Sumer & Babil Mitolojisi nedir
Sumer Mitolojisi hakkında bilgi
Babil Mitolojisi hakkında bilgi
Sumer ve Babil Mitolojisi
Yaradılış Destanı
Altaylardan Verbitskiy'in derlediği yaradılış destanı ozetle şoyledir: Yer gok hic bir şey yokken dunya ucsuz bucaksız sulardan ibaretti Tanrı Ulgen bu ucsuz bucaksız dunyada durmadan ucuyordu Goklerden gelen bir ses Tanrı Ulgen'e denizden cıkan taşı tutmasını soyledi Goğun emri ile oturacak yer bulan Tanrı Ulgen artık yaratma zamanı geldi diye duşunerek şoyle dedi :
Bir dunya istiyorum, bir soyla yaratayım
Bu dunya nasıl olsun, ne boyla yaratayım
Bunun caresi nedir, ne yolla yaratayımş
Su icinde yaşayan Ak Ana,su yuzunde gorundu ve Tanrı Ulgen'e şoyle dedi :
Yaratmak istiyorsan Ulgen, Yaratıcı olarak şu kutsal sozu oğren :
De ki hep,yaptım oldu başka bir şey soyleme
Hele yaratır iken,yaptım olmadıdeme
Ak Ana bunları soyledi ve kayboldu Tanrı Ulgen'in kulağından bu buyruk hic gitmedi insana da bu oğudu iletmekten bıkmadı : Dinleyin ey insanlar, varı yok demeyin Varlığa yok deyip de, yok olup da gitmeyinizTanrı Ulgen yere bakarak : Yaratılsın yer!Goğe bakarak Yaratılsın Gok!Bu buyruklar verilince yer ve gok yaratılmış Tanrı Ulgen cok buyuk uc balık yaratmış ve dunya bu balıkların uzerine konmuş Boylece dunya gezer olmamış bir yerde sabit olmuşTanrı Ulgen balıkların kımıldadıklarında dunyaya su kaplamasın diye Mandı şire'ye balıkları denetleme gorevi vermiş Tanrı Ulgen, dunyayı yarattıktan sonra tepesi aya guneşe değen etekleri dunyaya değmeğen buyuk Altın Dağın başına gecip oturmuşDunya altı gunde yaratılmışdı, yedinci gunde ise Tanrı Ulgen uyumuş kalmışdı Uyandığında neler yarattım diye baktı: Ayla guneşden başka fazladan dokuz dunya birer cehennem ile bir de yer yaratmıştı Gunlerden bir gun Tanrı Ulgen denizde yuzen bir toprak parcacığı uzerinde bir parca kil gorduinsanoğlu bu olsun, insana olsun babadedi ve toprak ustundeki kil birden insan oldu Tanrı Ulgen bu ilk insana Erlikadını verdi ve onu kardeşi kabul etti Ancak Erlik'in yureği kıskanclık ve hırsla doluydu Tanrı Ulgen gibi guclu ve yaratıcı olmadığı icin ofkelendi
Tanrı Ulgen, kemikleri kamıştan, etleri topraktan yedi insan yarattı Erlik'in yarattığı dunyaya zarar vereceğini duşunerek insanı korumak uzere Mandışire adlı bir kahraman yarattıktan sonra yedi insanın kulaklarından ufleyerek can, burunlarından ufleyerek başlarına akıl verdiTanrı Ulgen insanları idare etmek uzere MayTere'yi yarattı ve onu insanoğlunun başına han yaptı Yakut'lardan (Saka) derlenen yaradılış efsaneleri de Altay yardılış destanının yakın varyantı niteliğindedir XIXyuzyıl'da derlenen bu efsanelerin ceşitli din ve kulturlerin etkilerini taşıdıkları duşunulmektedir
Sumer ve Babil Mitolojisi Tanrılar ve Tanrıcalar
Abzu: (Sumer) Yeraltı tanrısı Apsu(ya da Absu)'da denir İlk insanlar, yaşamın sarmal gelişimini mevsimlerde izlemişler, doğumolum dongusunu yeraltı sularına bağlamışlardır Yeraltı suları, ilkbaharda butun doğaya canlılık verirler, yazın goklere doğru yukselirler, sonbaharda yağmurlarla yeniden insanın yaşadığı toprağa duşerler, kışın da toprağın altındaki yerlerine donerler Bu dongu her yıl boylece tekrarlanır Su mevsimi gelince, her yl doğayı yeniden canlandırır Bu yuzden Abzu, canlandırıcı bir tanrıdır
Adad: (Mezapotamya) Hava ve gokgurultusu tanrısı Bu tanrı, Ramman adıylada anılırdı Mezapotamya coktanrıcılığı, Sumer, Asur, Babil, Hitit ve Fenikeliler'in ufak tefek farklarla benimsedikleri oratk inanclardır
