Motorlu araçlar, birçok parçanın bir araya gelmesiyle ortaya çıkan makinelerdir. Bunlar; elektronik, mekanik ve bilişim sistemleridir.
Bir Arabada Bulunan Başlıca Parçalar Şunlardır:
Motor
Güç Aktarma Organları
Kavrama (Debriyaj)
Şanzıman (Vites Kutusu)
Diferansiyel
Şasi
Aks
Karoseri
Gövde
Kaporta
Yürür Aksam
Direksiyon
Süspansiyon
Fren
Tekerlek
Klima (İklimlendirme)
Elektrik
Motor
Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelere ''motor'' denir. Motor, arabaların hareket etmesi için en önemli araba parçasıdır. Motor, çoğunlukla arabaların ön kısmında bulunur.
Motor, aküden aldığı enerji ile dönmeye başlar sonra sistemlerden gelen havayı ve yakıtı silindirler içerisinde yakarak harekete geçer. Motorun çalışması sırasında motor, yağlama, yakıt, soğutma suyu, ateşleme, subap, hava sistemleri, elektrik sistemleri ve motor egzoz sistemlerine ihtiyaç duyulur.
Araba motorları farklı sınıflara ayrılır. Arabalarda içten yanmalı ve dört zamanlı motorlar kullanılır. İçten yanmalı motorların üretimiyle araçlar üretilmeye başlanmıştır.
Güç Aktarma Organları
Motor çalışırken aracın hareket etmesini sağlayan organlardır. Güç aktarma organları denildiği zaman debriyaj (kavrama), şanzıman (vites kutusu), diferansiyel ve aks anlaşılmalıdır.
Debriyaj (Kavrama)
Motordaki hareketi şanzımana aktaran veya kesen sisteme denir. Vites değişimlerinde motordan şanzımana hareket aktarımını keser. Kalkış esnasında motordaki hareketi şanzımana kademeli olarak verir.
Arabalarda farklı debriyaj (kavrama) sistemi kullanılmaktadır. Mekanik, hidrolik, çift kavrama, diskli kuru kavrama kullanılan başlıca kavrama (debriyaj) sistemleridir. Vites değişimlerinde motor ile şanzımanı birbirinden ayıran parça olan debriyaj sistemi (kavrama sistemi) günümüzde daha çok çok diskli çift kavrama (DSG) ve diskli kuru kavrama (DSG-Powershift) şeklindedir.
Vites Kutusu (Şanzıman)
Şanzıman (vites kutusu) motordan, baskı balata yoluyla (kavrama) aldığı hareketi istenilen tork değerinde şaft veya diferansiyele ileten aktarma organıdır. Motordan aldığı dönme enerjisini arabanın tekerleklerine aktaran parçadır.
Vites kutusu (şanzıman), motorun dönüş hareketinin hızını ve torkunu değiştirir. Sadece motorun çalışması arabayı hareket ettiremeyeceği için şanzıman büyük görev üstlenir. Şanzımanlar; manuel, yarı otomatik (DSG, EDC, DCT), tam otomatik, çift kavramalı ve cvt şanzıman diye farklı şekillerde bulunur.
Şanzıman (vites kutusu), arabanın sabit durmasını (rölanti), aynı devirde devamını ve geri hareket etmesini sağlar. 4x4 özellikli araçlarda, şanzıman çıkış hareketi ön akslara da iletilir. Bunun sonucunda araçta 4 tekerden çekiş sağlanır.
Diferansiyel
Bir motorlu araçta iki teker arasındaki devir dengesini sağlayan parçaya diferansiyel denir. Yani aynı araçta ve aks üzerindeki tekerleklerin farklı hızlarla dönmesini sağlayan araçtır. Diferansiyel, ne denli dengeli ise aracın virajlarda güven vermesi o kadar artar.
Araçların viraj alırken yay çizerek yolun akışına uymasını sağlar. Otomobiller virajı alırken içte kalan tekerleklerin daha az, dış tekerleklerin daha çok mesafe kat etmesi gerekir ki bu da diferansiyel sayesinde olur.
Diferansiyel, arkadan çekişli araçlarda arka dingilde önden çekişli araçlarda ise vites kutusu ve motorun hemen arkasında yer alır. Arazi araçlarında kilitlenebilir diferansiyel kullanılır. Böylece araç patinajdan kurtulur.
