Ateşe Bağlı Havale (Febril Konvulsiyonlar)
6 ay 5 yaş arası cocuklarda gorulen, merkezi sinir sistemi dışındaki bir nedenden kaynaklanan ateş sırasında ortaya cıkan nobetlere FEBRİL KONVULSİYON denir Bu yaş grubunda gorulen epileptik nobetlerin yaklaşık yarısını oluşturur Prevalansı % 3 4 kadardır ve en sık 18 22 ay arasında ortaya cıkmaktadır Erkek cocuklarda kızlardan daha fazla gorulur
Febril konvulsiyonların etyopatogenezi halen tam acıklık kazanmamıştır Her cocuk ateşlendiği halde neden bazıları nobet gecirip, diğerleri gecirmez sorusu hala tam olarak cevaplanamamaktadır Nobet gecirenlerde beyindeki noronal hucrelerde ateşe karşı konvulsif eşiğin duşuk olduğu duşunulmektedir Genetik yatkınlık, ateşin yukselme hızı, sıvıelektrolit imbalansı, bakteriyel toksinler, antihistaminikler vb bazı ilaclar predispozisyon yaratan nedenler olarak suclanmaktadır 5 yaşa kadar beyin olgunlaşmasının henuz tamamlanmamış, noronlar arası ileti gecişini baskılayan ve kolaylaştıran mekanizmalar arasındaki dengenin henuz olgunlaşmamış olması kolaylaştırıcı sebeptir
Febril konvulsiyonların en sık gorulduğu hastalıklar; ceşitli viral enfeksiyonlar, USYE, barsak enfeksiyonları, akut orta kulak iltihabı, kızamık ve 6 hastalıktır Aşı, şigella enfeksiyonu ve bazı ilaclar nobet eşiğini duşurmektedir Nobetler, ateşli hastalıklar sırasında, ateşliyken ortaya cıkmaktadır Nobetin ortaya cıkmasına neden olan ateş değeri konusunda kesin bir rakam verilemez
Febril konvulsiyonlar, genellikle 5 15 dk suren tonikklonik ( kasılmageniş atımlı titreme ) generalize ( tum vucuda yayılan ) konvulsiyonlar şeklinde gorulmektedir Yalnızca tonik veya yalnızca klonik gorunumde de olabilirler Cocuk aynı gun icinde 2 3 defa konvulsiyon gecirebilir Yalnız kolda veya vucudun bir yarısında hemikonvulsiyonlar veya yalnızca başta sağa veya sola donme şeklinde de olabilir Bazen nobet sonrası tek taraflı kuvvetsizlik veya felcler gorulebilir Bunlar kendiliğinden gecerler ama bazen gunlerce, hatta haftalarca surebilir
Febril konvulsiyonlar ceşitli faktorler ele alınarak 2 guruba ayrılabilir Bu guruplama takip ve tedaviye karar verme acısından da yol gosterici olacaktır Hasta nobet gecirmekte iken; nobetin suresi, nobetin şekli ve katılan vucut bolumleri ( tum vucut eşit katılıyormu, tek taraflımı ), gozlerin ve başın durumu ( sağa sola donukmu, ortadamı ), nobet sonrası tek tarflı kuvvetsizlik veya felc geliştimi, ateşin derecesi vb gibi faktorler dikkatle izlenmelidir Cunku bunlar hangi guruba ait olduğu konusunda karar vermede hekime yol gosterecektir Guruplama, hastaya yapılacak tetkikler, izleme planı ve tedavi başlanıp başlanmıyacağı konusunda onem kazanmaktadır
1 Basit febril konvulsiyonlar
Nobetler generalizedir ( tum vucut katılmaktadır )
Nobet sırasında fokal ( tek tarafta veya belli bir bolgeye ait ) bulgu yoktur
Nobet suresi 15 dakikadan kısadır
Aynı gun icinde tekrarlamaz
Nobet bittikten sonrada norolojik defisit gorulmez
Ailede febril konvulsiyon oykusunun varlığı
Nobet sırasında teşin 390 C uzerinde olması
2 Riskli febril konvulsiyonlar
Konvulsiyonun ateş hafif yuksekken ortaya cıkması
Nobetin 15 20 dakikadan uzun surmesi
Cocuğun 6 aydan kucuk 6 yaştan buyuk olması
24 saat icinde birden fazla, aynı enfeksiyon sırasında 23 ten fazla nobet gecirme
Nobet sırasında fokal bulgular bulunması
