Çocukları nasıl daha akıllı, daha sosyal yetiştirebiliriz ?
Çocukların akıl gelişimini etkileyen en manâlı faktör kalıtımsal servet olmakla beraber hamilelik koşulları, sosyal çevre ve çocukla hissi etkileşim gibi faktörlerin de zihinsel gelişimi etkileyebildiği bilinmektedir
Akıl gerçekten tek bir kavram değildir Zekayı oluşturan daha alçak yeteneklere bakıldığında bu yeteneklerin allah vergisi getirilen yeteneklerin yanı sıra sonradan kazanılmış, lüzum çocuğun kendi çabasıyla edindiği, gerekse çevresel uyaranların etkisiyle kazandığı veri ve becerileri de içerdiği görülür Zihinsel beceriler çocuğun çevresine uyumunu kolaylaştıran, bilgiye ulaşmayı ve bu bilgiyi gerektiği zaman kullanabilme esnekliği sağlayan becerilerdir Çevresel şartlar, annebaba tutumu ve çocukla kurulan hissi etkileşim doğru çocuğun var olan zeka potansiyelini rahatça kullanabilmesi ve zenginleştirmesi sağlanabilir Muhakkak fakat doğuştan olan eksik bir zeka potansiyeli ile dünyaya gelen bir çocuğun yalnızca çevresel koşulların etkisiyle akıl kapasitesinin artabilmesi mümkün değildir ama yerinde ortam sağlandığında her çocuğun var olan potansiyelini en bereketli şekilde kullanabilmesini sağlamak mümkün olabilmektedir
Hamileliğe açılış koşulları
Annebabanın bir bebeğe sahip olmaya nasıl karar verdikleri, bebeğin ne kadar istendiği, cinsiyetiyle ilgili beklentiler ve bu dönemdeki anne ve babanın şehvetli hazırlığı çocuğun kişiliğinin de oluşumunda etkili faktörlerdir En başından itibaren istenen ve neşeyle beklenen bebekler keza anne karnında zorunlu birincil hissi etkileşim konusunda şanslıdırlar ayrıca de dünyaya geldikleri andan itibaren annelerinin kendileriyle kurdukları sıcak, yakın ve iyi huylu ilişki tarzı doğru daha güvende hissederler ve bu onların esas güven duygularının oluşumunda birincil önemli adımdır Bütün tersi olarak istenmeden oluşan hamilelikler, sıkıntılı gebelik koşulları ve mutsuz evlilikler tekrar annenin bebeğine olan tavrını ister istemez etkilemektedir Bebekle hem hamilelik sırasında keza de yeni doğan döneminde tatmin edici, sıcak etkileşimi kuramamış annelerin bebeklerinin dış dünya ile ilişkilerinde daha güvensiz, faizsiz ve biçare hissettikleri de bilinmektedir
Ilk 3 yılda anneçocuk ilişkisinin önemi
Bebek doğduğu andan itibaren annesi yoluyla dış dünyayı tanımaya başlar Gözyaşları Içinde ihtiyaçlarını açıklama eder ve bir takım doğal refleksleri doğru bu ihtiyaçlarını karşılar Özellikle bebeklik döneminde tüm ihtiyaçları anne karşılamaktadır Benzer kişinin düzenli, kesintisiz sıcak ilgisini fark eden bebek bu dönemdeki bağlanma ihtiyacını da karşılamakta ve bunun rahatlığıyla bütün becerilerini geliştirebilme fırsatı bulmaktadır Bu dönemde bebeğin zihinsel gelişimi fazla hızlı olmaktadır Algının, motor gelişimin, dil gelişiminin yanı sıra duygusal gelişimin de tüm gelişim alanlarını etkileyici bir özelliği vardır böylece ilk 3 yılda anne ile tatmin edici duygusal ilişkiyi kurmak hem çocuğun zeka gelişimini olumlu yönde etkileyecek keza de sosyal ahenk yeteneğini geliştirecektir
Sosyal gelişimin önemi