Şasi
Şasi, otomobillerin iskelet sistemine denir. Tüm parçaların monte edildiği bir kaza sırasında çarpma şiddetini üzerine alan gerekli kırılma noktalarından kırılarak kaza şiddetini en hafife indiren bölümdür. Şasi, karoseriyi taşıyan temel yapıyı oluşturur.
Şasi ve karoseri, motorlu araçların gövdesini oluşturan iki temel bölümdür. Araçların tüm yapısı şasiye bağlıdır. Şasi de çok büyük hasar olursa arabanın bütünlük yapısı bozulur dolayısıyla arabanın güvenliği azalır. Hasarlı şasiler yerine yeni şasiler kullanılmalıdır.
Aks
Dingil olarak da anılan aks, motorlu araçlarda diferansiyel sisteminden çıkan dönme hareketini tekerleklere ileten çelik mile verilen isimdir. Motorun sağladığı gücü tekerleğe aktarır. Akslar, araçların önden ya da arkadan çekişli olmasına göre farklılık gösterir. Ön tekerlekler direksiyon ve süspansiyon hareketi görevini üstlendiği için önden çekişli araçlarda kullanılan akslarda iki adet sabit hız mafsalı yer alır.
Karoseri
Karoseri, arabalarda motor, tekerlek ve şasi gibi aksamların dışında kalan görünen dış bölüme verilen isimdir. Karoseri, birçok parçanın kaynak ve perçin yoluyla birleştirilmesi sonucu ortaya çıkar. Aracın dış yapısını, şeklini ve bütünlüğünü oluşturan sac yapı olan karoseri şasi üzerine oturtularak montajı yapılır. Yeni araçlarda karoseri ile şasi bir arada üretilmektedir. Araçların direk ve profilleri de karoseriye dâhildir.
Kaporta
Genel olarak aracın sac bölümüne denir. Kabin, araç tavanı, kapılar, bagaj kapağı, motor kaputu, ön ve arka çamurluklar, ön tampon ve arka tampon, ön, arka ve yan camlar, yan aynalar gibi araba parçaları aracın kaportasını oluşturur. Kaportanın değişmiş ve boyanmış olması aracın bir kazaya karıştığının kanıtı olabilir. Araç alım ve satımlarında dikkat edilmesi gerekir.
Yürür Aksam
Yürür aksam, aracın yola bağlantısını sağlayan tüm hareketli parçalarından oluşur. Bunları; süspansiyon, yaylar, amortisörler, fren, direksiyon, aks milleri, rot başları, rot kolları, salıncak ve rotiller olarak belirtebiliriz. Konfor ve rahat sürüş için önem teşkil eden yürür aksam olarak belirtilen parçaların düzenli olarak bakımları ve kontrolleri yapılmalıdır.
Direksiyon
Arabanın sürücü tarafından istenilen yöne gitmesini sağlayan araba parçasıdır. Direksiyonu en basit şekilde bir yönelteç olarak tanımlayabiliriz. Araç sürücüsü tarafından direksiyon simidi ile ortaya çıkarılan döndürme kuvveti, direksiyon dişli kutusu tarafından direksiyon rot kolları üzerinden tekerleklere iletilir.
Günümüzde en çok kullanılan direksiyon sistemi hidrolik direksiyonlardır. Basit bir çember şeklindeki direksiyon, aracın ses ve sinyalizasyon sistemini yönetecek butonları içerir. Direksiyon ayrıca direksiyon simidi, direksiyon dişli kutusu, direksiyon mili, direksiyon amortisörü, rotlar ve rot başları, hidrolik pompası, (hidrolik direksiyonlarda) direksiyon mafsalı gibi parçalardan oluşur.
Süspansiyon
Bir taşıtta, yolun düzgün olmamasından kaynaklanan sarsıntıları, darbe ve titreşimleri sürücü ve araç gövdesine geçmesini engelleyen taşıtın ağırlığını dingillere aktaran yaya denir. Aracın yol tutuşu, sürüşü, konfor ve güvenlik gereksinimi süspansiyon sistemiyle sağlanır. Yaylar, darbeleri ve titreşimleri üzerine alırken amortisörler yayın salınımını sönümler.
Fren
Fren sistemi, motorlu taşıtın yavaşlamasını ve durmasını sağlayan düzenektir. Aşağı inen taşıtın hızlanmasını önlemek, duran taşıtın sabit kalmasını sürdürmek için de kullanılır. Kısacası fren sistemi, araçtaki kinetik enerjiyi sürtünme yoluyla ısı enerjisine dönüştürerek taşıtın durmasını veya yavaşlamasını sağlar. En yaygın olarak kullanılan fren sistemi hidrolik fren sistemidir.