Adapa: (Babil) Olumsuzluk fırsatını kacıran insan Mısır'da TelelAmarna mahsenlerinde civi yazısıyla yazılmış tabletler halinde bulunan Adapa efsanesi, insanın bir zamanlar olumsuz olma fırsatını yakaladığı halde nasıl elinden kacırdığını anlatmaktadır Efsaneye gore, Adapa adında bir bilgin, tanrılık bilgiye eriştiği halde halde, tanrılık olumsuzluğe erişemediğine yakınırmış Bir gun kayığının devrilmesine kızarak Guney yeli tanrısının kanatlarını kırıvermiş Tanrı Anum'un başkanlığında tanrılar, onu yargılamak icin toplanmışlar Yargının sonunda Adapa'ya olum ekmeği yedirileceğini bilen insanların koruyucusu tanrısı Ea, onun kulağına bu ekmeği yememesini fısıldamış Oysa, Adapa'nın bilgisini cok beğenen tanrılar, ona olum ekmeği yerine olumsuzluk ekmeği vermişler Adapa, tanrı Ea'nın oğudune uyarak bu ekmeği yememiş ve boylelikle insanoğluna bir daha asla bağışlanmayacak olan olumsuzluk fırsatını kacırmış
Akrep İnsanlar: (Sumer)Akrep insanlar ulkesi Tufan varsayımının ilk bicimi Sumerler'in Gılgamış oykusunde anlatılır Tufandan kurtularak olumsuzluğe kavuşan Utnapiştim'in oturduğu yer, Akrep ulkesini aştıktan sonra varılan yerdir Gılgamış, olumsuzluğe ulaşmanın c****ini oğrenmek icin buyuk dedesi Utnapiştim'e gitmek icin bu ulkeden gecer
An: (Sumer) Goktanrı Anum da denir Savaş tanrısı İştar'ın kocasıdır Yunanlıların Zeus'uyla eşdeğerlidir, tanrılar tanrısıdır Sumer inanclarında Enlil(toprak) vr Enki(okyanus) ya da Ea'yla birlikte buyuk tanrılar uclusunu kurarlar
Anşar: (Sumer) Gokyuzu tanrısı Yeryuzu tanrısı tanrısı Kişar'la birlikte dişi yılan Lakamu'yla erkek yılan Lakmu'nun cocuklarıdır
Annunaki'ler: (Sumer) İkinci derece tanrılar Bunlar baştanrı Marduk'tan kendilerine bir hizmetci vermesini istemişler, o da insanı yaratmış
Arallu: (Sumer) Cehennem ulkesi Sumer inanclarına gore, cehennem ulkesini yoneten once tanrıca Ereşkigal'miş, sonra cok guclu bir tanrı olan Nergal onunla evlenerek cehennem ulkesinin kralı olmuş
Aruru: (Sumer) Sumer tanrıcası Sumerlerin unlu Gılgamış destanında adı gecen, ARuRu biciminde de yazılıyor Uruk kentinin genc kızları, nişanlılarını sabahtan akşama kadar calıştıran kral Gılgamış'ı ona şikayet ederler O da Gılgamış'ı başka konularda oyalasın diye Enkidu'yu yaratır
Aya: (Babil)Guneştanrı Şamaş'ın karısı tanrıca
Babbar: (Mezapotamya) Guneştanrı İO III binyılda tapılmıştır Asur ve Hititlerde Şamaş adını taşır Adaletle ilgili bir tanrıdır, haksızlık yapanları cezalandırırmış
Bel: (Babil) Tanrı Baal deyiminin başka bir soyleyiş bicimidir Nippul tanrısı Enlil, Babil tanrısı Marduk bu adla anılırdı Dişili Beltu'dur, Yunanlılar Beltis'de derler Daha cok Babillilerin kullandıkları Bel deyimi, İbranice ve Fenikecedeki kullanımından farklı olarak, en buyuk kutsal tanrıyı dile getirir Arami inanclarındaki tanrılar uclusu Yarhibol ve Aglibol'daki bol deyiminin de bel deyiminin başka bir bicimi olduğu acıktır
Belit: (Babil) Tanrı Bel'in karısı Tanrı Bel, buyuk tanrı Enlil'in adıdır
Boğa: (Sumer) Bolluk ve gucluluk simgesi Hayvan tapımının en onemli tanrılık hayvanlarından biri olan boğa'ya ilkin Sumer inanaclarında rastlamakla birlikte boğanın kutsallığı inancının hemen butun ilkel inanclarda yer aldığı gorulur Butun mitolojilerde boğa, dolleme ve kuvvet olarak erkek gucunu simgeler Sumerlerde boğa, erkek insan başlı olarak tasarımlanmıştır Boğa tapımı, butun sami dinlerinde suregelerek Antikcağ Yunan ve Roma inanclarına kadar gelmiştir Boğa eski Yunan'da Zeus'un, Roma'da Jupiter'in simgesidir
