1 Dünya Savaşında Kafkas Doğu Cephesi (Sarıkamış Harekâtı) Özet
Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’nda ilk cepheyi 1914’ün sonlarına doğru Ruslara karşı açtı Harbiye Hazırı Enver Paşa 1878'de Berlin Antlaşması ile kaybedilen Kars, Ardahan ve Batum’u alarak Kafkasya üzerinden Orta Asya Türk Dünyası ile birleşmek istiyordu Ancak kış mevsiminde yapılan Sarıkamış Harekâtı hava koşulları, teçhizat eksikliği ve yiyecek ikmallerinin yapılamaması gibi nedenlerle başarısız oldu Sarıkamış Harekâtı’nda görev alan askerlerin önemli bir bölümü kaybedildi
Sarıkamış Harekâtı’nın başarısız olmasının bir nedeni de bölgedeki Ermenilerin bir kısmının Ruslarla iş birliği yapmasıdır Ermeniler, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında bazı isteklerde bulunmaya başlamışlardı Ermenilerin bu isteklerinin nedeni, Fransız İhtilali sonucu ortaya çıkan milliyetçilik akımı ve Osmanlı Devleti’ni paylaşmak isteyen devletlerin uyguladıkları politikalardı Önce Rusya’nın daha sonra da İngiltere’nin teşvik ve desteği ile Ermeniler teşkilatlanmaya başladı Rusya, Doğu Anadolu’dan Akdeniz kıyılarına uzanan bir Ermeni Devleti kurdurup bu devlet üzerinden Akdeniz’e inmek ve güç sahibi olmak istiyordu İngiltere ise Rusya’yı engellemek amacıyla Ermenileri kendi çıkarları doğrultusunda kullanmayı hedeflemişti Bu durum, Ermenilerin Doğu Anadolu başta olmak üzere, ülkenin pek çok yerinde çete eylemleri başlatmasına ve Ermeni sorununun ortaya çıkmasına neden oldu
Ermeni Hınçak ve Taşnak komiteleri, İstanbul ile Doğu Anadolu’nun bazı şehirlerinde Osmanlı yöneticilerine ve halka saldırılar düzenlemeye başladı Osmanlı İmparatorluğu bu olayları önlemeye çalışırken karşısında her defasında İngiltere, Fransa ve Rusya’yı buldu
Birinci Dünya Savaşı’nın başlarında Ermeni ayaklanmaları artarak devam etmiş, Ermenilerin Ruslarla iş birliği yapması nedeniyle de Osmanlı Devleti iki ateş arasında kalmıştır
Osmanlı Hükümeti, hem halkın can ve mal güvenliğini sağlamak hem de Türk ordusuna cephe gerisinden gelebilecek saldırıları önlemek için 1915’te “Tehcir (Sevk ve İskân) Kanunu'nu çıkardı Bu kanunla, Ermenileri zorunlu olarak o sırada Osmanlı toprakları içinde bulunan Suriye, Kuzey Irak ve Lübnan’a göç ettirdi Bu topraklar, savaş alanının dışında kalan güvenli topraklardı Yaşanan bu göç sırasında zorlu doğa koşulları, hastalıklar ve eşkıya saldırıları gibi nedenlerle bazı Ermeni vatandaşlar hayatını kaybetti
Sarıkamış’taki başarısızlıktan sonra Rus kuvvetleri 1916 başlarından itibaren Erzurum, Van, Muş, Bitlis, Trabzon ve Erzincan’ı işgal etti Yaşanan gelişmeler üzerine, Çanakkale Savaşları’ndaki başarısından sonra Mustafa Kemal Doğu Cephesi’ne atandı Burada emrindeki birliklerin yiyecek ve giyecek ihtiyaçlarının giderilmesini ayrıca haberleşmedeki aksaklıkların çözüme ulaştırılmasını sağladı Dağınık hâlde bulunan askerî kuvvetleri bir araya getirdi ve eksik personeli tamamladı Tüm bu çalışmaların sonunda 6±7 Ağustos 1916’da Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri aldı
1917 sonbaharında Rusya’da ihtilal çıktı, Çarlık rejimi yıkıldı Yeni kurulan sosyalist rejim, Almanya ve bağlaşıklarıyla 3 Mart 1918’de BrestLitovsk Barış Antlaşması’nı imzalayarak Birinci Dünya Savaşı’ndan çekildi Böylece Kafkas Cephesi kapandı Rusya, BrestLitovsk Barış Antlaşması ile 1878 Berlin Antlaşması’nda almış olduğu Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne geri verdi
Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı’nda ilk cepheyi 1914’ün sonlarına doğru Ruslara karşı açtı Harbiye Hazırı Enver Paşa 1878'de Berlin Antlaşması ile kaybedilen Kars, Ardahan ve Batum’u alarak Kafkasya üzerinden Orta Asya Türk Dünyası ile birleşmek istiyordu Ancak kış mevsiminde yapılan Sarıkamış Harekâtı hava koşulları, teçhizat eksikliği ve yiyecek ikmallerinin yapılamaması gibi nedenlerle başarısız oldu Sarıkamış Harekâtı’nda görev alan askerlerin önemli bir bölümü kaybedildi
Sarıkamış Harekâtı’nın başarısız olmasının bir nedeni de bölgedeki Ermenilerin bir kısmının Ruslarla iş birliği yapmasıdır Ermeniler, on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında bazı isteklerde bulunmaya başlamışlardı Ermenilerin bu isteklerinin nedeni, Fransız İhtilali sonucu ortaya çıkan milliyetçilik akımı ve Osmanlı Devleti’ni paylaşmak isteyen devletlerin uyguladıkları politikalardı Önce Rusya’nın daha sonra da İngiltere’nin teşvik ve desteği ile Ermeniler teşkilatlanmaya başladı Rusya, Doğu Anadolu’dan Akdeniz kıyılarına uzanan bir Ermeni Devleti kurdurup bu devlet üzerinden Akdeniz’e inmek ve güç sahibi olmak istiyordu İngiltere ise Rusya’yı engellemek amacıyla Ermenileri kendi çıkarları doğrultusunda kullanmayı hedeflemişti Bu durum, Ermenilerin Doğu Anadolu başta olmak üzere, ülkenin pek çok yerinde çete eylemleri başlatmasına ve Ermeni sorununun ortaya çıkmasına neden oldu
Ermeni Hınçak ve Taşnak komiteleri, İstanbul ile Doğu Anadolu’nun bazı şehirlerinde Osmanlı yöneticilerine ve halka saldırılar düzenlemeye başladı Osmanlı İmparatorluğu bu olayları önlemeye çalışırken karşısında her defasında İngiltere, Fransa ve Rusya’yı buldu
Birinci Dünya Savaşı’nın başlarında Ermeni ayaklanmaları artarak devam etmiş, Ermenilerin Ruslarla iş birliği yapması nedeniyle de Osmanlı Devleti iki ateş arasında kalmıştır
Osmanlı Hükümeti, hem halkın can ve mal güvenliğini sağlamak hem de Türk ordusuna cephe gerisinden gelebilecek saldırıları önlemek için 1915’te “Tehcir (Sevk ve İskân) Kanunu'nu çıkardı Bu kanunla, Ermenileri zorunlu olarak o sırada Osmanlı toprakları içinde bulunan Suriye, Kuzey Irak ve Lübnan’a göç ettirdi Bu topraklar, savaş alanının dışında kalan güvenli topraklardı Yaşanan bu göç sırasında zorlu doğa koşulları, hastalıklar ve eşkıya saldırıları gibi nedenlerle bazı Ermeni vatandaşlar hayatını kaybetti
Sarıkamış’taki başarısızlıktan sonra Rus kuvvetleri 1916 başlarından itibaren Erzurum, Van, Muş, Bitlis, Trabzon ve Erzincan’ı işgal etti Yaşanan gelişmeler üzerine, Çanakkale Savaşları’ndaki başarısından sonra Mustafa Kemal Doğu Cephesi’ne atandı Burada emrindeki birliklerin yiyecek ve giyecek ihtiyaçlarının giderilmesini ayrıca haberleşmedeki aksaklıkların çözüme ulaştırılmasını sağladı Dağınık hâlde bulunan askerî kuvvetleri bir araya getirdi ve eksik personeli tamamladı Tüm bu çalışmaların sonunda 6±7 Ağustos 1916’da Muş ve Bitlis’i Ruslardan geri aldı
1917 sonbaharında Rusya’da ihtilal çıktı, Çarlık rejimi yıkıldı Yeni kurulan sosyalist rejim, Almanya ve bağlaşıklarıyla 3 Mart 1918’de BrestLitovsk Barış Antlaşması’nı imzalayarak Birinci Dünya Savaşı’ndan çekildi Böylece Kafkas Cephesi kapandı Rusya, BrestLitovsk Barış Antlaşması ile 1878 Berlin Antlaşması’nda almış olduğu Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne geri verdi
