1923 yılına kadar Ataturk'un yaptığı calışmalar
Orgutlenme Donemi, Mayıs 1919 Mart 1920
Mondros Mutarekesi'nden sonra Anadolu'da milisler (Kuvayı Milliye) şeklinde orgutlenen direniş hareketleri başladı Fahri Yaver Hazreti ŞehriyariMustafa Kemal Paşa, Padişah VIMehmet (Vahdettin) tarafından olağanustu yetkilerle donatılarak Vilayeti Sitte (Altı Vilayet)'yi Buyuk Ermenistanve Bağımsız Kurdistanprojelerinden korması icin gorevlendirildi 19 Mayıs 1919'da Refet Bey (Bele), Kazım Bey (Dirik), 'Ayıcı' Mehmet Arif Bey, Husrev Bey (Gerede)lerle beraber Samsun'a cıktı
22 Haziran 1919'da Rauf Bey (Orbay), Kazım Karabekir Paşa, Refet Bey (Bele) ve Ali Fuat Paşa (Cebesoy) ile birlikte Amasya'da yayımladığı genelgeyle Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararının kurtaracağınıilan etti Kazım Karabekir Paşa tarafından Erzurum'da toplanan Doğu İlleri Mudafaai Hukuk Kongresine (Erzurum Kongresi) katıldı Kongre uyelerinin ısrarıyla Osmanlı ordusundan istifa etti ve Kongre başkanlığına secildi 4 11 Eylul 1919 tarihleri arasında Sivas Kongresi'ni toplayarak ulusal direnişi yonetecek olan siyasi yapılaşmayı kurdu 27 Aralık 1919'da Ankara'da heyecanla karşılandı Osmanlı Meclisi Mebusan'ın Mart 1920'de işgal guclerince basılması ve onde gelen vatanperverane mebusların tutuklanması uzerine 23 Nisan 1920'de Ankara'da Turkiye Buyuk Millet Meclisi'nin acılmasını sağladı Erzurum mebusu sıfatıyla Meclis ve HukUmet Başkanlığına secildi BMM, bir kurucu meclis gibi calışarak Milli Mucadele'yi yurutecek olan Anadolu hukUmetinin altyapısını kurdu
Hakimiyetin sağlanması, Mart 1920 Mart 1922
Merkezi denetimden uzak bulunan Kuvayı Milliye orgutleri dağıtılarak duzenli bir ordu oluşturuldu Milli Mucadele'nin en kanlı catışmaları, duzenli orduya katılmayı kabul etmeyen Kuvayı Milliye gruplarına karşı verildi (Bak Cerkez Ethem Bey) Ulusal direnişin yayılması ve Sevr Antlaşması'nın direnişle karşılaşması uzerine İtilaf Devletleri, Yunan ordusunu Anadolu'nun iclerine surdukaynak belirtilmeli Yunan ordusu İsmet Bey kumandasındaki duzenli birliklerce I İnonu (610 Ocak 1921) ve II İnonu (23 Mart1 Nisan 1921) Muharebelerinde geri cevrildi Ancak Yunanlılarının Karahisar istikametinden buyuk hucumunun yapılacağını tahmin edemeyerek KutahyaEskişehir (10 Temmuz|1024 Temmuz) Muharebelerinde 4 Fırka Kumandanı Yarbay Mehmet Nazım Bey'in şehit duşmesi gibi ağır şekilde mağlubiyete uğradı ve Sakarya nehrinin doğusuna cekilmek zorunda kaldı
KutahyaEskişehir Muharebeleri sonrasında Buyuk Millet Meclisi icinde iktidara yani Mustafa Kemal Paşa'ya karşı tepkiler artmaya başladı Bu muhalefeti yoneltenler ordunun başına gecmesi icin Mustafa Kemal Paşa'ya baskı yapmaya başladılar Gercek niyetleri ise O'nu Ankara'dan uzaklaştırmak ve Enver Paşa'nın iktidarını sağlamaktıMustafa Kemal Paşa,4 Ağustos 1921 gunu Buyuk Millet Meclisi'nde yaptığı konuşmayla başkumandan olmayı kabul ettiğini ancak başkumandanlığının faydalı olabilmesi icin Meclis'in ordu ile ilgili yetkilerini uc ay sureyle kendisinde toplayacak bir kanun cıkartılması gerektiğini acıkladıPaşa'nın başkumandanlığını isteyenlerin bu şekilde hayalleri suya duşurulmuş oldu5 Ağustos 1921 gunu oybirliği ile cıkartılan yasa ile Mustafa Kemal Paşa, TBMM Orduları Başkumandanlığı'na getirildi
