ACIL MUAYENE VE TEDAVI İÇİN İPUÇLARI
Hastane öncesi acele bakım veriyorsunuz, yani 112 ambulanslarından birinde ya da özel ambulans şirketlerinin ambulansında çalışıyorsunuz; ya da herhangi bir acele serviste görevlendirildiniz! Sizden beklenen en kısa zamanda hasta hakkında bilgi biriktirmek, ayırıcı tanıya ulaşmak ve hemen hastanın tedavisini başlatmaktır Peki, karşınıza acil bir hasta geldiğinde bu bilgilere en kısa zamanda nasıl ulaşabilirsiniz?
Eğitim programlarında, hasta değerlendirmesini öğretmelerinin iki nedeni vardır: birincisi, edindiğimiz çok iyi becerilerimizi (CPR, immobilizasyon, defibrilasyon, intravenöz akıcı başlama gibi) hastayla karşılaştığımızda, hastayı iyi değerlendirememe nedeniyle ne zaman ve nasıl kullanacağımızı bilemezsek bu becerilerin bir değeri kalmayacağından; ikincisi ise, ivedi bakım eğitiminin kayda değer bir kısmını kapsaması sebebiyle hasta hakkında bilgi toplarken en küçük bir ayrıntıyı atlamamak için kullanılan tekniği geliştirme sanatı olduğundan Gerçekte, hasta değerleme yönteminin incelikleri zaman içinde, eğitim döneminden fazla sonradan öğreniliyor Bu incelikleri daha kısa zamanda öğrenmek için, el becerilerimizi kalıplaşmış bir şekilde uygulamak yerine “neden sorusunu sormalıyız Bu soruları sorarken, işimizi kolaylaştıracak ipuçlarından yararlanmamız öğrenme sürecini kısaltacaktır Aşağıda bu konuyla ilgili ipuçları bulacaksınız, bu ipuçlarının işinizi kolaylaştıracağını umuyorum Hastayı değerlendirirken ilk kez, hastanın bilinci açık mı kapalı mı, sorunu medikal mi travmatik mi, bunu saptayalım Bilincini AVPU kısaltmasına tarafından saptayabiliriz Bilinci kapalı ise hemen başa pozisyon vererek benzi atmış yolunun açıklığının devamlılığını sağlarız Sonra aşağıdaki tabloya göre bir plan yaparak hastayı tetkik edebilirsiniz Travmalı hastanın önce dış kanamasının olup olmadığı araştırılır, daha sonra yeniden başlayarak üçgenin taban olmayan kenarı tırnağına değin hastanın yumuşak dokusu (ezik, morluk, sıyrık, kesik, delinme yarası açısından) ve kemik yapısı (kırık, biçimsizlik açısından) çabuk bir şekilde muayene edilir Baş, göğüs, karın bilhassa daha dikkatli muayene edilir (iç kanama olasılığı açısından) Fiziksel tetkik konusunda daha ayrıntılı data edinmek üzere ekteki kaynaklardan yararlanabilirsiniz Tablonun yanı sıra muayenede kısa zamanda geniş bilgi sahibi edinmek üzere kullanabileceğiniz kısaltmalardan birkaçını ve nerede kullanılabileceklerini aktarmaya çalıştım
TIBBİ SORUNLARDA (YARALANMA DEĞIL)
TRAVMADA ( YARALANMALARDA)
BİLİNÇLİ HASTADA
·Hemen konuşmaya başlayarak iletişim kurun, tetkik ve acele bakım sürecinde sözel iletişimi sürdürün Konuşurken hastanın soluk yolunun durumunu ve solunumunun yeterliliğini değerlendirin
·Vital bulgularını( nabız, solunum, tansiyon), cildin ısısınırengininemini, bilinç düzeyini değerlendirin
·Irtibat kurarak aldığınız bilgi ve şikayetler doğrultusunda hastayı tetkik edin (örnek: karın ağrısı şikayeti varsa, ayrıntılı karın muayenesi, PQRST, vd sorular gibi)
·Yaralanma şeklini (mekanizmasını) araştırın
·Hasta ile konuşmaya başlayın, bu esnada solunumun yeterliliğini değerlendirin Kanama olasılığı için seri kanama kontrolü (muayenesi) yapın Hayati risk yaratıcı herhangi bir durum söz konusu olduğunda konuşmaya ve acil bakıma ara verip, hastanın durumunu düzeltin
·Vital bulguları değerlendirin
·Tam bir maddi tetkik (kas ve kemik muayenesi) yapın
·Vital bulguları bitmiş değerlendirin
BİLİNÇSİZ HASTADA
·Hastanın solgun yolunun açıklığına bakın ve açıklığını sağlayın ve sürdürün(bunun için başı hiperekstansiyona getirin) Solunumunnabzın durumunu (hızıderinliğidolgunluğudüzeni) değerlendirin Fazla kanama ya da şok olasılığını araştırın, sorun varsa acil bakım verin Bilinç düzeyini saptayın Ayrım edilen yaşamsal tehdit oluşturan durumlarda zorunlu müdahaleyi yapın
·Vital bulguları değerlendirin
·Hastayı muayene edin, bu esnada, çevrede hasta hakkında data verebilecek kişilerden veri alın
·Yaralanma şeklini araştırın
·Hastayı “bitik yolu, solunum, karotid nabız, aşırı kanama ya da şok bulguları açısından değerlendirin Vücuduna genelde göz gezdirerek görünür hayati risk oluşturabilecek sorun var mı saptayın, varsa ivedi bakım ile tehlikeye aleyhinde tedbir alın Hasta çok kötü durumdaysa, en kısa zamanda ambulansa yükleyerek hastaneye götürün Kuşkusuz yukarıda bahsedilen işlemlerden sonra !
