Tiroid Nedir?
Boynun ön bölgesinde, soluk borusunun üzerinde, kelebek halinde bir organdır. T3 ve T4 isimli iki hormon üretir. Bu hormonlar insan sıhhati için çok kıymetlidir, o denli ki; karaciğerin, böbreğin çalışmasından tutun da, saç sıhhatimize hatta niyet yoğunluğumuza ve suratımıza kadar her türlü beden işlevinde rol alırlar. Bu nedenle tiroid bezinin fazla çalışması da az çalışması da problemdir.
Guatr Nedir?
Tiroid bezinin büyümesine guatr denir. Tiroid bezini sönmüş bir balon üzere kabul edersek bu balonun şişmiş hali guatrdır. Tiroid bezinin içinde nodül dediğimiz şişliklerin olup olmaması, fazla ya da az hormon salgılayıp salgılamaması değerli değildir. Bunlar varsa olsa da olmasa da şayet tiroid bezi büyümüşse bu guatrdır.
İç Guatr Nedir, Dış Guatr Nedir?
Aslında tıpta bu türlü bir ayırım yoktur. Bu büsbütün halk ortasında uydurulmuş bir söylencedir. Halk ortasında iç guatr; tiroid bezinin fazla çalıştığı, çok hormon ürettiği durumlar için, dış guatr ise; tiroid bezinde bezelerin (nodüllerin) olup biyopsi yapmak, ameliyat olmak üzere dışarıdan müdahalelerin gerekli olduğu durumlar için kullanılır.
Tiroid ve Guatr Birebir Şey mi?
Tiroid, her beşerde olan, olağan sağlıklı tiroid bezidir. Guatr ise bu bezin büyümüş hali için kullanılır. Şayet tiroid bezini şişirilmemiş bir balon üzere düşünecek olursak guatr, bu balonun şişirilmiş halidir.
Tiroid Hastalıkları Nasıl Şikayetlere Neden Olur?
Tiroid hastalıkları üç farklı tıpta şikayetlere neden olur:
Tiroid bezinin büyümesine bağlı şikayetler: Tiroid bezi çok büyürse, bir kitle üzere öne yanlışsız çıkıntı yaparak uzunluğunda kozmetik bir sorun oluşturabilir. Ayrıyeten ardındaki nefes borusuna baskı yaparak teneffüs zorluğuna, yemek borusuna baskı yaparak yutkunma zahmetine ya da yutkunurken takılma hissine sebep olur. Özelikle yatarken daha besbelli hale gelen “boğuluyormuş” hissi de büyük guatrlarda gördüğümüz bir durumdur.
Tiroid bezinin çok çalışmasına bağlı şikayetler: Tiroid bezi bedenin gaz pedalı üzeredir; şayet gaza fazla basarsanız bedendeki her şey hızlanır; metabolizma hızlandığı için kilo kaybı olur, uyku ritmi bozulur, çok hareketlilik, yerinde duramama olur, kalp süratli çalıştığı için çarpıntı olur, bağırsaklar süratli çalıştığı için sık sık tuvalete çıkma gereksinimi olur, vs.
Tiroid bezinin az çalışmasına bağlı şikayetler: Gaza az basılmış otomobil üzere her şey yavaşlar; metabolizma yavaşladığı için çabuk kilo alma, sabahları uyanamama, halsizlik, uyuşukluk olur, deri kurur, saç dökülmesi başlar, bağırsaklar yavaş çalıştığı için kabızlık olur, fikir yavaşladığı için söylenenleri anlamama, yanlış kararlar alma üzere meseleler yaşanır.
Tiroid Hastalıkları Kilo Aldırır mı?
Öncelikle şunu düzgün anlamak gerekir; şişmanlık (obezite) dünyanın en önemli sıhhat sıkıntılarından biridir yani kolay bir bahis değildir ve şişmanlığın çok az bir kısmının sebebi bilinmektedir. Yani şişman insanların birçoğunda sebebin ne olduğunu bilmiyoruz. Tiroid bezinin az çalışması şişmanlığa neden olur lakin bu epey seçkin görülen bir şişmanlık nedenidir. Hasebiyle şişmanlık sorunu olan her kişi kanda tiroid hormonlarına baktırmalıdır lakin bunu yaparken yaşadığı kilo sorununun sebebinin bu olacağı konusundaki beklentilerini çok düşük tutmalıdır.
