Sinir Sistemi, Sinir Sisteminin Özellikleri, Nasıl Çalışır
Organlar ve sistemler arasındaki uyumlu çalışmayı ve bütünlüğü sinir sistemi sağlar.
ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ
Merkezi sinir sistemi ile organlar arasında haber ve emir iletimi sağlayan sinirlerdir.
Sempatik sinirler: Hızlandırıcı sinirlerdir.
Parasempatik sinirler: Yavaşlatıcı sinirlerdir.
MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ
1 - BEYİN
Kafatasının içinde yerleşmiştir. İki yarım küre şeklindedir. Üzerindeki kıvrımlar beyin yüzeyini genişletir.
Görevleri:
a) Tüm istemli hareketleri yönetir.(Örnek: iskelet kaslarının çalışması)
b) Beş duyu organının idaresi ve duyuların alınması, yorumlanması beyinde olur.
c) Öğrenme, konuşma, yazma, duygusallık, hayal kurma, hafıza, yeni bilgi öğrenme, düşünme merkezi beyindir.
Beyin görev yapamazsa buna “bitkisel hayat” denir.
2 - BEYİNCİK
Beyinle omurilik soğanı arasında bulunur.
Üzeri kıvrımlıdır.
İçindeki sinirler ağacı andırdığından “hayat ağacı” da denir.
Görevi: Dengeyi sağlar. İncelikli kas faaliyetlerini yönetir.
İç kulaktaki yarım daire kanalları ile bağlantılı çalışır.
Beyincik görev yapamazsa denge sağlanamaz. Örneğin beyinciği çıkarılan bir kuş yalpalayarak uçar.
3 - OMURİLİK SOĞANI
Beyin ile omur ilik arasında yer alır. Bir bölümünün üzerinde beyincik vardır. Üzerinde kıvrım yoktur ve soğana benzer.
Görevi: Omur ilikten gelen sinirler omur ilik soğanını geçerek beyine ulaşır. Kendisi istek dışı hareketlerin merkezidir. İç organların çalışmasını yönetir. Örneğin: Kalp atışı, soluk alıp verme, öksürme, hapşırma, yutkunma, yutma vb.
Omur ilik soğanı zedelenen bir insan yaşayamaz. Bu nedenle omur ilik soğanına “hayat düğümü” de denir.
4 - OMURİLİK
Omurlardan oluşan omurga içindeki kanala yerleşmiştir. Omurga, omur iliği dış etkilerden korur.
Görevleri:
- Organlardan beyine ve beyinden kaslara giden uyartıları taşımak. Sinirler omur ilikten çapraz geçtiği için beynimizin sağ yarım küresi vücudumuzun solunu, sol yarım küresi de vücudumuzun sağını yönetir.
- Alışkanlık ve refleks hareketlerini yönetmek Omurilik görev yapamazsa kaslarla beyin arasındaki iletişim kesilir. Beyin kasları yönetemez buna “felç” denir.
Alışkanlık: Başlangıçta beyinin kontrolünde olan, daha sonra omuriliğin kontrolüne geçen davranışlardır. Örneğin şiir ezberlemek beynin kontrolündedir, ezberden şiir okumak omuriliğin kontrolündedir.
Yine önceden öğrenilen parçanın piyanoda çalınması, bildiğimiz bir dansın yapılması vb. olaylar alışkanlık halindeki reflekslerdir ve omur ilikten yönetilir.
Refleks: Düşünmeden, aniden yapılan hareketlerdir. Bazırefleksler doğuştandır. Örneğin yeni doğan çocuğun emme refleksi, göz bebeklerinin ışıkta açılıp kapanması, diz altına vurulduğunda ayağın hareket etmesi, düşerken bir yere tutunma, habersiz elimize iğne battığında kolumuzu çekme v.b.
Bazı refleksler de sonradan kazanılır. Alışkanlık refleksleri sonradan kazanılmıştır. Aynı şekilde limon gördüğümüzde ağzımızın sulanması refleksi de sonradan kazanılan (şartlı) reflekstir.
SİNİRLER
İstemli ve istemsiz bütün hareketlerin uyartı ve emirlerini sinirler taşır. Sinir hücrelerine “nöron” denir.
Hareket Sinirleri: Bir ucu merkezi sinir sistemine, diğer ucu kas, bez veya organa bağlı olan sinirlerdir. Merkezi sinir sisteminden aldığı emirleri kas, bez veya organlara taşır. Kas kasılır, organ çalışır, bez salgı yapar.
