Son Konu

Skolyoz tipleri ve skolyoz tedavisi

makaleci

Yeni Üye
Katılım
14 Ocak 2020
Mesajlar
351,088
Tepkime
0
Puanları
36
Yaş
35
Credits
0
Geri Bildirim : 0 / 0 / 0
Doğuştan olan (konjenital) Skolyoz: Doğuştan (Konjenital) skolyoz un umumide kalıtsal olduğu düşünülmez. Ancak, kalıtsal olabilecek sair durumlarla konjenital skolyoz kalıtsal illete eşlik edebilir. Bu nedenle, yalnızca konjenital skolyoz bulgusuna rastlanan ve farklı bir genetik bozukluğu (Klippel-Feil sendromu,VACTERL, Goldenhar, vs.) olmayan bir evladın, ana ve pederinin benzeri konjenital skolyoz olan farklı bir evlatlarının olma ihtimalinde artış laf konusu değildir. Bu durum umumiyetle ana karnındaki geçirilen enfeksiyonlar, şeker marazı, birtakım vitamin eksiklikleri üzere etmenler nedeniyle omurgadaki bir kusura-deformiteye yahut birbirine kaynamış kaburgalara bağlıdır. Konjenital skolyoz birinci yıllarda süratli bir ilerleme gösterir. Bu sebeple erken devirlerde ortaya çıkan konjenital skolyoz tedavisi süreci küçük yaşlarda cerrahi müdahaleyi gerektirebilir. Bu hastaların kesinlikle bir dimağ ve hudut cerrahisi mütehassısı tarafından kıymetlendirilmesi gerekir.

Bazen konjenital anormalliklerin sebep olduğu eğriliklerin altında ve/veya üstünde vücut dengeyi sağlamak için 2. bir omurga eğrilikği oluşturur. Bu eğrilik muayyen bir hengam sonra artış gösterebilir ve velev bazen konjenital eğrilikten daha önemli boyutlara ulaşabilir. Korse bu hastalarda ikincil eğrilik denetimi yahut ilerlemesinin geciktirilmesi için kullanılabilir. Fakat çok küçük çocuklarda (0-5 yaş) korse uygulamak güçlükle olduğu için umum anestezi altında yapılan düzeltme gövde alçıları tercih edilebilmektedir. Küçük yaş skolyozunda korse tedavisi 60 kademeye kadar çıkabilmektedir. Burada hedef, omurga eğriliğinin ilerlemesini yavaşlatmaktır. Skolyoz un bu aşamasında, muayyen vakit aralıklarıyla muayeneler ve röntgenlerle "kontrollü gözlem" ismi verilen bir periyoda girilir ve deformitenin nasıl davrandığı izlenir. Altmış aşama üzerindeki eğrilikler var ise skolyoz ameliyatı usulü tercih edilmektedir. Bu eğrilik büyüme sona erdikten sonra da artmaya devam eder. Bu sebeple ilerideki komplikasyonları önlemek, ve kozmetik sonuçlar açısından cerrahi uygulanmaktadır. Konjenital skolyoz hastasına erken cerrahi gerekliliğinde cerrahi her yaşta yapılabilir gelgelelim ekseriyetle hasta 1 yaşına gelinceye kadar cerrahi ertelenebilir.

Küçük yaşlarda skolyoz ameliyatı ile yapılan füzyon süreci omurganın büyümesini durdurmaya yöneliktir. Bu cerrahi müdahale çocuklarda 5 yaşın altında yapılırsa omurilik kanalının dar kalmasına, 8 yaşın altında yapılırsa akciğer gelişiminin bozulmasına, 10 yaşın altında yapılırsa göğüs kafesinin gelişimin bozulmasına neden olabilir. Göğüs kafesi gereğince büyüyemez ise akciğer-solunum ile ilgili sıkıntılar ortaya çıkabilir. Son olarak, mahsusen 10 yaş altında uygulanacak füzyon süreci gövdenin kısa kalmasına neden olabilir. Erken cerrahi müdahale birçok vakit büyümenin devamına müsaade verecek tekniklerin uygulanmasıdır.