·Vital bulguları değerlendirin
·Tam bir fiziksel tetkik yapın, bu esnada çevredeki kişilerden hasta hakkında bilgi alın
·Vital bulguları her yerde değerlendirin
“soluk yolu nun devamlılığı için: travmalı hastalarda baş hiperekstansiyona getirilmez, varsa boyunluk takılır yahut daha alçak çene pozisyonu verilir Baş hareket ettirilmez, düz yatırılır; çene, baş parmak ve sinyâl parmaklarının yardımıyla hafif yukarı ve öne içten harekete ettirilir Hastanın durumuna kadar airway ya da endotrakeal tüp yerleştirilir
Hastanın bilinç durumunu vermek üzere kullanılan kısaltma: AVPU
A: Alert Açıkgöz, bilinci açık (yere, kişiye, zamana oryantasyonu da denetleme edilir)
V: Verbal – Hasta sözel uyarıya(komutlara) yanıt veriyor
P: Painful – Hasta ağrılı uyarana cevap veriyor
U: Unresponsive – Hastanın bilinci kapalı, hiçbir şekilde yanıt vermiyor *
Hastane öncesi acele bakım veriyorsunuz, yani 112 ambulanslarından birinde ya da özel ambulans şirketlerinin ambulansında çalışıyorsunuz; ya da herhangi bir acele serviste görevlendirildiniz! Sizden beklenen en kısa zamanda hasta hakkında bilgi biriktirmek, ayırıcı tanıya ulaşmak ve hemen hastanın tedavisini başlatmaktır Peki, karşınıza acil bir hasta geldiğinde bu bilgilere en kısa zamanda nasıl ulaşabilirsiniz?
Eğitim programlarında, hasta değerlendirmesini öğretmelerinin iki nedeni vardır: birincisi, edindiğimiz çok iyi becerilerimizi (CPR, immobilizasyon, defibrilasyon, intravenöz akıcı başlama gibi) hastayla karşılaştığımızda, hastayı iyi değerlendirememe nedeniyle ne zaman ve nasıl kullanacağımızı bilemezsek bu becerilerin bir değeri kalmayacağından; ikincisi ise, ivedi bakım eğitiminin kayda değer bir kısmını kapsaması sebebiyle hasta hakkında bilgi toplarken en küçük bir ayrıntıyı atlamamak için kullanılan tekniği geliştirme sanatı olduğundan Gerçekte, hasta değerleme yönteminin incelikleri zaman içinde, eğitim döneminden fazla sonradan öğreniliyor Bu incelikleri daha kısa zamanda öğrenmek için, el becerilerimizi kalıplaşmış bir şekilde uygulamak yerine “neden sorusunu sormalıyız Bu soruları sorarken, işimizi kolaylaştıracak ipuçlarından yararlanmamız öğrenme sürecini kısaltacaktır Aşağıda bu konuyla ilgili ipuçları bulacaksınız, bu ipuçlarının işinizi kolaylaştıracağını umuyorum Hastayı değerlendirirken ilk kez, hastanın bilinci açık mı kapalı mı, sorunu medikal mi travmatik mi, bunu saptayalım Bilincini AVPU kısaltmasına tarafından saptayabiliriz Bilinci kapalı ise hemen başa pozisyon vererek benzi atmış yolunun açıklığının devamlılığını sağlarız Sonra aşağıdaki tabloya göre bir plan yaparak hastayı tetkik edebilirsiniz Travmalı hastanın önce dış kanamasının olup olmadığı araştırılır, daha sonra yeniden başlayarak üçgenin taban olmayan kenarı tırnağına değin hastanın yumuşak dokusu (ezik, morluk, sıyrık, kesik, delinme yarası açısından) ve kemik yapısı (kırık, biçimsizlik açısından) çabuk bir şekilde muayene edilir Baş, göğüs, karın bilhassa daha dikkatli muayene edilir (iç kanama olasılığı açısından) Fiziksel tetkik konusunda daha ayrıntılı data edinmek üzere ekteki kaynaklardan yararlanabilirsiniz Tablonun yanı sıra muayenede kısa zamanda geniş bilgi sahibi edinmek üzere kullanabileceğiniz kısaltmalardan birkaçını ve nerede kullanılabileceklerini aktarmaya çalıştım