Guatr Kilo Aldırır mı?
Guatr, tiroid bezinin büyümesidir. Şayet bez yavaş çalışmıyorsa tek başına guatr varlığı kilo alımına neden olmaz. Unutulmamalıdır ki, şişmanlık (obezite) dünyanın en önemli sıhhat sıkıntılarından biridir yani kolay bir mevzu değildir ve şişmanlığın çok az bir kısmının sebebi tiroid bezi ile bağlantılıdır.
Tiroid İlaçları (Hapları) Kilo Aldırır mı?
Tiroid ilaçları kilo aldırmaz, bilakis metabolizmayı düzenleyerek gereksiz kilo alımını mahzurlar. Münasebetiyle hiçbir hasta kilo alacağım kaygısıyla, hekiminin tavsiye ettiği tiroid ilaçlarını almayı bırakmamalıdır.
Guatr Yapan Yiyecekler Hakikaten Var mı?
Evet var. Bunlara tıpta guatrojen besinler ya da iyot seven besinler denir. Bu besinler yendiğinde bedendeki tüm iyodu kendi bünyeleri içine alırlar. Halbuki tiroid bezi hormon üretmek için bol ölçüde iyoda ihtiyaç duyar. Bedende iyot kalmayınca tirid bezi daha çok hücre üretir ve bu da bezin büyümesine neden olur.
Bu besinler içinde başrol kara lahanaya aittir. Zira kara lahana iyodu en çok seven besindir. Ayrıyeten beyaz lahana, turp, brokli üzere yiyecekler de çok tüketildiklerinde guatra neden olurlar.
Tiroid Hastalıkları Nelerdir?
Tiroid hastalıkları iki kümede toplanır:
1-Tiroid anatomisinde, imgesinde değişiklik yapan hastalıklar: Bunlar tiroid nodülleridir. Nodül; beze, şişlik, çıkıntı manasında bir söz olup tiroid bezinin içinde oluşan yuvarlak, sert, şişliklerdir. Boyutları birkaç milimetreden, birkaç santimetreye kadar değişebilir. Sayıları da değişkendir; tek olabilecekleri üzere, onlarca da olabilirler.
2-Tiroid işlevlerinde değişiklik yapan hastalıklar: Bunlar ya tiroidin fazla çalışmasına ya da az çalışmasına neden olan hastalıklardır.
Tiroid İltihabı Nedir?
Her organın olduğu üzere tiroid bezinin de iltihabı vardır. Lakin tiroid bezi iltihabının özelliği, rastgele bir mikrop (bakteri, virüs ya da mantar) olmaksızın bedenin kendi kendine ürettiği bir iltihap olmasıdır. Hasebiyle bu iltihapta antibiyotikler kullanılmaz ve çabuk geçmez, güzelleşmesi uzun vakit alır. Bu süreçte tiroid hücrelerinin işlevleri bozulabilir; yavaş ya da süratli çalışabilirler. Hasebiyle bu cins hastalar yakın takip gerektirir.
Tiroid Hastalıkları Genetik mi?
Tiroid hastalarında genetik olma mümkünlüğü çok yüksektir. Birçok tiroid hastasının ailesinde farklı tiplerde de olsa tiroid hastalığı vardır. Lakin şu da unutulmamalıdır ki, ailesindeki hiçbir bireyde tiroit hastalığı olmayan bireylerde de hastalık ortaya çıkar. Yani ailede hastalık olmaması riski azaltmakla birlikte ortadan kaldırmaz.
Karadeniz’de Neden Guatr Daha Sık Görülüyor?
