BESİN HASSASLIĞI
Beslenme, açlık hissini bastırmak, karın doyurmak ya da canın çektiği şeyleri yemek içmek değildir. Kabul etmek gerekir ki; yaşamak için beslenmek durumundayız. O halde uygun yaşamak istiyorsak güzel beslenmeliyiz. Beslenme; insanın, büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak uzun vade yaşaması için gerekli olan öğeleri alıp vücudunda kullanılabilmesidir.
Beslenmede hedef, bireyin yaşı, cinsiyeti, fizikî aktivitesi ve içinde bulunduğu fizyolojik duruma nazaran gereksinimi olan kuvvet ve besin öğelerini ehil ve istikrarlı ölçülerde almasıdır. Bugüne değin yapılan ilmî araştırmalar insanın 50'ye yakın çeşitte besin öğesine gereksinimi olduğunu ortaya koymuştur. Bu öğelerin rastgele biri alınmadığında, gereğinden az ya da çok alındığında, büyüme ve gelişmenin engellendiği ve sıhhatin bozulduğu ilmî olarak ortaya konmuştur. Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan besin öğelerinin her birinin kâfi ölçüde alınması ve vücutta münasebetli biçimde kullanılması durumu yeterli ve istikrarlı beslenme deyimi ile açıklanır. Buradaki yeterlilik terimi ölçü ile istikrarlı beslenme ise çeşitlilik ile ilişkilendirilmektedir.
Pekala, daima olarak istikrarlı beslenmeden ve çeşitlilikten bahsediyorken sanki sağlıklı diye bildiğimiz birtakım besinler bizim hasta olmamıza sebep olabilir mi? Sıkça tükettiğimiz besinler birer şeytan mı, melek mi? Diyet bireye has olarak hazırlanmalıdır. O halde daha özgün bir diyet programı hazırlarken, kimseye sağlıklı diye bulgur mu önermeli, yoksa insandaki hassaslık durumuna nazaran pirinç mi tavsiye etmeli? Ya da inek sütü, yumurta, domates, mercimek, fındık, portakal üzere besleyici özelliği bulunan besinleri verirken insandaki hassaslık faktörünü göz arkası mı etmeli?
Gerilim, bağırsak flora dengesizliği, enfeksiyon yahut kimi medikal ilaçlara bağlı mukozal hasar vb dışında sıhhatsiz beslenme durumu, diyette çeşitliliğin olmaması (çok ziyade ölçüde gluten) üzere nedenlere bağlı olarak gelişen Besin Hassaslığı ömür kalitesini düşüren bir durumdur. Son yıllarda geliştirilen teknolojik usuller sayesinde besin intoleransı teşhisine son nokta konulmuş durumda.
IgG ölçümü için geliştirilmiş altın standarda sahip bir test teknolojisi ile artık 200'den çokça besin unsuruna karşı oluşabilecek intolerans çok az ölçüde kan örneği alınarak kısa müddet içerisinde tespit edilebilmektedir. Besin hususlarına mahsus IgG antikorlarının belirlenmesiyle elde edilen test raporuna nazaran hazırlanan diyet programının uygulanması ile bireyin;
-Şişmanlık, zayıflık
-Cilt meseleleri (Sedef marazı, akne, sivilce, kaşıntı, egzama, ürtiker)
-Halsizlik, yorgunluk, uyku bozuklukları, depresyon, anksiyete, migren, baş ağrısı
-Solunum yolu illetleri (astım, bronşit, geçmeyen öksürük, sık hapşırma, rinit, nezle)
-Mide ve bağırsak meseleleri (gaz, şişkinlik, ishal, kabızlık, mide krampları, ödem, IBS)
ve daha birçok şikayetinin kronik hale gelmesi engellenmektedir.
Türkiye'de beslenme kaynaklı meseleler gün geçtikçe artmaktadır. Besin hassaslığı da beslenme kaynaklı meselelerden biridir. Yerküre nüfusunun yarısında Besin hassaslığı bulunmakta ve buna bağlı olarak obezite, IBS (Irritable bağırsak sendromu), hipertansiyon, astım, kronik yorgunluk, depresyon, egzama, çil ve deri döküntüleri, şiddetli mide ve bağırsak sorunları üzere birçok illetten ve şikayetten yakınmaktadır (Dünya Sıhhat Örgütü, 2006).
Bağışıklık sistemi bakteri, virüs, mantar ve parazitlerin yol açabileceği enfeksiyonların oluşmasını köstekler. Gelgelelim yediğimiz rastgele bir besin vücudu olumsuz olarak etkiliyor ise durum farklıdır: O vakit vücut, yabancı husus olarak gördüğü besine karşı savunma sistemini harekete geçirir. Besinlere karşı vücudun vermiş olduğu olumsuz karşılık olağanda zararsız olarak bildiğimiz besinler tüketildiğinde dahi meydana gelebilir. Bu olumsuz bağışıklık sistemi cevabı 2 halde kıymetlendirilebilir: Besin Hassaslığı (İntoleransı) ve Besin Alerjisi.
