Böbrek Taşları hakkında
Böbrek taşı nedir
Böbrekler bel kemiğinin iki yanında, kaburgaların hemencecik aşağıda bulunan, yumruk büyüklüğünde, fasulyeye eş bir çift organdır
Esas işlevleri kanın artı suyunu ve bundan böyle maddelerini süzmektir Bu maddeler idrar şeklinde ureter denilen kanallarla böbrekten mesane yani sidik torbasına aktarılır ve buradan da uretra yolu ile dıştan atılır
Böbrekler bununla beraber 3 manâlı hormonu da üretirler Bunlar kemiklerde kırmızı kan hücrelerinin üretimini harekete geçiren eritropoetin; kan basıncını düzenleyen renin ve dinç kemikleşme için zorunlu olan D vitaminidir
Böbrek Taşı Nedir:
Az Önce tamamen anlaşılamamış bir takım sebeplerle olağan idrarın içeriğinde yer alan özellikle ürik asit ve kalsiyum gibi maddeler kristalleşerek böbrek içinde taş olarak adlandırılan yapıları oluştururlar Tıbbi adı Nefrolitiazis dir Oluşan bu taşlar golf topu dek büyük olabileceği gibi kum adam başına değin küçükte olabilirler Akıcı yuvarlak, sivri, bakışımsız vs farklı alanlara yönlendirilmiş şekillerde olabilirler Birçok taş sarıkahverengi renklerdedir Ancak kimyasal bileşimine göre bronz rengi, altuni veya siyah renkli taşlar da olabilir
Bazı taşlar hiç belirti vermeden böbrekte kalabilirler Bazıları ise ureterler, mesane ve uretra baştan başa yer değiştirirler ve idrarla dışarı atılabilirler Ufak olan taşlar herhangi bir bulgu vermeden ya da çok az bir rahatsızlıkla dışarı atılabilirken daha büyük olan taşlar çok şiddetli ağrılara sebep olabilirlerBazende idrar geçişini önleyebilen tehlikeli tıkanıklıklar oluşturabilirler
Görülme Sıklığı:
Epeyce sık görülen bir hastalıktır Erkeklerin % 1015 i, kadınların ise ortalama % 5 inde görülürİlk olarak çoğunlukla 2030 yaşlarında ortaya çıkar Özellikle erkeklerde bir kez taş oluşmuş erkeklerin 23 ünde ortalama 9 yıl içinde taş tekrarlamaktadır
Sebepleri:
Böbrek taşını yaratıcı sebepler kesin olarak bilinmemektedir Bir Takım araştırmacılar içilen suyun çok fazla sert ( kalsiyum sulfat içeriği artı ) ya da fazla artı yumuşak ( sodyum karbonat içeriği fazla ) olmasının etki edebileceğini söylemektedirler Aşırı içki tüketimi, gut hastalığı da aşırı taş oluşumuna sebep olabilirBir Takım araştırmacılar ise fazla istikrarsız kaybına niçin olan sıcak iklimlerde böbrek taşının daha sık rastlandığını, bir başka grup birtakım özel yiyeceklerin bövrek taşına niçin olduğunu iddia etmektedir
Supersaturasyon teorisi: ( aşırı doygunluğa emrindeki kristalleşme teorisi) En yaygın teoridir Vücudun susamış kalmasına alt olarak idrar daki sıvı oranı ile çözünen katı maddeler aralarında dengesizlik oluştuğuna inanılır Bu çözünmüş bundan böyle maddeler ile fazla yüklenen idrar bir noktada doygunluğa uğrar ve bu noktadan sonradan artık maddeler ağır ağır birikerek kristalizasyona ve taş oluşumuna sebep olur böylece taş oluşumunu alıkoymak için çok miktarda su içilmesi önerilir
İnhibitörler: Adi idrar kristalleşmeyi engelleyen inhibitörleri içermektedir Bir teoriye göre bir takım kişilerde bu inhibitörler tatmin edici görevi yapamamakta , kristalleşmeyi ve dolayısıyla taş oluşumunu engelleyememektedir
Böbrek Taşlarının Tipleri:
Böbrek taşları kimyasal içerik olarak farklılıklar gösterir
Kalsiyum Taşları:
Bütün böbrek taşlarının yaklaşık % 7080 i ya kalsiyum oksalat, ya da kalsiyum fosfat veya her ikisinin bileşiminden oluşur Kalsiyum diş ve kemik sağlığında önemli rol aynar ve normal diyette bulunur Kalsiyumun fazlası idrar yolu ile ile vücuttan uzaklaştırılır Kalsiyum taşları da hiperkalsiüri ( idrarda fazla kalsiyum bulunması ) li kişilerde oluşmaktadır
