Ataturkun din hakkındaki goruşleri
Ataturkun din hurriyetine verdiği onem
Ataturk, dinin gercek manada anlaşılmasını istiyordu O, dini, toplum hayatında
gerekli bir durum olarak gormuştur “Din luzumlu bir muessesedir Dinsiz milletlerin
devamına imkan yoktur Yalnız şurası vardır ki, din, Allah ile kul arasında bir bağlılıktır
(AtaturkculukAtaturk’un Goruş ve Direktişeri1453) Ataturk, laiklik anlayışı ile din
ve devlet işlerini hem birbirinden ayırmış, hem de laikliğin gereği olarak din ve vicdan
hurriyetini korumuştur Bu yuzden din işlerinin daha sağlıklı ve ehil kimseler
tarafından yurutulmesi icin Diyanet İşleri Başkanlığı’nı kurdurmuştur
Ataturk, Kur’an’a olan bağlılığını onu ‘Kitabı Ekmel’ yani (En Mukemmel Kitap)
diye tanımlayarak dile getiriyordu (Prof Enver Ziya Karal, Ataturk’ten Duşunceler, İş
Bankası Yayınları, 1969 (Anmet Gurtaş, s 39) Dolmabahce Sarayı ve Cankaya Koşku’ne
hafızları cağırtarak sık sık Kur’an okutmuş, ayetler uzerinde sohbetler etmiş, hafızlarla
meal ve tefsir konularında fikir alış verişinde bulunmuştu Ataturk ozel sohbetlerinde
pek cok kez dindar olmanın gerekliliğinden, Peygamber Efendimiz’in hayatından,
Asrı Saadet ve Hulefayı Raşidin (dort halife) donemlerinden, dinimizin yuceliğinden,
Allah’ın kudretinden soz etmiştir İslam’ın son ve mukemmel din, Peygamberimiz
(sav)’in de son peygamber olduğunu her fırsatta vurgulayan Ataturk, Turk milletine de
dindar olmayı, dinini oğrenmeyi oğutlemiştir
Ataturk, dinimizin akıl ve mantığa uygun olduğunu da aşağıdaki sozleriyle belirtmiştir:
“Bilhassa bizim dinimiz icin herkesin elinde bir olcu vardır Bu olcu ile hangi şeyin bu
dine uygun olup olmadığını kolayca takdir edebilirsiniz Hangi şey ki akla, mantığa
halkın menfaatine uygundur; biliniz ki o bizim dinimize de uygundur Bir şey akıl ve
mantığa, milletin menfaatine, İslam’ın menfaatine uygunsa kimseye sormayın O şey
dinidir Eğer bizim dinimiz aklın mantığın uyduğu bir din olmasaydı mukemmel
olmazdı, son din olmazdı (Ataturk’un Soylev ve Demecleri II, 1923, s 127) İslam
dininin yuceliğini vurgulayan Ataturk, “Din vardır ve gereklidir Temeli cok sağlam bir
dinimiz var Malzemesi iyi, fakat bina, uzun asırlardır ihmale uğramış Harclar
dokuldukce yeni harc yapıp binayı takviye etmek gereği duyulmamış Aksine olarak,
bircok yabancı unsur, binayı daha fazla hırpalamış demiştir Ataturk, dinin ozu ile
tarih boyunca dinin icine girmiş ve gelenekselleşmiş olan yanlış uygulamaları,
eklemeleri ve hurafeleri, birbirinden ayırmaktadır Ona gore dinin temelinde var olan
canlı, yaratıcı ve dinamik karakter, zaman icersinde oluşan din dışı uygulamalarla
karışmış, hangisinin din, hangisinin ise din dışı olduğu belirsiz bir hale gelmiştir
Ataturk, dinin ozu ile tarih boyunca oluşan bu geleneksel yorumların birbirinden
ayrılmasını, dinin gercek yonunun ortaya cıkarılmasının istemektedir Cunku kullanılan
bir bina nasıl eskir ve yıpranırsa; yaşanılan din de icine hurafelerin karışmasıyla bozulur
İşte Ataturk ileri goruşluluğu sayesinde bunu gormuştur
