Anayasa Mahkemesi, zarurî din dersinin insan hakları ihlali olduğu gerekçesiyle 8 yıl evvel yapılan kişisel başvuruyu karara bağladı. Yüksek Mahkeme, hak ihlali olduğuna karar verdi.
Anayasa Mahkemesi Genel Şurası mecburî din dersinin 'din özgürlüğünün ihlali' olduğu gerekçesiyle 2014 yılında yapılan kişisel başvuruyu kıymetlendirmek üzere 7 Nisan’da toplandı.
Cumhuriyet'in haberine nazaran AYM Genel Kurulu’nda 8 yıldır devam evrakta, “Anayasa’nın 24. Unsurunun dördüncü fıkrasında teminat altına alınan ebeveynlerin eğitim ve öğretimin kendi dinî ve felsefi inançlarına nazaran yapılmasını sağlama hakkının ihlal edildiğine” dair karar verildi.
"Din dersleri, çoğulculuktan uzak, tek bir din ile ilgili mecburî eğitim niteliğine dönüştü"
Kararla ilgili eski Yargıçlar ve Savcılar Birliği (YARSAV) Başkanı Avukat Ömer Faruk Eminağaoğlu şu değerlendirmeyi yaptı:
“12 Eylül Anayasası ile din kültürü ve ahlak dersleri birleştirilerek, birinci ve orta öğretim kurumlarında mecburî ders haline sokuldu. Burada, bir din ile ilgili değil, bütün dinler hakkında genel bilgi verilmesi münasebetine dayanıldı. Tekrar bu anayasada, bir dine yönelik din eğitim ve öğretimi ise, şahısların isteğine ve yasal temsilcilerinin müsaadesine bağlandı. Bu bahisler Anayasa’nın 24/2’nci unsurunda bu formda düzenlendi. 1982 Anayasası devrinde İHAM, 2007 yılında Zengin/Türkiye kararında, anayasadaki düzenlemeye karşın uygulamanın, şahısların isteği de gözetilmeden, mecburî din eğitimine dönüşmesi nedeniyle Türkiye hakkında hak ihlali kararı verilmiştir. Danıştay da bu karardan hareketle, 2007 yılından bu yana din kültürü ve ahlak bilgisi dersinin, bireylerin isteği olmadan ve de tek bir din ile ilgili eğitim biçiminde verilemeyeceği konusunda kararlar vermiştir. Bu mevzularda İnsan Hakları Kozmik Beyannamesi, Avrupa İnsan Hakları Kontratı, Çocuk Hakları Kontratı üzere memleketler arası kontratlarda ilgili kararlar bulunmaktadır”
'Türkiye’de, Lozan Antlaşması gereği, yalnızca azınlıklar din eğitiminden muaftır. Lakin bunun dışında din eğitim ve öğretiminin, yalnızca isteğe bağlı olarak yapılması gerekmekte ise de, bugün din dersleri, çoğulculuktan uzaklaşmış, tek bir din ile ilgili mecburî eğitim niteliğine dönmüştür”
“İHAM ve Danıştay kararları bugüne kadar her tarafıyla uygulanmamış, gereği yerine getirilmemiştir. Kelam konusu kararlarda, bu derslerin tek bir din anlayışı yerine çoğulcu bir anlayışla, şahısların ve ebeveynlerinin isteği üzerine verilmesi belirtilmiş iken, giderek uygulamada tek bir dine ait eğitim anlayışı daha da artmış, hatta bu bahiste İslam dinine ait ayrıca dersler de eklenmiş, ortaokul ve ilkokullar bir yana, yapılan düzenlemeler ile zarurî din eğitim okul öncesi periyoda bile inmiştir. Kuran kurslarının denetimsizliği de başka bir mevzudur. İmam hatip liseleri de gereksinimin da ötesinde yaygınlaştırılmıştır. İmam hatip lisesi mezunu olmak, uygulanan siyaset nedeniyle bir referans durumuna sokulmuştur. Böylece, din eğitimi konusunda kişinin ebeveyninin iradesi olmazsa olmaz ise de toplumsal ve siyasal baskılar ve siyasetler nedeniyle, okul öncesi çağdan, ilkokul, ortaokul, liseler, imam hatip liseleri gözetildiğinde, bugün mahalle mekteplerinin fiilen devreye sokulduğunu söylemek hiç de abartılı olmayacaktır”
“Laik devlet, dinler karşısında tarafsız kalan bir devlettir. Bugün eğitimin her tarafıyla laiklik anlayışına uygun olarak yapıldığını söyleyebilmek olanaksızdır. Bu mevzuda 12 Eylül periyodundan bu yana iktidardaki partiler din eğitim ve öğretiminin, laiklik unsuruna muhalif biçimde verilmesine yönelik düzenlemeler yapmaktan geri durmamıştır. Muhalefet partileri de bu adımlar karşısında faal tavır takınmaktan uzak durmuştur. Sonuçta, yalnızca vatandaşların hak arayışlarıyla ise istenilen aktiflikte sonuçlar da ortaya çıkmamıştır”