Bebeklerin sosyalleşmesinde ailenin önemi büyüktür Takriben 2 ay civarında bebekler kendilerine gülümsendiğinde bunu gülümsemeyle yanıtlayabilirler Yani bebek az daha doğduğu andan itibaren dış dünya ile ve çevresindeki insanlarla etkileşim halindedir Bebekle ne dek fazla ilgilenilirse ve ne değin fazla öbür sosyal ortam içinde bulundurulursa o da o derece sosyal ortamlara alışılmış ülkü gelebilir Öğrendiği bir beceriyi ve bilgiyi daha çok diğer insanlarla etkileşim halindeyken pekiştirir veya model alma yoluyla öğrenir Kendi bilgi seviyesini, becerilerini ve öbür yönlerini diğer halk aracılığıyla fark eder ve sosyal ortamlarda kendini açıklama fırsatı bulabilir Çocuk büyüdükçe, becerilerini geliştirebileceği ve kendini öbür şekillerde ifade edebileceği öbür sosyal ortamların içinde bulunması tartma kazanır Bu sayede sürekli kendini geliştirmeyi öğrenir ve kendi farklı yönlerini fark etme fırsatı bulur Değişik sosyal ortamlar var olan akıl potansiyelinin kullanılabilmesini ve becerilerin geliştirilerek sosyal açıdan kabul görür bir şekle dönüşmesini tetikleyici olmaktadır
Sosyalleşmede ve entelektüel olmada model almanın önemi
Model alarak (taklit aracılığıyla) öğrenme en etkin öğrenme biçimlerinden biridir Çocuklar bilhassa sosyal irtibat biçimini ilk olarak çevrelerindeki yetişkinleri model alarak öğrenirler Ergenlik dönemine doğru ise yaşıtlarını model alma ağırlık kazanır Sosyal ilişkilere siklet veren, jurnal rutin ihtiyaçların karşılanması dıştan kendini geliştirmeye fırsat yaratan, öbür aktiviteler ve uğraşlar içinde olabilen ailelerde çocukların da fazla yönü olan olmaya eğilimli oldukları ve kendilerini yönünde hevesli oldukları bilinmektedir Ailelerin anlamsız zamanlarını değerleme alışkanlıkları çocukları göre da taklit edilmektedir Örneğin bütün gece her tarafında televizyon izlenen ailelerde ister istemez çocuklar da televizyona düşkün olmaktadırlar veya aynı şekilde düzenli günlük gazete okunan evlerde çocukların da gazete ve dergi okumaya hevesli ve meraklı oldukları görülür Hafta sonlarında çocuğunuzu sinemaya veya tiyatroya götürmeye teşvik etmek ile bütün manâsız zamanlarda yalnızca alışveriş yapmak arasında fark olmaktadır Belli bir yaşa gelmiş, işi, düzeni olan şahısların kendilerini , yeni bilgiler edinmeye hevesli olmak yönündeki tavırları çocuklarını da etkilemekte, bilgi kazanımının ve bu bilgileri hayata geçirmenin keyfini öğrenmelerini sağlamaktadır Ama jurnal rutinlerin açık havada hiçbir değişim yapmayan, var olan veri ve becerileriyle yetinmeye çalışan annebabaların çocukları için de var olanla yetinmek konusunda örnek oluşturdukları unutulmamalıdır
Annebabalara öneriler
• Gebelik döneminden itibaren çocuğunuzla duygusal ilişki kurmaya itina gösterin Onun dünyaya gelişine hazırlanmak onunla ilişki kurmanızı ve dolayısıyla her türlü gelişimine fırsat vermenizi sağlayacaktır
• Zekanın değişmeyen olmadığını unutmayın Zekayı yaratıcı bir fazla yeteneği geliştirmek mümkündür Çocuğunuza ne kadar bol çevresel uyaran sunarsanız çocuğunuz da o derece kendini geliştirme fırsatı bulacaktır
• Her çocuğun zeka yapısı birbirinden farklıdır Çocuğunuzu iyi tanırsanız, onun gelişmeye kullanışlı yönlerini bulursanız onu yönlendirmeniz daha basit olacaktır Bazen çocuklar daha beceriksiz oldukları konularda daha eksik çaba sarfederler Bunu ayrım etmek önemlidir Bu durumda kabiliyetli olduğu alanları desteklemek dek, daha az yetenekli olduğu alanları ilerletmek için önlemler elde etmek da önemli olmaktadır
• Çocuğunuzu sosyalleştirecek ortamlar hazırlamaya çalışın ve onun başka insanlarla ilişki kurmasını destekleyici olun Çocuğunuzun alaka duyduğu alanları keşfedip bu alanlarla ilgili aktiviteler içinde olmasını sağlayın Bu hem becerilerini, ayrıca kendine güvenini geliştirecek keza de sosyal gelişimine yardımcı olacaktır Bu tarz sosyal ortamlar çocukların kendilerini rahatça ifade edebilmelerini, bir grubun parçası olmayı öğrenmelerini, sosyal kuralları öğrenip uygulayabilmelerini, kurala uyduklarında kabul göreceklerini öğrenmelerini sağlamaktadır Çocuk girdiği sosyal ortamlarda ahenkli olmayı ve bu uyumla mutlu olmayı öğrenirse var olan becerilerini, yeteneklerini de daha rahatça ortaya koyabilecektir