Mustafa Kemal Paşa,Başkumandanlığa gecmesinin hemen ardından yayınladığı Tekalifi Milliye Emirleri ile halkı ordunun donatılması icin seferberliğe cağırdı12 Ağustos'ta Polatlı'da teftiş yaparken attan duştu ve kaburga kemiği kırıldı 23 Ağustos13 Eylul 1921 tarihlerinde yapılan Sakarya Meydan Muharebesi'nde Yunan Ordusu'nun hucum gucu tukendi Bu zaferden sonra 19 Eylul 1921'de Buyuk Millet Meclisi Başkumandan Mustafa Kemal Paşa'ya Muşir rutbesi ve Gazi unvanı verdi
Sakarya Zaferi'nden bir yıl sonra, 26 Ağustos 1922 sabaha karşı saat 5:30'da Afyon'un guneyinden başlayan topcu ateşiyle Buyuk Millet Meclisi Orduları,Yunan kuvvetlerine karşı Buyuk Taarruz'u başlattı Yunan Cephesi bu taarruz ile yarıldı ve Dumlupınar Ovası'na atılan duşman kuvvetleri 30 Ağustos 1922 gunu Dumlupınar Meydan Muharebesi sonucunda imha edildi Bu muharebede Başkumandan Gazi Mustafa Kemal Paşa ordunun başında bizzat savaşa katıldığı icin Dumlupınar Meydan Muharebesi, Başkumandanlık Meydan Savaşı olarak da anılmaktadır 9 Eylul 1922'de İzmir'in kurtuluşu ve Yunan Ordusu'nun imha edilmesiyle Buyuk Zaferkazanılmış oldu
Barışın sağlanması
Kurtuluş Savaşı, 24 Temmuz 1923'te İsvicre'nin Lausanne (Lozan) kentinde imzalanan Lozan Antlaşması'yla sonuclandı Bu antlaşma ile Sevr Antlaşması yururlukten kalkmış, Turkiye Cumhuriyeti Lozan Antlaşması temelleri uzerine kurulmuştur
Saltanatın Kaldırılması
Milli Mucadele sonrasında Turkiye'de iki başlı bir yonetim ortaya cıkmıştıkaynak belirtilmeli TBMM 1 Kasım 1922'de Osmanlı saltanatını lağvedip Vahdettin'i tahttan indirerek İstanbul hukumetinin hukuki varlığına son verdi 16 Ocak 1923'te İzmit Hunkar Kasrı'nda İstanbul'dan gelen gazetecilerle mulakat yapıldığında Vakit başyazarı Ahmet Emin Bey (Yalman)'in Kurt meselesi hakkında sorusuna karşı 'Başlı başına bir Kurtluk tasavvur etmektense, bizim Teşkilatı Esasiye Kanunu gereğince zaten bir tur mahalli muhtariyetler teşekkul edecektir' diyerek Kurtlere ozel statu tanımamak icin ihtiyatlı davrandı
Turkiye Cumhuriyeti'nin ilanı, 29 Ekim 1923
8 Nisan 1923'te yayımlanan Dokuz Umde ile Gazi Mustafa Kemal yeni rejimin temelini oluşturacak olan Halk Fırkası'nın temellerini attı Nisan ayında yapılan İkinci Meclis secimlerine sadece Halk Fırkası'nın katılmasına izin verildi Mebus adayları fırkanın genel başkanı sıfatıyla Gazi Mustafa Kemal tarafından belirlendi
25 Ekim 1923 gunu aynı anda hem Başbakanlık hem de İcişleri Bakanlığı gorevlerini yuruten Fethi Bey,İcişleri Bakanlığını bıraktığını acıkladı Aynı gun Meclis İkinci Başkanlığı gorevini yapan Ali Fuat Paşa'da ordu mufettişliğine atandığı icin gorevinden ayrıldı Bu iki boş koltuk icin yapılan secimleri Gazi Mustafa Kemal'e muhalif olan milletvekilleri kazandı Meclis İkinci Başkanlığına Rauf Bey,İcişleri Bakanlığına Sabit Bey secildiler Bu durumdan hoşnut olmayan Gazi Mustafa Kemal,26 Ekim 1923'te Başbakan Fethi Bey'den Erkanı Harbiye Umumiye Riyaseti VekiliFevzi Paşa'nın dışında hukumetin istifa etmesini ve istifa edenlerin yeniden secilirlerse gorevi kabul etmemesini istedi Boylece bir hukumet krizi yaratılmış oldu Yeni bakanlar kurulu uyelerinin 29 Ekim gunu secileceği duyuruldu