Besin hassaslığı ile besin alerjisi sıklıkla birbiriyle karıştırılmaktadır. Besin hassaslığına, alerjiye orantıyla çok daha sık rastlanmaktadır. Besin hassaslığına bağlı oluşan rahatsızlıklar bazen alerjiye bağlı oluşan rahatsızlık ve semptomlara benzemenin yanında, alerjiden farklı olarak bazen saatler velev günler sonra ortaya çıkabilmektedir.
Besin alerjisinde, besin tüketildikten çabucak sonra bağışıklık sistemi cevabı oluşmasının yanı sıra cevap IgE antikorlarına bağlıdır. Bireyler birden fazla devir kendileri teşhis koyabilirler. Örneğin çileğe karşı alerjiniz laf konusu ise çilek konum yemez şiddetli öksürük, deride kızarıklık, kaşıntı üzere belirtiler ortaya çıkabilir ve siz çilekten kaynaklandığını teşhis edebilirsiniz. Gelgelelim besin hassaslığında karşılık bu biçimde oluşmamaktadır. Besin hassaslığı, bir öteki tabirle Gecikmiş Tip 3 Alerji, IgG antikorlarına bağlı olarak savunma sisteminin oluşturmuş olduğu bir cevaptır; çoğunlukla semptom ve şikayetler alerjiye nazaran daha uzun müddetlerde görülmektedir. Bu sebeple şahıslar sorunun yedikleri besinlerin hangisinden kaynaklandığını bulmakta zorlanırlar.
Daha sade bir lisanla; besin alerjileri umumide derhal tesir ederek kendini görünür etmektedir. Süt içildikten bir mühlet sonra gaz, şişkinlik, hazımsızlık üzere sindirim sorunlarının yaşanması; domates yahut yumurta yenildikten sonra ciltte kaşıntı, kızarıklık üzere durumların ortaya çıkması; mantar tüketiminin akabinde anafilaksi velev vefata kadar varabilen meseleler ortaya çıkabilmektedir. Kişi sorun yaratan besini ben biraz evvel ne tüketmiştim? diyerek çok rahat bir biçimde tespit edebilmektedir.
Lakin besin intoleransı denilen durum, gecikmeli besin alerjisi olarak tanımlanmaktadır. Tesiri 3 gün sonra bile ortaya çıkabildiği için kolay kolay ayırt etmek pek mümkün değildir. İşte, besin intolerans testi (gıda hassaslık testi) ile tüketim sonrasındaki 72 saat içerisinde semptomlara yol açacak (ancak kendi ferdî deneyimlerimizle pek kolay saptayamadığımız) ve hayat kalitemizi düşüren besinleri tek tek öğrenmek artık mümkün olabilmektedir.
Eski tekniklerle, besin hassaslığına bağlı olarak umumiyetle hangi besinin şahısta semptom ve birtakım şikayetlere sebep olduğunu, besinleri tek tek deneyerek bulmaya çalışılırdı. Ancak birden çok besin yahut besin kombinasyonu sorun yaratıyorsa bu besinleri bulmak imkansız hale gelir ve hayat boyunca nedeni anlaşılamayan rahatsızlıklar, şikayetler yaşamak zorunda kalınırdı. Artık yeni nesil besin hassaslık testleri ile birçok besine karşı Spesifik IgG tayini ile hassaslık olup olmadığı saptanabilmekte. Akabinde kimseye şahsi hazırlanan sonuç raporlarına nazaran bir diyetisyen tarafından önerilen eliminasyon ve akabinde uygulanan rotasyon diyeti ile şikayet ve semptomların azaldığı, velev mevcut dertlerde gözle görülür gelişmeler olduğu saptanmaktadır.
Eliminasyon diyeti ile hassaslık saptanan besinlerin, test sonucunda belirtilen sürelerce diyetten çıkarılmasıyla birlikte evvelce yaşanan problemlerin hafiflediği ve ortadan kalktığı görüldükçe kişinin diyete olan bağlılığı ve teste olan inancı daha da artmaktadır. İlgili mühletler dolduğunda rotasyon diyeti ismi altında hassaslık saptanan ve diyetten çıkarılan besinler tek tek ve azar azar olmak koşuluyla diyete 4 günde bir giderek artırılarak eklenir. Mevcut sorun tekrarlarsa o besine karşı eliminasyon diyeti tekrar uzatılabilir, rastgele bir kahır yaşanmaz ise kişi ömrünün geri kalan kısmında çoka kaçmadan o besini tüketmeye devam edebilir.