Ea: (Sumer) Sutanrı Enki adıylada anılır SumerAkad inanclarında evrenin ana oğesi su'dur Daha acık bir deyişle Sumer evreni gok (An), toprak (Enlil)ve su (Enki) olmak uzere uce ayırmakla beraber bunların temel ve tumunun yaratıcı oğesi olarak su'ya tapmışlardır
Enkidu: (Sumer) Gılgamış'ın arkadışı Engidu bicimindede yazılmaktadır Kimi incelemeciler onun bir insan olmadığını, belki de bir aslan olduğunu ileri surmektedirler(Orneğin, Bkz Challaye, Dinler Tarihi, İstanbul 1960, s 116) Vucudu kıllarla kaplı, cok bilgeli bir varlıkmış Bir başka anlatıma gore de kralı olduğu kenti kalkındırmak isteyen Gılgamış, ulkesinin butun erkeklerini işe koşarmış Kadınlar kocalarını, genc kızlar nişanlılarını goremez olmuşlar Bu yuzden kralı, tanrı Aruru'ya şikayet etmişler Kadınları haklı bulan tanrı da krala bir arkadaş yaratarak onu başka seruvenlere yoneltmek istemiş ve tanrı Anum'a benzeyen toprak vucutlu, cok iri ve vahşi Enkidu'yu yaratmış Bu yaratık Gılgamış'ın yaşamında buyuk capta etken olanlardan biridir ve sonunda da onun uğrunda olur
Enlil: (Sumer) Yeryuzutanrı Bel ya da Belum adıyla da anılır
Enzu: (Mezapotmaya) Av tanrısı Sin'in obur adı Mezapotamya'nın unlu ay tanrısı Sin'e Enzu'da denir
Ereşkigal: (Sumer) Yeraltı ulkesi tanrıcası Yeraltı ulkesi tanrısı Nergal'in karısıdır Sumer inanclarına gore, ilkin cehennemi (Arallu) tek başına Ereşkigal yonetirmiş, tanrıların bir şolenine cağrılınca cehennemden ayrılmadığı icin kendi yerine bir temsilci gondermiş, butun tanrılar bu temsilciyi ayağa kalkıp selamlamışlar, sadece tanrı Nergal yerinden kıpırdamamış, bunu duyan ve cok kızan Ereşkigal, tanrı Nergal'i yakalatıp cehenneme getirmiş, ama Nergal, cehennemin icin altust ederek Ereşkigal'i tahtından indirmiş, cehennemin kralı olmuş ve Ereşkigal'le evlenmiş
İşkur: (Mezapotamya) Tanrı Adad'ın Mezapotamya Samilerinde kullanılan adı Akkad'ların Adad ve Fenike'lilerin Baal adıyla taptıkları bu atmosfer tanrısı, Hitit'lerin Teşup ya da Tarhut adlı tanrılarıyla bir tutulmuştur
İştar: (Mezapotamya) Savaş ve aşk tanrıca Mezapotmaya'nın en unlu tanrıcasıdır, eski cağlarda onun adı tanrı anlamında kullanılırdı Bir cok ulusların dillerinde ceşitli adlar almıştır
Kingu: (Sumer) Devler ve canavarlar ordusunun komutanı Torunlarına kızan Tiamat, devlerden ve canavarlardan bir ordu kurarak tanrılara saldırır, bu ordunun başına getirdiği korkunc dev Kingu'ya kaderin iplerini verir Tanrılarda kendilerini savunmak icin tanrı Marduk'u başkomutan yaparlar Marduk devleri yakalayıp cehenneme gonderir, kaderin iplerini de Kingu'dan alarak kendi boynuna takar Marduk'un buyuk ve evrensel eğemenliği boylece başlar
Kişar: (Sumer) Yeryuzu tanrı Unlu Sumer tanrıları Anum, Enlil ve Ea, onun gokyuzutanrı Anşar'la birleşmesinden doğmuş ya da oluşmuştur Kişar dişi, Anşar erkektir
Lakmu: (Sumer) Erkekyılan Dişiyılan Lakamu'yle birlikte dunyaya gelmiş Sumerlerin yaratılış tasarımlarını anlatan Enuma Eliş (Gokyuzunde) adlı yapıta gore (bu yapıtın İO VII yuzyılda yazıldığı sanılıyor) bu iki yılan Apsu'yla Tiamat'ın birleşmesinden olmuşlar Bu iki yılanın birleşmesinden de Aşar ile Kişar dunyaya gelmiş Yeryuzuyle gokyuzu boylece oluşmuş
