images35osmanlipadisahtugrasi5ad6d3cdba3c3
TUĞRA HAKKINDA
Tuğra Osmanlı sultanlarının gozalıcı kaligrafik nişan veya arması, bir ceşit imzasıdır Sultanın ve babasının adını ve coğunda el muzaffer daima dua ibaresini icerir Orneğin Kanuni Sultan Suleyman’ın tuğrasında “Suleyman şah bin Selim şah han elmuzaffer daima yazmaktadır “bin “oğlu demektir Tuğra bizatihi sultan tarafından yazılmayıp nişancı veya tuğrakeş veya tuğranuvis denilen gorevlilerce yazılırdı Sultanın muhurlerine de kazılmıştır En eski Osmanlı tuğrası ikinci Osmanlı sultanı Orhan Gaziye aittir Birinci sultan Osman Gaziye ait bir tuğraya gunumuze dek hicbir yerde rastlanmamıştır Bu nedenle 36 Osmanlı padişahı ama 35 Osmanlı padişah tuğrası vardır Tuğralar, Osmanlı devletinin kuruluşundan yıkılmasına kadar cok ceşitli yerlerde kullanılmış, hat sanatında bir kol olmuş ve resmi gorevini tamamladıktan sonra tarihe mal olmuştur (1) Halen hat sanatını icra edenlerce sanatsal amaclı olarak yaşatılmaktadır
Onceleri fermanlar gibi pek cok resmi evrak uzerine resmiyet kazandırmak icin cekilen tuğra daha sonraları hukumdarlık (hanedan) sembolu olarak paralar, bayraklar, pullar, resmi abideler, resmi binalar, camiler ve saraylarda da kullanılmıştır
Tuğra tek başına Osmanlı kultur, sanat ve egemenliğini temsil eder Turklere ozgudur Turklerin bin yıllık Orta Doğu egemenliğinin muhrudur Ozellikle Turkiye dışındaki yabancılar arasında, Osmanlı denince tuğra akla gelir Tuğranın şekli kendine mahsustur Ne herhangi bir şey tuğraya benzer, ne de tuğra herhangi bir şeye Her tuğrada bir yandan alışılmış tuğra şeklini korumak, diğer yandan her sultanın kunyesini bu şekille barıştırmak Zor sanat Orhan Gazi’den Sultan Vahideddin’e kadar tekrarlanan ve değişen parcalarla tuğraların evrimini izlemek cok ilgi cekicidir Tuğra bir guc ve egemenlik simgesi olduğu icin belgelerin başında yer alır, sonunda değil(2)
Tuğra kelimesi Osmanlıdan onceye dayansa da ve yine tuğra benzerleri daha eski Turk devletlerinin belgelerinde kullanılsa da Osmanlı tuğralarının kendilerinden oncekilerle isim benzerliği dışında ortak yanı pek yoktur İlk Osmanlı tuğrasının sahibi Orhan Gazinin tuğrasında yazılı Orhan ve Osman kelimelerinin yazılış şekli kendinden sonra gelen tuğraların iskeletini oluşturmuştur
Tuğralar bir arma olarak olgunlaşmış halini aldıktan sonra hattatlar sanatsal boyuta gecerek hep daha guzelini yazmaya calışmışlardır Sanatsal tuğra tabloları halinde padişah tuğraları dışında yakın zamanlarda Kur’anı Kerim’den ayetler, hadisler, dualar, şahıs isimleri vb de yazılmıştır
Bir padişahın tuğrası kabul gordukten sonra saltanatı boyunca iceriği değişmezdi Ancak farklı ellerden farklı cıkan tuğralar da elbet olurdu Bir Osmanlı belgesinin tarih tesbitinde, varsa uzerindeki tuğranın sahibinin bilinmesi cok yardımcı olur Hatta tuğradaki nuanslar tarih aralığını daha da kısaltır
Tuğraların okunabilmesi tum Osmanlı tuğralarının bir araya getirilmesi ile mumkun olmuştur Bu meyanda Sayın Suha Umur’un calışmaları takdire şayandır, eseri bize yol gostermiştir, kendisini en iyi dileklerimle zikrediyorum
TUĞRANIN BOLUMLERİ
1 Sere (Kursu): Tuğranın en altında bulunan ve asıl metnin yazılı bulunduğu kısımdır
2 Beyze’ler (Arapca: yumurta): Tuğranın sol tarafında bulunan ic ice iki kavisli kısımdır
3 Tuğ’lar: Tuğranın ustune doğru uzanan “elif harfi şeklindeki uzantılardır Her zaman elif değillerdir Bazen harf de değillerdir Yanlarında yer alan flama şeklindeki kavislere “zulfe denir
4 Kollar (hancere): Beyzelerin devamı olarak sağa doğru paralel uzanan kollardır
Bazı tuğralarda sağ ust boşlukta ilgili padişahın “mahlası da gorulur
images35osmanlipadisahtugrasi5ad6d3cec3fe9
Anonim olarak uc tuğ Osmanlı İmparatorluğu’nun uc kıtaya hakimiyetini,
kucuk beyze Karadenize hakimiyetini buyuk beyze
Akdenize hakimiyetini temsil eder
En unlu tuğra Kanuni Sultan Suleyman'ın Tuğrasıdır
Olgunlaşmış bir tuğrada iki beyze ve uc tuğ yer alır İcerik metni bunları karşılamazsa bazı tuğralarda esas metinle ilgili olmayan şekiller de yer alır ki, bunlar klasikleşmiş tuğra şeklini korumak ve kendinden onceki tuğraya benzetebilmek icin eklenmişlerdir Bir anlam ifade etmezler (1)