Duyu Sinirleri: Bir ucu duyu organına, diğer ucu beyine bağlı olan sinirlerdir. Duyu organlarından aldığı uyartıları beyine ta-şır. Motor ve duyu sinirleri “miyelinli” sinirlerdir.
Miyelinli sinirler uyartıyı miyelinsiz sinirlerden daha hızlı taşır.
Örneğin miyelinli sinirler uyartıyı 90-120 m/s, miyelinsiz sinirler 12 m/s hızla iletirler.
Bir Sinir Hücresi 3 Kısımdan Oluşur:
A) Sinir Gövdesi: Çekirdek ve sitoplazma taşıyan asıl sinir hücresidir. Vücudumuzun en fazla özelleşmiş hücresidir. Bölünme yeteneğini kaybetmiştir. Mitokondri yönünden zengindir.
Sinir gövdesinden çıkan kısa uzantılara “dendrit”, uzun uzantılara “akson” denir.
B) Dendrit: Sinir gövdesinden çıkan kısa uzantılardır. Bunlara “almaç” ta denir. Uyartı daima dendritler tarafından alınır ve akson boyunca taşınır.
C) Akson: Sinir gövdesinden çıkan uzun uzantılardır. Aksonun üzeri miyelin denilen tabaka varsa bu sinirlere miyelinli, kılıf yoksa miyelinsiz sinirler denir. İsteğimizin dışında çalışan organlara uyartı taşıyan sinirler miyelinsizdir.
Bir sinir hücresinden diğer sinir hücresine uyartı geçerken iki sinir hücresi birbirine değmez aralarında bir boşluk vardır. Bu boşluğa “sinaps” denir. Bir sinir hücresinin aksonu, diğer sinir hücresinin dendritine bağlanır.
SİNİR SİSTEMİNİN SAĞLIĞI
Sinir sitemimiz mikrop ve zedelenmelere karşı çok duyarlıdır.
Felç, menenjit(beyin zarı iltihabı, sara, kuduz gibi hastalıklar sinir sistemi hastalıklarıdır. Yüksek tansiyon(hipertansiyon) sonucunda beyin kanamaları ve zedelenmeler ortaya çıkabil-mektedir.
Organlar ve sistemler arasındaki uyumlu çalışmayı ve bütünlüğü sinir sistemi sağlar.
ÇEVRESEL SİNİR SİSTEMİ
Merkezi sinir sistemi ile organlar arasında haber ve emir iletimi sağlayan sinirlerdir.
Sempatik sinirler: Hızlandırıcı sinirlerdir.
Parasempatik sinirler: Yavaşlatıcı sinirlerdir.
MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ
1 - BEYİN
Kafatasının içinde yerleşmiştir. İki yarım küre şeklindedir. Üzerindeki kıvrımlar beyin yüzeyini genişletir.
Görevleri:
a) Tüm istemli hareketleri yönetir.(Örnek: iskelet kaslarının çalışması)
b) Beş duyu organının idaresi ve duyuların alınması, yorumlanması beyinde olur.
c) Öğrenme, konuşma, yazma, duygusallık, hayal kurma, hafıza, yeni bilgi öğrenme, düşünme merkezi beyindir.
Beyin görev yapamazsa buna “bitkisel hayat” denir.
2 - BEYİNCİK
Beyinle omurilik soğanı arasında bulunur.
Üzeri kıvrımlıdır.
İçindeki sinirler ağacı andırdığından “hayat ağacı” da denir.
Görevi: Dengeyi sağlar. İncelikli kas faaliyetlerini yönetir.
İç kulaktaki yarım daire kanalları ile bağlantılı çalışır.
Beyincik görev yapamazsa denge sağlanamaz. Örneğin beyinciği çıkarılan bir kuş yalpalayarak uçar.
3 - OMURİLİK SOĞANI
Beyin ile omur ilik arasında yer alır. Bir bölümünün üzerinde beyincik vardır. Üzerinde kıvrım yoktur ve soğana benzer.
Görevi: Omur ilikten gelen sinirler omur ilik soğanını geçerek beyine ulaşır. Kendisi istek dışı hareketlerin merkezidir. İç organların çalışmasını yönetir. Örneğin: Kalp atışı, soluk alıp verme, öksürme, hapşırma, yutkunma, yutma vb.
Omur ilik soğanı zedelenen bir insan yaşayamaz. Bu nedenle omur ilik soğanına “hayat düğümü” de denir.