Bu gelişmeler uzerine Cumhuriyet İlanıile işi kokunden cozmeye karar veren Gazi Mustafa Kemal 28 Ekim 1923 gecesi Cankaya'da İsmet Paşa ve bazı kimseleri toplantıya cağırdı ve Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğizdiyerek kararını acıkladı Misafirlerin ayrılmasından sonra İsmet Paşa'yı alıkoydu ve birlikte, Teşkilatı Esasiye Kanunu'nda gerekli değişikliği sağlayacak onergeyi hazırladılar 29 Ekim 1923 Pazartesi gunu Halk Fırkası Meclis Grubunda, Bakanlar Kurulunun oluşturulması konusunda tartışıldı Sorun cozulemeyince, Gazi Mustafa Kemal'den duşuncelerini acıklaması istendi Gazi Mustafa Kemal, bunalımdan cıkış yolunu Anayasanın değiştirilmesi zorunluluğu ile acıkladı Cumhuriyetin ilanını hedefleyen tasarıyı da grubun bilgisine sundu Tasarının parti grubunda kabulunden sonra aynı akşam saat 1800'de TBMM Genel kurul toplantısı başladı Anayasa Komisyonu'nun değişiklik ile ilgili rapor ve onergesi genel kurulun onayına sunuldu ve 29 Ekim 1923 Pazartesi akşamı saat 2030'da milletvekillerinin alkışları ve Yaşasın Cumhuriyetsadaları ile Turkiye Cumhuriyeti ilan edildi Hemen ardından gecilen cumhurbaşkanlığı seciminde oylamaya katılan 158 milletvekilinin tamamının oyları ile Bala, Ankara milletvekili Gazi Mustafa Kemal, Turkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı secildi
Orgutlenme Donemi, Mayıs 1919 Mart 1920
Mondros Mutarekesi'nden sonra Anadolu'da milisler (Kuvayı Milliye) şeklinde orgutlenen direniş hareketleri başladı Fahri Yaver Hazreti ŞehriyariMustafa Kemal Paşa, Padişah VIMehmet (Vahdettin) tarafından olağanustu yetkilerle donatılarak Vilayeti Sitte (Altı Vilayet)'yi Buyuk Ermenistanve Bağımsız Kurdistanprojelerinden korması icin gorevlendirildi 19 Mayıs 1919'da Refet Bey (Bele), Kazım Bey (Dirik), 'Ayıcı' Mehmet Arif Bey, Husrev Bey (Gerede)lerle beraber Samsun'a cıktı
22 Haziran 1919'da Rauf Bey (Orbay), Kazım Karabekir Paşa, Refet Bey (Bele) ve Ali Fuat Paşa (Cebesoy) ile birlikte Amasya'da yayımladığı genelgeyle Milletin istiklalini yine milletin azim ve kararının kurtaracağınıilan etti Kazım Karabekir Paşa tarafından Erzurum'da toplanan Doğu İlleri Mudafaai Hukuk Kongresine (Erzurum Kongresi) katıldı Kongre uyelerinin ısrarıyla Osmanlı ordusundan istifa etti ve Kongre başkanlığına secildi 4 11 Eylul 1919 tarihleri arasında Sivas Kongresi'ni toplayarak ulusal direnişi yonetecek olan siyasi yapılaşmayı kurdu 27 Aralık 1919'da Ankara'da heyecanla karşılandı Osmanlı Meclisi Mebusan'ın Mart 1920'de işgal guclerince basılması ve onde gelen vatanperverane mebusların tutuklanması uzerine 23 Nisan 1920'de Ankara'da Turkiye Buyuk Millet Meclisi'nin acılmasını sağladı Erzurum mebusu sıfatıyla Meclis ve HukUmet Başkanlığına secildi BMM, bir kurucu meclis gibi calışarak Milli Mucadele'yi yurutecek olan Anadolu hukUmetinin altyapısını kurdu
