Koronavirüs pandemisi yayıldıkça, farklı grupların COVID-19’u nasıl deneyimlediği hakkında daha fazla şey öğrenilmektedir. COVID-19 hakkında iyi bir haber varsa o da hastalığın her zaman şiddetli veya ölümcül olmamasıdır. Şimdiye kadar bildiğimiz kadarıyla ABD’deki Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) virüsü alanların hastalıklarının % 80’e yakınının hafif ila orta derecede olduğunu bildirmektedir. Covid-19’la ilgili olarak hafif, orta ve şiddetli vakalardan ve kritik vakalardan bahsedilmektedir. Peki, bunlar ne anlama gelmektedir? Hastaların COVID-19 deneyimleri büyük ölçüde değiştiğinden (hiçbir semptom yaşamamaktan yaşamı tehdit etmeye kadar uzanan deneyimler) uzmanların “hafif” derken ne anlama geldiğini bilmek zor olabilir. Henüz hastalar için doktorların hafif, orta veya şiddetli COVID-19 demesinin ne anlama geldiğini söyleyecek net bir kılavuz yoktur. Hastalıkları sınıflandırma konusunda bazı araştırma raporlarında ve epidemiyolojik raporlarda yer almaktadır ancak çok spesifik değildir. Örneğin, orta dereceli hastalığın geniş tanımı, hafif hastalıktan daha kötü fakat şiddetli olmadığını ifade ediyor gibi görünmektedir.
COVID-19 Nasıl Sınıflandırılır?
Halk sağlığı duyurularında ve medyada bazı kişilerin hafif COVID-19 enfeksiyonları olduğunu, bazılarının ise orta, şiddetli veya kritik olduğunu duymuşsunuzdur. Genellikle hastalığı sınıflandırmak için kullanılan terimler şunlardır:
-Asemptomatik
-Hafif
-Ilımlı veya orta
-Şiddetli
-Kritik
Bu sınıflandırmalar şimdiye kadar yayınlanan açıklamalarla tutarlıdır. Hafif, orta ve şiddetli vakalar denilen şey hakkında resmi, mutabık kalınan rehber yayınlandığında bunlar biraz farklılık gösterebilir. Şimdilik, bu terimlerin kullanım şekli uygun gibi görünmektedir. Bu makalede asemptomatik ve hafif enfeksiyonlara bakılmaktadır. Daha sonraki makalelerde orta, şiddetli ve kritik COVID-19’a değinilecektir.
Kimler Yüksek Risk Grubundadır?
Genç ve sağlıklı olan çoğu insanda ya asemptomatik veya hafif enfeksiyon bulunabilir fakat bazı genç, sağlıklı insanların çok rahatsız olduklarına ve İngiltere’de en az birinin öldüğüne dair raporlar vardır. Yüzde açısından çok düşük gibi görünmektedir ancak şans sıfır değildir. Aşağıdaki durumlarda kişilerin daha ileri, orta, şiddetli ve kritik enfeksiyonlara geçme şansı daha yüksektir:
-60 yaşın üzerinde olunması (70 yaşın üzerinde olanlarda risk daha da yüksektir)
-Kalp hastalığı, akciğer hastalığı, kanser ve kemoterapi, bağışıklık yetmezliği
-Organ nakli yapılmış olması
Unutmayın, hastalıkların her bir seviyesi bir öncekinden çok daha az yaygındır. 80 yaşın üzerindeki gruplarda bile çok daha fazla insanın hastalığı şiddetli değil daha hafif veya orta derecede olacaktır.
Virüsü almış bir kişi herhangi bir sınıflandırmaya tam olarak uymayabilir, ikisi arasında olabilir. Semptomlar hafiften orta şiddette olana, daha sonra tekrar hafif olana dönüşebilir ve durum tıbbi müdahale gerektirebilir. Kişilerde birden fazla gruba uyan semptomlar olabilir, bu hastalık böyledir ve kimin ani bir değişme göstereceğini bilmenin hiçbir yolu yoktur. Bu yüzden evde izole olanlar belirtilerin ne olabileceğini bilmeli ve kendini izlemelidir. Semptomlar ağırlıklı olarak orta derecedeyse fakat açıkça kötüleşiyorsa ve şiddetli gibi görünen semptomlar görülmeye başlamışsa, şiddetli semptomlardan daha fazlası görülünceye kadar acil yardım almak için beklenmemelidir. Kategorilerden birinde olan çoğu insan bir sonrakine geçmez. Savunmasız durumda özellikle 60 yaşın üzerinde olanlarda ilerleme olasılığı daha yüksektir. Çok savunmasız grupta olanlar ve hafif COVID-19’u olduğunu düşünenler tıbbi tavsiye almalıdır.
