Ağız Tadının Bozulması,
KOKU ALMA ve TAT ALMA BOZUKLUKLARI
Koku Alma ve Tat Alma Bozuklukları ciddi sorunlar mıdır?
Koku ve tat alma sorunlarının yaşamımızda buyuk etkileri olabilir Bu duyularımız esas olarak yaşam keyfimize, iştahımıza, sosyal yaşamımıza katkıda bulunduğu icin, koku ve tat alma bozuklukları ciddi olabilir Bozuldukları zaman, yaşam biraz tadını kaybeder, daha az yeriz, daha az sosyal oluruz ve sonucta kendimizi daha kotu hissederiz Bircok yaşlı insan bu sorunla karşı karşıyadır
Koku ve tat aynı zamanda bizleri yangın, zehirli gazlar, bozulmuş yemekler
gibi tehlikelere karşı uyarırlar Aşcılar ve itfaiyeciler gibi bazı meslekten olanlar icin bu duyuların keskin olması cok onemlidir ABD’de yapılan bir calışmada 200000’den fazla kişinin her yıl koku ve tat alma bozukluklarıyla doktora başvurduğu tahmin edilmektedir, ancak cok daha fazla vaka
bildirilmeden kalmaktadır
Koku duyusunun kaybı sinus hastalığının, burun pasajda bir kutlenin, ya da nadir durumlarda beyin tumorlerinin bir belirtisi olabilir
Koku ve tat duyuları nasıl calışır?
Koku ve tat kimyasal duyu alma sistemimize aittir Koku ve tat almanın karmaşık sureci etrafımızdaki maddelerden salınan molekullerin burun, ağız ve boğazdaki ozel sinirleri uyarmasıyla başlar Bu hucreler mesajları ozgul koku ve tatların tanımlanmış olduğu beyne iletirler
Koku siniri hucreleri, bir gulun guzel kokusu ya da fırındaki ekmeğin kokusu gibi cevremizdeki kokularla uyarılırlar Bu sinir hucreleri, burundan yukarı cıkan incecik bir doku yolda bulunurlar ve doğrudan beyinle bağlantılıdırlar
Tat siniri hucreler, tukurukle karışmış yiyecek ve icecekle etkileşirler ve ağız ve boğazın tat koncalarında kumeleşmişlerdir Dilde gorulebilen kucuk yumruların coğu tat koncaları icerir Bu yuzey hucreleri tat bilgisini beyine mesajları yollayan yakın sinir liflerine iletirlerBir başka kimyasal duyusal mekanizma olan genel kimyasal duyu, koku ve tat duyumuza katılır Bu sistemde, ozellikle gozlerde, burunda, ağızda ve boğazdaki binlerce serbest sinir ucu amonyağın iğneleyiciliğini ve biberin “ateşi gibi duyuları tanımlarlar
Tat
Genel olarak dort temel tat duyusunu algılayabiliriz:
I Tatlı,
II Ekşi,
III Acı,
IV Tuzlu
Bu tatların bazı kombinasyonları – yalnız başına dokunuş, sıcaklık, koku ve genel kimyasal duyudan gelen duyu ile – bir tat uretirler Bu bize fıstık mı havyar mı yediğimizi gosteren tattır
Bircok tat, temel olarak koku duyusu aracılığı ile tanınır Orneğin cikolata yerken burnunuzu tutarsanız yediğinizin tatlı mı acı mı olduğunu ayırabilseniz bile cikolatanın tadını almakta zorlanacaksınız Bunun sebebi cikolatanın tanıdık tadının buyuk olcude kokuyla algılanmasıdır Kahvenin iyi bilinen tadı da boyledir Bu, kendi yaptığı yemeği deneyen bir aşcıbaşı orneğinde olduğu gibi lezzetli bir tadı butunuyle almak isteyen birinin her lokmadan sonra nicin burnundan nefesi dışarı verdiğini acıklamaktadırTat ve koku hucreleri sinir sisteminde eskiyince ya da zarar gorunce yenilenen yegane hucrelerdir Bilim adamları bu fenomeni diğer hasarlı sinir hucrelerini yenileme yollarını ararken incelemektedirler
Koku ve tat alma bozukluklarına sebep olan nedir?