Lilitu: (Babil) Dişi gece demonu Ruzgarla gelen felaketler, hastalıklar, veba ve olumden sorumlu gorulmekle birlikte, belkide daha fazla insanların cinsel yaşamlarına mudahalede uzmanlaştıklarına inanılır
Marduk: (Babil) Mezapotamya dininde Babil'in buyuk koruyucu tanrısıdırBu ozelliğiyle sonunda Bel'le ozdeşleştirilmiştir Eskicağ cok tanrılıcığında Marduk ozel bir yeri olan en buyuk tanrılardan biridir İlkin tarım tanrısıydı
Moummou: (Sumer) Sonsuzuktanrı Kimi metinlerde Apsu'yla Tiamat'ın oğlu, kimi metinlerde de Apsu'nun veziri olarak gosterilmektedir Mummu biciminde de yazılıyor
Nana: (Sumer)Anatanrıca Kybele'nin adlarından biri Nina ve İnnina da denir Akad'lar kendi dillerinde onu aynı anlamda İştar sozcuğuyle cevirmişlerdir Ana ve Anna sozcukleri de bu kokten turemedir Mezapotamya mitolojisinde Nane adıyla tanrı Enzu'nun ve kimi yerde de tanrı An'ın kızı olarak gosterilir, aşk ve savaş tanrıcası sayılır İO VI yuzyılda Babil'de Annumitu adıyla anılmıştır
Nergal: (Babil) Guneştanrı Aynı zamanda savaş, ateş otedunya ve doğa olaylarınıda simgeler Mezopotamya uluslarının coğunca tapılmıştır
Ningirsu: (Sumer) Savaştanrı Urningirsu da denir Tanrı Enlil'in oğludur Anu'nun kızı olan tanrıca Bo'yla evlidir Tanrıca Bo, tanrıca İştar'dan once Lagaş bolgesinin toprakana'sıydı Savaş tanrının yirmi dort ceşit silahı varmış ki bunlardan herbiri bir devi simgelermiş Ningirsu'nun annesi de Ninlil adını taşır ki Enlil'in karısıdır
Ninhur Sag: (Sumer) Kış bolgesi tanrıcası İOIII bnyılda tapılmıştır Ninlil ile kardeş cocuklarıdır
Ninlil: (Sumer) Tanrı Enlil'in karısı Nirginsu'nunda annesidir
Pazuzu: (Babil) Ateşperi Kuş ayaklı, kanatlı ve insan ellidir Hastalıkları iyi ettiğine inanılır Hastaların boynuna onun resmini taşıyan muskalar asılırmış İkircikli ozelliği olarak guneydoğudan estirdiği ruzgarlarla vebayıda beraberinde getirdiğine inanılan demon
Sin: (Sumer) Aytanrı Sumerlilerin en buyuk kozmik tanrısıdır Guneştanrı Şamaş'la yıldıztanrı İştarın babasıdır Evrentanrı Enlil'le evrentanrıca Ninhil'in oğludur Akad'lar, eski Araplar ve Hitit'lerce tapılmıştır Tevrat'ta da onun sozu edilir ve peygamber İbrahim'in cıktığı kent olan Ur'da onun egemen olduğu anlatılır Sin, Sumer inanclarında birinci buyuk tanrı uclusundendir Kimi incelemeceiler bunu Mezapotamya'ya goceden Sami ulusların etkisiyle bağlarlar
Şamaş: (Babil) Guneştanrı Aslı Sumer'lilerin Utu tanrısıdır Samiler onu Şamaş adıyla anarlar Sumer'lerde yargıc ve yasa koruyucu, Samilerde savaş ve bilgelik tanrısıdır Sin'in oğlu, İştar'ın erkek kardeşi hem kocasıdır
Şullat: (Sumer) Fırtına ve kotu hava habercisi tanrıca
Tiamat: (Sumer) Tuzlu sutanrıcası Tatlı sutanrı Apsu (ya da Abzu)'yla birlikte evrenin ilk varlıklarıdır Sumer'lerin Enuma Eniş (Gokyuzunde) adlı yaratılış efsanelerinde evrenin bomboş olduğu bir on zamanda bu iki varlığın bulunduğu belirtir
Temmuz: (Sumer) Sumer'lerin Dumuzi'sinin Sami'lerdeki adı Tamuz ve Tammuz bicimlerindede yazılır ve soylenir
Utu: (Sumer) Guneştanrı Ud ya da Ut da denir Mezapotamya metinlerde Babbar, Asur ve Hitit metinlerinde Şamaş adıyla anılır Adalettanrı Kittu ve haktanrı Meşarru onun cocuklarıdır
Utnapiştim: (Sumer) Sumer'lerin Nuh'u Babil diliyle yazılan tabletlerde bu adla anılan tufan kahramanına Sumer'lerin Ziusudra dedikleri sonradan anlaşılmıştır Utnapiştim'e Sumer'lerin
Nuh'u demekten daha iyisi Nuh'a Yahudilerin Ziusudra'sı demektir, cunku bu oburunden onbeş yuzyıl oncedir