Asemptomatik COVID-19
Nüfusun büyük bir bölümünün COVID-19’a sahip olması ancak hiç belirtisi olmaması mümkündür. Bunun, çoğu çocuk da dahil olmak üzere en sağlıklı ve daha genç yaş gruplarında daha sık gerçekleşmesi muhtemel görünmektedir. İlk araştırmalar bu tip vakaların % 40-50 oranında olabileceğini düşündürmektedir fakat daha da fazla (% 80 gibi) olabilir. Bu, henüz tam bilinmemektedir. Asemptomatik olmak, hiçbir belirtinin olmadığı anlamına gelir, yine de asemptomatik kişilerde koku duyusu kaybı raporları vardır. Teknik olarak bu bile bir semptomdur. Olası COVID-19 enfeksiyonu olan kişilerle aynı evde yaşayan ve hiçbir belirtisi olmayan kişiler asemptomatik bir vaka olabilir. Bir antikor testi yapılıncaya kadar kesin olarak bilinemez. Hükümet bunun üzerinde çalışmakta, test doğruluk açısından değerlendirilmektedir. Unutulmamalıdır ki, tüm bu salgın muhtemelen tek bir vaka ile başlamıştır. Hastalığı yayıcı olmamak gerekir.
Covid-19 Belirtileri ve Hastalığın Hafif Seyri
Uzmanlar sürekli olarak COVID-19’un en belirgin semptomlarının ateş, kuru öksürük ve nefes darlığı olduğunu kamuoyuna bildirirken yeni raporlar aracılığıyla diğer semptomlar hakkında daha fazla bilgi edinmeye devam etmektedir. Bu noktada, olası semptomların listesi şunlardır: baş ağrısı, burun akıntısı, boğaz ağrısı, halsizlik, yorgunluk, kas ağrıları, bulantı, mide rahatsızlığı, kusma, ishal, koku ve tat kaybı ve kırmızı gözler. COVID-19’daki her şey gibi, bu da çok fazla karışıklığa neden olmaktadır ve akıllarda şunlara benzer sorular gelmektedir:
-Sadece burun akıntısı ve COVID-19 olması mümkün mü?
-Sadece mide rahatsızlığı ve ishal rahatsızlığı ile COVID-19 olması mümkün mü?
-Bir veya iki hafta sonra kaybolan hafif ateş, boğaz ağrısı ve kas ağrıları olabilir mi?
-COVID-19’a sahip olunduğu halde fark edilmeyebilir mi?
Bu sorulara uzmanlar “evet” şeklinde cevap vermektedir. Evet, bütün bunlar mümkündür.
Hafif hastalık gerçekten herhangi bir şeye benziyor gibi görünmektedir. COVID-19’a sahip olma olasılığı kısmen bulunulan ya da yaşanılan ülkede ya da bölgede bir salgın olup olmadığına ve COVID-19 olan birine maruz kalınıp kalınmadığına bağlıdır. En büyük bilinmeyen, şu anda yaşanılan bölgede gerçekten çok fazla COVİD-19 olup olmadığıdır. Yapılan test oranları düşük olursa orta ve şiddetli vakalarda bir dalgalanma olana kadar sessizce nerede yayıldığı gerçekten bilinemeyebilir. Test durumu yaygınlaşıncaya kadar, hafif semptomları olan kişilerin COVID-19 olup olmadığını bilinemez.
Hafif COVID-19 varsa kuru öksürük gibi grip benzeri semptomlar ve aşağıdaki değişiklikler görülebilir:
-37.8 santigrat dereceye ulaşmayan bir ateş de dahil olmak üzere vücut sıcaklığı yükselebilir.
– Bazen çok az öksürük olabilir veya hiç olmayabilir.
-Koku duyusu kaybedilebilir.
-Yorgunluk, kas ağrıları veya baş ağrısı olabilir.
-Boğaz ağrısı veya burun akıntısı olma olasılığı yüksek değildir ancak bazı durumlarda ortaya çıkabilir.