Nobet bittikten sonra norolojik defisit varlığı
Ailede epilepsi bulunması
3' ten fazla konvulsiyon oykusu
Kalıcı EEG bulguları
Febril konvulsiyon gecirmiş bir cocukta epilepsi gelişme riski onemli bir konudur ve yapılan calışmalarda bazı faktorlerin bunda rol oynadığı saptanmıştır Bu konuda yukarıda sıralanan faktorler ele alınarak bazı rakamlar verilebilir
Risk faktoru taşımayan ( basit febril konvulsiyon ) gurupta epilepsi riski % 2' den azdır
Riskli febril konvulsiyon gurubunda tek risk faktoru varsa % 6 8 , iki veya daha fazla risk faktoru varsa % 10 civarında epilepsi geliştiği bulunmuştur
Febril konvulsiyonda EEG hastanın beyninde bir odak olup olmadığının tespiti icin cekilir Yanlış bulgu vermemesi icin nobetten 2 3 hafta sonra cekilmelidir Daha erken cekildiğinde gecirilmiş nobete bağlı artmış gecici elektrik aktivite yanıltıcı bulgular verebilir
Febril konvulsiyonlarda takip ve tedavi : Evde ateşli konvulsiyon gecirmekte olan bir cocuğa ilk yapılacak olan solunum yolunum acık kalmasını sağlamaktır Bunun icin cocuk yuzu aşağıda kalacak şekilde başı hafifce geriye alınarak yan tutulmalıdır Sırtustu yatırmak, ağzını acmak icin parmak veya herhangi bir cisimle mudahale etmek, dilini cekmeye calışmak, ağızdan ağıza solunum yardımı ve kalp masajı yapmak kontraendikedir ve kesinlikle yapılmamalıdır Evde nobet gecirmekte olan bir cocuk tarif edildiği pozisyonda tutulup solunum yollarının acık kalmasına dikkat edilerek en yakın sağlık kuruluşuna goturulmelidir Eğer durum uygunsa ateşini duşurmek icin evden cıkarken veya yolda uygun dozda paracetamol iceren ateş duşurucu fitil kullanılabilir Ceşme altında veya kuvette soğuk su ile yapılan uygulama yuzeyel damarların daha cok buzulup, govde ic ısısının daha da yukselmesine ve ayrıca da zaman kaybına sebep olur Hekimi tarafından bilgilendirilmiş ve deneyimli aileler cocuğun yaşı ve kilosuna uygun diazepam rektal tup veya fitil uygulayabilirler
Febril konvulsiyonla sağlık kuruluşuna goturulen hastaya yapılacaklar sırasıyla ;
Solunum yolunun acık tutulması, gerekirse aspirasyonla temizlenmesi ve oksijen verme
Konvulsiyon uygun ilaclarla durdurulmaya calışılır ( ilac damar yolu veya rektal yolla verilebilir )
Ateş sebebi olan enfeksiyonun, tanısına yonelik muayene ve tetkikler sonrası tedavi planlanacaktır
Hasta gozlem ve tedavi acıssından yatırılabilir veya risk taşımayan uygun vakalar ayaktan tedavi ile takibe alınırlar
Febril konvulsiyonlarda proflaksi ( nobet tekrarını onleme ) : Febril konvulsiyon geciren hastalarda nobet tekrarını onlemek icin 2 yol izlenebilir
İntermittan profilaksi : Basit febril konvulsiyonlarda uzun sureli duzenli ilac kullanma şeklinde profilaksi genellikle gerekmez Bu uygulama cocuk ateşli bir hastalık durumunda ateş duşurucu onlemler yanında rektal ( makattan ) diazepam verilmesi şeklinde yapılmaktadır Hangi vakalara onerileceği ve dozu mudavim hekim tarafından kararlaştırılacaktır
Devamlı ilac kullanarak proflaksi : Riskli febril konvulsiyon gurubunda kullanılır Ayrıca basit gurupta olsa ddhi ailede panik derecesinde aşırı korku ve yaşamlarını altust edecek derecede stres gelişmişse onerilir Bu amacla feneobarbital veya valproat kullanılmaktadır Dozu ve ilacın kullanım suresi mudavim hekim tarafından belirlenecektir
Kaynak: Cocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr H Bulent Cavuşoğlu
