Afganistan'ın yakın tarihi
1919 Afganistan, ülkeyi egemenlik alanlarına katmak isteyen İngiliz kuvvetlerine karşısında yapılan üçüncü savaşın peşinde bağımsızlığını her yerde kazandı
1926 Emanullah Han kendisini Afgan Kralı bildiri etti Uygulamaya çalıştığı sosyal reformlar muhfazakar unsurlarda direniş görmesiyle sonuçlandı
Eski Afgan Kralı Zahir Şah
Zahir Şah 40 sene boyunca Afganistan'ı yönetti
1929 Emanullah Han reform hareketine tepkiler arkasında ülkeyi terketti
1933 Zahir Şah kral oldu ve bunu takip eden 40 sene boyunca Afganistan monarşiyle yönetildi
1953 General Muhammed Davud başbakan oldu Hesaplı ve askeri destek olmak üzere Sovyetler Birliği'ne başvurdu Bir dizi sosyal reformu uygulamaya soktu Bunlar aralarında kadınların toplum hayatından dışlanması uygulamasının kaldırılması da vardı
1963 Muhammed Davud başbakanlıktan istifaya zorlandı
1964 Anayasal monarşiye geçildi Ama bu durum siyasi kutuplaşma ve iktidar mücadelelerini de beraberinde getirdi
1973 Muhammed Davud bir darbeyle iktidarı ele geçirdi ve cumhuriyet ilan etti SSCB'yi batılı güçler karşı koz olarak kullanmaya çalıştı Başvurduğu üsluptan rahatsız olan sol görüşlü kesimleri Davud'a karşısında birleştirdi
1978 General Davud, sol görüşlü Demokratik Halk Partisi göre düzenlenen bir darbeyle devrildi ve öldürüldü Ama bu süreçte partinin Halk ve Perçem adlı kanatları hizipleşti ve Kakül kesiminden bütün önde gelen liderler sürgün veya tasfiye edildi
Benzer dönemde muhafazakar ve İslamcı bir takım aşiret liderleri sosyal başkalaşım sürecine karşı kırsal kesimlerde silahlı çaba başlattılar
1979 Kabil'de sol kanat liderleri Hafızullah Muhakkak ve Nur Muhammed Terakki arasındaki iktidar mücadelesini Kesin kazandı
Kırsal kesimlerdeki ayaklanmalar sürdü ve Afgan Ordusu parçalanma noktasına geldi Sovyetler Birliği Belirli'in devrilmesi amacıyla askerlerini ülkeye yolladı ve yakalanan Belli idam edildi
Sovyet müdahalesi
1980 Demokratik Irk partisi'nin perçem kanadından Bebrek Kemal Sovyet askerlerinin de desteğiyle ülke yönetiminin başına getirildi
Oysa rejim karşıtı direniş de farklı alanlara yönlendirilmiş mücahit gruplarının Sovyetlere aleyhinde mücadeleye girişmesiyle yoğunlaştı ABD; Pakistan, Çin, İran ve Suudi Arabistan bu güçlere para ve tabanca sağladı
Son Sovyet tankları Afganistan'dan çekilirken
Afgan tankları Afganistan'ı fakat 1989'da terketti
1985 Mücahitler Pakistan'da bir araya gelerek Sovyet güçlerine aleyhinde ittifak kurdular Bu tarihe gelindiğinde Afgan halkının yarısı evlerini terketmiş durumdaydı Bunlardan çoğu da komşu Pakistan veya İran'a geçti
Sovyetler Birliği'nin başına geçen Mihail Gorbaçov askerlerini Afganistan'dan çekeceğini duyurdu
1986 ABD mücahitlere Stinger füzeleri sağlamaya başladı Bu şekilde Sovyet helikopterlerini dövme imkanı yakaladılar Bebrek Kemal'ın yerini Necibullah aldı
1988 Afganistan SSCB ABD ve Pakistan uzlaştırma anlaşmaları imzaladı ve Sovyetler Birliği askerlerini çekmeye başladı
1989 Son Sovyet askerleri çekildi Oysa mücahitlerin Necibullah'ı devirmek üzere harekete geçmesiyle iç savaş sürdü
1991 ABD ve SSCB her iki tarafa da askeri yardım yapmamak konusunda anlaştılar
