BRCA1-BRCA2
BRCA1 (BReat CAncer gen 1), BRCA2 (BReast CAncer gen 2) DNA tamiri için protein üretimini sağlayan genlerdir, yani DNA tamiratında rol alır ve yönetirler.
Bu geneler 2 kopyadan oluşur biri anneden oburu babadan gelir, bu genler DNA tamiri yaptığı için bunlara tümör supresör gen denmektedir. Bu genlerdeki bir bozukluk (mutasyon) sonrası DNA tamiri yapılamayacağı için kanser gelişmesine yer hazırlar.
Bu genetik mutasyona sahip beşerler over ve göğüs kanseri başta olmak üzere farklı tıpta kanserlere yakalanma açısından riskli durumdadır. Bu mutasyona sahip bireylerde kanser gelişmesi daha erken yaşlarda olabilmektedir.
Bu genetik mutasyona sahip bireylerin mutasyonu çocuklarına geçirme ihtimali %50 dir.
Genetik mutasyonlar anne yahut babadan doğumla birlikte geldiğinde bedenimizdeki tüm hücrelerde görülür. Sonradan oluşan genetik mutasyonlar ise tüm hücrelerde görülmez.
Genetik mutasyon ya anneden ya da babadan gelir, her ikisinden gelen bir mutasyon olduğunda embriyo gelişemez yani bebek doğamaz.
BRCA mutasyonunun babadan geldiğini düşünelim, bu durumda anneden olağan BRCA geni gelir ve bu olağan gen DNA tamirini yapıp gelişebilecek kanserleri baskılar , ancak bazen dış tesirler nedeniyle kimi hücrelerde bu olağan BRCA geninde de değişiklik olur (somatic alteration), işte o vakit olağan BRCA geni bulunmayan bu hücrelerde kanser oluşabilir.
BRCA gen mutasyonu olan bayanlarda göğüs ve over kanseri ne sıklıkta görülür
Hayat uzunluğu göğüs ve over kanseri görülme riski BRCA mutasyonunda artmaktadır.
Göğüs kanseri : Bayanlarda ömür uzunluğu göğüs kanseri görülme riski %13'tür. BRCA1 gen mtasyonunda bu oran %55-70 BRCA2 mutasyonunda ise %45-70 sıklıkta görülür. Bu mutasyona sahip bayanlarda karşı göğüste de tekrar göğüs kanseri görülme riski yüksektir.
Over kanseri: Olağanda over kanseri riski %1 civarındadır, ama BRCA1 mutasyonunda bu oran %40-45 ve BRCA2 mutasyonunda ise %10-15 olur.
BRCA1-2 mutasyonları öteki kanserlerin görülme riskini de arttırır, örneğin bayanda rahim tüpleri ve periton dediğimiz karın zarı kanserleri , erkeklerde de göğüs ve prostat kanseri riski artar.
Kimi etnik kökenlerde BRCA mutasyonu daha sık görülmektedir. BRCA gen mutasyonlarının farklı varyantları vardır, görülme sıklığı toplumdan topluma değişir.
BRCA1 ve BRCA2 testelerini kimler yaptırmalıdır.
Bu test genetik mutasyonu olduğu düşünülen herkese uygulanabilir, yani bu mutasyonları yakalayabilecek testlerimiz vardır, ancak bu testler rutinde herkeste uygulanmazlar fakat seçili, mutasyonu olduğu düşünülen bireylere uygulanırlar, bu şahısları de saptarken ekseriyetle ailedeki kanser hikayesi sorgulanır, kimlerde ,hangi cins kanser olduğu ve kanserlerin kaç yaşında teşhis edildiği belirlenir, bunlar kıymetli yol gösterici bilgilerdir. Ailesinde, yakın akrabalarında, kendisinde göğüs, over, fallop kanalı, periton kanseri olanlar ile soy ağacında saptanmış BRCA mutasyonu olanlar risk açısından değerlendirilmeli ve gereğinde BRCA mutasyon testleri yapılmalıdır.
BRCA mutasyon testleri kuşku duyulan sağlıklı bireylere yapılabildiği üzere, mutasyon kuşkusu olan göğüs kanserli hastalara da yapılır. Şayet bir hastada mutasyon saptanırsa birinci derece akrabalardan başlamak üzere testler uygulanmaya başlanmalıdır, bu durumda kimlere test yapılacağı konusunda göğüs hastalıklarıyla ilgilenen bir tabipten genetik danışmanlık alınmalıdır.
BRCA geninde farklı mutasyon çeşitleri vardır ,testler bu genlerdeki tüm mutasyon çeşitlerini kapsamalıdır,. Daha anlaşılır olması için, örneğin diyelim ki BRCA mutasyon test çeşitleri sarı, kırmızı, mavi, yeşil olsun, riskli şahısta bu sarı, kırmızı, mavi, yeşil mutasyonların hepsi aranır, test sonucunda yalnızca kırmızı mutasyon saptanırsa bu kişinin akrabalarında da yalnızca kırmızı mutasyona yönelik testler yapılır. Başka mutasyonlar aranmaz.