Sumer Mitolojisi hakkında bilgi
Babil Mitolojisi hakkında bilgi
Sumer ve Babil Mitolojisi
Yaradılış Destanı
Altaylardan Verbitskiy'in derlediği yaradılış destanı ozetle şoyledir: Yer gok hic bir şey yokken dunya ucsuz bucaksız sulardan ibaretti Tanrı Ulgen bu ucsuz bucaksız dunyada durmadan ucuyordu Goklerden gelen bir ses Tanrı Ulgen'e denizden cıkan taşı tutmasını soyledi Goğun emri ile oturacak yer bulan Tanrı Ulgen artık yaratma zamanı geldi diye duşunerek şoyle dedi :
Bir dunya istiyorum, bir soyla yaratayım
Bu dunya nasıl olsun, ne boyla yaratayım
Bunun caresi nedir, ne yolla yaratayımş
Su icinde yaşayan Ak Ana,su yuzunde gorundu ve Tanrı Ulgen'e şoyle dedi :
Yaratmak istiyorsan Ulgen, Yaratıcı olarak şu kutsal sozu oğren :
De ki hep,yaptım oldu başka bir şey soyleme
Hele yaratır iken,yaptım olmadıdeme
Ak Ana bunları soyledi ve kayboldu Tanrı Ulgen'in kulağından bu buyruk hic gitmedi insana da bu oğudu iletmekten bıkmadı : Dinleyin ey insanlar, varı yok demeyin Varlığa yok deyip de, yok olup da gitmeyinizTanrı Ulgen yere bakarak : Yaratılsın yer!Goğe bakarak Yaratılsın Gok!Bu buyruklar verilince yer ve gok yaratılmış Tanrı Ulgen cok buyuk uc balık yaratmış ve dunya bu balıkların uzerine konmuş Boylece dunya gezer olmamış bir yerde sabit olmuşTanrı Ulgen balıkların kımıldadıklarında dunyaya su kaplamasın diye Mandı şire'ye balıkları denetleme gorevi vermiş Tanrı Ulgen, dunyayı yarattıktan sonra tepesi aya guneşe değen etekleri dunyaya değmeğen buyuk Altın Dağın başına gecip oturmuşDunya altı gunde yaratılmışdı, yedinci gunde ise Tanrı Ulgen uyumuş kalmışdı Uyandığında neler yarattım diye baktı: Ayla guneşden başka fazladan dokuz dunya birer cehennem ile bir de yer yaratmıştı Gunlerden bir gun Tanrı Ulgen denizde yuzen bir toprak parcacığı uzerinde bir parca kil gorduinsanoğlu bu olsun, insana olsun babadedi ve toprak ustundeki kil birden insan oldu Tanrı Ulgen bu ilk insana Erlikadını verdi ve onu kardeşi kabul etti Ancak Erlik'in yureği kıskanclık ve hırsla doluydu Tanrı Ulgen gibi guclu ve yaratıcı olmadığı icin ofkelendi
Tanrı Ulgen, kemikleri kamıştan, etleri topraktan yedi insan yarattı Erlik'in yarattığı dunyaya zarar vereceğini duşunerek insanı korumak uzere Mandışire adlı bir kahraman yarattıktan sonra yedi insanın kulaklarından ufleyerek can, burunlarından ufleyerek başlarına akıl verdiTanrı Ulgen insanları idare etmek uzere MayTere'yi yarattı ve onu insanoğlunun başına han yaptı Yakut'lardan (Saka) derlenen yaradılış efsaneleri de Altay yardılış destanının yakın varyantı niteliğindedir XIXyuzyıl'da derlenen bu efsanelerin ceşitli din ve kulturlerin etkilerini taşıdıkları duşunulmektedir
Sumer ve Babil Mitolojisi Tanrılar ve Tanrıcalar
Abzu: (Sumer) Yeraltı tanrısı Apsu(ya da Absu)'da denir İlk insanlar, yaşamın sarmal gelişimini mevsimlerde izlemişler, doğumolum dongusunu yeraltı sularına bağlamışlardır Yeraltı suları, ilkbaharda butun doğaya canlılık verirler, yazın goklere doğru yukselirler, sonbaharda yağmurlarla yeniden insanın yaşadığı toprağa duşerler, kışın da toprağın altındaki yerlerine donerler Bu dongu her yıl boylece tekrarlanır Su mevsimi gelince, her yl doğayı yeniden canlandırır Bu yuzden Abzu, canlandırıcı bir tanrıdır
Adad: (Mezapotamya) Hava ve gokgurultusu tanrısı Bu tanrı, Ramman adıylada anılırdı Mezapotamya coktanrıcılığı, Sumer, Asur, Babil, Hitit ve Fenikeliler'in ufak tefek farklarla benimsedikleri oratk inanclardır