6 ay 5 yaş arası cocuklarda gorulen, merkezi sinir sistemi dışındaki bir nedenden kaynaklanan ateş sırasında ortaya cıkan nobetlere FEBRİL KONVULSİYON denir Bu yaş grubunda gorulen epileptik nobetlerin yaklaşık yarısını oluşturur Prevalansı % 3 4 kadardır ve en sık 18 22 ay arasında ortaya cıkmaktadır Erkek cocuklarda kızlardan daha fazla gorulur
Febril konvulsiyonların etyopatogenezi halen tam acıklık kazanmamıştır Her cocuk ateşlendiği halde neden bazıları nobet gecirip, diğerleri gecirmez sorusu hala tam olarak cevaplanamamaktadır Nobet gecirenlerde beyindeki noronal hucrelerde ateşe karşı konvulsif eşiğin duşuk olduğu duşunulmektedir Genetik yatkınlık, ateşin yukselme hızı, sıvıelektrolit imbalansı, bakteriyel toksinler, antihistaminikler vb bazı ilaclar predispozisyon yaratan nedenler olarak suclanmaktadır 5 yaşa kadar beyin olgunlaşmasının henuz tamamlanmamış, noronlar arası ileti gecişini baskılayan ve kolaylaştıran mekanizmalar arasındaki dengenin henuz olgunlaşmamış olması kolaylaştırıcı sebeptir
Febril konvulsiyonların en sık gorulduğu hastalıklar; ceşitli viral enfeksiyonlar, USYE, barsak enfeksiyonları, akut orta kulak iltihabı, kızamık ve 6 hastalıktır Aşı, şigella enfeksiyonu ve bazı ilaclar nobet eşiğini duşurmektedir Nobetler, ateşli hastalıklar sırasında, ateşliyken ortaya cıkmaktadır Nobetin ortaya cıkmasına neden olan ateş değeri konusunda kesin bir rakam verilemez
Febril konvulsiyonlar, genellikle 5 15 dk suren tonikklonik ( kasılmageniş atımlı titreme ) generalize ( tum vucuda yayılan ) konvulsiyonlar şeklinde gorulmektedir Yalnızca tonik veya yalnızca klonik gorunumde de olabilirler Cocuk aynı gun icinde 2 3 defa konvulsiyon gecirebilir Yalnız kolda veya vucudun bir yarısında hemikonvulsiyonlar veya yalnızca başta sağa veya sola donme şeklinde de olabilir Bazen nobet sonrası tek taraflı kuvvetsizlik veya felcler gorulebilir Bunlar kendiliğinden gecerler ama bazen gunlerce, hatta haftalarca surebilir
Febril konvulsiyonlar ceşitli faktorler ele alınarak 2 guruba ayrılabilir Bu guruplama takip ve tedaviye karar verme acısından da yol gosterici olacaktır Hasta nobet gecirmekte iken; nobetin suresi, nobetin şekli ve katılan vucut bolumleri ( tum vucut eşit katılıyormu, tek taraflımı ), gozlerin ve başın durumu ( sağa sola donukmu, ortadamı ), nobet sonrası tek tarflı kuvvetsizlik veya felc geliştimi, ateşin derecesi vb gibi faktorler dikkatle izlenmelidir Cunku bunlar hangi guruba ait olduğu konusunda karar vermede hekime yol gosterecektir Guruplama, hastaya yapılacak tetkikler, izleme planı ve tedavi başlanıp başlanmıyacağı konusunda onem kazanmaktadır
1 Basit febril konvulsiyonlar
Nobetler generalizedir ( tum vucut katılmaktadır )
Nobet sırasında fokal ( tek tarafta veya belli bir bolgeye ait ) bulgu yoktur
Nobet suresi 15 dakikadan kısadır
Aynı gun icinde tekrarlamaz
Nobet bittikten sonrada norolojik defisit gorulmez
Ailede febril konvulsiyon oykusunun varlığı
Nobet sırasında teşin 390 C uzerinde olması
2 Riskli febril konvulsiyonlar
Konvulsiyonun ateş hafif yuksekken ortaya cıkması
Nobetin 15 20 dakikadan uzun surmesi
Cocuğun 6 aydan kucuk 6 yaştan buyuk olması
24 saat icinde birden fazla, aynı enfeksiyon sırasında 23 ten fazla nobet gecirme
Nobet sırasında fokal bulgular bulunması
Nobet bittikten sonra norolojik defisit varlığı