TUĞRA HAKKINDA
Tuğra Osmanlı sultanlarının gozalıcı kaligrafik nişan veya arması, bir ceşit imzasıdır Sultanın ve babasının adını ve coğunda el muzaffer daima dua ibaresini icerir Orneğin Kanuni Sultan Suleyman’ın tuğrasında “Suleyman şah bin Selim şah han elmuzaffer daima yazmaktadır “bin “oğlu demektir Tuğra bizatihi sultan tarafından yazılmayıp nişancı veya tuğrakeş veya tuğranuvis denilen gorevlilerce yazılırdı Sultanın muhurlerine de kazılmıştır En eski Osmanlı tuğrası ikinci Osmanlı sultanı Orhan Gaziye aittir Birinci sultan Osman Gaziye ait bir tuğraya gunumuze dek hicbir yerde rastlanmamıştır Bu nedenle 36 Osmanlı padişahı ama 35 Osmanlı padişah tuğrası vardır Tuğralar, Osmanlı devletinin kuruluşundan yıkılmasına kadar cok ceşitli yerlerde kullanılmış, hat sanatında bir kol olmuş ve resmi gorevini tamamladıktan sonra tarihe mal olmuştur (1) Halen hat sanatını icra edenlerce sanatsal amaclı olarak yaşatılmaktadır
Onceleri fermanlar gibi pek cok resmi evrak uzerine resmiyet kazandırmak icin cekilen tuğra daha sonraları hukumdarlık (hanedan) sembolu olarak paralar, bayraklar, pullar, resmi abideler, resmi binalar, camiler ve saraylarda da kullanılmıştır
Tuğra tek başına Osmanlı kultur, sanat ve egemenliğini temsil eder Turklere ozgudur Turklerin bin yıllık Orta Doğu egemenliğinin muhrudur Ozellikle Turkiye dışındaki yabancılar arasında, Osmanlı denince tuğra akla gelir Tuğranın şekli kendine mahsustur Ne herhangi bir şey tuğraya benzer, ne de tuğra herhangi bir şeye Her tuğrada bir yandan alışılmış tuğra şeklini korumak, diğer yandan her sultanın kunyesini bu şekille barıştırmak Zor sanat Orhan Gazi’den Sultan Vahideddin’e kadar tekrarlanan ve değişen parcalarla tuğraların evrimini izlemek cok ilgi cekicidir Tuğra bir guc ve egemenlik simgesi olduğu icin belgelerin başında yer alır, sonunda değil(2)
Tuğra kelimesi Osmanlıdan onceye dayansa da ve yine tuğra benzerleri daha eski Turk devletlerinin belgelerinde kullanılsa da Osmanlı tuğralarının kendilerinden oncekilerle isim benzerliği dışında ortak yanı pek yoktur İlk Osmanlı tuğrasının sahibi Orhan Gazinin tuğrasında yazılı Orhan ve Osman kelimelerinin yazılış şekli kendinden sonra gelen tuğraların iskeletini oluşturmuştur
Tuğralar bir arma olarak olgunlaşmış halini aldıktan sonra hattatlar sanatsal boyuta gecerek hep daha guzelini yazmaya calışmışlardır Sanatsal tuğra tabloları halinde padişah tuğraları dışında yakın zamanlarda Kur’anı Kerim’den ayetler, hadisler, dualar, şahıs isimleri vb de yazılmıştır
Bir padişahın tuğrası kabul gordukten sonra saltanatı boyunca iceriği değişmezdi Ancak farklı ellerden farklı cıkan tuğralar da elbet olurdu Bir Osmanlı belgesinin tarih tesbitinde, varsa uzerindeki tuğranın sahibinin bilinmesi cok yardımcı olur Hatta tuğradaki nuanslar tarih aralığını daha da kısaltır
Tuğraların okunabilmesi tum Osmanlı tuğralarının bir araya getirilmesi ile mumkun olmuştur Bu meyanda Sayın Suha Umur’un calışmaları takdire şayandır, eseri bize yol gostermiştir, kendisini en iyi dileklerimle zikrediyorum
TUĞRANIN BOLUMLERİ
1 Sere (Kursu): Tuğranın en altında bulunan ve asıl metnin yazılı bulunduğu kısımdır
2 Beyze’ler (Arapca: yumurta): Tuğranın sol tarafında bulunan ic ice iki kavisli kısımdır
3 Tuğ’lar: Tuğranın ustune doğru uzanan “elif harfi şeklindeki uzantılardır Her zaman elif değillerdir Bazen harf de değillerdir Yanlarında yer alan flama şeklindeki kavislere “zulfe denir
4 Kollar (hancere): Beyzelerin devamı olarak sağa doğru paralel uzanan kollardır
Bazı tuğralarda sağ ust boşlukta ilgili padişahın “mahlası da gorulur
images35osmanlipadisahtugrasi5ad6d3cec3fe9
Anonim olarak uc tuğ Osmanlı İmparatorluğu’nun uc kıtaya hakimiyetini,
kucuk beyze Karadenize hakimiyetini buyuk beyze
Akdenize hakimiyetini temsil eder
En unlu tuğra Kanuni Sultan Suleyman'ın Tuğrasıdır
Olgunlaşmış bir tuğrada iki beyze ve uc tuğ yer alır İcerik metni bunları karşılamazsa bazı tuğralarda esas metinle ilgili olmayan şekiller de yer alır ki, bunlar klasikleşmiş tuğra şeklini korumak ve kendinden onceki tuğraya benzetebilmek icin eklenmişlerdir Bir anlam ifade etmezler (1)