Ataturk; Peygamber Efendimizi cok iyi tanımış, onun ustun ozelliklerini ceşitli
vesilelerle anlatmıştır: “O, Allah’ın birinci ve en buyuk kuludur O’nun izinde bugun
milyonlarca insan yuruyor Benim, senin adın silinir; fakat sonsuza kadar o, olumsuzdur
( Dr Utkan Kocaturk, Ataturk’un Fikir ve Duşunceleri; Ataturk ve Din Eğitimi,
A Gurtaş, s 26) “Tarih, hakikatleri tahrif eden bir sanat değil, belirten bir ilim
olmalıdır Bu kucuk harbte bile askeri dehası kadar siyasi goruşuyle de yukselen bir
insanı, cezbeli bir derviş gibi tasvire yeltenen cahil serseriler, bizim tarih calışmamıza
katılamazlar Hz Muhammed (sav) bu harb sonunda cevresindekilerin direnmelerini
yenerek ve kendisinin yaralı olmasına bakmayarak, galip duşmanı takibe kalkışmamış
olsaydı, bugun yeryuzunde Muslumanlık diye bir varlık gorulemezdi(fiemsettin
Gunaltay, Ulku Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 100, 1945, s 3)
Ataturk dine onem vermiş, milletin manevi değerlerine saygılı olmuştur 7 fiubat
1923’te Balıkesir Zağanos Paşa Camii’nde Turkce olarak bir hutbe okumuştur
Hutbenin başlangıc kısmı şoyledir: “Ey millet Allah birdir, şanı buyuktur Allah’ın
selameti, sevgisi uzerine olsun Peygamber Efendimiz Hazretleri, Allah tarafından
insanlara dini gercekleri duyurmaya memur ve elci olarak secilmiştir Koyduğu esas
kanunlar, hepimizce bilinmektedir ki, Yuce Kur’an’daki ayetlerdir Cunku, hakikate
uymamış olsaydı, bununla diğer ilahi ve tabii kanunlar arasında celişki olması gerekirdi
Cunku butun yaratılış kanunlarını yapan Cenabı Hakk’tır (Sadi Borak, Ataturk ve
Din, s29)
Ataturkun din hurriyetine verdiği onem
Ataturk, dinin gercek manada anlaşılmasını istiyordu O, dini, toplum hayatında
gerekli bir durum olarak gormuştur “Din luzumlu bir muessesedir Dinsiz milletlerin
devamına imkan yoktur Yalnız şurası vardır ki, din, Allah ile kul arasında bir bağlılıktır
(AtaturkculukAtaturk’un Goruş ve Direktişeri1453) Ataturk, laiklik anlayışı ile din
ve devlet işlerini hem birbirinden ayırmış, hem de laikliğin gereği olarak din ve vicdan
hurriyetini korumuştur Bu yuzden din işlerinin daha sağlıklı ve ehil kimseler
tarafından yurutulmesi icin Diyanet İşleri Başkanlığı’nı kurdurmuştur
Ataturk, Kur’an’a olan bağlılığını onu ‘Kitabı Ekmel’ yani (En Mukemmel Kitap)
diye tanımlayarak dile getiriyordu (Prof Enver Ziya Karal, Ataturk’ten Duşunceler, İş
Bankası Yayınları, 1969 (Anmet Gurtaş, s 39) Dolmabahce Sarayı ve Cankaya Koşku’ne
hafızları cağırtarak sık sık Kur’an okutmuş, ayetler uzerinde sohbetler etmiş, hafızlarla
meal ve tefsir konularında fikir alış verişinde bulunmuştu Ataturk ozel sohbetlerinde
pek cok kez dindar olmanın gerekliliğinden, Peygamber Efendimiz’in hayatından,
Asrı Saadet ve Hulefayı Raşidin (dort halife) donemlerinden, dinimizin yuceliğinden,
Allah’ın kudretinden soz etmiştir İslam’ın son ve mukemmel din, Peygamberimiz
(sav)’in de son peygamber olduğunu her fırsatta vurgulayan Ataturk, Turk milletine de
dindar olmayı, dinini oğrenmeyi oğutlemiştir
Ataturk, dinimizin akıl ve mantığa uygun olduğunu da aşağıdaki sozleriyle belirtmiştir:
“Bilhassa bizim dinimiz icin herkesin elinde bir olcu vardır Bu olcu ile hangi şeyin bu
dine uygun olup olmadığını kolayca takdir edebilirsiniz Hangi şey ki akla, mantığa
halkın menfaatine uygundur; biliniz ki o bizim dinimize de uygundur Bir şey akıl ve
mantığa, milletin menfaatine, İslam’ın menfaatine uygunsa kimseye sormayın O şey
dinidir Eğer bizim dinimiz aklın mantığın uyduğu bir din olmasaydı mukemmel
olmazdı, son din olmazdı (Ataturk’un Soylev ve Demecleri II, 1923, s 127) İslam
dininin yuceliğini vurgulayan Ataturk, “Din vardır ve gereklidir Temeli cok sağlam bir
dinimiz var Malzemesi iyi, fakat bina, uzun asırlardır ihmale uğramış Harclar
dokuldukce yeni harc yapıp binayı takviye etmek gereği duyulmamış Aksine olarak,
bircok yabancı unsur, binayı daha fazla hırpalamış demiştir Ataturk, dinin ozu ile
tarih boyunca dinin icine girmiş ve gelenekselleşmiş olan yanlış uygulamaları,
eklemeleri ve hurafeleri, birbirinden ayırmaktadır Ona gore dinin temelinde var olan
canlı, yaratıcı ve dinamik karakter, zaman icersinde oluşan din dışı uygulamalarla
karışmış, hangisinin din, hangisinin ise din dışı olduğu belirsiz bir hale gelmiştir
Ataturk, dinin ozu ile tarih boyunca oluşan bu geleneksel yorumların birbirinden
ayrılmasını, dinin gercek yonunun ortaya cıkarılmasının istemektedir Cunku kullanılan
bir bina nasıl eskir ve yıpranırsa; yaşanılan din de icine hurafelerin karışmasıyla bozulur
İşte Ataturk ileri goruşluluğu sayesinde bunu gormuştur
Ataturk; Peygamber Efendimizi cok iyi tanımış, onun ustun ozelliklerini ceşitli
vesilelerle anlatmıştır: “O, Allah’ın birinci ve en buyuk kuludur O’nun izinde bugun
milyonlarca insan yuruyor Benim, senin adın silinir; fakat sonsuza kadar o, olumsuzdur
( Dr Utkan Kocaturk, Ataturk’un Fikir ve Duşunceleri; Ataturk ve Din Eğitimi,
A Gurtaş, s 26) “Tarih, hakikatleri tahrif eden bir sanat değil, belirten bir ilim
olmalıdır Bu kucuk harbte bile askeri dehası kadar siyasi goruşuyle de yukselen bir
insanı, cezbeli bir derviş gibi tasvire yeltenen cahil serseriler, bizim tarih calışmamıza
katılamazlar Hz Muhammed (sav) bu harb sonunda cevresindekilerin direnmelerini
yenerek ve kendisinin yaralı olmasına bakmayarak, galip duşmanı takibe kalkışmamış
olsaydı, bugun yeryuzunde Muslumanlık diye bir varlık gorulemezdi(fiemsettin
Gunaltay, Ulku Dergisi, Cilt: 9, Sayı: 100, 1945, s 3)
Ataturk dine onem vermiş, milletin manevi değerlerine saygılı olmuştur 7 fiubat
1923’te Balıkesir Zağanos Paşa Camii’nde Turkce olarak bir hutbe okumuştur
Hutbenin başlangıc kısmı şoyledir: “Ey millet Allah birdir, şanı buyuktur Allah’ın
selameti, sevgisi uzerine olsun Peygamber Efendimiz Hazretleri, Allah tarafından
insanlara dini gercekleri duyurmaya memur ve elci olarak secilmiştir Koyduğu esas
kanunlar, hepimizce bilinmektedir ki, Yuce Kur’an’daki ayetlerdir Cunku, hakikate
uymamış olsaydı, bununla diğer ilahi ve tabii kanunlar arasında celişki olması gerekirdi
Cunku butun yaratılış kanunlarını yapan Cenabı Hakk’tır (Sadi Borak, Ataturk ve
Din, s29)