Ailede epilepsi bulunması
3' ten fazla konvulsiyon oykusu
Kalıcı EEG bulguları
Febril konvulsiyon gecirmiş bir cocukta epilepsi gelişme riski onemli bir konudur ve yapılan calışmalarda bazı faktorlerin bunda rol oynadığı saptanmıştır Bu konuda yukarıda sıralanan faktorler ele alınarak bazı rakamlar verilebilir
Risk faktoru taşımayan ( basit febril konvulsiyon ) gurupta epilepsi riski % 2' den azdır
Riskli febril konvulsiyon gurubunda tek risk faktoru varsa % 6 8 , iki veya daha fazla risk faktoru varsa % 10 civarında epilepsi geliştiği bulunmuştur
Febril konvulsiyonda EEG hastanın beyninde bir odak olup olmadığının tespiti icin cekilir Yanlış bulgu vermemesi icin nobetten 2 3 hafta sonra cekilmelidir Daha erken cekildiğinde gecirilmiş nobete bağlı artmış gecici elektrik aktivite yanıltıcı bulgular verebilir
Febril konvulsiyonlarda takip ve tedavi : Evde ateşli konvulsiyon gecirmekte olan bir cocuğa ilk yapılacak olan solunum yolunum acık kalmasını sağlamaktır Bunun icin cocuk yuzu aşağıda kalacak şekilde başı hafifce geriye alınarak yan tutulmalıdır Sırtustu yatırmak, ağzını acmak icin parmak veya herhangi bir cisimle mudahale etmek, dilini cekmeye calışmak, ağızdan ağıza solunum yardımı ve kalp masajı yapmak kontraendikedir ve kesinlikle yapılmamalıdır Evde nobet gecirmekte olan bir cocuk tarif edildiği pozisyonda tutulup solunum yollarının acık kalmasına dikkat edilerek en yakın sağlık kuruluşuna goturulmelidir Eğer durum uygunsa ateşini duşurmek icin evden cıkarken veya yolda uygun dozda paracetamol iceren ateş duşurucu fitil kullanılabilir Ceşme altında veya kuvette soğuk su ile yapılan uygulama yuzeyel damarların daha cok buzulup, govde ic ısısının daha da yukselmesine ve ayrıca da zaman kaybına sebep olur Hekimi tarafından bilgilendirilmiş ve deneyimli aileler cocuğun yaşı ve kilosuna uygun diazepam rektal tup veya fitil uygulayabilirler
Febril konvulsiyonla sağlık kuruluşuna goturulen hastaya yapılacaklar sırasıyla ;
Solunum yolunun acık tutulması, gerekirse aspirasyonla temizlenmesi ve oksijen verme
Konvulsiyon uygun ilaclarla durdurulmaya calışılır ( ilac damar yolu veya rektal yolla verilebilir )
Ateş sebebi olan enfeksiyonun, tanısına yonelik muayene ve tetkikler sonrası tedavi planlanacaktır
Hasta gozlem ve tedavi acıssından yatırılabilir veya risk taşımayan uygun vakalar ayaktan tedavi ile takibe alınırlar
Febril konvulsiyonlarda proflaksi ( nobet tekrarını onleme ) : Febril konvulsiyon geciren hastalarda nobet tekrarını onlemek icin 2 yol izlenebilir
İntermittan profilaksi : Basit febril konvulsiyonlarda uzun sureli duzenli ilac kullanma şeklinde profilaksi genellikle gerekmez Bu uygulama cocuk ateşli bir hastalık durumunda ateş duşurucu onlemler yanında rektal ( makattan ) diazepam verilmesi şeklinde yapılmaktadır Hangi vakalara onerileceği ve dozu mudavim hekim tarafından kararlaştırılacaktır
Devamlı ilac kullanarak proflaksi : Riskli febril konvulsiyon gurubunda kullanılır Ayrıca basit gurupta olsa ddhi ailede panik derecesinde aşırı korku ve yaşamlarını altust edecek derecede stres gelişmişse onerilir Bu amacla feneobarbital veya valproat kullanılmaktadır Dozu ve ilacın kullanım suresi mudavim hekim tarafından belirlenecektir
Kaynak: Cocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr H Bulent Cavuşoğlu