-Belirgin bir nefes darlığı yoktur fakat hastalar egzersiz sırasında normalden biraz daha fazla nefes nefese hissettiklerini fark edebilirler ancak normal ev aktivitesinde nefes nefese kalmazlar.
-Kişisel bakım, yemek pişirme, yeme ve içme durumu etkilenmez. İştah oldukça normaldir.
-Üzgün veya garip, ağlamaklı hissedilebilir.
-Semptomlar genellikle yaklaşık 7-10 gün sürer.
Belirtileri olan 60 yaşın altındaki, normalde sağlıklı insanların çoğu bu forma (hafif semptomlara) sahip olacaktır. Semptomatik COVID-19 vakalarının çoğu (% 81) hafiftir fakat hafif hastalığı olan kişilerin durumu bazen hızlı bir şekilde bozulabilir ve bu durum risk altındaki gruplarda daha olasıdır.
Hafif Viral Semptomlar Varsa Ne Yapılmalı?
Hafif veya asemptomatik enfeksiyonları olan insanların büyük çoğunluğunun tıbbi yardım alması gerekmez ve semptomlar evde tedavi edebilir. Belirtiler hakkında bir klinisyenle konuşulması gereken bazı durumlar vardır. Savunmasız bir grupta olan kişiler tavsiye almalıdır. Pratik olarak, bir kişi kendinizi iyi hissetmiyorsa, tecrit edilmelidir. Bu, evde kalmak, aile üyelerinden uzak durmak (ayrı bir odada ya da aynı odada kalınacaksa en az 1,8 metre uzakta kalmak ve ayrı bir banyo kullanmak, mümkünse ev eşyalarını paylaşmamak, yüzeyleri temizleyip dezenfekte etmek) ve iyileşildiğinden emin olmak için semptomları izlemek anlamına gelir. Vücut sıcaklığı günlük olarak kontrol edilmeli, kötüleşen öksürük veya nefes darlığı olup olmadığına dikkat edilmelidir.
Kişiler COVID-19 belirtileri gelişirse ve aşağıdaki özelliklere sahip ise tıbbi yardım alması gerekir (öncelikle telefonla):
-70 yaşın üzerinde (bu yaş grubunda ciddi hastalık riski artmış durumdadır) olanlar.
-Önemli kalp, akciğer veya böbrek hastalığı veya bağışıklık yetmezliği bulunanlar.
-Oral steroid alanlar.
-Bir organ nakli yapılmış olanlar.
COVID-19 hızla kötüleşebilir. Hassas, savunmasız kişiler COVID-19 iseler durumlarını yazılı tavsiyelere dayanarak tek başına yönetmemelidir. Yazılı tavsiyelerle hastalık kontrol edilemez. Devlet tavsiyeleri sürekli güncellenmektedir. Daha da kötüleşen belirtiler varsa, solunum kötüleşirse, tıbbi yardım için hemen 184 ya da 112 aranmalıdır. İnsanların kendini iyi hissettikleri ve sonra aniden kötüleştiği birçok durum görülmüştür. COVID-19’un yanı sıra şu anda insanların solunum semptomları göstermesinin başka nedenleri olduğunu da unutulmamalıdır çünkü bir yandan covid-19 yayılmaya devam ederken grip mevsimi hala devam etmekte ve alerji mevsimi birçok yerde yeni başlamaktadır. Ayrıca, hala testlerin herkese yapılmadığı, hastanelere covid-19 belirtisi olabilecek durumlarla başvuranlara, şüphe duyulanlara test yapıldığı akılda tutulmalıdır. Herhangi bir belirti yaşamaya başlayanların yapabileceği en iyi şey kendini izole etmek ve izlemektir. Ve eğer hasta olan biriyle yaşanıyorsa, o zaman da belirti gelişmemesi için 14 gün boyunca evde ve başkalarından uzak durulmalıdır.
Kişiler Artık Tehlikede Olmadığını Nasıl Anlar?