Adapa: (Babil) Olumsuzluk fırsatını kacıran insan Mısır'da TelelAmarna mahsenlerinde civi yazısıyla yazılmış tabletler halinde bulunan Adapa efsanesi, insanın bir zamanlar olumsuz olma fırsatını yakaladığı halde nasıl elinden kacırdığını anlatmaktadır Efsaneye gore, Adapa adında bir bilgin, tanrılık bilgiye eriştiği halde halde, tanrılık olumsuzluğe erişemediğine yakınırmış Bir gun kayığının devrilmesine kızarak Guney yeli tanrısının kanatlarını kırıvermiş Tanrı Anum'un başkanlığında tanrılar, onu yargılamak icin toplanmışlar Yargının sonunda Adapa'ya olum ekmeği yedirileceğini bilen insanların koruyucusu tanrısı Ea, onun kulağına bu ekmeği yememesini fısıldamış Oysa, Adapa'nın bilgisini cok beğenen tanrılar, ona olum ekmeği yerine olumsuzluk ekmeği vermişler Adapa, tanrı Ea'nın oğudune uyarak bu ekmeği yememiş ve boylelikle insanoğluna bir daha asla bağışlanmayacak olan olumsuzluk fırsatını kacırmış
Akrep İnsanlar: (Sumer)Akrep insanlar ulkesi Tufan varsayımının ilk bicimi Sumerler'in Gılgamış oykusunde anlatılır Tufandan kurtularak olumsuzluğe kavuşan Utnapiştim'in oturduğu yer, Akrep ulkesini aştıktan sonra varılan yerdir Gılgamış, olumsuzluğe ulaşmanın c****ini oğrenmek icin buyuk dedesi Utnapiştim'e gitmek icin bu ulkeden gecer
An: (Sumer) Goktanrı Anum da denir Savaş tanrısı İştar'ın kocasıdır Yunanlıların Zeus'uyla eşdeğerlidir, tanrılar tanrısıdır Sumer inanclarında Enlil(toprak) vr Enki(okyanus) ya da Ea'yla birlikte buyuk tanrılar uclusunu kurarlar
Anşar: (Sumer) Gokyuzu tanrısı Yeryuzu tanrısı tanrısı Kişar'la birlikte dişi yılan Lakamu'yla erkek yılan Lakmu'nun cocuklarıdır
Annunaki'ler: (Sumer) İkinci derece tanrılar Bunlar baştanrı Marduk'tan kendilerine bir hizmetci vermesini istemişler, o da insanı yaratmış
Arallu: (Sumer) Cehennem ulkesi Sumer inanclarına gore, cehennem ulkesini yoneten once tanrıca Ereşkigal'miş, sonra cok guclu bir tanrı olan Nergal onunla evlenerek cehennem ulkesinin kralı olmuş
Aruru: (Sumer) Sumer tanrıcası Sumerlerin unlu Gılgamış destanında adı gecen, ARuRu biciminde de yazılıyor Uruk kentinin genc kızları, nişanlılarını sabahtan akşama kadar calıştıran kral Gılgamış'ı ona şikayet ederler O da Gılgamış'ı başka konularda oyalasın diye Enkidu'yu yaratır
Aya: (Babil)Guneştanrı Şamaş'ın karısı tanrıca
Babbar: (Mezapotamya) Guneştanrı İO III binyılda tapılmıştır Asur ve Hititlerde Şamaş adını taşır Adaletle ilgili bir tanrıdır, haksızlık yapanları cezalandırırmış
Bel: (Babil) Tanrı Baal deyiminin başka bir soyleyiş bicimidir Nippul tanrısı Enlil, Babil tanrısı Marduk bu adla anılırdı Dişili Beltu'dur, Yunanlılar Beltis'de derler Daha cok Babillilerin kullandıkları Bel deyimi, İbranice ve Fenikecedeki kullanımından farklı olarak, en buyuk kutsal tanrıyı dile getirir Arami inanclarındaki tanrılar uclusu Yarhibol ve Aglibol'daki bol deyiminin de bel deyiminin başka bir bicimi olduğu acıktır
Belit: (Babil) Tanrı Bel'in karısı Tanrı Bel, buyuk tanrı Enlil'in adıdır
Boğa: (Sumer) Bolluk ve gucluluk simgesi Hayvan tapımının en onemli tanrılık hayvanlarından biri olan boğa'ya ilkin Sumer inanaclarında rastlamakla birlikte boğanın kutsallığı inancının hemen butun ilkel inanclarda yer aldığı gorulur Butun mitolojilerde boğa, dolleme ve kuvvet olarak erkek gucunu simgeler Sumerlerde boğa, erkek insan başlı olarak tasarımlanmıştır Boğa tapımı, butun sami dinlerinde suregelerek Antikcağ Yunan ve Roma inanclarına kadar gelmiştir Boğa eski Yunan'da Zeus'un, Roma'da Jupiter'in simgesidir
