Tanım:
Her kadın zaman zaman adet duzeninde sapmalar, gecikmeler ya da ara kanamalar yaşayabilir Normal insan hayatında yaşanılan stresler, sıkıntılar, ani kilo değişiklikleri, spor, uzuntuler gibi pekcok faktor adet duzenini etkileyebilir ve adeta bir saat gibi işleyen bu mekanizmada sapmalara neden olabilir Adet duzenindeki sapmaların hicbir turlusu normal değildir ve araştırılması gerekir Cunku kadın ureme sistemindeki hemen hemen butun patolojilerin en sık verdiği belirti adet duzensizlikleridir Her adet duzensizliği anormal olmasına rağmen herzaman bir patolojiyi, kisti, myomu ya da en korkuncu kanseri işaret etmez Altta yatan anatomik bir patoloji olmadığı halde normal adet duzeninde meydana gelen anormal kanamalara disfonksiyonel uterin kanama (DUK) adı verilirBurada onemli olan nokta kanama bozukluğunu acıklayacak organik bir lezyonun bulunmamasıdır İlk kez 1927 yılında tanımlanan bu tabloya methropathia hemorrhagica ya da başka bir deyişle metropatik uterus adı verilmiştir, gunumuzde ise disfonksiyonel uterin kanamalar başlığı altında incelenmektedir
Klinik
Disfonksiyonel kanamalar adet kanamasının ritminin, miktarının ya da her ikisinin birden bozulması ile belirgindir Genelde beyinhipofizyumurtalık ucgenindeki hormonal dengenin bozulmasından kaynaklanır Beyinden salgılanan gonadotropin adı verilen hormonların salgılanma bozuklukları ya da uyumsuzlukları altta yatan ana nedendir Bu durum yumurtlama bzoukluklarına neden olarak ostrojen ve progesteron arasındaki dengenin de bzoulmasına yol acar Neticede disfonkisyonel uterin kanamalar, endometrial hiperplazi, over kistleri gibi hastalıklar ortaya cıkabilir
Klinik olarak kanamanın patternine gore isimlendirilirlerBuna gore
Amenore 3 ya da daha fazla adet donemi icin gereken surede hic adet gormemek
Oligomenore 35 gunden daha seyrek olan kanamalar
Polimenore 21 gunden daha sık olan kanamalar
Hipomenore Adet kanamasının miktarının az olması
Hipermenore Adet kanamasının miktarının fazla olması
Menoraji Adet kanamasının suresinin uzaması
Metroraji Ara kanamaların olması
Menometroraji Duzensiz aralıklarla fazla miktarda kanama olması
Ovulasyon kanaması Siklus ortasında gorulen hafif kanama
Spotting Lekelenme
DUK jinekolojik şikayetlerin yaklaşık %10′unu meydana getirirEn sık ergenlik başlangıcında ve menopoza yakın donemde gorulur
Duzensiz kanamalar yumurtlamanın olduğu (ovulatuar) ve olmadığı (anovulatuar) olarak kabaca 2 ye ayrılır DUK’ın yaklaşık %90′ı anovulatuardır Yani herhangi bir nedene bağlı olarak o adet siklusunda yumurtlama olmamıştır
Ovulatuar Kanamalar
Genelde ureme cağındaki kadınlarda gorulur Goreceli olarak FSH eksikliği nedeni ile yumurta gelişimi gecikir ve catlama gec oluşur Bunun sonucunda kişide oligomenore gorulur Eğer yumurta hucresinin FSH’a duyarlılığı artmış ise bu kez yumurta hucresi vaktinden once gelişir ve catlar neticede polimenore ortaya cıkarAdet ortasıda yumurtlama doneminde denk gelen kanama da bu sınıfta değerlendirilir
Anovulatuar Kanamalar
Gelişen yumurta hucresinin catlamaması sonucu buradan ostrojen hormonu salgılanmaya devam eder Bu etki ile rahim ic zarı olan endometrium kalınlaşmaya devam eder Yumurtlama olmadığı icin progesteron dolaşıma yeterli kadar salınamaz ve kalınlaşmaya başlayan endometrium bir sure sonra kırılır ve kanama ortaya cıkar Anovulatuar sikluslar ilk adet kanamasından sonraki ergenliğe geciş doneminde, polikistik over hastalığında, menopoz oncesi donemde, emzirme donemlerinde ve şişman hastalarda sık rastlanılan bir durumdur
Hormonal etkiler
Endometrium surekli yenilenen ve her ay değişim gosteren bir dokudur (BkzEndometrial hiperplazi) Bu doku ostrojen ve progesteron adlı hormonlara karşı cok hassastır Endometriumu etkileyecek organik bir patoloji olmadan ostrojen ve progesteronun duzensiz ve değişik duzeylerdeki etkileri duzensiz kanamalara yani disfonksiyonel uterin kanamaya neden olur Bu tur kanamalar oluş mekanizmasına gore 5 başlık altında toplanırlar:
1Ostrojen cekilme kanaması: Ostrojenle uyarılmış ve kalınlaşmakta olan endometriumda ostrojenin aniden ortadan cekilmesi ile meydana gelen endometrium dokulmesi ve gorulen kanamadır Bu kanama turunde progesteronun bir etkisi yoktur Dışarıdan verilen ostrojenin kesilmesi ya da ameliyat ile her iki yumurtalığın alındığı durumlarda gorulur Pratikte pek sık karşılaşılan bir tablo değildir
2Ostrojen kırılma kanaması: Ostrojenle surekli uyarılmakta olan endometriumda ostrojene olan cevap endometriumun her alanında aynı ve eşit değildir Ostrojen uyarısı devam ettikce fazla gelişmiş ve kalınlaşmış kısımlarda kanlanma ve dolayısı ile beslenme bozuklukları başlar ve bu kısımlar dokulerek kanamaya neden olur Anovulasyonda ortaya cıkan kanama bzoukluklarının mekanizması budur, dolayısı ile disfonksiyonel uterin kanamaların altında yatan en onemli mekanizma da ostrojn kırılma kanamasıdır
3Progesteron cekilme kanaması: Ostrojenle uyarılmış ve kalınlaşmış endometrium yumurtlamadan sonra progesteronun etkisi altına girer ve artık kalınlaşmaz Progesteron ortamdan cekildiğinde ise endometrium uzerindeki destek ortadan kalkar ve tum fonksiyonel endometrium dokulerek kanamaya neden olur Normal adet kanamaları ve doğum kontrol hapı kullanırken ilac bittikten sonra gorulen kanama bu turdedir
4Progesteron kırılma kanaması: Progesteron duzeyi endometrium kalınlığını korumaya yetmez ve kanamaya yol acar
5Atrofi kanaması: Ostrojen ve progesteronun ortamda yeterli miktarlarda bulunmamasına bağlı olan kanamalardır Menopoz sonrası donemde gorulurler
Tanı
Anormal vajinal kanama olan hastalarda altta yatan organik bir lezyonun bulunamaması ile tanı konurAyırıcı tanıda myomlar, endometrium iltihabı, spiral, dışarıdan verilen ilac ve hormonlar, gebelik, duşukler, dış gebelik, habis tumorler, kan hastalıkları, karaciğer hastalıkları duşunulmelidir
Tedavi
Tedavide amac kanamanın durdurulması ve yeniden tekrar etmesinin engellenmesidirBu amacla değişik hormon kombinasyonları kullanılır 35 yaş uzeri kanamalar durdurulamıyorsa cerrahi mudahale gerekebilir Bazen genc hastalarda da akut kanamayı durdurmak icin kurtaj gerekli olabilir
Her kadın zaman zaman adet duzeninde sapmalar, gecikmeler ya da ara kanamalar yaşayabilir Normal insan hayatında yaşanılan stresler, sıkıntılar, ani kilo değişiklikleri, spor, uzuntuler gibi pekcok faktor adet duzenini etkileyebilir ve adeta bir saat gibi işleyen bu mekanizmada sapmalara neden olabilir Adet duzenindeki sapmaların hicbir turlusu normal değildir ve araştırılması gerekir Cunku kadın ureme sistemindeki hemen hemen butun patolojilerin en sık verdiği belirti adet duzensizlikleridir Her adet duzensizliği anormal olmasına rağmen herzaman bir patolojiyi, kisti, myomu ya da en korkuncu kanseri işaret etmez Altta yatan anatomik bir patoloji olmadığı halde normal adet duzeninde meydana gelen anormal kanamalara disfonksiyonel uterin kanama (DUK) adı verilirBurada onemli olan nokta kanama bozukluğunu acıklayacak organik bir lezyonun bulunmamasıdır İlk kez 1927 yılında tanımlanan bu tabloya methropathia hemorrhagica ya da başka bir deyişle metropatik uterus adı verilmiştir, gunumuzde ise disfonksiyonel uterin kanamalar başlığı altında incelenmektedir
Klinik
Disfonksiyonel kanamalar adet kanamasının ritminin, miktarının ya da her ikisinin birden bozulması ile belirgindir Genelde beyinhipofizyumurtalık ucgenindeki hormonal dengenin bozulmasından kaynaklanır Beyinden salgılanan gonadotropin adı verilen hormonların salgılanma bozuklukları ya da uyumsuzlukları altta yatan ana nedendir Bu durum yumurtlama bzoukluklarına neden olarak ostrojen ve progesteron arasındaki dengenin de bzoulmasına yol acar Neticede disfonkisyonel uterin kanamalar, endometrial hiperplazi, over kistleri gibi hastalıklar ortaya cıkabilir
Klinik olarak kanamanın patternine gore isimlendirilirlerBuna gore
Amenore 3 ya da daha fazla adet donemi icin gereken surede hic adet gormemek
Oligomenore 35 gunden daha seyrek olan kanamalar
Polimenore 21 gunden daha sık olan kanamalar
Hipomenore Adet kanamasının miktarının az olması
Hipermenore Adet kanamasının miktarının fazla olması
Menoraji Adet kanamasının suresinin uzaması