Mücahitlerin zaferi
1992 Direnişçilerin çemberi Kabil'e dürüst daraldı ve Necibullah devrildi Rakip mücahit gruplar arasında nüfuz sahibi olma mücadelesi sürdü
Burhaneddin Rabbani
Rabbani hala mücahitler aralarında önemli bir iktidar tabanına sahip
1993 Mücahit grupları Burhaneddin Rabbani ldierliğinde bir hükümet kurulması konusunda uzlaştılar Tacik olan Rabbani devlet başkanı bildiri edildi
1994 Hiziplerarası çekişmeler sürdü ve Peştu ağırlıklı Taleban Rabbani hükümeti karşı önemli bir rakip olarak ortaya çıktı
1996 Taleban Kabil'de denetimi ele geçirdi Grup İslamın radikla bir uygulamsını hayata geçirerek kadınları çalışmaktan men etti, recm gibi şeriat cezaları uygulanmaya başlandı Rabbani ise Taleban aleyhtarı Kuzey İttifakı'na bulunma üzere başkentten kaçtı
Taleban'a zorlama artıyor
1997 Pakistan ve Suudi Arabistan Taleban'ı meşru idareci olarak tanıdı Öyle çok ülke ise Rabbani'yi devlet başkanı olarak tanımayı sürdürdü Taleban ülkenin üçte ikisini teftiş eder ülkü geldi
1998 Depremler binlerce kişinin ölümüne yol açtı ABD Afrika'daki elçiliklerine bombalı hamle düzenlemekle suçladığı Usame Bin Ladin'e ait olduğu düşünülen üsleri füzelerle vurdu
Bamiyan'daki dev Buda heykeli
Taleban milletlerarası tepkiye rağmen Buda heykellerini havaya uçurdu
1999 Birleşmiş Milletler Usame Bin Ladin'i yargılanması için teslim etmeye yanaşmayan Afganistan'a mali yaptırım ve hava ambargosu uygulamaya başladı
2001 Ocak Birleşmiş Milletler Usame Bin Ladin'in iadesi için Taleban'a ek yaptırımlar getirdi
2001 Mart Taleban uluslarararası toplumun muhafaza edilmeleri yolundaki yoğun çabalarına meydan okur bir biçimde Bamiyan Vadisi'ndeki binlerce yıllık dev Buda heykellerini havaya uçurdu
2001 Nisan Taleban lideri Molla Ömer'den sonra hareketin ikinci adamı olan Molla Muhammed Rabbani karaciğer kanserinden öldü
2001 Mayıs Taleban Müslüman olmayan dini azınlıkların kendilerini tanıtacak simgeleri üzerlerinde taşıması şartını getirdi Hindu kadınların da Afgan kadınlar gibi tesettüre uyması talimatı verildi
2001 Eylül Taleban ve yardım kuruluşları aralarında gerginlik 8 yabancı takviye çalışanı Hıristiyanlık propagası yaptıkları gerekçesiyle yargılanmaya başlandı
Taleban'a muhalefetin en önde gelen sisimlerinden olan ve efsaneleşen mücahit lider Ahmed Şah Mesud gazeteci görünümünde yanına yakında olacak olan kişilerin bombalı intihar saldırısı sonucu öldü
Ahmed Şah Mesud için anma töreni
Ahmed Şah Mesud öldürülmesinin yıldönümünde anılıyor
2001 Ekim 11 Eylül saldırılarından sorumlu tutulan Usame Bin Laden'in teslim edilmemesi üzerine İngiltere ve ABD Afganistan'a hava saldırısına başladı
2001 Kasım Taleban mevzilerine karşısında saldırıya geçen muhalif kuvvetler Kabil ve öteki kentlere bir kaç jurnal yürüyüş mesafesindeki Mezar Şerif'i aldı
2001 13 Kasım Taleban kuvvetleri kenti terketti, boşalan kente Kuzey İttifakı güçleri kolayca girdi
Yeni yönetime birincil adımlar
2001 5 Aralık Almanya'nın Bonn kentinde toplanan Afgan gruplar geçici yönetimin kuruluşu konusunda uzlaşmaya vardı
2001 7 Aralık Taleban son kalesi olan Kandehar'ı da kaybetti Taleban lideri Molla Ömer bulunamadı