"Zorunlu din eğitimine artık son verilmelidir"
“Anayasa Mahkemesi, 2014 yılında yapılan bir ferdi başvuruyu, üstelik bağlayıcı olan İHAM kararı da varken, ortadan sekiz yıl geçtikten sonra daha yeni karara bağlamıştır. 2007 yılında verilmiş bağlayıcı bir İHAM kararı varken, Anayasa Mahkemesi'nin, önündeki belgeyi tam sekiz yıl bekletmesini hukuken açıklamak mümkün değildir. Durum bu türlü olunca, yönetim makamları da karşıt uygulamaları artarak sürdürmekten geri durmamaktadır. 2007 yılındaki İHAM ve Danıştay kararlarının uygulanması bir yana, bu kararlardan sonra muhalif uygulamalar daha da artmıştır. Şimdi Anayasa Mahkemesi'nce verilen karar sonrasında, şimdiye kadar karşıt uygulamaları sürdüren iktidar yahut buna sessiz kalan muhalif iradenin aktif bir adım atacağını düşünmek gerçekçi olmayacak ise de, laiklik ve hukukun üstünlüğü gözetilerek, muhalif uygulamalar, yeni müracaatlara yol açılmadan acilen sonlandırılmalıdır. Hasebiyle yeni jenerasyonların kimlik ve kişilik yapılarının, anayasa ve milletlerarası mukavelelere de karşıt olarak verilecek mecburî bir din eğitimi ile biçimlenmesine artık son verilmelidir.”
"AYM’nin ihlal kararı vermesi yerinde olmuştur"
Karara ait değerlendirmede bulunan Halkın Kurtuluş Partisi (HKP) Genel Sekreter Yardımcısı Avukat Tacettin Çolak ise şunları söyledi:
“Cumhuriyetin en değerli kazanımlarından olan ve en başta bayanlarımızın özgürleşmesi demek olan laiklik prensibi, ülkemizde son günlerde büyük akınlar altında. Diyanet İşleri Başkanlığı, sunni/vahhabi din anlayışını tüm topluma dayatmaktadır. Bu keyfilik, AKP iktidarı devrinde devlet siyasetine dönüşmüş durumda. Özellikle Alevi inancına yönelik yok sayma ve hatta düşmanlaştırma teşebbüslerini de görmekteyiz. Mescitlere sağlanan her türlü ayrıcalığın kırıntısı bile cemevlerine çok görülmektedir”
“Anayasa Mahkemesi'nin son kararını bir kazanım olarak görmek istiyoruz. Devamının gelmesini temenni ederiz”
“AKP’giller’in Anayasa’nın 24/son hususunda tanımlanan ‘Kimse, Devletin toplumsal, ekonomik, siyasi yahut hukuksal temel tertibini kısmen de olsa, din kurallarına dayandırma yahut siyasi yahut ferdî çıkar veya nüfuz sağlama emeliyle her ne suretle olursa olsun, dini yahut din hislerini veya dince kutsal sayılan şeyleri istismar edemez ve berbata kullanamaz’ biçimindeki emredici karara ters iş ve süreçlerinin önüne geçilmelidir. Caminin mihrabına mikrofon kurarak siyasal konuşmalar ve cuma namazı çıkışlarındaki küçük mitingler açıkça laiklik unsurunu ihlal eden anayasal suçlardır”
“Anaokullarında küçük çocuklara din eğitimi verilmesi de benzeri anti laik teşebbüslerden bir adedidir. O nedenle Anayasa’nın 24/4’üncü unsurunda tanımlanan; ‘...din eğitim ve öğretimi lakin, şahısların kendi isteğine, küçüklerin de yasal temsilcisinin talebine bağlıdır’ kuralının açık ihlalidir. Bu nedenle AYM’nin ihlal kararı vermesi yerinde olmuştur. Lakin Anayasa Mahkemesi’nce bu kararının alındığı günlerde, Tayyip Erdoğan tarafından çıkartılan bir kararname değişikliği ile Ulusal Eğitim Bakanlığı Din Öğretimi Genel Müdürlüğü geniş yetkilerle donatıldı. Böylelikle MEB Din Eğitimi Genel Müdürlüğü ‘imam hatip ortaokulu ve liselerinin alanlarıyla ilgili ders kitaplarını’ hazırlayacağı üzere ‘hafızlık’ eğitimi de verebilecekler. Böylelikle cemaat ve tarikatlarla işbirliği yapabilmesinin önü açılmış oldu. Bu değişiklik de açıkça Laiklik unsurunun ihlal edildiği Anayasal bir kabahattir. Bu kabahatleri işleyen parti Anayasa’nın 68/4. hususunda tanımlanan ‘demokratik ve laik Cumhuriyet unsurlarına muhalif hareketlerin odağı’ haline gelmiştir ki, bu çeşit fiiller de Anayasanın 69. hususunda öngörülen temelli kapatma nedenidir. Umarız AYM, bu hatalar karşısında da Anayasayı uygulama ferasetini gösterir.”