Hakimiyetin sağlanması, Mart 1920 Mart 1922
Merkezi denetimden uzak bulunan Kuvayı Milliye orgutleri dağıtılarak duzenli bir ordu oluşturuldu Milli Mucadele'nin en kanlı catışmaları, duzenli orduya katılmayı kabul etmeyen Kuvayı Milliye gruplarına karşı verildi (Bak Cerkez Ethem Bey) Ulusal direnişin yayılması ve Sevr Antlaşması'nın direnişle karşılaşması uzerine İtilaf Devletleri, Yunan ordusunu Anadolu'nun iclerine surdukaynak belirtilmeli Yunan ordusu İsmet Bey kumandasındaki duzenli birliklerce I İnonu (610 Ocak 1921) ve II İnonu (23 Mart1 Nisan 1921) Muharebelerinde geri cevrildi Ancak Yunanlılarının Karahisar istikametinden buyuk hucumunun yapılacağını tahmin edemeyerek KutahyaEskişehir (10 Temmuz|1024 Temmuz) Muharebelerinde 4 Fırka Kumandanı Yarbay Mehmet Nazım Bey'in şehit duşmesi gibi ağır şekilde mağlubiyete uğradı ve Sakarya nehrinin doğusuna cekilmek zorunda kaldı
KutahyaEskişehir Muharebeleri sonrasında Buyuk Millet Meclisi icinde iktidara yani Mustafa Kemal Paşa'ya karşı tepkiler artmaya başladı Bu muhalefeti yoneltenler ordunun başına gecmesi icin Mustafa Kemal Paşa'ya baskı yapmaya başladılar Gercek niyetleri ise O'nu Ankara'dan uzaklaştırmak ve Enver Paşa'nın iktidarını sağlamaktıMustafa Kemal Paşa,4 Ağustos 1921 gunu Buyuk Millet Meclisi'nde yaptığı konuşmayla başkumandan olmayı kabul ettiğini ancak başkumandanlığının faydalı olabilmesi icin Meclis'in ordu ile ilgili yetkilerini uc ay sureyle kendisinde toplayacak bir kanun cıkartılması gerektiğini acıkladıPaşa'nın başkumandanlığını isteyenlerin bu şekilde hayalleri suya duşurulmuş oldu5 Ağustos 1921 gunu oybirliği ile cıkartılan yasa ile Mustafa Kemal Paşa, TBMM Orduları Başkumandanlığı'na getirildi
Mustafa Kemal Paşa,Başkumandanlığa gecmesinin hemen ardından yayınladığı Tekalifi Milliye Emirleri ile halkı ordunun donatılması icin seferberliğe cağırdı12 Ağustos'ta Polatlı'da teftiş yaparken attan duştu ve kaburga kemiği kırıldı 23 Ağustos13 Eylul 1921 tarihlerinde yapılan Sakarya Meydan Muharebesi'nde Yunan Ordusu'nun hucum gucu tukendi Bu zaferden sonra 19 Eylul 1921'de Buyuk Millet Meclisi Başkumandan Mustafa Kemal Paşa'ya Muşir rutbesi ve Gazi unvanı verdi
Sakarya Zaferi'nden bir yıl sonra, 26 Ağustos 1922 sabaha karşı saat 5:30'da Afyon'un guneyinden başlayan topcu ateşiyle Buyuk Millet Meclisi Orduları,Yunan kuvvetlerine karşı Buyuk Taarruz'u başlattı Yunan Cephesi bu taarruz ile yarıldı ve Dumlupınar Ovası'na atılan duşman kuvvetleri 30 Ağustos 1922 gunu Dumlupınar Meydan Muharebesi sonucunda imha edildi Bu muharebede Başkumandan Gazi Mustafa Kemal Paşa ordunun başında bizzat savaşa katıldığı icin Dumlupınar Meydan Muharebesi, Başkumandanlık Meydan Savaşı olarak da anılmaktadır 9 Eylul 1922'de İzmir'in kurtuluşu ve Yunan Ordusu'nun imha edilmesiyle Buyuk Zaferkazanılmış oldu
Barışın sağlanması
Kurtuluş Savaşı, 24 Temmuz 1923'te İsvicre'nin Lausanne (Lozan) kentinde imzalanan Lozan Antlaşması'yla sonuclandı Bu antlaşma ile Sevr Antlaşması yururlukten kalkmış, Turkiye Cumhuriyeti Lozan Antlaşması temelleri uzerine kurulmuştur