Bilim adamları, koku duyusunun insanların 3060 yaşları arası en keskin olduğunu buldular 60 yaşından sonra azalmaya başlar ve yaşlı insanların buyuk bir kısmı koku alma yeteneklerini kaybederler Her yaşta kadınların koku algılaması genel olarak erkeklerden daha iyidir
Bazı insanlar zayıf bir koku ve tat duyusuyla doğarlar
Ust havayolu infeksiyonları (soğuk algınlıkları, viral enfeksiyonları) koku ve tat kayıpları icin suclanmıştır
Kafa yaralanmaları da koku ya da tat problemleri yaratabilir
Deviasyon (burun orta perde eğriliği) ve Burunda yer kaplayan kitleler Ozellikle polip ve benzeri oluşumlarda burun tıkanıklığından dolayı koku partikulleri algılandıkları bolgelere ulaşamazlar
Kimyasal maddeler: Bocek ilacları gibi bazı kimyasallar ya da bazı ilaclar
Tutun: İnsanların coğunun en sık maruz kalacağı kirlilik bicimlerinden en yoğun olanı, tutun iciciliğidir Kokuları tanıma yeteneğini bozar ve tat duyusunu azaltır Sigarayı bırakmak koku işlevini arttırır
Işın tedavisi: Baş ve boyun kanserli radyoterapi almış kişiler daha sonra koku ve tat alma kaybından şikayet ederler Bu duyular bazı sinir sistemi hastalıkları sırasında da kaybolabilir
Larenjektomi: Gırtlaklarını kanser sebebiyle cerrahi sonucu kaybeden insanlar genellikle koku ve tat almada guclukten yakınırlar Larenjektomi hastaları yeniden burundan nefes alabilmek icin ozel bir “bypass tupu kullanabilirler Burundan hava alımının artması koku ve tat duyularının yeniden kazanılmasına yardım eder
Koku ve tat alma bozukluklarına nasıl tanı koyulur?
Koku ve tat alma kaybının boyutları bir kişinin algılayıp tanıyabileceği bir kimyasal maddenin en duşuk konsantrasyonu kullanılarak test edilebilir Bir hastadan ceşitli kimyasal maddelerin kokuları ve tatlarını karşılaştırması istenebilir, hastaya ceşitli kimyasal maddelerin kokularının yoğunluğu ya da tadı, ya da bir kimyasal maddenin yoğunluğu arttığında kokuların ve tatların yoğunluğunun nasıl arttığı sorulabilir
Koku ve tat alma bozuklukları tedavi edilebilir mi?
Bazen bir ilac koku ve tat alma bozukluğu sebebi olabilir ve bu ilac kesilirse ya da değiştirilirse durum iyiye gidebilir Coğu vakada, polip gibi burun tıkanıklığı sebepleri ortadan kaldırılabilir ve reseptorlerin bulunduğu bolgeye hava akımının sağlanması koku ve tat kaybını duzeltebilir Bazen, kimyasal duyular kendiliğinden olarak kayboldukları gibi geri donebilirler
KOKU ALMA ve TAT ALMA BOZUKLUKLARI
Koku Alma ve Tat Alma Bozuklukları ciddi sorunlar mıdır?
Koku ve tat alma sorunlarının yaşamımızda buyuk etkileri olabilir Bu duyularımız esas olarak yaşam keyfimize, iştahımıza, sosyal yaşamımıza katkıda bulunduğu icin, koku ve tat alma bozuklukları ciddi olabilir Bozuldukları zaman, yaşam biraz tadını kaybeder, daha az yeriz, daha az sosyal oluruz ve sonucta kendimizi daha kotu hissederiz Bircok yaşlı insan bu sorunla karşı karşıyadır
Koku ve tat aynı zamanda bizleri yangın, zehirli gazlar, bozulmuş yemekler
gibi tehlikelere karşı uyarırlar Aşcılar ve itfaiyeciler gibi bazı meslekten olanlar icin bu duyuların keskin olması cok onemlidir ABD’de yapılan bir calışmada 200000’den fazla kişinin her yıl koku ve tat alma bozukluklarıyla doktora başvurduğu tahmin edilmektedir, ancak cok daha fazla vaka
bildirilmeden kalmaktadır
Koku duyusunun kaybı sinus hastalığının, burun pasajda bir kutlenin, ya da nadir durumlarda beyin tumorlerinin bir belirtisi olabilir
Koku ve tat duyuları nasıl calışır?