Kelam konusu bu yollara gelince, kimi durumlarda yalnızca anormal omurun çıkartılması (hemivertebrektomi) ile eğrilik ortadan kaldırılabilir. Ameliyat sonrası 3 ila 6 ay arası gövde alçısı uygulanır. Çok küçük çocuklarda eğrilik münasip ise füzyon yapmadan eğriliğin üst ve altına konan vidalarla birleştirilen manyetik çubuklar aracılığı ile alçı kullanılmaksızın düzeltme sağlanabilir. Daha sonra 6 ayda bir poliklinik kurallarında yapılan periyodik uzatmalarla eğriliğin denetimi erişkin yaşa kadar sağlanmaya çalışılır ve erişkin yaşta füzyon süreci uygulanır. Skolyoza eşlik eden kaburga anomalileri ve gayrikâfi göğüs gelişimi gözlenen çocuklarda göğüs kafesine yerleştirilen çubuklarla (VEPTR) hem göğüs kafesi anormalliği düzeltilebilir hem de füzyon yapmadan eğriliğin denetimi sağlanabilir. Bu hastalarda da 6 ayda bir periyodik uzatmalar yapılması gerekebilir.

Hastalarımızın %90'ında tek bir ameliyat ile sonuç alınmaktadır. Ameliyatın sonraki günü hastalar ayağa kaldırılarak yürütülür. Hastanede kalma mühleti yaklaşık 5 gündür. Ameliyat sonrası üçüncü haftadan sonra ekseriyetle günlük aktivitelere dönüş mümkün olur.

Nöro-muskuler Skolyoz: Mesela dimağ hasarına bağlı spastik çocuklarda ya da Polio (çocuk felci), yahut kas erimesi üzere durumlara bağlı olarak kasların felci sonucunda oluşabilir. Nöromusküler skolyoz durumunda başka tip skolyozların bilakis teneffüs sorunu ve duyu kusurlarına ve de metabolik illetler, bağ dokusu hastalıklarına daha çok rastlanabilmektedir. Bu hastalarda teneffüs sorunları, muhabere ve duyu kusurları ile epiletik nöbetler üzere nedenlerden dolayı tedavi sürecinde korse kullanılamayıp cerrahi müdahale için küçük yaşlar tercih edilebilir. Bu hastaların kesinlikle bir dimağ ve hudut cerrahisi mütehassısı tarafından kıymetlendirilmesi gerekir. Nöromusküler skolyozun tedavisi yukarıda anlatılan doğuştan olan (konjenital) skolyozdaki üzeredir.

İdiyopatik Skolyoz: En sıklıkla karşılaşılan bu skolyozlar, daha çok 10'lu yaşlarda daha evvel düzgün olan bir omurgada, bilinmeyen bir nedenle ortaya çıkmaktadır. Skolyoz ergenlik devrinde büyüme ile ilerleme göstermektedir. Yani, omurga eğriliği daha da artmaktadır. Nedeni hala tam olarak bilinmemektedir (idiyopatik), fakat son vakitlerde yapılan çalışmalarda kimi genetik faktörlerin rol oynadığı ortaya konulmuş. İdiyopatik skolyozda omurlar kendi etraflarında dönerken yana eğilme meydana gelir ve sırtta yahut belde asimetrik bir çıkıntı olur. İdiyopatik) skolyoz infantil skolyoz (0-3 yaş) ve juvenil skolyoz(3-10 yaş) tipinde de olabilir. Hasta hala büyürken konulan erken teşhis (Kız evlatlarında adet görmeden evvel tespit edilen eğrilikler) çok değerlidir.