Çoğu durumda, COVID-19 semptomlarının gelişmesi 1-14 gün arasında (bazen daha da uzun) bir süre alabilir, ancak hafif hastalığı olan çoğu insan 3-5 gün civarında semptom geliştirir ve yaklaşık bir hafta içinde iyileşme göstermeye başlar. Bazı veriler (bunlar sınırlı verilerdir) daha ağır hastalıklara (hastaneye yatmayı gerektiren) sahip olan kişilerin, 5. günden sonra veya ikinci hafta boyunca, 7-10. günden itibaren kötüleşen semptomlar geliştirdiğini göstermektedir. Yorgunluk, baş ağrısı, karın ağrısı ve nefes darlığı olan kişilerin, özellikle yaşları 60 yaşın üzerindeyse ve diğer sağlık problemleri (kalp, akciğer veya böbrek hastalığı, bastırılmış bağışıklık sistemleri, kanser gibi) varsa hafif hastalıktan ilerlemeye doğru bir ilerleme olabilmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki, herkes COVID-19’dan ciddi şekilde hastalanabilir, 20’li, 30’lu ve 40’lı yaşlardaki insanlarda da görülebilir, kişiler herhangi bir tıbbi problem olmadan solunum tüpüne ihtiyaç duyacak kadar hastalanabilmektedir. Daha ciddi bir hastalığa sahip olunabileceğini gösteren bir başka bulgu, solunum hızının ya da oranının (bir dakikada alınan nefes sayısının) dinlenirken 24 nefes/dakikadan fazla artmaya başlamasıdır. Dakikada 20’den az nefes alınıyorsa, bu daha güven verici görünmektedir. Bu nedenle, bu semptomlardan herhangi birine sahip olanlar kendini çok yakından izlemeli ve durumu kötüleşirse doktoruna hızlı bir şekilde bildirmelidir.
İzolasyon Ne Zaman Durdurulabilir?
Hafif semptomları olan insanlar için, önlemlerin ne zaman durdurulacağı ve izolasyondan çıkılacağı net değildir. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) en az 72 saat boyunca ateş yoksa (ateş düşürücü ilaçlar kullanmaksızın) ve gelişen diğer belirtiler (burun akıntısı, yorgunluk, öksürük, karın ağrısı) düzelmişse ve bulguların başlamasından bu yana en az 7 gün geçtiyse izolasyonun durdurulabileceğini belirtmektedir. Sonuçta, bu virüs hakkında bilmediğimiz çok şey vardır. Testlerin sayısı artıncaya kadar, hafif semptomlar yaşayan birçok kişi hastalığının COVID-19, grip veya soğuk algınlığı olup olmadığını asla bilemeyebilir fakat kendini iyi hissetmeyen bireylerin yapacağı en önemli şey, vücudunu dinlemek ve iyi dinlenmektir. Bu, birçok aile için özellikle de ailedeki birinci basamak bakıcı durumunda olanlar için oldukça zor olabilir ama yine de yapılması gereken şey budur. İyi hissedilmediği zaman, vücutları kişilere, durmasını, dinlenmesini, dikkat etmesini ve diğer kişilerden uzak durması gerektiğini söyler. Bunlar sadece covid-19 salgını sırasında önemli olan tavsiyeler değil, her zaman için iyi bir tavsiyelerdir.
COVID-19 Nasıl Sınıflandırılır?
Halk sağlığı duyurularında ve medyada bazı kişilerin hafif COVID-19 enfeksiyonları olduğunu, bazılarının ise orta, şiddetli veya kritik olduğunu duymuşsunuzdur. Genellikle hastalığı sınıflandırmak için kullanılan terimler şunlardır:
-Asemptomatik
-Hafif
-Ilımlı veya orta
-Şiddetli
-Kritik
Bu sınıflandırmalar şimdiye kadar yayınlanan açıklamalarla tutarlıdır. Hafif, orta ve şiddetli vakalar denilen şey hakkında resmi, mutabık kalınan rehber yayınlandığında bunlar biraz farklılık gösterebilir. Şimdilik, bu terimlerin kullanım şekli uygun gibi görünmektedir. Bu makalede asemptomatik ve hafif enfeksiyonlara bakılmaktadır. Daha sonraki makalelerde orta, şiddetli ve kritik COVID-19’a değinilecektir.
Kimler Yüksek Risk Grubundadır?