Beslenme, açlık hissini bastırmak, karın doyurmak ya da canın çektiği şeyleri yemek içmek değildir. Kabul etmek gerekir ki; yaşamak için beslenmek durumundayız. O halde uygun yaşamak istiyorsak güzel beslenmeliyiz. Beslenme; insanın, büyüme, gelişme, sağlıklı ve üretken olarak uzun vade yaşaması için gerekli olan öğeleri alıp vücudunda kullanılabilmesidir.
Beslenmede hedef, bireyin yaşı, cinsiyeti, fizikî aktivitesi ve içinde bulunduğu fizyolojik duruma nazaran gereksinimi olan kuvvet ve besin öğelerini ehil ve istikrarlı ölçülerde almasıdır. Bugüne değin yapılan ilmî araştırmalar insanın 50'ye yakın çeşitte besin öğesine gereksinimi olduğunu ortaya koymuştur. Bu öğelerin rastgele biri alınmadığında, gereğinden az ya da çok alındığında, büyüme ve gelişmenin engellendiği ve sıhhatin bozulduğu ilmî olarak ortaya konmuştur. Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan besin öğelerinin her birinin kâfi ölçüde alınması ve vücutta münasebetli biçimde kullanılması durumu yeterli ve istikrarlı beslenme deyimi ile açıklanır. Buradaki yeterlilik terimi ölçü ile istikrarlı beslenme ise çeşitlilik ile ilişkilendirilmektedir.
Pekala, daima olarak istikrarlı beslenmeden ve çeşitlilikten bahsediyorken sanki sağlıklı diye bildiğimiz birtakım besinler bizim hasta olmamıza sebep olabilir mi? Sıkça tükettiğimiz besinler birer şeytan mı, melek mi? Diyet bireye has olarak hazırlanmalıdır. O halde daha özgün bir diyet programı hazırlarken, kimseye sağlıklı diye bulgur mu önermeli, yoksa insandaki hassaslık durumuna nazaran pirinç mi tavsiye etmeli? Ya da inek sütü, yumurta, domates, mercimek, fındık, portakal üzere besleyici özelliği bulunan besinleri verirken insandaki hassaslık faktörünü göz arkası mı etmeli?
Gerilim, bağırsak flora dengesizliği, enfeksiyon yahut kimi medikal ilaçlara bağlı mukozal hasar vb dışında sıhhatsiz beslenme durumu, diyette çeşitliliğin olmaması (çok ziyade ölçüde gluten) üzere nedenlere bağlı olarak gelişen Besin Hassaslığı ömür kalitesini düşüren bir durumdur. Son yıllarda geliştirilen teknolojik usuller sayesinde besin intoleransı teşhisine son nokta konulmuş durumda.
IgG ölçümü için geliştirilmiş altın standarda sahip bir test teknolojisi ile artık 200'den çokça besin unsuruna karşı oluşabilecek intolerans çok az ölçüde kan örneği alınarak kısa müddet içerisinde tespit edilebilmektedir. Besin hususlarına mahsus IgG antikorlarının belirlenmesiyle elde edilen test raporuna nazaran hazırlanan diyet programının uygulanması ile bireyin;
-Şişmanlık, zayıflık
-Cilt meseleleri (Sedef marazı, akne, sivilce, kaşıntı, egzama, ürtiker)
-Halsizlik, yorgunluk, uyku bozuklukları, depresyon, anksiyete, migren, baş ağrısı
-Solunum yolu illetleri (astım, bronşit, geçmeyen öksürük, sık hapşırma, rinit, nezle)
-Mide ve bağırsak meseleleri (gaz, şişkinlik, ishal, kabızlık, mide krampları, ödem, IBS)
ve daha birçok şikayetinin kronik hale gelmesi engellenmektedir.
Türkiye'de beslenme kaynaklı meseleler gün geçtikçe artmaktadır. Besin hassaslığı da beslenme kaynaklı meselelerden biridir. Yerküre nüfusunun yarısında Besin hassaslığı bulunmakta ve buna bağlı olarak obezite, IBS (Irritable bağırsak sendromu), hipertansiyon, astım, kronik yorgunluk, depresyon, egzama, çil ve deri döküntüleri, şiddetli mide ve bağırsak sorunları üzere birçok illetten ve şikayetten yakınmaktadır (Dünya Sıhhat Örgütü, 2006).
Bağışıklık sistemi bakteri, virüs, mantar ve parazitlerin yol açabileceği enfeksiyonların oluşmasını köstekler. Gelgelelim yediğimiz rastgele bir besin vücudu olumsuz olarak etkiliyor ise durum farklıdır: O vakit vücut, yabancı husus olarak gördüğü besine karşı savunma sistemini harekete geçirir. Besinlere karşı vücudun vermiş olduğu olumsuz karşılık olağanda zararsız olarak bildiğimiz besinler tüketildiğinde dahi meydana gelebilir. Bu olumsuz bağışıklık sistemi cevabı 2 halde kıymetlendirilebilir: Besin Hassaslığı (İntoleransı) ve Besin Alerjisi.
