Bir diğerinin kanılarını okumak, ne hissetiğini bilmek bize her vakit ilgi cazip ve bir o kadar da korkutucu gelir. Bu fikir, bilim kurgu sinemalarına, kitaplarına, oyunlarına da sıkça yansıyor. Bu alan ile ilgilenen nörobilim, yeni teknolojileri kullanarak hisleri ve kanıları okumayı mümkün hale getirmeye çalışıyor.
Yapay zekanın gelişmesiyle birlikte, "beyin okumak yapay zeka ile gerçekleştirilebilir mi" sorusu da gündeme gelmiş oldu. Bu yazımızda bu alanda yaşanan gelişmelerin, beyin okumanın mümkün olup olmayacağına dair çalışmaların bir derlemesini bulacaksınız.
Beyin okuma teknolojisinde gelinen nokta:
- Çin ve ABD, yapay zeka ve sinirbilim araştırmalarına öncülük ediyor. ABD Savunma Bakanlığı, anıları düzeltmek için kullanılabilecek bir teknoloji geliştiriyor.
- Sadece bilim insanları değil; Elon Musk'ın Neuralink'i ve Facebook üzere büyük oyuncular da dahil olmak üzere çeşitli firmalar da bu hususta ilerleme kaydediyor. Facebook, kullanıcıların konuşmadan irtibat kurmasını sağlayacak bir beyin-bilgisayar arayüzü oluşturmak için bir projeyi finanse etmişti. Neuralink ise beyin implantları üzerinde çalışıyor ve Nisan 2021'de, şirketin implante edilmiş çipini kullanarak zihniyle oyun oynayan bir maymunun görüntüsünü yayınlamıştı.
- Bir Amerikan şirketi olan Kernel, tüketici pazarı için beyin aktivitesini gerçek vakitli olarak kaydedebilen bir kulaklık geliştirmişti.
Eğlence maksatlı ya da polis sorgularında kullanılan türevleri olsa da bunlar hala muteber %100 hakikat bilgi sunan aygıtlar değil. Gelinen evrede hakikat bilgi sunan bir yalan makinesi hala icat edilmedi.
Bu teknolojiler hangi maksatla kullanılabilir?
Bu teknolojiler hala halkın kullanımına sunulmuş olunmasa da bu aygıtları kullanarak çalışanlarınızın beyin dalgalarını izleyerek hislerini öğrenebilirsiniz. Ya da birinin beyin aktivitesinden kredi kartı şifresini öğrenebilirsiniz.
Tüm bunların yanında bu tıbbi aygıtlar hastanelerde de kullanılabilir. Örneğin hastanelerde yatağa bağlı, felç geçirmiş, konuşamayan ve irtibat kuramayan beşerler için tekrar dünyayla bağlantıya geçmenin yolu bu aygıtları kullanmak olabilir. Makinelerin insan nöronlarıyla etkileşime girdiği düşünüldüğünden bu teknolojinin sıhhat alanında Alzaymır ve Parkinson gibi hastalıkların anlaşılmasında ve tedavisinde de kullanılabileceği düşünülüyor.
Beyin aktivitesi ölçülen öğrencilerin hangi kavramlarda uygun olduğu anlaşılabiliyor
Beynin aktivitesini okumak için PET, EEG, fMRI gibi çeşitli beyin görüntüleme aygıtları bulunmaktadır. Bir fMRI makinesine sahip bilişsel psikologlar, bir kişinin depresif niyetlere sahip olup olmadığını söyleyebiliyorlar. Bunun yanında bir öğrencinin beyin kalıplarını öğretmenininkilerle karşılaştırarak hangi kavramlarda âlâ olduğunu da görebiliyorlar.
Yapay zeka ile beyni okumaya gerek kalmayabilir
Princeton Üniversitesi (Princeton University)'nden sinirbilimci Norman, fMRI aygıtlarıyla beyin okumanın tam manasıyla mümkün olmadığını ancak yapay zekanın öğrenme modellemeleriyle buna gerek kalmayabileceğini lisana getirmişti. Yapay zeka kişinin beyin modellemesini, niyet kodlarını öğrendiğinde velhasıl beyinde faal olan yerlerle kelimeler/harfler ortasındaki ilişkiyi çözdüğünde artık felçli hastalar, konuşma yetisini rastgele bir nedenle kaybetmiş hastalar da kendilerini söz edebilir hale gelecekler.
Şu an gelinen noktada günümüzün nöroteknolojisi, niyetleri yahut hisleri hala çözemiyor. Lakin yapay zekanın öğrenme sistemleriyle bu hedefimizekısa müddette ulaşıp beyin modelleri ve niyet kodları hakkında bilgi sahibi olabiliriz.
Peki ya bizim nörohaklarımız?
Bu gelişmelerle bir arada dünya genelinde hem halk hem de devletler, nörohaklar konusunda endişelenmeye başlamış üzere duruyor. Örneğin Şili, vatandaşlarına nörohaklarını garanti edecek olan dünyanın ilk yasası üzerinde çalışıyor. İspanya ise gelecekteki yasama projelerine rehberlik etmesi maksadıyla bağlayıcı olmayan bir Dijital Haklar Sözleşmesi'ni kabul etmişti. Nöroteknolojinin yeni gelişen bir alan olması ve bu alan hakkında fazla bilginin olmaması hazırlanan maddeleri kısıtlı hale getiriyor. Lakin küresel manada bu bahiste insanların kaygılarının arttığı ve bir uyanışın başladığı görülüyor.
Kaynaklar: 1, 2, 3