Genç ve sağlıklı olan çoğu insanda ya asemptomatik veya hafif enfeksiyon bulunabilir fakat bazı genç, sağlıklı insanların çok rahatsız olduklarına ve İngiltere’de en az birinin öldüğüne dair raporlar vardır. Yüzde açısından çok düşük gibi görünmektedir ancak şans sıfır değildir. Aşağıdaki durumlarda kişilerin daha ileri, orta, şiddetli ve kritik enfeksiyonlara geçme şansı daha yüksektir:
-60 yaşın üzerinde olunması (70 yaşın üzerinde olanlarda risk daha da yüksektir)
-Kalp hastalığı, akciğer hastalığı, kanser ve kemoterapi, bağışıklık yetmezliği
-Organ nakli yapılmış olması
Unutmayın, hastalıkların her bir seviyesi bir öncekinden çok daha az yaygındır. 80 yaşın üzerindeki gruplarda bile çok daha fazla insanın hastalığı şiddetli değil daha hafif veya orta derecede olacaktır.
Virüsü almış bir kişi herhangi bir sınıflandırmaya tam olarak uymayabilir, ikisi arasında olabilir. Semptomlar hafiften orta şiddette olana, daha sonra tekrar hafif olana dönüşebilir ve durum tıbbi müdahale gerektirebilir. Kişilerde birden fazla gruba uyan semptomlar olabilir, bu hastalık böyledir ve kimin ani bir değişme göstereceğini bilmenin hiçbir yolu yoktur. Bu yüzden evde izole olanlar belirtilerin ne olabileceğini bilmeli ve kendini izlemelidir. Semptomlar ağırlıklı olarak orta derecedeyse fakat açıkça kötüleşiyorsa ve şiddetli gibi görünen semptomlar görülmeye başlamışsa, şiddetli semptomlardan daha fazlası görülünceye kadar acil yardım almak için beklenmemelidir. Kategorilerden birinde olan çoğu insan bir sonrakine geçmez. Savunmasız durumda özellikle 60 yaşın üzerinde olanlarda ilerleme olasılığı daha yüksektir. Çok savunmasız grupta olanlar ve hafif COVID-19’u olduğunu düşünenler tıbbi tavsiye almalıdır.
Asemptomatik COVID-19
Nüfusun büyük bir bölümünün COVID-19’a sahip olması ancak hiç belirtisi olmaması mümkündür. Bunun, çoğu çocuk da dahil olmak üzere en sağlıklı ve daha genç yaş gruplarında daha sık gerçekleşmesi muhtemel görünmektedir. İlk araştırmalar bu tip vakaların % 40-50 oranında olabileceğini düşündürmektedir fakat daha da fazla (% 80 gibi) olabilir. Bu, henüz tam bilinmemektedir. Asemptomatik olmak, hiçbir belirtinin olmadığı anlamına gelir, yine de asemptomatik kişilerde koku duyusu kaybı raporları vardır. Teknik olarak bu bile bir semptomdur. Olası COVID-19 enfeksiyonu olan kişilerle aynı evde yaşayan ve hiçbir belirtisi olmayan kişiler asemptomatik bir vaka olabilir. Bir antikor testi yapılıncaya kadar kesin olarak bilinemez. Hükümet bunun üzerinde çalışmakta, test doğruluk açısından değerlendirilmektedir. Unutulmamalıdır ki, tüm bu salgın muhtemelen tek bir vaka ile başlamıştır. Hastalığı yayıcı olmamak gerekir.
Covid-19 Belirtileri ve Hastalığın Hafif Seyri
Uzmanlar sürekli olarak COVID-19’un en belirgin semptomlarının ateş, kuru öksürük ve nefes darlığı olduğunu kamuoyuna bildirirken yeni raporlar aracılığıyla diğer semptomlar hakkında daha fazla bilgi edinmeye devam etmektedir. Bu noktada, olası semptomların listesi şunlardır: baş ağrısı, burun akıntısı, boğaz ağrısı, halsizlik, yorgunluk, kas ağrıları, bulantı, mide rahatsızlığı, kusma, ishal, koku ve tat kaybı ve kırmızı gözler. COVID-19’daki her şey gibi, bu da çok fazla karışıklığa neden olmaktadır ve akıllarda şunlara benzer sorular gelmektedir:
-Sadece burun akıntısı ve COVID-19 olması mümkün mü?
-Sadece mide rahatsızlığı ve ishal rahatsızlığı ile COVID-19 olması mümkün mü?
-Bir veya iki hafta sonra kaybolan hafif ateş, boğaz ağrısı ve kas ağrıları olabilir mi?
-COVID-19’a sahip olunduğu halde fark edilmeyebilir mi?
Bu sorulara uzmanlar “evet” şeklinde cevap vermektedir. Evet, bütün bunlar mümkündür.