2002 Ocak Ilk aşamada 6 ay ödev yapması öngörülen Uluslararası Güvenlik Destek Gücü İSAF'ın ilk askerleri ülkeye ulaştı
2002 Nisan Eski Kral Zahir Şah ülkeye döndü Zahir Şah tahta devretmek gibi bir talebi olmadığını bildirdi
Hamid Karzai ve Zahir Şah yeni Afgan anayasasını açıklıyor
Eski kral Zahir Şah ülkeye dönüşünde Karzai'ye destek verdi
2002 Mayıs Birleşik Milletler Güvenlik Konseyi İSAF'ın atama süresini 2002 Aralık ayına uzattı
İttifak kuvvetleri ülkenin güneydoğusunda Taleban ve El kaide direnişçilerine aleyhinde operasyonlarını sürdürdü
2002 Haziran Afgan aşiret meclisi Loya Jirga Hamid Karzai'yi devlet başkanlığına seçti Karzai 2004'e kadar devir yapacak yeni hükümetin üyelerini belirledi
2003 Temmuz Devlet başkan yardımcısı Hacı Abdül Kadir Kabişl'de silahlı kişilerce düzenlenen suikastte öldü
ABD'nin Uruzgan eyaletine düzenlediği hava saldırısında bir düğüne gitmekte olan 48 sivil öldü
2002 Eylül Karzai memleketi Kandahar'da düzenlenen bir suikast girişiminden kılpayı kurtuldu
2002 Aralık Karzai ile Pakistan ve Türkmenistan liderleri Türkmen gazını Afganistan üzerinden Pakistan'a taşıyacak bir doğal gaz boru hattı inşaatı üzerinde anlaştılar
Asya Yeniden Yapılanma Bankası 23 takvim aradan sonradan Afganistan'a her yerde kredi açmaya başladı
2003 Haziran Kandahar'da Taleban savaşçıları ile hükümet güçleri arasında yaşanan çatışmalarda 48 kişi öldü
2003 Ağustos NATO Kabil ve çevresinde güvenliği sağlamakla sorumlu ISAF'ın komutasını devraldı Bu örgütün Avrupa haricen düzenlediği ilk operasyon
2003 Aralık Loya Jirga anayasa taslağını yine görüşürüz Kabil'de toplandı *
1919 Afganistan, ülkeyi egemenlik alanlarına katmak isteyen İngiliz kuvvetlerine karşısında yapılan üçüncü savaşın peşinde bağımsızlığını her yerde kazandı
1926 Emanullah Han kendisini Afgan Kralı bildiri etti Uygulamaya çalıştığı sosyal reformlar muhfazakar unsurlarda direniş görmesiyle sonuçlandı
Eski Afgan Kralı Zahir Şah
Zahir Şah 40 sene boyunca Afganistan'ı yönetti
1929 Emanullah Han reform hareketine tepkiler arkasında ülkeyi terketti
1933 Zahir Şah kral oldu ve bunu takip eden 40 sene boyunca Afganistan monarşiyle yönetildi
1953 General Muhammed Davud başbakan oldu Hesaplı ve askeri destek olmak üzere Sovyetler Birliği'ne başvurdu Bir dizi sosyal reformu uygulamaya soktu Bunlar aralarında kadınların toplum hayatından dışlanması uygulamasının kaldırılması da vardı
1963 Muhammed Davud başbakanlıktan istifaya zorlandı
1964 Anayasal monarşiye geçildi Ama bu durum siyasi kutuplaşma ve iktidar mücadelelerini de beraberinde getirdi
1973 Muhammed Davud bir darbeyle iktidarı ele geçirdi ve cumhuriyet ilan etti SSCB'yi batılı güçler karşı koz olarak kullanmaya çalıştı Başvurduğu üsluptan rahatsız olan sol görüşlü kesimleri Davud'a karşısında birleştirdi
1978 General Davud, sol görüşlü Demokratik Halk Partisi göre düzenlenen bir darbeyle devrildi ve öldürüldü Ama bu süreçte partinin Halk ve Perçem adlı kanatları hizipleşti ve Kakül kesiminden bütün önde gelen liderler sürgün veya tasfiye edildi
Benzer dönemde muhafazakar ve İslamcı bir takım aşiret liderleri sosyal başkalaşım sürecine karşı kırsal kesimlerde silahlı çaba başlattılar