Ea: (Sumer) Sutanrı Enki adıylada anılır SumerAkad inanclarında evrenin ana oğesi su'dur Daha acık bir deyişle Sumer evreni gok (An), toprak (Enlil)ve su (Enki) olmak uzere uce ayırmakla beraber bunların temel ve tumunun yaratıcı oğesi olarak su'ya tapmışlardır
Enkidu: (Sumer) Gılgamış'ın arkadışı Engidu bicimindede yazılmaktadır Kimi incelemeciler onun bir insan olmadığını, belki de bir aslan olduğunu ileri surmektedirler(Orneğin, Bkz Challaye, Dinler Tarihi, İstanbul 1960, s 116) Vucudu kıllarla kaplı, cok bilgeli bir varlıkmış Bir başka anlatıma gore de kralı olduğu kenti kalkındırmak isteyen Gılgamış, ulkesinin butun erkeklerini işe koşarmış Kadınlar kocalarını, genc kızlar nişanlılarını goremez olmuşlar Bu yuzden kralı, tanrı Aruru'ya şikayet etmişler Kadınları haklı bulan tanrı da krala bir arkadaş yaratarak onu başka seruvenlere yoneltmek istemiş ve tanrı Anum'a benzeyen toprak vucutlu, cok iri ve vahşi Enkidu'yu yaratmış Bu yaratık Gılgamış'ın yaşamında buyuk capta etken olanlardan biridir ve sonunda da onun uğrunda olur
Enlil: (Sumer) Yeryuzutanrı Bel ya da Belum adıyla da anılır
Enzu: (Mezapotmaya) Av tanrısı Sin'in obur adı Mezapotamya'nın unlu ay tanrısı Sin'e Enzu'da denir
Ereşkigal: (Sumer) Yeraltı ulkesi tanrıcası Yeraltı ulkesi tanrısı Nergal'in karısıdır Sumer inanclarına gore, ilkin cehennemi (Arallu) tek başına Ereşkigal yonetirmiş, tanrıların bir şolenine cağrılınca cehennemden ayrılmadığı icin kendi yerine bir temsilci gondermiş, butun tanrılar bu temsilciyi ayağa kalkıp selamlamışlar, sadece tanrı Nergal yerinden kıpırdamamış, bunu duyan ve cok kızan Ereşkigal, tanrı Nergal'i yakalatıp cehenneme getirmiş, ama Nergal, cehennemin icin altust ederek Ereşkigal'i tahtından indirmiş, cehennemin kralı olmuş ve Ereşkigal'le evlenmiş
İşkur: (Mezapotamya) Tanrı Adad'ın Mezapotamya Samilerinde kullanılan adı Akkad'ların Adad ve Fenike'lilerin Baal adıyla taptıkları bu atmosfer tanrısı, Hitit'lerin Teşup ya da Tarhut adlı tanrılarıyla bir tutulmuştur
İştar: (Mezapotamya) Savaş ve aşk tanrıca Mezapotmaya'nın en unlu tanrıcasıdır, eski cağlarda onun adı tanrı anlamında kullanılırdı Bir cok ulusların dillerinde ceşitli adlar almıştır
Kingu: (Sumer) Devler ve canavarlar ordusunun komutanı Torunlarına kızan Tiamat, devlerden ve canavarlardan bir ordu kurarak tanrılara saldırır, bu ordunun başına getirdiği korkunc dev Kingu'ya kaderin iplerini verir Tanrılarda kendilerini savunmak icin tanrı Marduk'u başkomutan yaparlar Marduk devleri yakalayıp cehenneme gonderir, kaderin iplerini de Kingu'dan alarak kendi boynuna takar Marduk'un buyuk ve evrensel eğemenliği boylece başlar
Kişar: (Sumer) Yeryuzu tanrı Unlu Sumer tanrıları Anum, Enlil ve Ea, onun gokyuzutanrı Anşar'la birleşmesinden doğmuş ya da oluşmuştur Kişar dişi, Anşar erkektir
Lakmu: (Sumer) Erkekyılan Dişiyılan Lakamu'yle birlikte dunyaya gelmiş Sumerlerin yaratılış tasarımlarını anlatan Enuma Eliş (Gokyuzunde) adlı yapıta gore (bu yapıtın İO VII yuzyılda yazıldığı sanılıyor) bu iki yılan Apsu'yla Tiamat'ın birleşmesinden olmuşlar Bu iki yılanın birleşmesinden de Aşar ile Kişar dunyaya gelmiş Yeryuzuyle gokyuzu boylece oluşmuş