Tekerlek
Aracın ve yükün ağırlığını taşımak, motorun ortaya çıkardığı döndürme momentini yola aktararak çekiş kuvvetine dönüştüren araç parçasıdır. Tekerlek, jant ve lastiklerden oluşur. Aracın tüm yükünü üzerine alır ve aracın hareket etmesini sağlar.
Lastikler, araç güvenliğinde oldukça önemli aksamlardır. Aracın yola tutunma görevini üstlenir. İklim şartlarına göre lastik tercihi yapılmalı, lastiklerin üretim tarihinin yeni olmasına dikkat etmeliyiz. Hiç kullanılmayan bir lastik bile zamanla işlevselliğini yitirir. Kışın çok kar yağan yerlerde yumuşak kaliteli kışlık lastikler tercih edilmelidir.
Klima (İklimlendirme Sistemi)
Araçlarda sürücü ve yolcuların daha konforlu ve güvenli hareket etmesini sağlayan içerdiği teknik sayesinde araç içerisindeki kötü ve kirli havayı dışarıya atan ve temiz havayla birlikte serinletme görevini yerine getiren sisteme denir. Böylece kirli hava dışarı atılır temiz hava araç içerisine alınır.
Araçlarının sıcaklığı, nem ve temizliği iklimlendirme sistemi sayesinde gerçekleşir. Bu görevleri, klima ve kalorifer sistemi yerine getirir. Klima, sıcak havalarda arabanın iç kısmını soğuturken kalorifer sistemi soğuk havada arabanın iç kısmının ısınmasını sağlar.
Elektrik
Araçlardaki hemen hemen her parçayı kontrol eden sistemdir. Motorlu araçlarda çalışan tüm elektrikli donanımların ve elektronik donanımların çalışmasını düzenler.
Elektrik sistemi; motoru çalıştırmak, bujilerin motordaki karışımını ateşlemek, klimayı etkinleştirmek, cam sileceklerini harekete geçirmek ve durdurmak, far ve lambaları yakıp söndürmek, ses sistemi ve buna benzer diğer parçaları çalıştıran sistemdir. Araçlardaki elektrik akümülatörden sağlanır.
Bir Arabada Bulunan Başlıca Parçalar Şunlardır:
Motor
Güç Aktarma Organları
Kavrama (Debriyaj)
Şanzıman (Vites Kutusu)
Diferansiyel
Şasi
Aks
Karoseri
Gövde
Kaporta
Yürür Aksam
Direksiyon
Süspansiyon
Fren
Tekerlek
Klima (İklimlendirme)
Elektrik
Motor
Yakıttan elde ettiği ısı enerjisini mekanik enerjiye çeviren makinelere ''motor'' denir. Motor, arabaların hareket etmesi için en önemli araba parçasıdır. Motor, çoğunlukla arabaların ön kısmında bulunur.
Motor, aküden aldığı enerji ile dönmeye başlar sonra sistemlerden gelen havayı ve yakıtı silindirler içerisinde yakarak harekete geçer. Motorun çalışması sırasında motor, yağlama, yakıt, soğutma suyu, ateşleme, subap, hava sistemleri, elektrik sistemleri ve motor egzoz sistemlerine ihtiyaç duyulur.
Araba motorları farklı sınıflara ayrılır. Arabalarda içten yanmalı ve dört zamanlı motorlar kullanılır. İçten yanmalı motorların üretimiyle araçlar üretilmeye başlanmıştır.
Güç Aktarma Organları
Motor çalışırken aracın hareket etmesini sağlayan organlardır. Güç aktarma organları denildiği zaman debriyaj (kavrama), şanzıman (vites kutusu), diferansiyel ve aks anlaşılmalıdır.
Debriyaj (Kavrama)
Motordaki hareketi şanzımana aktaran veya kesen sisteme denir. Vites değişimlerinde motordan şanzımana hareket aktarımını keser. Kalkış esnasında motordaki hareketi şanzımana kademeli olarak verir.
Arabalarda farklı debriyaj (kavrama) sistemi kullanılmaktadır. Mekanik, hidrolik, çift kavrama, diskli kuru kavrama kullanılan başlıca kavrama (debriyaj) sistemleridir. Vites değişimlerinde motor ile şanzımanı birbirinden ayıran parça olan debriyaj sistemi (kavrama sistemi) günümüzde daha çok çok diskli çift kavrama (DSG) ve diskli kuru kavrama (DSG-Powershift) şeklindedir.
