Cevremizde Anlatılan Efsaneler
Edebiyatımızda efsane, herhangi bir tabiat olayını, bir varlığın meydana gelişini, tabiat elemanlarından birinde olan bir değişikliği, olağanustu hakikat ve akıldışı acıklamalarla anlatan hikayelerdir
Efsanenin diğer edebiyat turlerinden fgarkı ağızdan ağıza dolaşarak değişmesi ve gelişmesidir Her yorenin kendine has efsaneleri vardır BUnlardan en bilinenleri:
Lokman Hekim Efsanesi
Lokman butun otların ve ciceklerin dilinden anlarmışCicekler otlar hangi hastalığı iyi edeceğini Lokman'a soylermişO da her hastalığı iyi eden ilaclar yaparmışButun dunyayı dolaşan lokman Cukurova'nın bereketli topraklarında herşeyin yetiştiğini gorunce,seyhan Nehri'nin kenarında Adana ile Ceyhan arasında ve gunumuzde bir bucak merkezi olan Misis kentine (Yakapınar) yerleşmişCevredeki butun hastaları iyi etmişHastalıksız yaşamaya başlayan insanlar,Lokman'a başvurarak bu kez de bir olumsuzluk ilacı bulmasını istemişlerLokman Cukurova'yı adım adım dolaşarak olumsuzluk ilacı yapılacak bitkiyi bulmaya calışmış Bir gece Ulu bir cinarın altında uyuya kalmışUykusunda bir ses duyup uyanmış Lokman bunca zamandır arayıp taraman bitsinBen olumun ilacıyımBundan sonra insanlara da hayvanlara da olum yokdiye seslenen otun yanına koşmuş ve ilacın nasıl yapılacağı konusunda soylenenleri bir bir yazmışOtu da kopararak duşmuş yola Misis'e gelince altında Koca Ceyhan Nehri'nin ağır ağır aktığı kopru uzerinde durmuşDefterine yazdıklarına gore,olum ilacını yapmaya koyulmuşTam bitireceği sırada gorunmez bir el ,bir vuruşta defteri de ,otu da ucurarak suya duşurmuşLokman bu yuzden olume care olacak ilacı yapamamışOtlar da bundan bole ondan kusmuşler
Ferhat ile Şirin
VllVlllyyda yaşayan Sasani Hukumdarı Husrev Pervez'le Ermeni hukumdarının yeğeni Şirin arasındaki aşkı konu alan bu oyku,İranlı Şair Firdevsi'den Nazım Hikmet'e kadar bir cok sanatcıya esin kaynağı olmuşturBir cok şekilde anlatılan efsane:
Asıl adı Husrev ile Şirinolan oyku ,Ali Şir Nevai,Lemii gibi şairlerin olayın ucuncu kişisi olan Ferhat'ı on plana cıkararak Ferhat ile Şirinadlı mesneviler yazmalerı sonucu Anadolu da bu adla tanınmıştır
Olay Anadolu efsanelerine gore Amasya'da gecmektedirFerhat Amasya'da yaşayan bir nakkaştırŞirin'de Azerbaycan da yaşayan Erzen kentini hukumdarı Mehmene Banu'nun kızkardeşidirİki genc Ferhat'ın Mehmene Banu'nun Şirin icin yaptırdığı sarayın duvarlarını suslemesi sırasında olurBirbirini seven gencler gizliden gizliye goruşmeye başlarBunu duyan Mehmene Banu Ferhat'ı once Kalei Ahenin'e hapseder,daha sonra da kentten cıkıp gitmesi şartıyla bağışlarBu sırada Amasya'da huku surmekte olan Hurmuz Şah,Ferhat'ın başından gecenleri duyar ve onu korurDaha sonra da Şirin'i Mehmene Banu'dan isterMehmene Banu'nun bu isteği geri cevirmesi uzerine iki hukumdar arasında savaş başlarSavaşın sonunda Hurmuz Şah,Şirin'i Amasya'ya gotururBu sırada Şirin'e kendisi aşık olurBu yuzden Ferhat'a Şirin'i