Lilitu: (Babil) Dişi gece demonu Ruzgarla gelen felaketler, hastalıklar, veba ve olumden sorumlu gorulmekle birlikte, belkide daha fazla insanların cinsel yaşamlarına mudahalede uzmanlaştıklarına inanılır
Marduk: (Babil) Mezapotamya dininde Babil'in buyuk koruyucu tanrısıdırBu ozelliğiyle sonunda Bel'le ozdeşleştirilmiştir Eskicağ cok tanrılıcığında Marduk ozel bir yeri olan en buyuk tanrılardan biridir İlkin tarım tanrısıydı
Moummou: (Sumer) Sonsuzuktanrı Kimi metinlerde Apsu'yla Tiamat'ın oğlu, kimi metinlerde de Apsu'nun veziri olarak gosterilmektedir Mummu biciminde de yazılıyor
Nana: (Sumer)Anatanrıca Kybele'nin adlarından biri Nina ve İnnina da denir Akad'lar kendi dillerinde onu aynı anlamda İştar sozcuğuyle cevirmişlerdir Ana ve Anna sozcukleri de bu kokten turemedir Mezapotamya mitolojisinde Nane adıyla tanrı Enzu'nun ve kimi yerde de tanrı An'ın kızı olarak gosterilir, aşk ve savaş tanrıcası sayılır İO VI yuzyılda Babil'de Annumitu adıyla anılmıştır
Nergal: (Babil) Guneştanrı Aynı zamanda savaş, ateş otedunya ve doğa olaylarınıda simgeler Mezopotamya uluslarının coğunca tapılmıştır
Ningirsu: (Sumer) Savaştanrı Urningirsu da denir Tanrı Enlil'in oğludur Anu'nun kızı olan tanrıca Bo'yla evlidir Tanrıca Bo, tanrıca İştar'dan once Lagaş bolgesinin toprakana'sıydı Savaş tanrının yirmi dort ceşit silahı varmış ki bunlardan herbiri bir devi simgelermiş Ningirsu'nun annesi de Ninlil adını taşır ki Enlil'in karısıdır
Ninhur Sag: (Sumer) Kış bolgesi tanrıcası İOIII bnyılda tapılmıştır Ninlil ile kardeş cocuklarıdır
Ninlil: (Sumer) Tanrı Enlil'in karısı Nirginsu'nunda annesidir
Pazuzu: (Babil) Ateşperi Kuş ayaklı, kanatlı ve insan ellidir Hastalıkları iyi ettiğine inanılır Hastaların boynuna onun resmini taşıyan muskalar asılırmış İkircikli ozelliği olarak guneydoğudan estirdiği ruzgarlarla vebayıda beraberinde getirdiğine inanılan demon
Sin: (Sumer) Aytanrı Sumerlilerin en buyuk kozmik tanrısıdır Guneştanrı Şamaş'la yıldıztanrı İştarın babasıdır Evrentanrı Enlil'le evrentanrıca Ninhil'in oğludur Akad'lar, eski Araplar ve Hitit'lerce tapılmıştır Tevrat'ta da onun sozu edilir ve peygamber İbrahim'in cıktığı kent olan Ur'da onun egemen olduğu anlatılır Sin, Sumer inanclarında birinci buyuk tanrı uclusundendir Kimi incelemeceiler bunu Mezapotamya'ya goceden Sami ulusların etkisiyle bağlarlar
Şamaş: (Babil) Guneştanrı Aslı Sumer'lilerin Utu tanrısıdır Samiler onu Şamaş adıyla anarlar Sumer'lerde yargıc ve yasa koruyucu, Samilerde savaş ve bilgelik tanrısıdır Sin'in oğlu, İştar'ın erkek kardeşi hem kocasıdır
Şullat: (Sumer) Fırtına ve kotu hava habercisi tanrıca
Tiamat: (Sumer) Tuzlu sutanrıcası Tatlı sutanrı Apsu (ya da Abzu)'yla birlikte evrenin ilk varlıklarıdır Sumer'lerin Enuma Eniş (Gokyuzunde) adlı yaratılış efsanelerinde evrenin bomboş olduğu bir on zamanda bu iki varlığın bulunduğu belirtir
Temmuz: (Sumer) Sumer'lerin Dumuzi'sinin Sami'lerdeki adı Tamuz ve Tammuz bicimlerindede yazılır ve soylenir
Utu: (Sumer) Guneştanrı Ud ya da Ut da denir Mezapotamya metinlerde Babbar, Asur ve Hitit metinlerinde Şamaş adıyla anılır Adalettanrı Kittu ve haktanrı Meşarru onun cocuklarıdır
Utnapiştim: (Sumer) Sumer'lerin Nuh'u Babil diliyle yazılan tabletlerde bu adla anılan tufan kahramanına Sumer'lerin Ziusudra dedikleri sonradan anlaşılmıştır Utnapiştim'e Sumer'lerin
Nuh'u demekten daha iyisi Nuh'a Yahudilerin Ziusudra'sı demektir, cunku bu oburunden onbeş yuzyıl oncedir