Metroraji Ara kanamaların olması
Menometroraji Duzensiz aralıklarla fazla miktarda kanama olması
Ovulasyon kanaması Siklus ortasında gorulen hafif kanama
Spotting Lekelenme
DUK jinekolojik şikayetlerin yaklaşık %10′unu meydana getirirEn sık ergenlik başlangıcında ve menopoza yakın donemde gorulur
Duzensiz kanamalar yumurtlamanın olduğu (ovulatuar) ve olmadığı (anovulatuar) olarak kabaca 2 ye ayrılır DUK’ın yaklaşık %90′ı anovulatuardır Yani herhangi bir nedene bağlı olarak o adet siklusunda yumurtlama olmamıştır
Ovulatuar Kanamalar
Genelde ureme cağındaki kadınlarda gorulur Goreceli olarak FSH eksikliği nedeni ile yumurta gelişimi gecikir ve catlama gec oluşur Bunun sonucunda kişide oligomenore gorulur Eğer yumurta hucresinin FSH’a duyarlılığı artmış ise bu kez yumurta hucresi vaktinden once gelişir ve catlar neticede polimenore ortaya cıkarAdet ortasıda yumurtlama doneminde denk gelen kanama da bu sınıfta değerlendirilir
Anovulatuar Kanamalar
Gelişen yumurta hucresinin catlamaması sonucu buradan ostrojen hormonu salgılanmaya devam eder Bu etki ile rahim ic zarı olan endometrium kalınlaşmaya devam eder Yumurtlama olmadığı icin progesteron dolaşıma yeterli kadar salınamaz ve kalınlaşmaya başlayan endometrium bir sure sonra kırılır ve kanama ortaya cıkar Anovulatuar sikluslar ilk adet kanamasından sonraki ergenliğe geciş doneminde, polikistik over hastalığında, menopoz oncesi donemde, emzirme donemlerinde ve şişman hastalarda sık rastlanılan bir durumdur
Hormonal etkiler
Endometrium surekli yenilenen ve her ay değişim gosteren bir dokudur (BkzEndometrial hiperplazi) Bu doku ostrojen ve progesteron adlı hormonlara karşı cok hassastır Endometriumu etkileyecek organik bir patoloji olmadan ostrojen ve progesteronun duzensiz ve değişik duzeylerdeki etkileri duzensiz kanamalara yani disfonksiyonel uterin kanamaya neden olur Bu tur kanamalar oluş mekanizmasına gore 5 başlık altında toplanırlar:
1Ostrojen cekilme kanaması: Ostrojenle uyarılmış ve kalınlaşmakta olan endometriumda ostrojenin aniden ortadan cekilmesi ile meydana gelen endometrium dokulmesi ve gorulen kanamadır Bu kanama turunde progesteronun bir etkisi yoktur Dışarıdan verilen ostrojenin kesilmesi ya da ameliyat ile her iki yumurtalığın alındığı durumlarda gorulur Pratikte pek sık karşılaşılan bir tablo değildir
2Ostrojen kırılma kanaması: Ostrojenle surekli uyarılmakta olan endometriumda ostrojene olan cevap endometriumun her alanında aynı ve eşit değildir Ostrojen uyarısı devam ettikce fazla gelişmiş ve kalınlaşmış kısımlarda kanlanma ve dolayısı ile beslenme bozuklukları başlar ve bu kısımlar dokulerek kanamaya neden olur Anovulasyonda ortaya cıkan kanama bzoukluklarının mekanizması budur, dolayısı ile disfonksiyonel uterin kanamaların altında yatan en onemli mekanizma da ostrojn kırılma kanamasıdır
3Progesteron cekilme kanaması: Ostrojenle uyarılmış ve kalınlaşmış endometrium yumurtlamadan sonra progesteronun etkisi altına girer ve artık kalınlaşmaz Progesteron ortamdan cekildiğinde ise endometrium uzerindeki destek ortadan kalkar ve tum fonksiyonel endometrium dokulerek kanamaya neden olur Normal adet kanamaları ve doğum kontrol hapı kullanırken ilac bittikten sonra gorulen kanama bu turdedir
4Progesteron kırılma kanaması: Progesteron duzeyi endometrium kalınlığını korumaya yetmez ve kanamaya yol acar
5Atrofi kanaması: Ostrojen ve progesteronun ortamda yeterli miktarlarda bulunmamasına bağlı olan kanamalardır Menopoz sonrası donemde gorulurler
Tanı
Anormal vajinal kanama olan hastalarda altta yatan organik bir lezyonun bulunamaması ile tanı konurAyırıcı tanıda myomlar, endometrium iltihabı, spiral, dışarıdan verilen ilac ve hormonlar, gebelik, duşukler, dış gebelik, habis tumorler, kan hastalıkları, karaciğer hastalıkları duşunulmelidir
Tedavi
Tedavide amac kanamanın durdurulması ve yeniden tekrar etmesinin engellenmesidirBu amacla değişik hormon kombinasyonları kullanılır 35 yaş uzeri kanamalar durdurulamıyorsa cerrahi mudahale gerekebilir Bazen genc hastalarda da akut kanamayı durdurmak icin kurtaj gerekli olabilir