1979 Kabil'de sol kanat liderleri Hafızullah Muhakkak ve Nur Muhammed Terakki arasındaki iktidar mücadelesini Kesin kazandı
Kırsal kesimlerdeki ayaklanmalar sürdü ve Afgan Ordusu parçalanma noktasına geldi Sovyetler Birliği Belirli'in devrilmesi amacıyla askerlerini ülkeye yolladı ve yakalanan Belli idam edildi
Sovyet müdahalesi
1980 Demokratik Irk partisi'nin perçem kanadından Bebrek Kemal Sovyet askerlerinin de desteğiyle ülke yönetiminin başına getirildi
Oysa rejim karşıtı direniş de farklı alanlara yönlendirilmiş mücahit gruplarının Sovyetlere aleyhinde mücadeleye girişmesiyle yoğunlaştı ABD; Pakistan, Çin, İran ve Suudi Arabistan bu güçlere para ve tabanca sağladı
Son Sovyet tankları Afganistan'dan çekilirken
Afgan tankları Afganistan'ı fakat 1989'da terketti
1985 Mücahitler Pakistan'da bir araya gelerek Sovyet güçlerine aleyhinde ittifak kurdular Bu tarihe gelindiğinde Afgan halkının yarısı evlerini terketmiş durumdaydı Bunlardan çoğu da komşu Pakistan veya İran'a geçti
Sovyetler Birliği'nin başına geçen Mihail Gorbaçov askerlerini Afganistan'dan çekeceğini duyurdu
1986 ABD mücahitlere Stinger füzeleri sağlamaya başladı Bu şekilde Sovyet helikopterlerini dövme imkanı yakaladılar Bebrek Kemal'ın yerini Necibullah aldı
1988 Afganistan SSCB ABD ve Pakistan uzlaştırma anlaşmaları imzaladı ve Sovyetler Birliği askerlerini çekmeye başladı
1989 Son Sovyet askerleri çekildi Oysa mücahitlerin Necibullah'ı devirmek üzere harekete geçmesiyle iç savaş sürdü
1991 ABD ve SSCB her iki tarafa da askeri yardım yapmamak konusunda anlaştılar
Mücahitlerin zaferi
1992 Direnişçilerin çemberi Kabil'e dürüst daraldı ve Necibullah devrildi Rakip mücahit gruplar arasında nüfuz sahibi olma mücadelesi sürdü
Burhaneddin Rabbani
Rabbani hala mücahitler aralarında önemli bir iktidar tabanına sahip
1993 Mücahit grupları Burhaneddin Rabbani ldierliğinde bir hükümet kurulması konusunda uzlaştılar Tacik olan Rabbani devlet başkanı bildiri edildi
1994 Hiziplerarası çekişmeler sürdü ve Peştu ağırlıklı Taleban Rabbani hükümeti karşı önemli bir rakip olarak ortaya çıktı
1996 Taleban Kabil'de denetimi ele geçirdi Grup İslamın radikla bir uygulamsını hayata geçirerek kadınları çalışmaktan men etti, recm gibi şeriat cezaları uygulanmaya başlandı Rabbani ise Taleban aleyhtarı Kuzey İttifakı'na bulunma üzere başkentten kaçtı
Taleban'a zorlama artıyor
1997 Pakistan ve Suudi Arabistan Taleban'ı meşru idareci olarak tanıdı Öyle çok ülke ise Rabbani'yi devlet başkanı olarak tanımayı sürdürdü Taleban ülkenin üçte ikisini teftiş eder ülkü geldi
1998 Depremler binlerce kişinin ölümüne yol açtı ABD Afrika'daki elçiliklerine bombalı hamle düzenlemekle suçladığı Usame Bin Ladin'e ait olduğu düşünülen üsleri füzelerle vurdu
Bamiyan'daki dev Buda heykeli
Taleban milletlerarası tepkiye rağmen Buda heykellerini havaya uçurdu
1999 Birleşmiş Milletler Usame Bin Ladin'i yargılanması için teslim etmeye yanaşmayan Afganistan'a mali yaptırım ve hava ambargosu uygulamaya başladı
2001 Ocak Birleşmiş Milletler Usame Bin Ladin'in iadesi için Taleban'a ek yaptırımlar getirdi