Vites Kutusu (Şanzıman)
Şanzıman (vites kutusu) motordan, baskı balata yoluyla (kavrama) aldığı hareketi istenilen tork değerinde şaft veya diferansiyele ileten aktarma organıdır. Motordan aldığı dönme enerjisini arabanın tekerleklerine aktaran parçadır.
Vites kutusu (şanzıman), motorun dönüş hareketinin hızını ve torkunu değiştirir. Sadece motorun çalışması arabayı hareket ettiremeyeceği için şanzıman büyük görev üstlenir. Şanzımanlar; manuel, yarı otomatik (DSG, EDC, DCT), tam otomatik, çift kavramalı ve cvt şanzıman diye farklı şekillerde bulunur.
Şanzıman (vites kutusu), arabanın sabit durmasını (rölanti), aynı devirde devamını ve geri hareket etmesini sağlar. 4x4 özellikli araçlarda, şanzıman çıkış hareketi ön akslara da iletilir. Bunun sonucunda araçta 4 tekerden çekiş sağlanır.
Diferansiyel
Bir motorlu araçta iki teker arasındaki devir dengesini sağlayan parçaya diferansiyel denir. Yani aynı araçta ve aks üzerindeki tekerleklerin farklı hızlarla dönmesini sağlayan araçtır. Diferansiyel, ne denli dengeli ise aracın virajlarda güven vermesi o kadar artar.
Araçların viraj alırken yay çizerek yolun akışına uymasını sağlar. Otomobiller virajı alırken içte kalan tekerleklerin daha az, dış tekerleklerin daha çok mesafe kat etmesi gerekir ki bu da diferansiyel sayesinde olur.
Diferansiyel, arkadan çekişli araçlarda arka dingilde önden çekişli araçlarda ise vites kutusu ve motorun hemen arkasında yer alır. Arazi araçlarında kilitlenebilir diferansiyel kullanılır. Böylece araç patinajdan kurtulur.
Şasi
Şasi, otomobillerin iskelet sistemine denir. Tüm parçaların monte edildiği bir kaza sırasında çarpma şiddetini üzerine alan gerekli kırılma noktalarından kırılarak kaza şiddetini en hafife indiren bölümdür. Şasi, karoseriyi taşıyan temel yapıyı oluşturur.
Şasi ve karoseri, motorlu araçların gövdesini oluşturan iki temel bölümdür. Araçların tüm yapısı şasiye bağlıdır. Şasi de çok büyük hasar olursa arabanın bütünlük yapısı bozulur dolayısıyla arabanın güvenliği azalır. Hasarlı şasiler yerine yeni şasiler kullanılmalıdır.
Aks
Dingil olarak da anılan aks, motorlu araçlarda diferansiyel sisteminden çıkan dönme hareketini tekerleklere ileten çelik mile verilen isimdir. Motorun sağladığı gücü tekerleğe aktarır. Akslar, araçların önden ya da arkadan çekişli olmasına göre farklılık gösterir. Ön tekerlekler direksiyon ve süspansiyon hareketi görevini üstlendiği için önden çekişli araçlarda kullanılan akslarda iki adet sabit hız mafsalı yer alır.
Karoseri
Karoseri, arabalarda motor, tekerlek ve şasi gibi aksamların dışında kalan görünen dış bölüme verilen isimdir. Karoseri, birçok parçanın kaynak ve perçin yoluyla birleştirilmesi sonucu ortaya çıkar. Aracın dış yapısını, şeklini ve bütünlüğünü oluşturan sac yapı olan karoseri şasi üzerine oturtularak montajı yapılır. Yeni araçlarda karoseri ile şasi bir arada üretilmektedir. Araçların direk ve profilleri de karoseriye dâhildir.
Kaporta
Genel olarak aracın sac bölümüne denir. Kabin, araç tavanı, kapılar, bagaj kapağı, motor kaputu, ön ve arka çamurluklar, ön tampon ve arka tampon, ön, arka ve yan camlar, yan aynalar gibi araba parçaları aracın kaportasını oluşturur. Kaportanın değişmiş ve boyanmış olması aracın bir kazaya karıştığının kanıtı olabilir. Araç alım ve satımlarında dikkat edilmesi gerekir.