Kalsiyum taşı oluşan hastaların % 40 ında sebebi bilinmeyen ailevi geçişli kalsiyum metabolizması bozukluğu vardırEnder olarakta kalsiyum metabolizmasını harekete geçiren parotiroid hormonunu fazla miktarlarda üreten paratiroid bezi tümörü sebep olmaktadır Furasemid gibi diüretikler, kalsiyum bazlı antasitler ve steroidler de hiperkalsiüri ye niçin olabilmektedir aynı zamanda bir takım barsak hastalıkları, A ve D vitamininin çok yüksek miktarlarda alınması, et, tavuk, balık gibi yiyeceklerin fazla alınması da sebep olabilmektedir
Diyette B vitamininin fazla eksik veya C vitamininin çok artı olması ile kalsiyum oksalat taşlarının oluşumu aralarında bir ilişki kurulmaktadır
Ürik Asit Taşları:
Ürik asit vücutta protein yıkımı sonucu olağan olarak oluşur ve idrarla atılır Ama bir takım kişilerde bilhassa erkeklerde ürik asit böbreklerde ve eklem yerlerinde birikebilir Eklemlerde ürik asit birikmesi ailevi geçişli olan gut hastalığında görülür Böbreklerde birikmesi ile de ürik asit taşları oluşur
Böbrek taşlarının % 523 ü ( bilhassa çoğunlukla erkeklerde edinmek üzere) ürik asit taşlarıdır Ürik asit taşlarında genetik faktörlerin de rol oynadığı öne sürülmektedir Yüksek proteinli ( bilhassa et ürünleri artı ) perhiz alanlarda ürik asit taşı oluşma olasılığı artmaktadır
Enfeksiyon taşları:
Bütün taşların yaklaşık % 20 sini oluştururlar İdrardaki ürenin bakteriler kadar bozulması ile asidikleşen idrarda oluşan amonyak ve magnezyumun kristalleşmesi enfeksiyon taşlarına niçin olmaktadır Üriner sistem enfeksiyonu geçirmeye daha yatkın olan kadınlarda erkeklere oranla daha sık rastlanmaktadır
Sistin Taşları:
Sistin asap kas ve bazı dokuların yapı taşlarından olan aminiasitlerden biridir Ender görülen ailevi bir hastalık olan sistinüri de böbrekler de sistin taşları oluşur Bütün taşların % 12 sini oluşturmaktadır
Belirtiler:
Böbrek taşları vakit içinde ağır ağır oluşurlar ara sıra küçük belirtiler verebilirler Ama emin bir ebat ve pozisyona ulaştığında ani olarak belirtiler ortaya çıkar
Demin yeterince büyük olmayan ve böbrek fonksiyonlarına hasar vermemiş sessizolan taşlar rutin röntgen incelemesi sırasında ortaya çıkabilirBazen bu gürültüsüz taşlar böbrek fonksiyonunu bozana dek farkedilemeyebilir ve böbrekte kalıcı hasarlar oluşabilir
Ara Sıra sırt ağrısı, adale ağrısı sanılabilen ufak belirtiler verirler Bu cins hastalarda sık sık idrar yolları enfeksiyonu gelişir
Oysa en alışılmış belirtisi taşın bulunduğu bölgede yaptığı irritasyona ya da tıkanıklığa bağlı olarak oluşan ve renal kolik adını bölge şiddetli ağrılardır
Renal kolikte sızı aniden, genellikle gece ya da sabaha karşısında kazanç Akut apandisit ya da barsak kökenli ağrılarla karışabilir Sancı belde, iki yanda ya da mide bölgesi ve kasıkta başlayabilirErkeklerde testislere veya penise yayılabilir Sancı ,ile birlikte mide bulantısı, kusma, titreşim, ateş görülebilirHasta huzursuzdur Bir oturur, bir kalkar şiddetli idrar yapma isteği ve idrar yaparken yanma oluşur
Böbrek taşlarında görülen bir diğer herzamanki bulgu ise hematüri olarak adlandırılan idrara kan hücrelerinin karışmasıdırBu kan hasta göre çıplak gözle görülebileceği gibi ama mikroskopla görülebilecek tarzda az da olabilir İdrar genellikle koyu renkli, bulanıktır ve bazen kokulu olabilir
Teşhis:
