastalığın ortaya cıkışını kolaylaştıran bazı etkenler soz konusudur, bunlar genetik eğilim ve şişmanlıktır Aslında şişmanlığın hastalığın ortaya cıkış nedeni mi, yoksa hastalık sonucunda mı oluştuğu kesin değildir Ancak polikistik over hastalığı bulunan kadınların yaklaşık yarısının şişman olduğu bir gercektir Şişmanlarda yağ dokusunda erkeklik hormonu uretimi daha fazladır ve bu durum hastalığın ilerlemesine katkıda bulunur
Sonuc olarak polikistik over hastalığı olanlarda estrogen duzeyi normal, luteinizan hormon, testosteron duzeyleri yuksek, progesteron ise duşuk bulunur
BELİRTİLER
Polikistik overli hastaların buyuk coğunluğunda seyrek adet gorme veya hic adet gorememe şikayeti vardır Hastaların %90 ’ında erkeklik hormonu artışına bağlı kıllanma ve ciltte yağlanma vardır Polikistik overli hanımların yaklaşık yarısında kilo fazlalığı soz konusudur Seyrek adet goren kadınlarda bu adetler miktar ve sure olarak fazla olabilir ve bu durum da tedavi gerektirir
TEDAVİ
Polikistik overli bir kadında tedavinin ilk basamağını kilo verme oluşturmalıdır Hastanın yaşam tarzı değişikliği cok onemlidir Gerek diyet gerekse egzersiz yardımı ile kilo verme ile adetler duzene girip, yumurtlama sağlanabilir Daha once ilaclara yanıt vermeyen bir hasta kilo verme sonrası ilaclara yanıt verir duruma gelebilir
Polikistik overli hastaların tedavisi, hastanın şikayetlerine ve cocuk isteyip istemediğine gore değişir Sadece seyrek adet goren ve bu durumdan şikayetci olmayan bir kadının bile tedavisi gerekir
Cocuk isteği olmayan, adet duzensizliği ve kıllanma yakınması olan bir kişide hem adetleri duzene sokmak, hem de kıllanmaya karşı genellikle doğum kontrol hapları kullanılır Bu amacla kullanılacak doğum kontrol haplarının progesteronlarının, erkeklik hormonuna karşı etkilerinin olması tercih edilir Yine kanama bozukluklarına karşı sadece progesteron iceren ilaclar da kullanılabilir Bu amacla kul lanıldığında progesteronlar adetin 1625 gunlerinde verilmelidir
Kıllanmaya Karşı Tedavi
Bu amacla sıklıkla kullanılan ilaclar siproteron asetat ve spironolaktondur Bazen bu iki ilacın birlikte kullanılmasından da iyi sonuclar alınabilmektedir Burada goz onunde bulundurulması gereken nokta tedaviye en az 6 ay devam edilmesi gerektiğidir Tedavi ancak yeni kıl oluşumunu engeller, eski kılların ortadan kalkmasını sağlamaz
Mevcut kılların yok edilmesi icin elektroliz, lazer veya epilasyondan yararlanılabilir
YUMURTALIKLARIN UYARILMASI
Klomifen sitrat
Cocuk isteği olan kadınlarda ise kullanılacak ilaclar hem duzenli adet gormeyi sağlar, hem de yumurtlama ve gebe kalmayı kolaylaştırır Bu amacla tercih edilen ilk grup ilac klomifen sitrat olup, adetin 35 gunlerinden itibaren kullanılır Klomifen ile hastaların %75 ’inde yumurtlama, %50 ’sinde ise gebelik elde edilebilmektedir
Gonadotropinler
Klomifene yanıt vermeyen hastalarda ise gonadotropin denilen ve ya saf follikul stimulan hormon veya follikul stimulan hormon + luteinizan hormon iceren ilaclara gecilir Bu ilaclar daha pahalı olup enjeksiyon şeklinde kullanılmaktadır Yan etkileri coğul gebelik ve yumurtalıların fazla uyarılmasına bağlı “over hiperstimulasyon sendromu gelişimidir Bu sendromda yumurtalıklarda fazla yumurta gelişimi olmakta, karın boşluğunda sıvı birikimi, nefes darlığı, idrar miktarının azalması ve damarlarda tıkanıklık gibi sorunlara yol acmaktadır Gebelik oluştuğunda bu tablonun gelişimi daha uzun surmektedir
Metformin
Son yıllarda polikistik over hastalığının oluşumunda uzerinde en cok durulan konulardan biri bu hastalarda gorulen insulin direncidir Hastalığın tedavisinde de insulin direncini azaltan veya insulin duyarlılaştırıcı ilaclardan yararlanılmaktadır Bu amacla en cok kullanılan ilac metformindir Gunde 2 veya 3 kez 750850 mglık dozlarda kullanılmakatadır
Metformin aynı zamanda kilo vermeye de yardımcı olmaktadır En sık gorulen yan etkisi bulantıdır Genellikle gebelik oluştuktan sonra ilac kesilmektedir Ancak gebelikte kullanımının da bilinen bir sakıncası yoktur
Cerrahi Tedavi
Gunumuzde kullanılan ilaclar olmadığı icin onceleri polikisitik over hastalığının tedavisinde, yumurtalıklardan kama şeklinde bir parca cıkarılması ile cerrahi tedavi uygulanmakta idi Bu tedavi ile hormonlar arasındaki kısırdongu kırılmakta ve hastaların bir kısmında gebelik elde edilebilmekteydi Ancak bu tedavi yonteminin onemli bir sakıncası yumurtalıkların cevresinde, tuplerle yumurtalıklar arasında yapışıklıklara neden olmasıdır Bu nedenle gunumuzde terk edilmiştir
Aynı amacla bugun kullanılan cerrahi tedavi yontemi laparoskopidir Laparoskopi ile her yumurtalığa 10 civarında delik acılarak minik kistler patlatılmaktadır Bu tedavi ile hormonal kısırdongunun kırılması ve yumurtlama sağlanabilmektedir Ancak laparoskopi, ilacla tedaviye yanıt vermeyen veya aşırı yanıt veren hastalarda kullanılması gereken, son tedavi seceneği olmalıdır
Polikistik Over Hastalığı ve Tup Bebek
Diğer tedavi yontemleri ile gebelik elde edilemeyen hastalarda yardımcı ureme yontemlerine başvurulabilir Polkistik over hastalığı olanlarda tup bebek yontemi ile gebelik elde etme şansı yuksektir
Kaynak: Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof Dr H Faruk Buyru