Yürür Aksam
Yürür aksam, aracın yola bağlantısını sağlayan tüm hareketli parçalarından oluşur. Bunları; süspansiyon, yaylar, amortisörler, fren, direksiyon, aks milleri, rot başları, rot kolları, salıncak ve rotiller olarak belirtebiliriz. Konfor ve rahat sürüş için önem teşkil eden yürür aksam olarak belirtilen parçaların düzenli olarak bakımları ve kontrolleri yapılmalıdır.
Direksiyon
Arabanın sürücü tarafından istenilen yöne gitmesini sağlayan araba parçasıdır. Direksiyonu en basit şekilde bir yönelteç olarak tanımlayabiliriz. Araç sürücüsü tarafından direksiyon simidi ile ortaya çıkarılan döndürme kuvveti, direksiyon dişli kutusu tarafından direksiyon rot kolları üzerinden tekerleklere iletilir.
Günümüzde en çok kullanılan direksiyon sistemi hidrolik direksiyonlardır. Basit bir çember şeklindeki direksiyon, aracın ses ve sinyalizasyon sistemini yönetecek butonları içerir. Direksiyon ayrıca direksiyon simidi, direksiyon dişli kutusu, direksiyon mili, direksiyon amortisörü, rotlar ve rot başları, hidrolik pompası, (hidrolik direksiyonlarda) direksiyon mafsalı gibi parçalardan oluşur.
Süspansiyon
Bir taşıtta, yolun düzgün olmamasından kaynaklanan sarsıntıları, darbe ve titreşimleri sürücü ve araç gövdesine geçmesini engelleyen taşıtın ağırlığını dingillere aktaran yaya denir. Aracın yol tutuşu, sürüşü, konfor ve güvenlik gereksinimi süspansiyon sistemiyle sağlanır. Yaylar, darbeleri ve titreşimleri üzerine alırken amortisörler yayın salınımını sönümler.
Fren
Fren sistemi, motorlu taşıtın yavaşlamasını ve durmasını sağlayan düzenektir. Aşağı inen taşıtın hızlanmasını önlemek, duran taşıtın sabit kalmasını sürdürmek için de kullanılır. Kısacası fren sistemi, araçtaki kinetik enerjiyi sürtünme yoluyla ısı enerjisine dönüştürerek taşıtın durmasını veya yavaşlamasını sağlar. En yaygın olarak kullanılan fren sistemi hidrolik fren sistemidir.
Tekerlek
Aracın ve yükün ağırlığını taşımak, motorun ortaya çıkardığı döndürme momentini yola aktararak çekiş kuvvetine dönüştüren araç parçasıdır. Tekerlek, jant ve lastiklerden oluşur. Aracın tüm yükünü üzerine alır ve aracın hareket etmesini sağlar.
Lastikler, araç güvenliğinde oldukça önemli aksamlardır. Aracın yola tutunma görevini üstlenir. İklim şartlarına göre lastik tercihi yapılmalı, lastiklerin üretim tarihinin yeni olmasına dikkat etmeliyiz. Hiç kullanılmayan bir lastik bile zamanla işlevselliğini yitirir. Kışın çok kar yağan yerlerde yumuşak kaliteli kışlık lastikler tercih edilmelidir.
Klima (İklimlendirme Sistemi)
Araçlarda sürücü ve yolcuların daha konforlu ve güvenli hareket etmesini sağlayan içerdiği teknik sayesinde araç içerisindeki kötü ve kirli havayı dışarıya atan ve temiz havayla birlikte serinletme görevini yerine getiren sisteme denir. Böylece kirli hava dışarı atılır temiz hava araç içerisine alınır.
Araçlarının sıcaklığı, nem ve temizliği iklimlendirme sistemi sayesinde gerçekleşir. Bu görevleri, klima ve kalorifer sistemi yerine getirir. Klima, sıcak havalarda arabanın iç kısmını soğuturken kalorifer sistemi soğuk havada arabanın iç kısmının ısınmasını sağlar.
Elektrik
Araçlardaki hemen hemen her parçayı kontrol eden sistemdir. Motorlu araçlarda çalışan tüm elektrikli donanımların ve elektronik donanımların çalışmasını düzenler.
Elektrik sistemi; motoru çalıştırmak, bujilerin motordaki karışımını ateşlemek, klimayı etkinleştirmek, cam sileceklerini harekete geçirmek ve durdurmak, far ve lambaları yakıp söndürmek, ses sistemi ve buna benzer diğer parçaları çalıştıran sistemdir. Araçlardaki elektrik akümülatörden sağlanır.