Genellikle şikayetlerinizi dinleyen doktor idrar da kan hücrelerinin de görülmesi ile tanı koyabilir Şikayetlerin taş nedenli olduğunu doğrulamak üzere röntgen tetkiki ya da ultrasound tetkiki isteyecektirBöylece taşın boyutu , şekli ve yeri konusunda veri sahibi olacaktır Kan ve idrar tahlilleri ile de taşın kimyasal yapısı, idrarda kan olup olmadığı ve enfeksiyon bulunup bulunmadığı hakkında veri sahibi olacaktır
Yapılacak rötgen tetkiki yelken direği karın filmi veya İVP adı bahşedilen ve damardan bir hap verilerek gerçekleştirilen özel bir röntgen olabilir
Tüm taşlar röntgen filmi ile görülemezBu gibi taşların görülmesinde ultrasound yararlı olacaktır Oysa ultrasound da da çok kilolu hastalarda ve 3 mm nin altındaki taşlarda başarılı sonuçlar alınamayabilir
Röntgen filminde diğer kemik yapıları ile karışan taşlarda kompüterize tomografi istenebilir
Hafif belirtilerde:
Yapılan tetkiklerle bulunan taşın çapı 4 mm den ufak ve belirtiler de fazla şiddetli değilse, hastanın her gün içtiğinin birkaç katı daha fazla su içmesi önerilir Bu idrarla birlikte taşın atılmasına ve başka taşlar oluşmasını engellemeye asistan olurBirkaç hafta ya da ay beklenir bununla birlikte diyetine de dikkat etmesi önerilir
Bir iki hafta sonradan yeniden röntgen veya ultrason tetkiki yapılarak taşın üriner sistem baştan başa daha aşağılara ilerlediği görülürse aynı tedaviye devam edilir Herhangi bir değiştirme olmaz ise diğer tedavi yöntemlerine geçilir
Atıl bir yaşamdansa bol miktarda yol almak, örneğin yürüyüş yapmak taşın düşürülmesinde yarar sağlayacaktır
Umma esnasında taş hareketi ile oluşan ağrıların giderilmesi amacıyla sancı kesiciler kullanılabilir
Tekrar taşın düşürülmesi beklenirken idrarın süzgeç görevi yapabilecek bir maddenin içinden geçirilerek yapılması düşürülecek taşın yakalanmasına ihtimal verir Böylece taşın kimyasal analizi yapılarak ileride taş oluşumunu engelleyebilecek diyetsel önlemler alınabilir *
Böbrek taşı nedir
Böbrekler bel kemiğinin iki yanında, kaburgaların hemencecik aşağıda bulunan, yumruk büyüklüğünde, fasulyeye eş bir çift organdır
Esas işlevleri kanın artı suyunu ve bundan böyle maddelerini süzmektir Bu maddeler idrar şeklinde ureter denilen kanallarla böbrekten mesane yani sidik torbasına aktarılır ve buradan da uretra yolu ile dıştan atılır
Böbrekler bununla beraber 3 manâlı hormonu da üretirler Bunlar kemiklerde kırmızı kan hücrelerinin üretimini harekete geçiren eritropoetin; kan basıncını düzenleyen renin ve dinç kemikleşme için zorunlu olan D vitaminidir
Böbrek Taşı Nedir:
Az Önce tamamen anlaşılamamış bir takım sebeplerle olağan idrarın içeriğinde yer alan özellikle ürik asit ve kalsiyum gibi maddeler kristalleşerek böbrek içinde taş olarak adlandırılan yapıları oluştururlar Tıbbi adı Nefrolitiazis dir Oluşan bu taşlar golf topu dek büyük olabileceği gibi kum adam başına değin küçükte olabilirler Akıcı yuvarlak, sivri, bakışımsız vs farklı alanlara yönlendirilmiş şekillerde olabilirler Birçok taş sarıkahverengi renklerdedir Ancak kimyasal bileşimine göre bronz rengi, altuni veya siyah renkli taşlar da olabilir
Bazı taşlar hiç belirti vermeden böbrekte kalabilirler Bazıları ise ureterler, mesane ve uretra baştan başa yer değiştirirler ve idrarla dışarı atılabilirler Ufak olan taşlar herhangi bir bulgu vermeden ya da çok az bir rahatsızlıkla dışarı atılabilirken daha büyük olan taşlar çok şiddetli ağrılara sebep olabilirlerBazende idrar geçişini önleyebilen tehlikeli tıkanıklıklar oluşturabilirler
Görülme Sıklığı:
Epeyce sık görülen bir hastalıktır Erkeklerin % 1015 i, kadınların ise ortalama % 5 inde görülürİlk olarak çoğunlukla 2030 yaşlarında ortaya çıkar Özellikle erkeklerde bir kez taş oluşmuş erkeklerin 23 ünde ortalama 9 yıl içinde taş tekrarlamaktadır