Koku ve tat kimyasal duyu alma sistemimize aittir Koku ve tat almanın karmaşık sureci etrafımızdaki maddelerden salınan molekullerin burun, ağız ve boğazdaki ozel sinirleri uyarmasıyla başlar Bu hucreler mesajları ozgul koku ve tatların tanımlanmış olduğu beyne iletirler
Koku siniri hucreleri, bir gulun guzel kokusu ya da fırındaki ekmeğin kokusu gibi cevremizdeki kokularla uyarılırlar Bu sinir hucreleri, burundan yukarı cıkan incecik bir doku yolda bulunurlar ve doğrudan beyinle bağlantılıdırlar
Tat siniri hucreler, tukurukle karışmış yiyecek ve icecekle etkileşirler ve ağız ve boğazın tat koncalarında kumeleşmişlerdir Dilde gorulebilen kucuk yumruların coğu tat koncaları icerir Bu yuzey hucreleri tat bilgisini beyine mesajları yollayan yakın sinir liflerine iletirlerBir başka kimyasal duyusal mekanizma olan genel kimyasal duyu, koku ve tat duyumuza katılır Bu sistemde, ozellikle gozlerde, burunda, ağızda ve boğazdaki binlerce serbest sinir ucu amonyağın iğneleyiciliğini ve biberin “ateşi gibi duyuları tanımlarlar
Tat
Genel olarak dort temel tat duyusunu algılayabiliriz:
I Tatlı,
II Ekşi,
III Acı,
IV Tuzlu
Bu tatların bazı kombinasyonları – yalnız başına dokunuş, sıcaklık, koku ve genel kimyasal duyudan gelen duyu ile – bir tat uretirler Bu bize fıstık mı havyar mı yediğimizi gosteren tattır
Bircok tat, temel olarak koku duyusu aracılığı ile tanınır Orneğin cikolata yerken burnunuzu tutarsanız yediğinizin tatlı mı acı mı olduğunu ayırabilseniz bile cikolatanın tadını almakta zorlanacaksınız Bunun sebebi cikolatanın tanıdık tadının buyuk olcude kokuyla algılanmasıdır Kahvenin iyi bilinen tadı da boyledir Bu, kendi yaptığı yemeği deneyen bir aşcıbaşı orneğinde olduğu gibi lezzetli bir tadı butunuyle almak isteyen birinin her lokmadan sonra nicin burnundan nefesi dışarı verdiğini acıklamaktadırTat ve koku hucreleri sinir sisteminde eskiyince ya da zarar gorunce yenilenen yegane hucrelerdir Bilim adamları bu fenomeni diğer hasarlı sinir hucrelerini yenileme yollarını ararken incelemektedirler
Koku ve tat alma bozukluklarına sebep olan nedir?
Bilim adamları, koku duyusunun insanların 3060 yaşları arası en keskin olduğunu buldular 60 yaşından sonra azalmaya başlar ve yaşlı insanların buyuk bir kısmı koku alma yeteneklerini kaybederler Her yaşta kadınların koku algılaması genel olarak erkeklerden daha iyidir
Bazı insanlar zayıf bir koku ve tat duyusuyla doğarlar
Ust havayolu infeksiyonları (soğuk algınlıkları, viral enfeksiyonları) koku ve tat kayıpları icin suclanmıştır
Kafa yaralanmaları da koku ya da tat problemleri yaratabilir
Deviasyon (burun orta perde eğriliği) ve Burunda yer kaplayan kitleler Ozellikle polip ve benzeri oluşumlarda burun tıkanıklığından dolayı koku partikulleri algılandıkları bolgelere ulaşamazlar
Kimyasal maddeler: Bocek ilacları gibi bazı kimyasallar ya da bazı ilaclar
Tutun: İnsanların coğunun en sık maruz kalacağı kirlilik bicimlerinden en yoğun olanı, tutun iciciliğidir Kokuları tanıma yeteneğini bozar ve tat duyusunu azaltır Sigarayı bırakmak koku işlevini arttırır
Işın tedavisi: Baş ve boyun kanserli radyoterapi almış kişiler daha sonra koku ve tat alma kaybından şikayet ederler Bu duyular bazı sinir sistemi hastalıkları sırasında da kaybolabilir
Larenjektomi: Gırtlaklarını kanser sebebiyle cerrahi sonucu kaybeden insanlar genellikle koku ve tat almada guclukten yakınırlar Larenjektomi hastaları yeniden burundan nefes alabilmek icin ozel bir “bypass tupu kullanabilirler Burundan hava alımının artması koku ve tat duyularının yeniden kazanılmasına yardım eder
Koku ve tat alma bozukluklarına nasıl tanı koyulur?
Koku ve tat alma kaybının boyutları bir kişinin algılayıp tanıyabileceği bir kimyasal maddenin en duşuk konsantrasyonu kullanılarak test edilebilir Bir hastadan ceşitli kimyasal maddelerin kokuları ve tatlarını karşılaştırması istenebilir, hastaya ceşitli kimyasal maddelerin kokularının yoğunluğu ya da tadı, ya da bir kimyasal maddenin yoğunluğu arttığında kokuların ve tatların yoğunluğunun nasıl arttığı sorulabilir
Koku ve tat alma bozuklukları tedavi edilebilir mi?
Bazen bir ilac koku ve tat alma bozukluğu sebebi olabilir ve bu ilac kesilirse ya da değiştirilirse durum iyiye gidebilir Coğu vakada, polip gibi burun tıkanıklığı sebepleri ortadan kaldırılabilir ve reseptorlerin bulunduğu bolgeye hava akımının sağlanması koku ve tat kaybını duzeltebilir Bazen, kimyasal duyular kendiliğinden olarak kayboldukları gibi geri donebilirler