Saltanatın Kaldırılması
Milli Mucadele sonrasında Turkiye'de iki başlı bir yonetim ortaya cıkmıştıkaynak belirtilmeli TBMM 1 Kasım 1922'de Osmanlı saltanatını lağvedip Vahdettin'i tahttan indirerek İstanbul hukumetinin hukuki varlığına son verdi 16 Ocak 1923'te İzmit Hunkar Kasrı'nda İstanbul'dan gelen gazetecilerle mulakat yapıldığında Vakit başyazarı Ahmet Emin Bey (Yalman)'in Kurt meselesi hakkında sorusuna karşı 'Başlı başına bir Kurtluk tasavvur etmektense, bizim Teşkilatı Esasiye Kanunu gereğince zaten bir tur mahalli muhtariyetler teşekkul edecektir' diyerek Kurtlere ozel statu tanımamak icin ihtiyatlı davrandı
Turkiye Cumhuriyeti'nin ilanı, 29 Ekim 1923
8 Nisan 1923'te yayımlanan Dokuz Umde ile Gazi Mustafa Kemal yeni rejimin temelini oluşturacak olan Halk Fırkası'nın temellerini attı Nisan ayında yapılan İkinci Meclis secimlerine sadece Halk Fırkası'nın katılmasına izin verildi Mebus adayları fırkanın genel başkanı sıfatıyla Gazi Mustafa Kemal tarafından belirlendi
25 Ekim 1923 gunu aynı anda hem Başbakanlık hem de İcişleri Bakanlığı gorevlerini yuruten Fethi Bey,İcişleri Bakanlığını bıraktığını acıkladı Aynı gun Meclis İkinci Başkanlığı gorevini yapan Ali Fuat Paşa'da ordu mufettişliğine atandığı icin gorevinden ayrıldı Bu iki boş koltuk icin yapılan secimleri Gazi Mustafa Kemal'e muhalif olan milletvekilleri kazandı Meclis İkinci Başkanlığına Rauf Bey,İcişleri Bakanlığına Sabit Bey secildiler Bu durumdan hoşnut olmayan Gazi Mustafa Kemal,26 Ekim 1923'te Başbakan Fethi Bey'den Erkanı Harbiye Umumiye Riyaseti VekiliFevzi Paşa'nın dışında hukumetin istifa etmesini ve istifa edenlerin yeniden secilirlerse gorevi kabul etmemesini istedi Boylece bir hukumet krizi yaratılmış oldu Yeni bakanlar kurulu uyelerinin 29 Ekim gunu secileceği duyuruldu
Bu gelişmeler uzerine Cumhuriyet İlanıile işi kokunden cozmeye karar veren Gazi Mustafa Kemal 28 Ekim 1923 gecesi Cankaya'da İsmet Paşa ve bazı kimseleri toplantıya cağırdı ve Yarın Cumhuriyeti ilan edeceğizdiyerek kararını acıkladı Misafirlerin ayrılmasından sonra İsmet Paşa'yı alıkoydu ve birlikte, Teşkilatı Esasiye Kanunu'nda gerekli değişikliği sağlayacak onergeyi hazırladılar 29 Ekim 1923 Pazartesi gunu Halk Fırkası Meclis Grubunda, Bakanlar Kurulunun oluşturulması konusunda tartışıldı Sorun cozulemeyince, Gazi Mustafa Kemal'den duşuncelerini acıklaması istendi Gazi Mustafa Kemal, bunalımdan cıkış yolunu Anayasanın değiştirilmesi zorunluluğu ile acıkladı Cumhuriyetin ilanını hedefleyen tasarıyı da grubun bilgisine sundu Tasarının parti grubunda kabulunden sonra aynı akşam saat 1800'de TBMM Genel kurul toplantısı başladı Anayasa Komisyonu'nun değişiklik ile ilgili rapor ve onergesi genel kurulun onayına sunuldu ve 29 Ekim 1923 Pazartesi akşamı saat 2030'da milletvekillerinin alkışları ve Yaşasın Cumhuriyetsadaları ile Turkiye Cumhuriyeti ilan edildi Hemen ardından gecilen cumhurbaşkanlığı seciminde oylamaya katılan 158 milletvekilinin tamamının oyları ile Bala, Ankara milletvekili Gazi Mustafa Kemal, Turkiye Cumhuriyeti'nin ilk cumhurbaşkanı secildi