BRCA mutasyonu saptanmış olan hastalarda , bu mutasyonun germline (kalıtsal)bir mutasyon mu olduğu, yoksa somatic bir mutasyon mu olduğu araştırılmalıdır. Kanda bakılan BRCA testlerinde bu ayrım yapılabilir.
Gen testleri ortasında BRCA dışında CDH1, PALB2, PTEN, TP53 üzere testlerde vardır.
BRCA gen- mutasyon test sonuçları nasıl kıymetlendirilir:
Test sonucu müspet, negatif yahut bilgiler net olarak bedellendirilemez (variant of uncertain significance-VUS) olarak gelir, sonuçta genetic mutasyon vardır ancak sıhhat üzerinde olumsuz bir tesiri olup olmadığı belirlenememiştir.
Müspet sonuç çıkan her hastada kesinlikle kanser olur diyemeyiz, ancak hastada çıkan müspet sonuç ileriki jenerasyonlar için bir risk oluşturur. Doğacak her çocukta BRCA mutasyonu görülme riski %50'dir. Mutasyonlu kişinin kendisinde kanser görülmese bile çocuklarında kanser gelişebilir.
Bazen BRCA mutasyonu olan kişinin anne ve babasında mutasyon olmayabilir, mutasyon embriyoyu oluşturan ovum yahut spermde oluşmuş mutasyondan kaynaklanmıştır. Buna "denovo mutasyon" denmektedir.
Negatif test sonucu farklı halde yorumlanır.
-
Hastanın anne babası negatifse , test sonucu da negatif kabul edilir. -
Hastanın annesi babası yahut birinci derece akrabaları test edilemiyorsa, örneğin hayatta değillerse çıkan test sonucu belgisiz olarak kıymetlendirilir. Zira test edilmemiş rastgele bir gende mutasyon olabilir. -
Test sonuçlarında teknik nedenlerle bir bozukluk olabilir.
BRCA gen mutasyonu olumlu olanlar nasıl takip edilmelidir;
Test sonucu müspet çıkan hastalar
-
Ağır görüntüleme tetkikleri ile takip edilebilirler. -
Risk azaltıcı cerrahi ile tedavi edilirler. -
Önleyici ilaç tedavisi alabilirler.
BRCA mutasyonu olan hastalarda göğüs kanseri taramaları daha erken yaşlarda başlar (20-25 yaşında) Mamografi ve göğüs MR 6 aylık ortalarla dönüşümlü olarak çekilir.
Over (yumurtalık) kanserini erkenden yakalayacak bir tarama tekniği yoktur.
Erkeklerde göğüs kanseri taramaları 35 yaşında başlar, hastalar tıpkı vakitte prostat kanseri açısından 40 yaşında PSA testlerine başlamalıdır.
Hastalar pankreas kanseri açısından da taranmalıdır.
Riski azaltmaya yönelik ameliyatlar
Riski azaltmak için her iki göğüs dokusu çıkarılabilir, over kanseri riskini azaltmak için de overler tüplerle bir arada çıkarılmalıdır. Overlerin çıkarılması göğüs kanseri riskini de azaltmaktadır. Ameliyatlar riski azaltır , kanseri büsbütün önlemez bu nedenle hastalar ameliyattan sonra da takip edilmelidir.
İlaçla önleyici tedaviler
Mutasyonlu hastada göğüs kanseri riskini azaltmak için tamoxifen üzere ilaçlar kullanılabilir. İlaç tedavisi ameliyat olmak istemeyen yahut ameliyatı kaldıramayacak olan hastalara uygulanır. Bu ilaçların da bir ekip yan tesirleri vardır o nedenle hekim denetimi altında kullanılması gerekir. Doğum denetim hapları da göğüs kanseri riskini düşürür.
Göğüs kanseri teşhisi konulmuş olan bir bayanda BRCA mutasyonları saptanmasının tedaviye tesiri
BRCA gen mutasyonlarında DNA tamiri yapılamadığı için, DNA üzerine tesirli cisplatin ve PARP inhibitors üzere kanser ilaçlarının tesiri olumlu tarafta artmaktadır.
BRCA1 gen mutasyonu olanlarda göğüs kanserleri daha çok "triple negative" olma eğilimi gösterirler." Triple negatif" göğüs kanserlerinin tedavileri daha zordur ve öbür göğüs kanserlerine nazaran berbat prognoz gösterirler.
BRCA mutasyonu saptanmış olanlarda bu mutasyonun "germline mutasyon"mu yoksa "somatic mutasyon" mu olduğu araştırılmalıdır. Germline mutasyonda bedendeki tüm hücrelerde mutasyon vardır , bu nedenle vakitle bu hastalarda öbür kanserler de görülebilir, ve mutasyon bu hastaların çocuklarına da kalıtımla geçebilir. Somatik mutasyonda ise sorun yalnızca mutasyonun görüldüğü hücrelerdedir, kalıtımla geçmez.