TIBBİ SORUNLARDA (YARALANMA DEĞIL)
TRAVMADA ( YARALANMALARDA)
BİLİNÇLİ HASTADA
·Hemen konuşmaya başlayarak iletişim kurun, tetkik ve acele bakım sürecinde sözel iletişimi sürdürün Konuşurken hastanın soluk yolunun durumunu ve solunumunun yeterliliğini değerlendirin
·Vital bulgularını( nabız, solunum, tansiyon), cildin ısısınırengininemini, bilinç düzeyini değerlendirin
·Irtibat kurarak aldığınız bilgi ve şikayetler doğrultusunda hastayı tetkik edin (örnek: karın ağrısı şikayeti varsa, ayrıntılı karın muayenesi, PQRST, vd sorular gibi)
·Yaralanma şeklini (mekanizmasını) araştırın
·Hasta ile konuşmaya başlayın, bu esnada solunumun yeterliliğini değerlendirin Kanama olasılığı için seri kanama kontrolü (muayenesi) yapın Hayati risk yaratıcı herhangi bir durum söz konusu olduğunda konuşmaya ve acil bakıma ara verip, hastanın durumunu düzeltin
·Vital bulguları değerlendirin
·Tam bir maddi tetkik (kas ve kemik muayenesi) yapın
·Vital bulguları bitmiş değerlendirin
BİLİNÇSİZ HASTADA
·Hastanın solgun yolunun açıklığına bakın ve açıklığını sağlayın ve sürdürün(bunun için başı hiperekstansiyona getirin) Solunumunnabzın durumunu (hızıderinliğidolgunluğudüzeni) değerlendirin Fazla kanama ya da şok olasılığını araştırın, sorun varsa acil bakım verin Bilinç düzeyini saptayın Ayrım edilen yaşamsal tehdit oluşturan durumlarda zorunlu müdahaleyi yapın
·Vital bulguları değerlendirin
·Hastayı muayene edin, bu esnada, çevrede hasta hakkında data verebilecek kişilerden veri alın
·Yaralanma şeklini araştırın
·Hastayı “bitik yolu, solunum, karotid nabız, aşırı kanama ya da şok bulguları açısından değerlendirin Vücuduna genelde göz gezdirerek görünür hayati risk oluşturabilecek sorun var mı saptayın, varsa ivedi bakım ile tehlikeye aleyhinde tedbir alın Hasta çok kötü durumdaysa, en kısa zamanda ambulansa yükleyerek hastaneye götürün Kuşkusuz yukarıda bahsedilen işlemlerden sonra !
·Vital bulguları değerlendirin
·Tam bir fiziksel tetkik yapın, bu esnada çevredeki kişilerden hasta hakkında bilgi alın
·Vital bulguları her yerde değerlendirin
“soluk yolu nun devamlılığı için: travmalı hastalarda baş hiperekstansiyona getirilmez, varsa boyunluk takılır yahut daha alçak çene pozisyonu verilir Baş hareket ettirilmez, düz yatırılır; çene, baş parmak ve sinyâl parmaklarının yardımıyla hafif yukarı ve öne içten harekete ettirilir Hastanın durumuna kadar airway ya da endotrakeal tüp yerleştirilir
Hastanın bilinç durumunu vermek üzere kullanılan kısaltma: AVPU
A: Alert Açıkgöz, bilinci açık (yere, kişiye, zamana oryantasyonu da denetleme edilir)
V: Verbal – Hasta sözel uyarıya(komutlara) yanıt veriyor
P: Painful – Hasta ağrılı uyarana cevap veriyor
U: Unresponsive – Hastanın bilinci kapalı, hiçbir şekilde yanıt vermiyor *