• Çocuğa güven kazandırmak belki de bir annebabanın çocuğuna verebileceği en kayda değer, en kıymetli şeydir Güvenin temelinde alaka ve sevgi yatar Alaka ve sevgiyle büyütülmüş ama bunun yanı sıra kendi ihtiyaçlarını yerine getirmek konusunda desteklenmiş, kendi ayakları üstünde durabilen bir çocuk geliştirmek yönünde çaba gösteren bir annebaba olmaya çalışmalısınız Bazen alaka ve sevgi artı koruma ile karışabilmektedir Fazla korumak ise çocukların bir fazla becerisinin gelişmesini yasaklayıcı olabilmektedir Buradaki temel ilke çocuk bir beceriyi öğrendiği andan itibaren o işi bundan böyle kendisinin yapması gerekliliğidir Mesela kaşıkçatal tutmayı öğrenen bir çocuk artık kendi başına yemek yemek yemeye başlamalıdır Kendi başına yeme becerisi olduğu halde annebaba kadar yedirilen bir çocuğun bir fazla konuda kendine güveni gelişmeyecektir Güven ancak yapabildiğini fark ettiği durumlarda artan bir duygudur Çocuk anneden güvenle ayrılıp başka ortamlarda kendine yetebilecek güveni kazandığında ayrıca sosyal yönden gelişecektir ayrıca de her alanda büyümek için fırsat bulacaktır
• Alışkanlık kazandırmada model almanın önemi bilinmektedir Çocuğunuza kazandırmak istediğiniz tüm alışkanlıkları önce kendinizin kazanmanız ve ona bu konularda misal olmanız gerekmektedir Okumak, veri kazanmak, kenedinizi , sanatsal, entelektüel faaliyetlerin içinde olmak gibi alışkanlıklar ve yaşam tarzınız çocuklarınız göre da misal alınacaktır Örneğin çocuğunuza aldığınız oyuncak sayısı dek kitap ve dergi almayı da alışkanlık haline getirirseniz çocuğunuzu daha fazla okumaya teşvik etmiş olursunuz
*
Çocukların akıl gelişimini etkileyen en manâlı faktör kalıtımsal servet olmakla beraber hamilelik koşulları, sosyal çevre ve çocukla hissi etkileşim gibi faktörlerin de zihinsel gelişimi etkileyebildiği bilinmektedir
Akıl gerçekten tek bir kavram değildir Zekayı oluşturan daha alçak yeteneklere bakıldığında bu yeteneklerin allah vergisi getirilen yeteneklerin yanı sıra sonradan kazanılmış, lüzum çocuğun kendi çabasıyla edindiği, gerekse çevresel uyaranların etkisiyle kazandığı veri ve becerileri de içerdiği görülür Zihinsel beceriler çocuğun çevresine uyumunu kolaylaştıran, bilgiye ulaşmayı ve bu bilgiyi gerektiği zaman kullanabilme esnekliği sağlayan becerilerdir Çevresel şartlar, annebaba tutumu ve çocukla kurulan hissi etkileşim doğru çocuğun var olan zeka potansiyelini rahatça kullanabilmesi ve zenginleştirmesi sağlanabilir Muhakkak fakat doğuştan olan eksik bir zeka potansiyeli ile dünyaya gelen bir çocuğun yalnızca çevresel koşulların etkisiyle akıl kapasitesinin artabilmesi mümkün değildir ama yerinde ortam sağlandığında her çocuğun var olan potansiyelini en bereketli şekilde kullanabilmesini sağlamak mümkün olabilmektedir
Hamileliğe açılış koşulları
Annebabanın bir bebeğe sahip olmaya nasıl karar verdikleri, bebeğin ne kadar istendiği, cinsiyetiyle ilgili beklentiler ve bu dönemdeki anne ve babanın şehvetli hazırlığı çocuğun kişiliğinin de oluşumunda etkili faktörlerdir En başından itibaren istenen ve neşeyle beklenen bebekler keza anne karnında zorunlu birincil hissi etkileşim konusunda şanslıdırlar ayrıca de dünyaya geldikleri andan itibaren annelerinin kendileriyle kurdukları sıcak, yakın ve iyi huylu ilişki tarzı doğru daha güvende hissederler ve bu onların esas güven duygularının oluşumunda birincil önemli adımdır Bütün tersi olarak istenmeden oluşan hamilelikler, sıkıntılı gebelik koşulları ve mutsuz evlilikler tekrar annenin bebeğine olan tavrını ister istemez etkilemektedir Bebekle hem hamilelik sırasında keza de yeni doğan döneminde tatmin edici, sıcak etkileşimi kuramamış annelerin bebeklerinin dış dünya ile ilişkilerinde daha güvensiz, faizsiz ve biçare hissettikleri de bilinmektedir
