26 Kasım 1999’da zelzelenin yaralarını sarmak üzere yalnızca 1 yıllığına yürürlüğe giren Özel İrtibat Vergisi 20’nci yaşına giriyor. AKP devrinde kalıcı hale getirilen ÖİV ile 2004 ile 2018 ortasında halkın cebinden 60,6 milyar lira para toplandı.
17 Ağustos 1999’da yaşanan sarsıntı felaketinin akabinde yaraların sarılması için 1 hafta içinde yeni bir vergi düzenlemesi getirilmişti. Evvel kamuoyunda “dayanışma vergisi” olarak isimlendirilse da kısa müddette “deprem vergisi” olarak anılmaya başladı. Verginin teknik ismi ise Özel Bağlantı Vergisi’ydi (ÖİV). Devrin Bayındırlık Bakanı Koray Aydın verginin bir keze mahsus getirildiğini ve bu vergiye “zengin vergisi” demenin daha yanlışsız olacağını söylüyordu.
Periyodun başbakanı Bülent Ecevit ise sarsıntı vergisi ile toplanacak paraların depremzedeler dışındaki öteki alanlarda kullanılacağı dedikodusu üzerine şunları kaydetmişti: Direkt doğruya zelzeleye uğrayanların hızlı muhtaçlıklarını, insani gereksinimlerini karşılamak için tam bir saydamlık içinde kullanılacaktır. Bundan kuşku duymaya da kimsenin hakkı yoktur.?
Böylelikle 4481 sayılı ÖİV kanunu 26 Kasım 1999’da yürürlüğe girdi. Kanun yürürlüğe birinci girdiğinde 31 Aralık 2000’e kadar yürürlükte kalması ve daha sonra yürürlükten kaldırılması planlanıyordu. Bayındırlık Bakanı Koray Aydın’ın da savı bu istikametteydi. Lakin 31 Aralık 2000’de sona ermesi beklenen ÖİV kanunu evvel 4605 sayılı kanunla 31 Aralık 2002’ye kadar daha sonra tekrar 31 Aralık 2003 tarihine kadar uzatıldı.
Takvim yaprakları 25 Aralık 2003 tarihini gösterirken 5035 sayılı kanun ile ÖİV artık vergi mevzuatının kalıcı bir vergisine dönüştürüldü.
ÖİV’nin süreksiz olduğu 1999 ile 2003 yılları ortasında halkın sarsıntı vergisi olarak bildiği Özel İrtibat Vergisi (ÖİV) ismiyle toplamda 4,6 milyar liralık tahsilat yapıldı. Bu tahsilattan depremzedeler için konteyner kentler başta olmak üzere ziyan gören altyapının yine inşa edildiği tez edildi. Lakin sarsıntıdan sonra 1 sefere mahsus getirilen ÖİV, AKP periyodunda kalıcı hale getirilmişti. Bu devirde toplanan ÖİV’nin depremzedeler yahut zelzeleye hazırlık için tahsil edilmediğini AKP hükümetlerinin Maliye Bakanlığı’nı yapan Mehmet Şimşek daha sonra kendi ağzıyla itiraf edecekti.
AKP KALICI HALE GETİRDİ
Öte yandan AKP periyodunda kalıcı hale getirilen ÖİV’nin oranının yüksekliği konusu da gündem oldu. Şaşırtan fakat 2012’de şahsen AKP hükümetlerinin meşhur Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de ÖİV oranının yüksek olmasından şikayet etti. 22 Mart 2012 tarihinde CNBC-E’nin sorularını yanıtlayan Şimşek, ÖİV konusunda şunları söylemişti:
“Özel irtibat vergisinin yüksekliği beni de rahatsız ediyor. Bu rekabet gücünde de çok kıymetli faktör. Mali imkan oluşturabilirsek evet indirim yapılması gereken alanlardan biri budur. Bu kesimin gelişmesi önünde mahzur. “
Sık sık dolaylı vergilerden şikayet eden Maliye Bakanı Mehmet Şimşek 2014’te internet üzerinden alınan yüzde 5’lik ÖİV’nin büsbütün sıfırlanması gerektiğini söylediğinde yandaş medya haberi “vatandaşa müjde” başlıklarıyla duyurdu.
Fakat AKP periyodu boyunca görmeye alışkın olduğumuz yetkilinin şikayet ettiği hususun yeniden yetkili tarafından uygulanmasına bir yenisi daha eklendi. Mehmet Şimşek’in kaldırılacak dediği internetten alınan ÖİV oranı 2018’de yüzde 5’ten yüzde 7,5’e çıkarıldı. Böylelikle internet alanından alınan ÖİV yüzde 50 zamlanmış oldu.
1999 ile 2003 ortasında 4,6 milyar TL ÖİV toplandığını belirtmiştik. 2003 sonrasında hem cep telefonu hem de internet kullanımının artmasıyla başlangıçta ÖİV oranı düşmesine karşın ÖİV hasılatı da git gide arttı. Hazine ve Maliye Bakanlığı datalarına nazaran 2004 yılıyla 2018 yılları ortasında halkın cebinden özel bağlantı vergisi ismi altında toplam 60,6 milyar TL tahsil edildi.
20 sene evvel süreksiz olarak getirildiği tez edilen ÖİV, namı öbür “deprem vergisi” ismi altında yalnızca bu yılın birinci 7 ayında toplanan fiyat ise 2 milyar 135 milyon lira. 2019 yılı boyunca bu vergi ile hazineye 3 milyar 766 milyon lira toplanması planlanıyor.
Evvel süreksiz olan, sonra kalıcı hale getirilen zelzele vergisi kapsamında 60 milyar liradan fazla para toplandı. O paralara ne olduğu hala bilinmiyor...