Teorik olarak demokrasinin üç ayrı tatbik biçimi vardır: Ilk Elden demokrasi, temsili demokrasi ve sanki aracısız olarak demokrasi…
Aracısız Olarak demokrasi insanlar egemenliğini bizzat kullanır Temsili demokraside halk müziği, egemenliğini, seçimler yoluyla temsilcilerine devreder Sözde aracısız olarak demokraside ise egemenlik, insanlar ile temsilcileri aralarında paylaşılır
“Bir yasama işlemi hakkında vatandaşların oyuna başvurulması anlamına gelen “halk oylaması, yarı aracısız olarak demokrasi yöntemi olmakla birlikte temsili demokrasinin de zaman zaman başvurduğu bir yöntemdir Bu anlamda Türkiye ’de de 1961 ’den bu yandan 6 kere “anayasa referandumu gerçekleştirilmiştir
Anayasa Referandumları
Türkiye ’deki birincil referandum 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin peşinde hazırlanan 1961 Anayasası için yapıldı 9 Temmuz 1961 tarihindeki referandumda anayasa, yüzde 617 “evet oyuyla kabul edildi 1961 Anayasası ’na seçmenin yüzde 383 ’ü “hayır derken, kullanılan toplam 10 milyon 312 bin 111 oyun yüzde 03 ’ü “geçersizdi
Türkiye tarihindeki ikinci halk oylaması da yeniden bir askeri darbenin gerisinde, 1982 yılında yapıldı 12 Eylül 1980 darbesinden sonradan Danışma Meclisi kadar hazırlanan anayasa 7 Kasım 1982 tarihinde halkoyuna sunuldu Katılımın yüzde 913 olduğu referandumda, tüzük, yüzde 86 “hayır oyuna karşılık yüzde 914 “evet oyuyla kabul edildi 1982 referandumunda kullanılan 18 milyon 885 bin 488 oydan yüzde 02 ’si geçersizdi
Tüzük Değişikliği Referandumları
1982 Anayasası ’nın yürürlüğe girmesinden sonradan Türkiye bütün 4 defa referanduma gitti Bu referandumların hepsi de 1982 Anayasası ’nda yapılacak değişikliklere ilişkindi
Anayasa ’nın geçici 4 maddesiyle getirilen siyasi yasakların ırk oyuna sunulduğu halk oylaması 6 Eylül 1987 tarihinde yapıldı 24 milyon 436 bin 821 seçmenin oy kullandığı referanduma katılım yüzde 9503 gibi yüksek bir oranda gerçekleşti Oylama sonucunda yasaklı liderlerin siyasete dönmesi yüzde 4984 “hayıra karşılık, yüzde 5016 “evetle kabul edildi
Yasaklı liderlerin siyasete dönmesinden 1 sene daha sonra bu kere yerel seçimlerin 1 sene erkene alınıp alınmaması konusu halka soruldu 25 Eylül 1988 ’de kurulan halk oylaması sandığından yüzde 35 “evet, yüzde 65 “hayır çıktı Katılım oranının yüzde 888 olarak gerçekleştiği referandumda 23 milyon 750 bin 873 seçmen sandığa gitmişti 1988 referandumu, Türkiye ’nin referandum tarihinde “hayır sonucunun çıktığı tek referandum oldu
Türkiye ’nin beşinci referandumu 21 Ekim 2007 tarihinde yapıldı Bu defa konu Cumhurbaşkanı ’nın halk kadar seçilip seçilmemesiydi Halk Oylaması yüzde 3105 ’e karşılık yüzde 6895 ile “evet yönünde sonuçlandı 2007 referandumunu diğerlerinden ayıran yönü, katılım oranının en düşük kaldığı oylama olmasıydı 42 milyon 665 bin 149 seçmenden 28 milyon 794 bin 216 ’sı sandığa giderken, katılım oranı yüzde 6749 olarak gerçekleşiyordu
12 Eylül 2010 tarihinde yapılan altıncı halk oylaması Türkiye tarihindeki en detaylı anayasa değişikliğinin yapıldığı oylama olarak kayıtlara geçti Tüzük ’nın 26 maddesini değiştiren teklif yüzde yüzde 4212 “hayır oyuna karşılık, yüzde 5788 “evet ile kabul edildi 52 bin 51 bin 828 seçmenden 38 milyon 369 bin 215 seçmenin oy kullandığı referandumda katılım oranı yüzde 7371 olarak belirlendi
Kaynakça:
Politika Bilimine Giriş, Münci Kapani
Ahali Oylamasının Değeri, Kemal Gözler
wikipediaorg
Aracısız Olarak demokrasi insanlar egemenliğini bizzat kullanır Temsili demokraside halk müziği, egemenliğini, seçimler yoluyla temsilcilerine devreder Sözde aracısız olarak demokraside ise egemenlik, insanlar ile temsilcileri aralarında paylaşılır
“Bir yasama işlemi hakkında vatandaşların oyuna başvurulması anlamına gelen “halk oylaması, yarı aracısız olarak demokrasi yöntemi olmakla birlikte temsili demokrasinin de zaman zaman başvurduğu bir yöntemdir Bu anlamda Türkiye ’de de 1961 ’den bu yandan 6 kere “anayasa referandumu gerçekleştirilmiştir
Anayasa Referandumları
Türkiye ’deki birincil referandum 27 Mayıs 1960 askeri darbesinin peşinde hazırlanan 1961 Anayasası için yapıldı 9 Temmuz 1961 tarihindeki referandumda anayasa, yüzde 617 “evet oyuyla kabul edildi 1961 Anayasası ’na seçmenin yüzde 383 ’ü “hayır derken, kullanılan toplam 10 milyon 312 bin 111 oyun yüzde 03 ’ü “geçersizdi
Türkiye tarihindeki ikinci halk oylaması da yeniden bir askeri darbenin gerisinde, 1982 yılında yapıldı 12 Eylül 1980 darbesinden sonradan Danışma Meclisi kadar hazırlanan anayasa 7 Kasım 1982 tarihinde halkoyuna sunuldu Katılımın yüzde 913 olduğu referandumda, tüzük, yüzde 86 “hayır oyuna karşılık yüzde 914 “evet oyuyla kabul edildi 1982 referandumunda kullanılan 18 milyon 885 bin 488 oydan yüzde 02 ’si geçersizdi
Tüzük Değişikliği Referandumları
1982 Anayasası ’nın yürürlüğe girmesinden sonradan Türkiye bütün 4 defa referanduma gitti Bu referandumların hepsi de 1982 Anayasası ’nda yapılacak değişikliklere ilişkindi
Anayasa ’nın geçici 4 maddesiyle getirilen siyasi yasakların ırk oyuna sunulduğu halk oylaması 6 Eylül 1987 tarihinde yapıldı 24 milyon 436 bin 821 seçmenin oy kullandığı referanduma katılım yüzde 9503 gibi yüksek bir oranda gerçekleşti Oylama sonucunda yasaklı liderlerin siyasete dönmesi yüzde 4984 “hayıra karşılık, yüzde 5016 “evetle kabul edildi
Yasaklı liderlerin siyasete dönmesinden 1 sene daha sonra bu kere yerel seçimlerin 1 sene erkene alınıp alınmaması konusu halka soruldu 25 Eylül 1988 ’de kurulan halk oylaması sandığından yüzde 35 “evet, yüzde 65 “hayır çıktı Katılım oranının yüzde 888 olarak gerçekleştiği referandumda 23 milyon 750 bin 873 seçmen sandığa gitmişti 1988 referandumu, Türkiye ’nin referandum tarihinde “hayır sonucunun çıktığı tek referandum oldu
Türkiye ’nin beşinci referandumu 21 Ekim 2007 tarihinde yapıldı Bu defa konu Cumhurbaşkanı ’nın halk kadar seçilip seçilmemesiydi Halk Oylaması yüzde 3105 ’e karşılık yüzde 6895 ile “evet yönünde sonuçlandı 2007 referandumunu diğerlerinden ayıran yönü, katılım oranının en düşük kaldığı oylama olmasıydı 42 milyon 665 bin 149 seçmenden 28 milyon 794 bin 216 ’sı sandığa giderken, katılım oranı yüzde 6749 olarak gerçekleşiyordu
12 Eylül 2010 tarihinde yapılan altıncı halk oylaması Türkiye tarihindeki en detaylı anayasa değişikliğinin yapıldığı oylama olarak kayıtlara geçti Tüzük ’nın 26 maddesini değiştiren teklif yüzde yüzde 4212 “hayır oyuna karşılık, yüzde 5788 “evet ile kabul edildi 52 bin 51 bin 828 seçmenden 38 milyon 369 bin 215 seçmenin oy kullandığı referandumda katılım oranı yüzde 7371 olarak belirlendi
Kaynakça:
Politika Bilimine Giriş, Münci Kapani
Ahali Oylamasının Değeri, Kemal Gözler
wikipediaorg