Bu çocuklarda korse kullanılmasının gayesi eğimin artışının engellenmeye çalışılmasıdır. Egzersiz, dans eğitimi ve atletizmi içeren sıradan aktivitelere devam edilmesi ve hekim gözetiminde olmak koşuluyla bu aktiviteler sırasında korseye ara verilmesi ancak korsenin günde en az 20-23 saat kullanılması gerekir. Korse mahsusen eğimin 20 aşamanın üstünde olduğu ve büyümenin devam ettiği çocuklarda tesirlidir. Korse tesiri 40 radde üstü eğriliklerde ve iskelet gelişimi tamamlanmasına uzun yıllar olan çocuklarda azalmaya başlar.

Bu durumda "kısa ve düzgün bir omurgayı, kısa ve eğri bir omurgaya" tercih ederiz ve erken devirde kaçınılmaz olarak füzyon sürecini uygulamak zorunda kalabiliriz. Zira skolyoz cerrahi tedavisi omurganın dondurulması, hareketin ortadan kaldırılması ve büyümesinin durdurulması yani "füzyon" sürecidir. Tedavisi en güç olan ihmal edilmiş 70-80 aşama üzerindeki eğriliklerdir. Bu eğriliklerde deforme omurganın çıkartılarak yahut çıkartılmadan düzeltilmesi ve omurların titanyum çubuk ve vidalarla tespiti günümüzde kullanılan asrî teknikler ve kazanılan tecrübe ile mümkün olabilmektedir. Skolyoz eğriliğini denetim edebilmek için hem önden, hem geriden füzyon gerekebilir. Spinal füzyonu sağlayabilmek için ya otogreft (kişinin kendisinin) ya da allogreft (başka birisinin) kemik, kemik benzerleri yahut bu kaynaklardan birçoğunun birlikte kullanılması gerekebilir.

Bunun dışında birtakım durumlarda çok kısa bir omurga yerine füzyon uygulanması ile büsbütün düzeltilebilecek skolyozlarda, kısa füzyonu tercih edebiliriz. Bu durumda füzyon fakat kısıtlı bir ortama yapılacağı için omurga ve göğüs kafesi büyümesini önemli etkileyemeyebilir. Ergenlik çağında ise omurilik kanalı, akciğerler ve göğüs kafesi gereğince geliştiği için birebir vakitte uzunluk uzaması da büyük ölçüde tamamlandığı için füzyon süreci çocuklarda olabilecek potansiyel problemlere neden olmaz.

Taburcu edilirken kimi hastalarda kısa periyodik (3 ay) korse uygulanabilir. Evlatlar yaklaşık 3 hafta içinde mekteplerine dönebilirler. Üç ay sonrası yürüyüş ve yüzme üzere eksersizlere müsaade verilir, lakin bir numara yıl sonuna kadar kontakt sporlar (karate, futbol, basketbol vs.) yasaklanır. Bir numara yıl ahir büsbütün sıradan yaşantılarına dönmelerine müsaade verilir.

Erişkin dejeneratif skolyoz: Ekseriyetle 50 yaş üstünde omurga yapısının eskimesi ve yıpranma ve kemik erimesi (osteoporoz) sonucu omurganın boyun, sırt ve bel yerlerinin rastgele birisinde oluşan skolyoz çeşididir. Bu bireylerde omurganın sağlamlığı ve istikrarı bozulup, ön-arka planda omurga ve gövdenin yana sahih yatmasına ve bel ortamı anatomik açısının azalmasıyla gövdenin öne şark yatmasına neden olabilir. Erişkin dejeneratif skolyoza ek olarak omurga yapısında ortaya çıkabilecek ek deformite olarak omurga kemiğinin öne kaymasına spondilolistezis, geriye gerçek kaymasına retrolistezis ve yana yanlışsız kaymasına ise lateral listezis denir. Omurga yapısındaki omur kayması ağrıya neden olabileceği üzere, hudut ve/veya omurilik sıkışması bacak ağrısına ve kas güçsüzlüğüne neden olabilir yahut faset eklemlerde dejenerasyon nedeniyle de şiddetli ağrı olabilir. Sonuçta yavaş bir ilerleme ile hastanın omurilik ve hudutları bası altında kaldığından hareket kabiliyetleri etkilenir. Bu hastaların kesinlikle bir dimağ ve hudut cerrahisi mütehassısı tarafından kıymetlendirilmesi gerekir.