Besin hassaslığı ile besin alerjisi sıklıkla birbiriyle karıştırılmaktadır. Besin hassaslığına, alerjiye orantıyla çok daha sık rastlanmaktadır. Besin hassaslığına bağlı oluşan rahatsızlıklar bazen alerjiye bağlı oluşan rahatsızlık ve semptomlara benzemenin yanında, alerjiden farklı olarak bazen saatler velev günler sonra ortaya çıkabilmektedir.
Besin alerjisinde, besin tüketildikten çabucak sonra bağışıklık sistemi cevabı oluşmasının yanı sıra cevap IgE antikorlarına bağlıdır. Bireyler birden fazla devir kendileri teşhis koyabilirler. Örneğin çileğe karşı alerjiniz laf konusu ise çilek konum yemez şiddetli öksürük, deride kızarıklık, kaşıntı üzere belirtiler ortaya çıkabilir ve siz çilekten kaynaklandığını teşhis edebilirsiniz. Gelgelelim besin hassaslığında karşılık bu biçimde oluşmamaktadır. Besin hassaslığı, bir öteki tabirle Gecikmiş Tip 3 Alerji, IgG antikorlarına bağlı olarak savunma sisteminin oluşturmuş olduğu bir cevaptır; çoğunlukla semptom ve şikayetler alerjiye nazaran daha uzun müddetlerde görülmektedir. Bu sebeple şahıslar sorunun yedikleri besinlerin hangisinden kaynaklandığını bulmakta zorlanırlar.
Daha sade bir lisanla; besin alerjileri umumide derhal tesir ederek kendini görünür etmektedir. Süt içildikten bir mühlet sonra gaz, şişkinlik, hazımsızlık üzere sindirim sorunlarının yaşanması; domates yahut yumurta yenildikten sonra ciltte kaşıntı, kızarıklık üzere durumların ortaya çıkması; mantar tüketiminin akabinde anafilaksi velev vefata kadar varabilen meseleler ortaya çıkabilmektedir. Kişi sorun yaratan besini ben biraz evvel ne tüketmiştim? diyerek çok rahat bir biçimde tespit edebilmektedir.
Lakin besin intoleransı denilen durum, gecikmeli besin alerjisi olarak tanımlanmaktadır. Tesiri 3 gün sonra bile ortaya çıkabildiği için kolay kolay ayırt etmek pek mümkün değildir. İşte, besin intolerans testi (gıda hassaslık testi) ile tüketim sonrasındaki 72 saat içerisinde semptomlara yol açacak (ancak kendi ferdî deneyimlerimizle pek kolay saptayamadığımız) ve hayat kalitemizi düşüren besinleri tek tek öğrenmek artık mümkün olabilmektedir.
Eski tekniklerle, besin hassaslığına bağlı olarak umumiyetle hangi besinin şahısta semptom ve birtakım şikayetlere sebep olduğunu, besinleri tek tek deneyerek bulmaya çalışılırdı. Ancak birden çok besin yahut besin kombinasyonu sorun yaratıyorsa bu besinleri bulmak imkansız hale gelir ve hayat boyunca nedeni anlaşılamayan rahatsızlıklar, şikayetler yaşamak zorunda kalınırdı. Artık yeni nesil besin hassaslık testleri ile birçok besine karşı Spesifik IgG tayini ile hassaslık olup olmadığı saptanabilmekte. Akabinde kimseye şahsi hazırlanan sonuç raporlarına nazaran bir diyetisyen tarafından önerilen eliminasyon ve akabinde uygulanan rotasyon diyeti ile şikayet ve semptomların azaldığı, velev mevcut dertlerde gözle görülür gelişmeler olduğu saptanmaktadır.
Eliminasyon diyeti ile hassaslık saptanan besinlerin, test sonucunda belirtilen sürelerce diyetten çıkarılmasıyla birlikte evvelce yaşanan problemlerin hafiflediği ve ortadan kalktığı görüldükçe kişinin diyete olan bağlılığı ve teste olan inancı daha da artmaktadır. İlgili mühletler dolduğunda rotasyon diyeti ismi altında hassaslık saptanan ve diyetten çıkarılan besinler tek tek ve azar azar olmak koşuluyla diyete 4 günde bir giderek artırılarak eklenir. Mevcut sorun tekrarlarsa o besine karşı eliminasyon diyeti tekrar uzatılabilir, rastgele bir kahır yaşanmaz ise kişi ömrünün geri kalan kısmında çoka kaçmadan o besini tüketmeye devam edebilir.