Hafif hastalık gerçekten herhangi bir şeye benziyor gibi görünmektedir. COVID-19’a sahip olma olasılığı kısmen bulunulan ya da yaşanılan ülkede ya da bölgede bir salgın olup olmadığına ve COVID-19 olan birine maruz kalınıp kalınmadığına bağlıdır. En büyük bilinmeyen, şu anda yaşanılan bölgede gerçekten çok fazla COVİD-19 olup olmadığıdır. Yapılan test oranları düşük olursa orta ve şiddetli vakalarda bir dalgalanma olana kadar sessizce nerede yayıldığı gerçekten bilinemeyebilir. Test durumu yaygınlaşıncaya kadar, hafif semptomları olan kişilerin COVID-19 olup olmadığını bilinemez.
Hafif COVID-19 varsa kuru öksürük gibi grip benzeri semptomlar ve aşağıdaki değişiklikler görülebilir:
-37.8 santigrat dereceye ulaşmayan bir ateş de dahil olmak üzere vücut sıcaklığı yükselebilir.
– Bazen çok az öksürük olabilir veya hiç olmayabilir.
-Koku duyusu kaybedilebilir.
-Yorgunluk, kas ağrıları veya baş ağrısı olabilir.
-Boğaz ağrısı veya burun akıntısı olma olasılığı yüksek değildir ancak bazı durumlarda ortaya çıkabilir.
-Belirgin bir nefes darlığı yoktur fakat hastalar egzersiz sırasında normalden biraz daha fazla nefes nefese hissettiklerini fark edebilirler ancak normal ev aktivitesinde nefes nefese kalmazlar.
-Kişisel bakım, yemek pişirme, yeme ve içme durumu etkilenmez. İştah oldukça normaldir.
-Üzgün veya garip, ağlamaklı hissedilebilir.
-Semptomlar genellikle yaklaşık 7-10 gün sürer.
Belirtileri olan 60 yaşın altındaki, normalde sağlıklı insanların çoğu bu forma (hafif semptomlara) sahip olacaktır. Semptomatik COVID-19 vakalarının çoğu (% 81) hafiftir fakat hafif hastalığı olan kişilerin durumu bazen hızlı bir şekilde bozulabilir ve bu durum risk altındaki gruplarda daha olasıdır.
Hafif Viral Semptomlar Varsa Ne Yapılmalı?
Hafif veya asemptomatik enfeksiyonları olan insanların büyük çoğunluğunun tıbbi yardım alması gerekmez ve semptomlar evde tedavi edebilir. Belirtiler hakkında bir klinisyenle konuşulması gereken bazı durumlar vardır. Savunmasız bir grupta olan kişiler tavsiye almalıdır. Pratik olarak, bir kişi kendinizi iyi hissetmiyorsa, tecrit edilmelidir. Bu, evde kalmak, aile üyelerinden uzak durmak (ayrı bir odada ya da aynı odada kalınacaksa en az 1,8 metre uzakta kalmak ve ayrı bir banyo kullanmak, mümkünse ev eşyalarını paylaşmamak, yüzeyleri temizleyip dezenfekte etmek) ve iyileşildiğinden emin olmak için semptomları izlemek anlamına gelir. Vücut sıcaklığı günlük olarak kontrol edilmeli, kötüleşen öksürük veya nefes darlığı olup olmadığına dikkat edilmelidir.
Kişiler COVID-19 belirtileri gelişirse ve aşağıdaki özelliklere sahip ise tıbbi yardım alması gerekir (öncelikle telefonla):
-70 yaşın üzerinde (bu yaş grubunda ciddi hastalık riski artmış durumdadır) olanlar.
-Önemli kalp, akciğer veya böbrek hastalığı veya bağışıklık yetmezliği bulunanlar.
-Oral steroid alanlar.
-Bir organ nakli yapılmış olanlar.