4 - OMURİLİK
Omurlardan oluşan omurga içindeki kanala yerleşmiştir. Omurga, omur iliği dış etkilerden korur.
Görevleri:
- Organlardan beyine ve beyinden kaslara giden uyartıları taşımak. Sinirler omur ilikten çapraz geçtiği için beynimizin sağ yarım küresi vücudumuzun solunu, sol yarım küresi de vücudumuzun sağını yönetir.
- Alışkanlık ve refleks hareketlerini yönetmek Omurilik görev yapamazsa kaslarla beyin arasındaki iletişim kesilir. Beyin kasları yönetemez buna “felç” denir.
Alışkanlık: Başlangıçta beyinin kontrolünde olan, daha sonra omuriliğin kontrolüne geçen davranışlardır. Örneğin şiir ezberlemek beynin kontrolündedir, ezberden şiir okumak omuriliğin kontrolündedir.
Yine önceden öğrenilen parçanın piyanoda çalınması, bildiğimiz bir dansın yapılması vb. olaylar alışkanlık halindeki reflekslerdir ve omur ilikten yönetilir.
Refleks: Düşünmeden, aniden yapılan hareketlerdir. Bazırefleksler doğuştandır. Örneğin yeni doğan çocuğun emme refleksi, göz bebeklerinin ışıkta açılıp kapanması, diz altına vurulduğunda ayağın hareket etmesi, düşerken bir yere tutunma, habersiz elimize iğne battığında kolumuzu çekme v.b.
Bazı refleksler de sonradan kazanılır. Alışkanlık refleksleri sonradan kazanılmıştır. Aynı şekilde limon gördüğümüzde ağzımızın sulanması refleksi de sonradan kazanılan (şartlı) reflekstir.
SİNİRLER
İstemli ve istemsiz bütün hareketlerin uyartı ve emirlerini sinirler taşır. Sinir hücrelerine “nöron” denir.
Hareket Sinirleri: Bir ucu merkezi sinir sistemine, diğer ucu kas, bez veya organa bağlı olan sinirlerdir. Merkezi sinir sisteminden aldığı emirleri kas, bez veya organlara taşır. Kas kasılır, organ çalışır, bez salgı yapar.
Duyu Sinirleri: Bir ucu duyu organına, diğer ucu beyine bağlı olan sinirlerdir. Duyu organlarından aldığı uyartıları beyine ta-şır. Motor ve duyu sinirleri “miyelinli” sinirlerdir.
Miyelinli sinirler uyartıyı miyelinsiz sinirlerden daha hızlı taşır.
Örneğin miyelinli sinirler uyartıyı 90-120 m/s, miyelinsiz sinirler 12 m/s hızla iletirler.
Bir Sinir Hücresi 3 Kısımdan Oluşur:
A) Sinir Gövdesi: Çekirdek ve sitoplazma taşıyan asıl sinir hücresidir. Vücudumuzun en fazla özelleşmiş hücresidir. Bölünme yeteneğini kaybetmiştir. Mitokondri yönünden zengindir.
Sinir gövdesinden çıkan kısa uzantılara “dendrit”, uzun uzantılara “akson” denir.
B) Dendrit: Sinir gövdesinden çıkan kısa uzantılardır. Bunlara “almaç” ta denir. Uyartı daima dendritler tarafından alınır ve akson boyunca taşınır.
C) Akson: Sinir gövdesinden çıkan uzun uzantılardır. Aksonun üzeri miyelin denilen tabaka varsa bu sinirlere miyelinli, kılıf yoksa miyelinsiz sinirler denir. İsteğimizin dışında çalışan organlara uyartı taşıyan sinirler miyelinsizdir.
Bir sinir hücresinden diğer sinir hücresine uyartı geçerken iki sinir hücresi birbirine değmez aralarında bir boşluk vardır. Bu boşluğa “sinaps” denir. Bir sinir hücresinin aksonu, diğer sinir hücresinin dendritine bağlanır.
SİNİR SİSTEMİNİN SAĞLIĞI
Sinir sitemimiz mikrop ve zedelenmelere karşı çok duyarlıdır.
Felç, menenjit(beyin zarı iltihabı, sara, kuduz gibi hastalıklar sinir sistemi hastalıklarıdır. Yüksek tansiyon(hipertansiyon) sonucunda beyin kanamaları ve zedelenmeler ortaya çıkabil-mektedir.