2001 Mart Taleban uluslarararası toplumun muhafaza edilmeleri yolundaki yoğun çabalarına meydan okur bir biçimde Bamiyan Vadisi'ndeki binlerce yıllık dev Buda heykellerini havaya uçurdu
2001 Nisan Taleban lideri Molla Ömer'den sonra hareketin ikinci adamı olan Molla Muhammed Rabbani karaciğer kanserinden öldü
2001 Mayıs Taleban Müslüman olmayan dini azınlıkların kendilerini tanıtacak simgeleri üzerlerinde taşıması şartını getirdi Hindu kadınların da Afgan kadınlar gibi tesettüre uyması talimatı verildi
2001 Eylül Taleban ve yardım kuruluşları aralarında gerginlik 8 yabancı takviye çalışanı Hıristiyanlık propagası yaptıkları gerekçesiyle yargılanmaya başlandı
Taleban'a muhalefetin en önde gelen sisimlerinden olan ve efsaneleşen mücahit lider Ahmed Şah Mesud gazeteci görünümünde yanına yakında olacak olan kişilerin bombalı intihar saldırısı sonucu öldü
Ahmed Şah Mesud için anma töreni
Ahmed Şah Mesud öldürülmesinin yıldönümünde anılıyor
2001 Ekim 11 Eylül saldırılarından sorumlu tutulan Usame Bin Laden'in teslim edilmemesi üzerine İngiltere ve ABD Afganistan'a hava saldırısına başladı
2001 Kasım Taleban mevzilerine karşısında saldırıya geçen muhalif kuvvetler Kabil ve öteki kentlere bir kaç jurnal yürüyüş mesafesindeki Mezar Şerif'i aldı
2001 13 Kasım Taleban kuvvetleri kenti terketti, boşalan kente Kuzey İttifakı güçleri kolayca girdi
Yeni yönetime birincil adımlar
2001 5 Aralık Almanya'nın Bonn kentinde toplanan Afgan gruplar geçici yönetimin kuruluşu konusunda uzlaşmaya vardı
2001 7 Aralık Taleban son kalesi olan Kandehar'ı da kaybetti Taleban lideri Molla Ömer bulunamadı
2002 Ocak Ilk aşamada 6 ay ödev yapması öngörülen Uluslararası Güvenlik Destek Gücü İSAF'ın ilk askerleri ülkeye ulaştı
2002 Nisan Eski Kral Zahir Şah ülkeye döndü Zahir Şah tahta devretmek gibi bir talebi olmadığını bildirdi
Hamid Karzai ve Zahir Şah yeni Afgan anayasasını açıklıyor
Eski kral Zahir Şah ülkeye dönüşünde Karzai'ye destek verdi
2002 Mayıs Birleşik Milletler Güvenlik Konseyi İSAF'ın atama süresini 2002 Aralık ayına uzattı
İttifak kuvvetleri ülkenin güneydoğusunda Taleban ve El kaide direnişçilerine aleyhinde operasyonlarını sürdürdü
2002 Haziran Afgan aşiret meclisi Loya Jirga Hamid Karzai'yi devlet başkanlığına seçti Karzai 2004'e kadar devir yapacak yeni hükümetin üyelerini belirledi
2003 Temmuz Devlet başkan yardımcısı Hacı Abdül Kadir Kabişl'de silahlı kişilerce düzenlenen suikastte öldü
ABD'nin Uruzgan eyaletine düzenlediği hava saldırısında bir düğüne gitmekte olan 48 sivil öldü
2002 Eylül Karzai memleketi Kandahar'da düzenlenen bir suikast girişiminden kılpayı kurtuldu
2002 Aralık Karzai ile Pakistan ve Türkmenistan liderleri Türkmen gazını Afganistan üzerinden Pakistan'a taşıyacak bir doğal gaz boru hattı inşaatı üzerinde anlaştılar
Asya Yeniden Yapılanma Bankası 23 takvim aradan sonradan Afganistan'a her yerde kredi açmaya başladı
2003 Haziran Kandahar'da Taleban savaşçıları ile hükümet güçleri arasında yaşanan çatışmalarda 48 kişi öldü
2003 Ağustos NATO Kabil ve çevresinde güvenliği sağlamakla sorumlu ISAF'ın komutasını devraldı Bu örgütün Avrupa haricen düzenlediği ilk operasyon
2003 Aralık Loya Jirga anayasa taslağını yine görüşürüz Kabil'de toplandı *