Bunun iki nedeni vardır. Biri Karadeniz bölgesinde yüksek dağlık bölgelerde yaşayan insan sayısının fazla olmasıdır. Yüksek dağlık bölgelerde toprak ve sudaki iyot ölçüsü azdır. Münasebetiyle bu beşerler doğal yollarla (yani besinler ve su ile) kâfi iyot alamazlar. Başka neden ise Karadeniz’de kara lahananın çokça üretilmesi ve sevilmesidir. Kara lahana iyot seven bir bitkidir ve besinlerle bedene girdiğinde bedendeki tüm iyodu toplar, tiroit bezine hormon üretmek için iyot kalmadığı için doku kendisini büyüterek sorunu çözmeye çalışır ve sonuçta tiroid bezi büyür yani guatr ortaya çıkar.
Tiroid Hastalıkları Neden Bayanlarda Daha Sık Görülüyor?
Gerek uygun huylu, gerekse makûs huylu (kanser) tiroid hastalıkları bayanlarda erkelerden üç kat daha sık görülür. Ne yazık ki bunun nedeni kesin olarak bilinmiyor. Kadınlık hormonlarının (östrojen ve progesteron) burada değerli bir rol oynadığı sanılmaktadır.
Tiroid Nodülü Nedir?
Nodül; beze, şişlik, çıkıntı manasında bir söz olup tiroid bezinin içinde oluşan yuvarlak, sert, şişliklerdir. Boyutları birkaç milimetreden, birkaç santimetreye kadar değişebilir. Sayıları da değişkendir; tek olabilecekleri üzere, onlarca da olabilirler. Nodülün en değerli özelliği kanser riski taşımasıdır. Lakin şunu da unutmamak gerekir. Tüm nodüllerin yalnızca %5’i kanserlidir. Yani nodülü olan hastalar bu hususta gereksiz gerilim yapmamalıdır. Değerli olan hangi nodülün kanserli olabileceğinin belirlenmesidir. Bu da bir uzman doktorun işidir.
Her Nodül Kanser midir?
Asla değildir! Bir tiroid nodülünde kanser olma mümkünlüğü yalnızca %5’dir. Yani nodülü olan hastalar bu mevzuda gereksiz gerilim yapmamalıdır. Değerli olan hangi nodülün kanserli olabileceğinin belirlenmesidir. Bu da bir uzman tabibin işidir. Nodülü olan hastaların tiroid ve endokrin hastalıklar konusunda uzman tabiplere başvurmaları kafidir.
Biyopsi ya da İğne Biyopsisi Nedir?
Biyopsi sözü tıpta kuşkulu dokudan kesim almak manasında kullanılır. İğne biyopsisi ise bu sürecin, cildi kesmeden dokuya yalnızca ince bir iğne batırarak yapılmasıdır. Burada maksat, kuşkulu nodüldeki hücrelerin güzel huylu mu, yoksa makus huylu mu (kanser) olduğunu anlamaktır. Tiroid biyopsileri ince bir iğne ile yapılır. Süreç, hastayı uyutmadan (narkoza almadan) lokal anestezi altında yapılır ve birkaç saniyede tamamlanır. Alınan kesim mikroskopta incelenmesi için patoloji kısmına gönderilir. Birkaç gün içinde kesin rapora ulaşılmış olur.
Tiroid Hastalıkları İle Tuzun Ne İlgisi Var?
Tiroid bezi hormon üretmek için iyot atomuna muhtaçlık duyar. İyot, tiroid bezi için olmazsa olmazdır. Doğal yollardan iyot alımı eksik kalıyorsa bunu yerine koymak için en uygun besinin tuz olduğu tespit edilmiş ve Dünya Sıhhat Örgütü tarafından tuzlara aşikâr seviyede iyot katılması önermiştir. Ülkemiz de bu teklife uymuştur. Market raflarında gördüğümüz tuz paketlerinde “iyotlu” ibaresi olan tuzları tüketmek sağlıklı bir tiroid bezine sahip olmak için çok kıymetlidir.
Graves Hastalığı Nedir?