Erişkin skolyozu hastalarında egzersiz ile birlikte korse tedavisi de uygulanabilir. Gelgelelim korse tedavisi, bir fizyoterapist eşliğinde fizik-kondisyonu arttıracak egzersizler ve fizik tedaviye yardımcı bir prosedür olarak; kısa vadeli bir müddet için düşünülmelidir. Fizik tedavi ve egzersiz ile birlikte ağrıları olan hastalar için ağrı kesiciler de verilebilir. Ayrıyeten münhasıran faset eklemlerdeki ya da had basısı sonucu olan tahrişi (inflamasyon) gidermek için non-steroidal anti-inflamatuar ilaçlar da tedaviye eklenebilir. Hastalarda ağrı kaynağı yıpranmış faset eklemler yahut had basısı sonucu oluşan radiküler ağrı ise bu hastalar için spinal enjeksiyonlar yeterli bir alternatif tedavi prosedürü olabilir.

Erişkin skolyoz için eğriliğin noktası ve yarattığı şekilsel bozukluk meselelerden çok ağrı, fonksiyon ve istikrar kaybı daha ön plandadır. Gelgelelim ağrısız olsa da ilerlediği net olarak tespit edilmiş skolyozların daha çokça ilerlemesini durdurmak için ameliyat gerekli olabilir. Tüm cerrahi olmayan tekniklere karşın tedaviye cevap vermeyen ve bu mühlet içinde (6 hafta-6 ay) ağrıları artan ve yeti kaybı oluşan hastalar için skolyoz ameliyatı değerli bir alternatif yol olabilir.

Hastalarda omurga eğriliği yanı sıra önemli dar kanal yahut hudut basısına bağlı idrar kaçırma, büyük abdest denetimi kaybı yahut kaslarda güç kaybı var ise tekrar skolyoz ameliyatı ile tedavi sistemi seçilebilir. Erişkin skolyoz ameliyatı, evlat ve genç yaştaki skolyoz ameliyatlarına nazaran daha kavidir. Kimseye yapılan cerrahi müdahale vadesi ve skolyoz ameliyatı sayısı da daha çok olabilir. Öte yandan kalp, akciğer, diyabet ve osteoporoz marazları da skolyoz ameliyatı için doktora bildirilmesi gereken kıymetli malumatlar arasındadır.

Skolyoz ameliyatı için amaçlanan eğriliğin dengeyi sağlayacak kadar düzeltilerek omurların kaynaştırılması (füzyon) ve hudut basılarının ortadan kaldırılmasıdır (dekompresyon). Bunların ne ölçüde ve genişlikte yapılması gerektiğine hekiminiz karar verecektir. Erişkin skolyoz ameliyatı sonrası hasta ekseriyetle bir gece ağır bakımda kalabilir. Skolyoz ameliyatı sonrası birinci gün hasta yatak kenarında oturtulur ve bacak egzersizleri yaptırılabilir. Birebir gün yahut sonraki gün hasta ayağa kaldırılıp, bir iki adım yürütülür. Hastanın düzgünleştirme ve rehabilitasyon süreci için 1 hafta ila 10 gün arası hastanede tutulur. Taburcu olduktan sonra kendisine bir egzersiz programı verilir. Tabibin sistemli aralıklarla yaptığı denetimlerle tedavinin sonuçları kıymetlendirilir. Tüm bu süreçte kişinin bir an önce sıradan yaşantısına dönmesi amaçlanmaktadır.

Skolyoz kelam konusu olduğunda romatizmal illetler, omurga kırıkları, omurga enfeksiyonları üzere sair birtakım illetler da neden olabilir.

 
Üst Alt