Başlıca Baharatlar
Baharat Grupları ve Yetiştirildikleri Yerler
Baharatlar 7 ana grupta incelenir: 1 Koklerinden faydalanılanlar : Kara turp, kırmızı turp gibi 2 Govdelerinden faydalanılanlar : Zencefil, tarcın gibi 3 Yapraklarından faydalanılanlar : Nane, kekik, merzenguş, maydanoz, defne gibi 4 Soğan yapısında olanlar : Mutfak soğanı, sarmısak gibi 5 Ciceklerinden faydalanılanlar : Karanfil gibi 6 Meyvelerinden faydalanılanlar : Kimyon, anason, karabiber, kırmızı biber, vanilya gibi 7 Tohumlarından faydalanılanlar : Hardal, kucuk Hindistan cevizi gibi
Anason:Haziranağustos aylarında, beyaz renkli cicekler acan, 5060 cm yuksekliğinde, bir senelik bitkidir Govdesi dik, silindir biciminde, ici boş, cok dallı, tuylu ve ustu cizgilidir Alt yaprakları uzun saplı, oval veya kalb bicimindedir Cicekler bileşik şemsiyelerde toplanmışlardır Meyveleri armut şeklinde kucuk, uzeri tuylu, yeşilimsi sarı renklidir Başta Ege bolgesi olmak uzere butun Anadolu’da bahcelerde yetiştirilir Kultur anasonunun vatanının Anadolu olduğu tahmin edilmektedir Meyvalarında nişasta, musilaj, sabit ve ucucu yağ bulunmaktadır Ucucu yağ miktarları bitkinin cinsine ve yetiştiği yerin şartlarına bağlıdır Ucucu yağın % 8090’ı anetoldur Anetol, zehir etkili fakat bu etkisi cok olmayan bir maddedir Meyvelerinden su buharı distilasyonu ile elde edilen anason yağı, hemen hemen renksiz ve karakteristik kokuludur Anason tıpta midevi, bağırsak gazlarının teşekkulunu onleyici, hazmı kolaylaştırıcı ve goğus yumuşatıcı olarak kullanılır Ayrıca nefes darlığı, oksuruk ve kalb carpıntısı rahatsızlıklarında da etkilidir Anason yuksek dozda alındığında baş ağrısı, uyuşukluk, gorme zorluğu yapar Daimi kullananlarda anisizm hastalığına sebeb olur Bilhassa cocuklara uyku vermede, midede teşekkul eden gazları gidermede cok faydalıdır Bebekler icin bir cay kaşığı tohum bir bardak suya olmak uzere cay olarak hazırlanır Yemeklerden once veya sute katılarak bir kac cay kaşığı verilir Buyukler % 12’lik cayını gunde 23 bardak alabilir Kullanılan kısmı, meyvaları ve yapraklarıdır Meyveleri tamamen olgunlaştıktan sonra toplanır ve golgede kurutulur
Corekotu: Hazirantemmuz ayları arasında yeşille karışık acık mavi renkli cicekler acan, 2040 cm boyunda bir senelik, otsu bir bitkidir Yol kenarları ve bilhassa ekin tarlaları icinde bulunur Govde dik ve kısa tuyludur Yaprakların alttakileri saplı, usttekileri sapsızdır Cicekler uzun saplı ve tek tektir Tac yaprakları iki loplu ve bal ozu bezleri taşıyan 8 tane kucuk parca halindedir Meyveleri cok tohumlu olup, tohumlar siyah renkli ve oval şekillidir Guney Avrupa, Balkan memleketleri, Kuzey Afrika, Turkiye ve Hindistan’da yetiştirilmektedir Bitkinin kullanılan kısımları tohumlarıdır Tohumları tamamen olgunlaştıktan sonra toplanır ve guneşte kurutulur Corekotu tohumlarında ucucu ve sabit yağ, tanen, şekerler, glikozit bunyeli bir saponin ve alkaloitler bulunmuştur Tohumları gaz sokturucu, uyarıcı ve idrar sokturucu olarak kullanılmaktadır Guzel kokusu sebebiyle mushil ilaclarının icine ilave edilen iyi bir lezzet ve koku değiştiricidir Corekotunun Anadolu’da bulunan ve aynı şekilde kullanılan diğer turleri şunlardır:
Şam corekotu (Nigella damascena): Yaprakları parcalıdır Cicekleri tek ve ust yapraklar tarafından ortulmuş durumdadır Parlak mavi ciceklidir
Kır corek otu (Nigella arvensis): 1030 cm yuksekliğinde mavi ciceklidir Yaprakları sivri parcalıdır Tohumları kurt duşurucu olarak da kullanılır
Defne: 618 m yuksekliğinde, yuvarlak tepeli ve sık dallı bir ağac veya ağactır Almaşık sapın iki yanında karşılıklı değil de aralıklı olarak bir sağda, bir solda bitmiş yapraklar şeklinde dizilmiş, 7510 cm uzunluğundaki yapraklar oval bicimli, donuk renkli derimsi ve sert kenarları da genellikle dalgalıdır Bitkinin sarımsı veya yeşilimsi beyaz renkte kucuk cicekleri, olgunlaştığında rengi koyu mora donen tek tohumlu, etli meyveleri vardır Bitkinin kullanılan kısmı yaprak ve meyveleridir Yaprakları ucucu yağ yonunden zengindir Baharat olarak kullanılır Defne meyvelerinde de ucucu yağ ve diğer yağlar, acı maddeler bulunur Meyveleri midevi ve sinir ağrılarına karşı kullanılır Meyve yapraklarından elde edilen yağ cildi tahriş edici merhemlerin icine konur Aynı maksat icin veteriner hekimlikte de, bundan başka sabun ve şampuanlara koku vermek icin de kullanılır