Bedenin kendi kendine geliştirdiği, yani dışarıdan bir bakteri ya da virüs girmeden ortaya çıkan tiroid bezi iltihabıdır. Graves’le ilgili yeterli haber kanserleşme riskinin düşük olması yani yeterli huylu bir hastalık olmasıdır. Makus haber ise, kronik olması yani yıllarca devam etmesi ve hastaların yaklaşık 1/3’ünde hastalığın gözlere vurarak gözlerde dışarı gerçek çıkma oluşturmasıdır.
Graves’li hastalar kesinlikle bu mevzuda uzman bir tabip tarafından yakın takip altında tutulmalıdır. Zira hastalık bazen alevlenebilir ve bu durumda hastanın ilaç desteği alması ya da şayet ilaç kullanıyorsa bunların dozunun arttırılması gerekebilir.
Graves’li hastalarda gözlerde büyüme başladığında cerrahi teşebbüsle tiroidi almak gerekir. Zira geç kalınmış hadiselerde ameliyat olunsa da gözlerdeki bozukluk düzelmez, kalıcı olur.
Graves Hastalığının Kanser Riski Var mı?
Öncelikle şu yeterli anlaşılmalıdır ki, Graves bir tıp kanser değildir. Bedenin kendi kendine başlattığı bir iltihaptır. Kanser riski son derece düşüktür. Graves’li hastalar kanserden çok hastalıklarının takibini aksatmaktan çekinmelidirler.
Her Tiroid Hastalığı Gözlere Vurur mu?
Graves Hastalığı dışında hiçbir tiroid hastalığı gözlere vurmaz, gözlerde hastalık oluşturmaz. Bu yalnızca Graves’e has bir durumdur. Lakin şu da güzel bilinmelidir ki, gözlerde oluşan her türlü irileşme Graves hastalığı manasına gelmez, bundan farklı nedenleri de olabilir.
Tiroid Bezi Fazla Çalışırsa Ne olur?
Tiroid bezinin fazla çalışması, tiroid hormonlarının (ki bunlara T3 ve T4 denir) fazla üretilmesi manasına gelir. Tiroid bezi bedenin gaz pedalı üzeredir; şayet gaza fazla basarsanız bedendeki her şey hızlanır; metabolizma hızlandığı için kilo kaybı olur, uyku ritmi bozulur, çok hareketlilik, yerinde duramama olur, kalp süratli çalıştığı için çarpıntı olur, bağırsaklar süratli çalıştığı için sık sık tuvalete çıkma gereksinimi olur, vs.
Tiroid Bezi Az Çalışırsa Ne olur?
Gaza az basılmış otomobil üzere her şey yavaşlar; metabolizma yavaşladığı için çabuk kilo alma, sabahları uyanamama, halsizlik, uyuşukluk olur, deri kurur, saç dökülmesi başlar, bağırsaklar yavaş çalıştığı için kabızlık olur, fikir yavaşladığı için söylenenleri anlamama, yanlış kararlar alma üzere problemler yaşanır.
Atom Tedavisi Nedir?
Halk ortasında atom tedavisi olarak bilinen süreç radyoaktif olan yani etrafa ziyanlı ışınlar yayan iyot atomunun hastaya verilmesidir. Bu süreç iki gayeyle yapılır:
-
Tiroid kanseri sebebiyle ameliyat olmuş hastalarda şayet tümör çapı büyükse ya da tümör tiroid bezinin dışına taşmışsa hastaya ameliyattan sonra atom tedavisi uygulanır. Şunu yeterli anlamak gerekir ki, her kanser hastasına atom verilmez. Yalnızca ilerlemiş hadiselerde atom tedavisi uygulanır. -
Tiroid bezinin fazla çalıştığı hastalarda atom tedavisi uygulanır. Bu durumda hastaya uygulanan doz kansere nazaran daha düşüktür.
Atom Tedavisi Sonrası Kısırlık Olur mu?
Düşük de olsa bu türlü bir risk vardır. Bu sebeple kanser olmayan genç hastalarda atom tedavisi tercih edilmez. Tiroid bezi fazla çalışan genç hastalarda ekseriyetle cerrahi tedavi tercih edilir.