COVID-19 hızla kötüleşebilir. Hassas, savunmasız kişiler COVID-19 iseler durumlarını yazılı tavsiyelere dayanarak tek başına yönetmemelidir. Yazılı tavsiyelerle hastalık kontrol edilemez. Devlet tavsiyeleri sürekli güncellenmektedir. Daha da kötüleşen belirtiler varsa, solunum kötüleşirse, tıbbi yardım için hemen 184 ya da 112 aranmalıdır. İnsanların kendini iyi hissettikleri ve sonra aniden kötüleştiği birçok durum görülmüştür. COVID-19’un yanı sıra şu anda insanların solunum semptomları göstermesinin başka nedenleri olduğunu da unutulmamalıdır çünkü bir yandan covid-19 yayılmaya devam ederken grip mevsimi hala devam etmekte ve alerji mevsimi birçok yerde yeni başlamaktadır. Ayrıca, hala testlerin herkese yapılmadığı, hastanelere covid-19 belirtisi olabilecek durumlarla başvuranlara, şüphe duyulanlara test yapıldığı akılda tutulmalıdır. Herhangi bir belirti yaşamaya başlayanların yapabileceği en iyi şey kendini izole etmek ve izlemektir. Ve eğer hasta olan biriyle yaşanıyorsa, o zaman da belirti gelişmemesi için 14 gün boyunca evde ve başkalarından uzak durulmalıdır.
Kişiler Artık Tehlikede Olmadığını Nasıl Anlar?
Çoğu durumda, COVID-19 semptomlarının gelişmesi 1-14 gün arasında (bazen daha da uzun) bir süre alabilir, ancak hafif hastalığı olan çoğu insan 3-5 gün civarında semptom geliştirir ve yaklaşık bir hafta içinde iyileşme göstermeye başlar. Bazı veriler (bunlar sınırlı verilerdir) daha ağır hastalıklara (hastaneye yatmayı gerektiren) sahip olan kişilerin, 5. günden sonra veya ikinci hafta boyunca, 7-10. günden itibaren kötüleşen semptomlar geliştirdiğini göstermektedir. Yorgunluk, baş ağrısı, karın ağrısı ve nefes darlığı olan kişilerin, özellikle yaşları 60 yaşın üzerindeyse ve diğer sağlık problemleri (kalp, akciğer veya böbrek hastalığı, bastırılmış bağışıklık sistemleri, kanser gibi) varsa hafif hastalıktan ilerlemeye doğru bir ilerleme olabilmektedir. Ancak unutulmamalıdır ki, herkes COVID-19’dan ciddi şekilde hastalanabilir, 20’li, 30’lu ve 40’lı yaşlardaki insanlarda da görülebilir, kişiler herhangi bir tıbbi problem olmadan solunum tüpüne ihtiyaç duyacak kadar hastalanabilmektedir. Daha ciddi bir hastalığa sahip olunabileceğini gösteren bir başka bulgu, solunum hızının ya da oranının (bir dakikada alınan nefes sayısının) dinlenirken 24 nefes/dakikadan fazla artmaya başlamasıdır. Dakikada 20’den az nefes alınıyorsa, bu daha güven verici görünmektedir. Bu nedenle, bu semptomlardan herhangi birine sahip olanlar kendini çok yakından izlemeli ve durumu kötüleşirse doktoruna hızlı bir şekilde bildirmelidir.
İzolasyon Ne Zaman Durdurulabilir?
Hafif semptomları olan insanlar için, önlemlerin ne zaman durdurulacağı ve izolasyondan çıkılacağı net değildir. ABD Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri (CDC) en az 72 saat boyunca ateş yoksa (ateş düşürücü ilaçlar kullanmaksızın) ve gelişen diğer belirtiler (burun akıntısı, yorgunluk, öksürük, karın ağrısı) düzelmişse ve bulguların başlamasından bu yana en az 7 gün geçtiyse izolasyonun durdurulabileceğini belirtmektedir. Sonuçta, bu virüs hakkında bilmediğimiz çok şey vardır. Testlerin sayısı artıncaya kadar, hafif semptomlar yaşayan birçok kişi hastalığının COVID-19, grip veya soğuk algınlığı olup olmadığını asla bilemeyebilir fakat kendini iyi hissetmeyen bireylerin yapacağı en önemli şey, vücudunu dinlemek ve iyi dinlenmektir. Bu, birçok aile için özellikle de ailedeki birinci basamak bakıcı durumunda olanlar için oldukça zor olabilir ama yine de yapılması gereken şey budur. İyi hissedilmediği zaman, vücutları kişilere, durmasını, dinlenmesini, dikkat etmesini ve diğer kişilerden uzak durması gerektiğini söyler. Bunlar sadece covid-19 salgını sırasında önemli olan tavsiyeler değil, her zaman için iyi bir tavsiyelerdir.