Baharat Grupları ve Yetiştirildikleri Yerler
Baharatlar 7 ana grupta incelenir: 1 Koklerinden faydalanılanlar : Kara turp, kırmızı turp gibi 2 Govdelerinden faydalanılanlar : Zencefil, tarcın gibi 3 Yapraklarından faydalanılanlar : Nane, kekik, merzenguş, maydanoz, defne gibi 4 Soğan yapısında olanlar : Mutfak soğanı, sarmısak gibi 5 Ciceklerinden faydalanılanlar : Karanfil gibi 6 Meyvelerinden faydalanılanlar : Kimyon, anason, karabiber, kırmızı biber, vanilya gibi 7 Tohumlarından faydalanılanlar : Hardal, kucuk Hindistan cevizi gibi
Anason:Haziranağustos aylarında, beyaz renkli cicekler acan, 5060 cm yuksekliğinde, bir senelik bitkidir Govdesi dik, silindir biciminde, ici boş, cok dallı, tuylu ve ustu cizgilidir Alt yaprakları uzun saplı, oval veya kalb bicimindedir Cicekler bileşik şemsiyelerde toplanmışlardır Meyveleri armut şeklinde kucuk, uzeri tuylu, yeşilimsi sarı renklidir Başta Ege bolgesi olmak uzere butun Anadolu’da bahcelerde yetiştirilir Kultur anasonunun vatanının Anadolu olduğu tahmin edilmektedir Meyvalarında nişasta, musilaj, sabit ve ucucu yağ bulunmaktadır Ucucu yağ miktarları bitkinin cinsine ve yetiştiği yerin şartlarına bağlıdır Ucucu yağın % 8090’ı anetoldur Anetol, zehir etkili fakat bu etkisi cok olmayan bir maddedir Meyvelerinden su buharı distilasyonu ile elde edilen anason yağı, hemen hemen renksiz ve karakteristik kokuludur Anason tıpta midevi, bağırsak gazlarının teşekkulunu onleyici, hazmı kolaylaştırıcı ve goğus yumuşatıcı olarak kullanılır Ayrıca nefes darlığı, oksuruk ve kalb carpıntısı rahatsızlıklarında da etkilidir Anason yuksek dozda alındığında baş ağrısı, uyuşukluk, gorme zorluğu yapar Daimi kullananlarda anisizm hastalığına sebeb olur Bilhassa cocuklara uyku vermede, midede teşekkul eden gazları gidermede cok faydalıdır Bebekler icin bir cay kaşığı tohum bir bardak suya olmak uzere cay olarak hazırlanır Yemeklerden once veya sute katılarak bir kac cay kaşığı verilir Buyukler % 12’lik cayını gunde 23 bardak alabilir Kullanılan kısmı, meyvaları ve yapraklarıdır Meyveleri tamamen olgunlaştıktan sonra toplanır ve golgede kurutulur
Corekotu: Hazirantemmuz ayları arasında yeşille karışık acık mavi renkli cicekler acan, 2040 cm boyunda bir senelik, otsu bir bitkidir Yol kenarları ve bilhassa ekin tarlaları icinde bulunur Govde dik ve kısa tuyludur Yaprakların alttakileri saplı, usttekileri sapsızdır Cicekler uzun saplı ve tek tektir Tac yaprakları iki loplu ve bal ozu bezleri taşıyan 8 tane kucuk parca halindedir Meyveleri cok tohumlu olup, tohumlar siyah renkli ve oval şekillidir Guney Avrupa, Balkan memleketleri, Kuzey Afrika, Turkiye ve Hindistan’da yetiştirilmektedir Bitkinin kullanılan kısımları tohumlarıdır Tohumları tamamen olgunlaştıktan sonra toplanır ve guneşte kurutulur Corekotu tohumlarında ucucu ve sabit yağ, tanen, şekerler, glikozit bunyeli bir saponin ve alkaloitler bulunmuştur Tohumları gaz sokturucu, uyarıcı ve idrar sokturucu olarak kullanılmaktadır Guzel kokusu sebebiyle mushil ilaclarının icine ilave edilen iyi bir lezzet ve koku değiştiricidir Corekotunun Anadolu’da bulunan ve aynı şekilde kullanılan diğer turleri şunlardır:
Şam corekotu (Nigella damascena): Yaprakları parcalıdır Cicekleri tek ve ust yapraklar tarafından ortulmuş durumdadır Parlak mavi ciceklidir
Kır corek otu (Nigella arvensis): 1030 cm yuksekliğinde mavi ciceklidir Yaprakları sivri parcalıdır Tohumları kurt duşurucu olarak da kullanılır
Defne: 618 m yuksekliğinde, yuvarlak tepeli ve sık dallı bir ağac veya ağactır Almaşık sapın iki yanında karşılıklı değil de aralıklı olarak bir sağda, bir solda bitmiş yapraklar şeklinde dizilmiş, 7510 cm uzunluğundaki yapraklar oval bicimli, donuk renkli derimsi ve sert kenarları da genellikle dalgalıdır Bitkinin sarımsı veya yeşilimsi beyaz renkte kucuk cicekleri, olgunlaştığında rengi koyu mora donen tek tohumlu, etli meyveleri vardır Bitkinin kullanılan kısmı yaprak ve meyveleridir Yaprakları ucucu yağ yonunden zengindir Baharat olarak kullanılır Defne meyvelerinde de ucucu yağ ve diğer yağlar, acı maddeler bulunur Meyveleri midevi ve sinir ağrılarına karşı kullanılır Meyve yapraklarından elde edilen yağ cildi tahriş edici merhemlerin icine konur Aynı maksat icin veteriner hekimlikte de, bundan başka sabun ve şampuanlara koku vermek icin de kullanılır