Ilk 3 yılda anneçocuk ilişkisinin önemi
Bebek doğduğu andan itibaren annesi yoluyla dış dünyayı tanımaya başlar Gözyaşları Içinde ihtiyaçlarını açıklama eder ve bir takım doğal refleksleri doğru bu ihtiyaçlarını karşılar Özellikle bebeklik döneminde tüm ihtiyaçları anne karşılamaktadır Benzer kişinin düzenli, kesintisiz sıcak ilgisini fark eden bebek bu dönemdeki bağlanma ihtiyacını da karşılamakta ve bunun rahatlığıyla bütün becerilerini geliştirebilme fırsatı bulmaktadır Bu dönemde bebeğin zihinsel gelişimi fazla hızlı olmaktadır Algının, motor gelişimin, dil gelişiminin yanı sıra duygusal gelişimin de tüm gelişim alanlarını etkileyici bir özelliği vardır böylece ilk 3 yılda anne ile tatmin edici duygusal ilişkiyi kurmak hem çocuğun zeka gelişimini olumlu yönde etkileyecek keza de sosyal ahenk yeteneğini geliştirecektir
Sosyal gelişimin önemi
Bebeklerin sosyalleşmesinde ailenin önemi büyüktür Takriben 2 ay civarında bebekler kendilerine gülümsendiğinde bunu gülümsemeyle yanıtlayabilirler Yani bebek az daha doğduğu andan itibaren dış dünya ile ve çevresindeki insanlarla etkileşim halindedir Bebekle ne dek fazla ilgilenilirse ve ne değin fazla öbür sosyal ortam içinde bulundurulursa o da o derece sosyal ortamlara alışılmış ülkü gelebilir Öğrendiği bir beceriyi ve bilgiyi daha çok diğer insanlarla etkileşim halindeyken pekiştirir veya model alma yoluyla öğrenir Kendi bilgi seviyesini, becerilerini ve öbür yönlerini diğer halk aracılığıyla fark eder ve sosyal ortamlarda kendini açıklama fırsatı bulabilir Çocuk büyüdükçe, becerilerini geliştirebileceği ve kendini öbür şekillerde ifade edebileceği öbür sosyal ortamların içinde bulunması tartma kazanır Bu sayede sürekli kendini geliştirmeyi öğrenir ve kendi farklı yönlerini fark etme fırsatı bulur Değişik sosyal ortamlar var olan akıl potansiyelinin kullanılabilmesini ve becerilerin geliştirilerek sosyal açıdan kabul görür bir şekle dönüşmesini tetikleyici olmaktadır
Sosyalleşmede ve entelektüel olmada model almanın önemi
Model alarak (taklit aracılığıyla) öğrenme en etkin öğrenme biçimlerinden biridir Çocuklar bilhassa sosyal irtibat biçimini ilk olarak çevrelerindeki yetişkinleri model alarak öğrenirler Ergenlik dönemine doğru ise yaşıtlarını model alma ağırlık kazanır Sosyal ilişkilere siklet veren, jurnal rutin ihtiyaçların karşılanması dıştan kendini geliştirmeye fırsat yaratan, öbür aktiviteler ve uğraşlar içinde olabilen ailelerde çocukların da fazla yönü olan olmaya eğilimli oldukları ve kendilerini yönünde hevesli oldukları bilinmektedir Ailelerin anlamsız zamanlarını değerleme alışkanlıkları çocukları göre da taklit edilmektedir Örneğin bütün gece her tarafında televizyon izlenen ailelerde ister istemez çocuklar da televizyona düşkün olmaktadırlar veya aynı şekilde düzenli günlük gazete okunan evlerde çocukların da gazete ve dergi okumaya hevesli ve meraklı oldukları görülür Hafta sonlarında çocuğunuzu sinemaya veya tiyatroya götürmeye teşvik etmek ile bütün manâsız zamanlarda yalnızca alışveriş yapmak arasında fark olmaktadır Belli bir yaşa gelmiş, işi, düzeni olan şahısların kendilerini , yeni bilgiler edinmeye hevesli olmak yönündeki tavırları çocuklarını da etkilemekte, bilgi kazanımının ve bu bilgileri hayata geçirmenin keyfini öğrenmelerini sağlamaktadır Ama jurnal rutinlerin açık havada hiçbir değişim yapmayan, var olan veri ve becerileriyle yetinmeye çalışan annebabaların çocukları için de var olanla yetinmek konusunda örnek oluşturdukları unutulmamalıdır