Sebepleri:
Böbrek taşını yaratıcı sebepler kesin olarak bilinmemektedir Bir Takım araştırmacılar içilen suyun çok fazla sert ( kalsiyum sulfat içeriği artı ) ya da fazla artı yumuşak ( sodyum karbonat içeriği fazla ) olmasının etki edebileceğini söylemektedirler Aşırı içki tüketimi, gut hastalığı da aşırı taş oluşumuna sebep olabilirBir Takım araştırmacılar ise fazla istikrarsız kaybına niçin olan sıcak iklimlerde böbrek taşının daha sık rastlandığını, bir başka grup birtakım özel yiyeceklerin bövrek taşına niçin olduğunu iddia etmektedir
Supersaturasyon teorisi: ( aşırı doygunluğa emrindeki kristalleşme teorisi) En yaygın teoridir Vücudun susamış kalmasına alt olarak idrar daki sıvı oranı ile çözünen katı maddeler aralarında dengesizlik oluştuğuna inanılır Bu çözünmüş bundan böyle maddeler ile fazla yüklenen idrar bir noktada doygunluğa uğrar ve bu noktadan sonradan artık maddeler ağır ağır birikerek kristalizasyona ve taş oluşumuna sebep olur böylece taş oluşumunu alıkoymak için çok miktarda su içilmesi önerilir
İnhibitörler: Adi idrar kristalleşmeyi engelleyen inhibitörleri içermektedir Bir teoriye göre bir takım kişilerde bu inhibitörler tatmin edici görevi yapamamakta , kristalleşmeyi ve dolayısıyla taş oluşumunu engelleyememektedir
Böbrek Taşlarının Tipleri:
Böbrek taşları kimyasal içerik olarak farklılıklar gösterir
Kalsiyum Taşları:
Bütün böbrek taşlarının yaklaşık % 7080 i ya kalsiyum oksalat, ya da kalsiyum fosfat veya her ikisinin bileşiminden oluşur Kalsiyum diş ve kemik sağlığında önemli rol aynar ve normal diyette bulunur Kalsiyumun fazlası idrar yolu ile ile vücuttan uzaklaştırılır Kalsiyum taşları da hiperkalsiüri ( idrarda fazla kalsiyum bulunması ) li kişilerde oluşmaktadır
Kalsiyum taşı oluşan hastaların % 40 ında sebebi bilinmeyen ailevi geçişli kalsiyum metabolizması bozukluğu vardırEnder olarakta kalsiyum metabolizmasını harekete geçiren parotiroid hormonunu fazla miktarlarda üreten paratiroid bezi tümörü sebep olmaktadır Furasemid gibi diüretikler, kalsiyum bazlı antasitler ve steroidler de hiperkalsiüri ye niçin olabilmektedir aynı zamanda bir takım barsak hastalıkları, A ve D vitamininin çok yüksek miktarlarda alınması, et, tavuk, balık gibi yiyeceklerin fazla alınması da sebep olabilmektedir
Diyette B vitamininin fazla eksik veya C vitamininin çok artı olması ile kalsiyum oksalat taşlarının oluşumu aralarında bir ilişki kurulmaktadır
Ürik Asit Taşları:
Ürik asit vücutta protein yıkımı sonucu olağan olarak oluşur ve idrarla atılır Ama bir takım kişilerde bilhassa erkeklerde ürik asit böbreklerde ve eklem yerlerinde birikebilir Eklemlerde ürik asit birikmesi ailevi geçişli olan gut hastalığında görülür Böbreklerde birikmesi ile de ürik asit taşları oluşur
Böbrek taşlarının % 523 ü ( bilhassa çoğunlukla erkeklerde edinmek üzere) ürik asit taşlarıdır Ürik asit taşlarında genetik faktörlerin de rol oynadığı öne sürülmektedir Yüksek proteinli ( bilhassa et ürünleri artı ) perhiz alanlarda ürik asit taşı oluşma olasılığı artmaktadır
Enfeksiyon taşları:
Bütün taşların yaklaşık % 20 sini oluştururlar İdrardaki ürenin bakteriler kadar bozulması ile asidikleşen idrarda oluşan amonyak ve magnezyumun kristalleşmesi enfeksiyon taşlarına niçin olmaktadır Üriner sistem enfeksiyonu geçirmeye daha yatkın olan kadınlarda erkeklere oranla daha sık rastlanmaktadır
Sistin Taşları:
Sistin asap kas ve bazı dokuların yapı taşlarından olan aminiasitlerden biridir Ender görülen ailevi bir hastalık olan sistinüri de böbrekler de sistin taşları oluşur Bütün taşların % 12 sini oluşturmaktadır
Belirtiler:
Böbrek taşları vakit içinde ağır ağır oluşurlar ara sıra küçük belirtiler verebilirler Ama emin bir ebat ve pozisyona ulaştığında ani olarak belirtiler ortaya çıkar
Demin yeterince büyük olmayan ve böbrek fonksiyonlarına hasar vermemiş sessizolan taşlar rutin röntgen incelemesi sırasında ortaya çıkabilirBazen bu gürültüsüz taşlar böbrek fonksiyonunu bozana dek farkedilemeyebilir ve böbrekte kalıcı hasarlar oluşabilir
Ara Sıra sırt ağrısı, adale ağrısı sanılabilen ufak belirtiler verirler Bu cins hastalarda sık sık idrar yolları enfeksiyonu gelişir
Oysa en alışılmış belirtisi taşın bulunduğu bölgede yaptığı irritasyona ya da tıkanıklığa bağlı olarak oluşan ve renal kolik adını bölge şiddetli ağrılardır
Renal kolikte sızı aniden, genellikle gece ya da sabaha karşısında kazanç Akut apandisit ya da barsak kökenli ağrılarla karışabilir Sancı belde, iki yanda ya da mide bölgesi ve kasıkta başlayabilirErkeklerde testislere veya penise yayılabilir Sancı ,ile birlikte mide bulantısı, kusma, titreşim, ateş görülebilirHasta huzursuzdur Bir oturur, bir kalkar şiddetli idrar yapma isteği ve idrar yaparken yanma oluşur
Böbrek taşlarında görülen bir diğer herzamanki bulgu ise hematüri olarak adlandırılan idrara kan hücrelerinin karışmasıdırBu kan hasta göre çıplak gözle görülebileceği gibi ama mikroskopla görülebilecek tarzda az da olabilir İdrar genellikle koyu renkli, bulanıktır ve bazen kokulu olabilir
Teşhis:
Genellikle şikayetlerinizi dinleyen doktor idrar da kan hücrelerinin de görülmesi ile tanı koyabilir Şikayetlerin taş nedenli olduğunu doğrulamak üzere röntgen tetkiki ya da ultrasound tetkiki isteyecektirBöylece taşın boyutu , şekli ve yeri konusunda veri sahibi olacaktır Kan ve idrar tahlilleri ile de taşın kimyasal yapısı, idrarda kan olup olmadığı ve enfeksiyon bulunup bulunmadığı hakkında veri sahibi olacaktır
Yapılacak rötgen tetkiki yelken direği karın filmi veya İVP adı bahşedilen ve damardan bir hap verilerek gerçekleştirilen özel bir röntgen olabilir
Tüm taşlar röntgen filmi ile görülemezBu gibi taşların görülmesinde ultrasound yararlı olacaktır Oysa ultrasound da da çok kilolu hastalarda ve 3 mm nin altındaki taşlarda başarılı sonuçlar alınamayabilir
Röntgen filminde diğer kemik yapıları ile karışan taşlarda kompüterize tomografi istenebilir
Hafif belirtilerde:
Yapılan tetkiklerle bulunan taşın çapı 4 mm den ufak ve belirtiler de fazla şiddetli değilse, hastanın her gün içtiğinin birkaç katı daha fazla su içmesi önerilir Bu idrarla birlikte taşın atılmasına ve başka taşlar oluşmasını engellemeye asistan olurBirkaç hafta ya da ay beklenir bununla birlikte diyetine de dikkat etmesi önerilir
Bir iki hafta sonradan yeniden röntgen veya ultrason tetkiki yapılarak taşın üriner sistem baştan başa daha aşağılara ilerlediği görülürse aynı tedaviye devam edilir Herhangi bir değiştirme olmaz ise diğer tedavi yöntemlerine geçilir
Atıl bir yaşamdansa bol miktarda yol almak, örneğin yürüyüş yapmak taşın düşürülmesinde yarar sağlayacaktır
Umma esnasında taş hareketi ile oluşan ağrıların giderilmesi amacıyla sancı kesiciler kullanılabilir
Tekrar taşın düşürülmesi beklenirken idrarın süzgeç görevi yapabilecek bir maddenin içinden geçirilerek yapılması düşürülecek taşın yakalanmasına ihtimal verir Böylece taşın kimyasal analizi yapılarak ileride taş oluşumunu engelleyebilecek diyetsel önlemler alınabilir *