Nerden başlasak bilemediğimiz bir sohbet yaptık ünlü ekonomist Atilla Yeşilada nam-ı öbür FÖŞ ile. Merkez Bankası'ndan faiz ile başladık, seçim, iktisat derken yeniden Merkez Bankası dolar ile bitirdik. Faiz kararı ne olur? Dolar nereye masraf? Seçim ne vakit? İktisat nasıl düzelir? Hepsini konuştuk.
Uzun yıllar finans piyasalarına hizmet eden Atilla Yeşilada, bu mevzuda tecrübelerini toplumsal medyada kimselerden esirgemeden paylaşıyor.
Şirketlere danışmanlık hizmeti veren deneyimli isim, babacan tutumuyla anlatıyor. Ne sorarsanız derin derin karşılığını alıyorsunuz. Dinlerken bilgi birikimine, objektifliğine özenmemek elde değil. İktisadın İlber Ortaylı'sı Atilla Yeşilada ile sohbetimize buyurun
Malum Atilla Yeşilada'ya soru sormak kolay değil. Tereciye tere satmaktan korkarak nereden başlayalım dedik. Ne olacak bu iktisadın hali diye girdik hususa malum gündem dedik Merkez Bankası ne yapar diye başladık?
'Türkiye'de kural düstur kalmayan bir ortam oldu' artık dedi ve şöyle devam etti:
Enflasyon olmuş yüzde 70, faiz yüzde 14'te. 56 puan mı artıracaksın? Yapamazsın. En fazla çok durumu düzeltmek istiyorsan 5-10 puan bir artırım yaparsın, gerisi de gelecek diye inandırıcı olmalısın. Seçime kalmış olağan kaidelerde 1 yıl. Para siyasetini sıkılaştırsan, iktisat sakinliğe girecek. Vatandaş acı çekecek. Bunu kimse seçmez.
Dolarda neler oluyor?
Artık iktisat idaresi 'daha fazla saçmalamamak' ismine hareket etmeli. 12 ay sonra seçim varsa, kolay hesaplamalarla kasada da 30 milyar dolar üzere bir para kaldıysa satış bırakıldı. 14,50-15,50 ortasında denetimli bir salınım vardı lakin artık buradan sonra olay denetimden çıktı. Enflasyon muhafazalı falan kurtarmaz artık durumu. Muhtemelen o yüzden de çıkarmadılar. Doları tutmak için bu saatten sonra çıkacak tek şey dövize endeksli tahvil olur. 1 yıl vadeyle yüzde 3-4 dolar getirisi olan bir eser çıkarılır. Berat Albayrak devrinde vardı. Bu saatten sonra tek çıkar yol kaldı; kambiyo rejimi. Kimsenin parasına el koymak değil lakin denetim etmek. Paran burada kardeşim ancak çekemezsin ya da şu limitle çekebilirsin. Serbest piyasa o denli bir şeydir ki para parmaklarının ortasından anında kayar masraf. o yüzden atlar hazır ahırdayken, içerde tutman gerekir.
Burada bir bilgi de biz verelim:
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati misyona birinci geldiği günlerde iş dünyası ile yaptığı bit toplantıda bu türlü bir eserin ismi geçmiş fakat sonra bir gelişme olmamıştı.
Eylülde neden faiz indirimi yapıldı?
Buna saplantı da diyebiliriz. Bu ideolojik bir durum. Faiz ve din bağı olduğu söyleniyor. Ben de çok düşündüm ardında öbür bir neden olabilir mi? Bu kime yarıyor? Hangi kesitin işine geliyor? Bulamadım. Gerçeklerden kopmak olarak görüyorum.
Seçime kadar iktisat bu türlü gitti? Seçimden sonra ne olacak sizce?
Bir sefer seçimi Millet İttifakının kazanacağını kesin görüyorum. Anketler bunu söylüyor. İktisatta 2 sorun var. Biri 20 yıllık idarenin getirdiği bünyede hasar, başkası de inat hasarı. Hekim yüksek tansiyonunun var diyor lakin bir tuz yemeye devam ediyoruz. Tuzu kesersen esasen bünye yüzde 50 toparlar. Ben şaşırıyorum kimse 6 partinin 28 Şubat deklarasyonunu okumamış. İktisat planı yok diyor. Nasıl yok? 3 husus var. Biri Merkez Bankası bağımsız olacak diyorlar. İkincisi kamu ihaleleri Avrupa Birliği normlarına geçecek ki bu tasarrufu halka dağıtırsınız. Üçüncü ve son da Adalet Bakanlığı, Müsteşarlık HSK'dan çekilecek.
Bunlar işe yarayacak mı?
Berat Albayrak devrinde bu ülkeden 70 milyar dolar yabancı para çıkmış. Bunları geri getirmek sıkıntı değil. Birinci günlerde hakikat şeyler yaptığını görsünler 20-25 milyar doları bile geri gelse dünya değişir. Millet neden döviz tutuyor? Kendini korumak için. Dolar satışı olur, enflasyon geriler. Merkez Bankası'nın başına aklı selim biri gelirse de düzelme sürer. En makus çıkamadın işin içinden IMF'yi çağırırsın. Halk IMF'den korkmaz, kâfi ki işler yoluna girsin. 1 sene düzgün işler yap, halka da döner dersin ki artık birlikte fedakarlık yapacağız. Enflasyonun yüzde 50'si evet beklentidir. Beklentiyi düzeltirsin birinci etapta.
Eski günlere döner miyiz?
Türkiye'nin bir avantajı var. Hafızası! Biz 2002-2013 yılları ortasını hatırlıyoruz. Neler yapabileceğimizi gördük. Potansiyelimizi biliyoruz. Türkiye'de istersen yaparsın, lakin bunu Uganda'da, Libya'da, Irak'ta yapamazsın. Artık siyasetteki bir çok insan eleştiriliyor. Yok evvelce şuymuş, buymuş. Bakın 70'lerde ikisi de merhum Demirel ve Ecevit bu ülkede yapılan şeylerden sorumluydu, ülkeyi iç savaşın eşiğine getirdiler. Sonra yaptıkları ile onlar kendilerini affettirdi. Her insanın affedilme kredisi vardır. Ne yaptığına bakarsınız.
Hocam sonda soralım. Kasım'da seçim olur mu? Toplumsal medyada da birçok telaffuz var bununla ilgili. Siz nasıl görüyorsunuz?
Bakınca seçim öncesi bakayaya bedelli, öğrenci affı, cezaevi müsaadeleri derken, ben de dedim ki seçim kesin geliyor. Aslında 2023 Haziran'a bu ülkenin bu halde erişmesi güç. Lakin bir baktım kur patladı! Dolar bu haldeyken seçime gitmek mümkün değil. Bu ülkede iktisat denince sokaktaki adam neye bakıyor? Dolara! O yüzden Merkez Bankası ve Beştepe büyük bir kararın eşiğinde olduğunu düşünüyorum. Kavcıoğlu, neyin ne olduğunu bilmeyen biri değil. Muhtemelen yol haritası için çıkacak karar bekleniyor. Dolarda istikrar yoksa seçim de yok.