Annebabalara öneriler
• Gebelik döneminden itibaren çocuğunuzla duygusal ilişki kurmaya itina gösterin Onun dünyaya gelişine hazırlanmak onunla ilişki kurmanızı ve dolayısıyla her türlü gelişimine fırsat vermenizi sağlayacaktır
• Zekanın değişmeyen olmadığını unutmayın Zekayı yaratıcı bir fazla yeteneği geliştirmek mümkündür Çocuğunuza ne kadar bol çevresel uyaran sunarsanız çocuğunuz da o derece kendini geliştirme fırsatı bulacaktır
• Her çocuğun zeka yapısı birbirinden farklıdır Çocuğunuzu iyi tanırsanız, onun gelişmeye kullanışlı yönlerini bulursanız onu yönlendirmeniz daha basit olacaktır Bazen çocuklar daha beceriksiz oldukları konularda daha eksik çaba sarfederler Bunu ayrım etmek önemlidir Bu durumda kabiliyetli olduğu alanları desteklemek dek, daha az yetenekli olduğu alanları ilerletmek için önlemler elde etmek da önemli olmaktadır
• Çocuğunuzu sosyalleştirecek ortamlar hazırlamaya çalışın ve onun başka insanlarla ilişki kurmasını destekleyici olun Çocuğunuzun alaka duyduğu alanları keşfedip bu alanlarla ilgili aktiviteler içinde olmasını sağlayın Bu hem becerilerini, ayrıca kendine güvenini geliştirecek keza de sosyal gelişimine yardımcı olacaktır Bu tarz sosyal ortamlar çocukların kendilerini rahatça ifade edebilmelerini, bir grubun parçası olmayı öğrenmelerini, sosyal kuralları öğrenip uygulayabilmelerini, kurala uyduklarında kabul göreceklerini öğrenmelerini sağlamaktadır Çocuk girdiği sosyal ortamlarda ahenkli olmayı ve bu uyumla mutlu olmayı öğrenirse var olan becerilerini, yeteneklerini de daha rahatça ortaya koyabilecektir
• Çocuğa güven kazandırmak belki de bir annebabanın çocuğuna verebileceği en kayda değer, en kıymetli şeydir Güvenin temelinde alaka ve sevgi yatar Alaka ve sevgiyle büyütülmüş ama bunun yanı sıra kendi ihtiyaçlarını yerine getirmek konusunda desteklenmiş, kendi ayakları üstünde durabilen bir çocuk geliştirmek yönünde çaba gösteren bir annebaba olmaya çalışmalısınız Bazen alaka ve sevgi artı koruma ile karışabilmektedir Fazla korumak ise çocukların bir fazla becerisinin gelişmesini yasaklayıcı olabilmektedir Buradaki temel ilke çocuk bir beceriyi öğrendiği andan itibaren o işi bundan böyle kendisinin yapması gerekliliğidir Mesela kaşıkçatal tutmayı öğrenen bir çocuk artık kendi başına yemek yemek yemeye başlamalıdır Kendi başına yeme becerisi olduğu halde annebaba kadar yedirilen bir çocuğun bir fazla konuda kendine güveni gelişmeyecektir Güven ancak yapabildiğini fark ettiği durumlarda artan bir duygudur Çocuk anneden güvenle ayrılıp başka ortamlarda kendine yetebilecek güveni kazandığında ayrıca sosyal yönden gelişecektir ayrıca de her alanda büyümek için fırsat bulacaktır
• Alışkanlık kazandırmada model almanın önemi bilinmektedir Çocuğunuza kazandırmak istediğiniz tüm alışkanlıkları önce kendinizin kazanmanız ve ona bu konularda misal olmanız gerekmektedir Okumak, veri kazanmak, kenedinizi , sanatsal, entelektüel faaliyetlerin içinde olmak gibi alışkanlıklar ve yaşam tarzınız çocuklarınız göre da misal alınacaktır Örneğin çocuğunuza aldığınız oyuncak sayısı dek kitap ve dergi almayı da alışkanlık haline getirirseniz çocuğunuzu daha fazla okumaya teşvik etmiş olursunuz
*