alabilmesi icin olmayacak bir işi başarmasını soylerElma Dağı'nı delip arkasındaki suyu kente getirmesini soyler,Ferhat dağı deler ancak tam su yollarını tamamlayacağı sırada bir cadı(bazılarına gore Şahın dadısı) Ferhat'ın yanına gelip Şirin'in olduğunu soylerFerhat uzuntusunden Kulungunu havaya fırlatır ve kulungunun başına duşmesi sonucu olurBu sırada Ferhat'ı gormeye gelen Şirin onun olduğunu gorunce bıcağını cıkarıp kendi canına kıyarCadıyı da dağdan inen bir aslan parcalarHurmuz Şah Ferhat ile Şirin icin bir toren duzenletir ve ikisini de aynı mezara gomdururAncak mezarlarının ustunde bir kara calı biter
Şahmeran Efsanesi
Bolge halkının dilinde Misis yılanla ,Ceyhan yelle,Adana selle gidecekdiye bir tekerleme dolaşırBu tekerleme ustune efsaneler vardırEn yaygınlarından bir de şudur:
Adana ,Seyhan nehri yanıbaşında bir duzlukte kurulmuş Eskiden nehir sık sık taşar,evleri,koyleri yıkar,tarlaları su altında bırakırmışCeyhan'ın evleri cok eskiden topraktan ve kamıştan yapılırmışHer yanı acık olduğu icin bir kuvvetli ruzgar esince bu evlerden bir coğu yıkılıp gidermişMisis'in yılanla gitmesine gelince :Misis yakınında kucuk bir dağın tepesinde kurulmuş Yılan kaledenen bir kale vardırSoylendiğine gore bu kalede cok yılan varmış Yılanlar sutle beslenirmiş gunun birinde sutsuz kalacaklar ve kaleden cıkıp Misis'e inerek orada yaşayanları sokacaklarmış Yılanla gidecekdemenin nedeni buymuş yılanla gidecekdenmesiyle ilgili başka bir efsane de şoyle:Cevre de yaşayan beylerden biri,caresiz bir derde duşerYapılan ilaclar fayda etmezBir doktor beyi iyi edebilecek ilacın yılanlar Şahı Şahmeran'ın gozleri olduğunu soylerAma kimse Şahmeran'ı bulamazYılanlar Padişahı insanoğullarından birine buyuk bir iyilikte bulunarak ,onu yılanların sokup oldurmesinden kurtarmıştırişte bu insanoğlu Şahmeran'ın saklandığı yeri haber verirYılanlar padişahı Misis'te ki bir hamamda saklanmaktadırŞahmeran'ı yakalarlar ve oldururler gozlerini oyarlarBu gozleri yiyen bey iyi olurİşte bu yuzden yılanlar Misis'i basacaklar denilmektedir
MEANDER (Menderes) SOYLENCESİ
Anabelen Vadisi'nde Meander adında birisi yaşamaktaydıMeander Asker ve yiğitliği dolayısıyla komutan secilirBir sure sonra ordusunun başına gecerek Pesinunt Kenti(Friglerin dini merkezi) uzerine yururKanlı bir savaş sonunda Meander'in ordusu yenilirYenik duşen Meander tapınaklarındaki hazineleri,değerli eşyalarını ve tum varlığını askerlerine dağıtırTanrıca aklını busbutun başından alırMeander iyice cıldırırKarısını ve oğlunu oldurur,sonra da yuksek bir kayadan kendini Anabelen Irmağı'na atar Irmak o gunden sonra MeanderMenderes adını alır
SARIKIZ EFSANESİ
Yuzlerce yıl once bolgede yaşayan baba ile kızın oykusunu anlatan Sarıkız Efsanesine gore; Sarıkız, fakir babasıyla birlikte Edremitin Gure koyunde yaşar
Sarıkız ile evlenmek isteyen gencler, yuz bulamayıncaonun hakkında dedikodular yayıp hakaret etmeye başlarlar
Yore halkı, bunun uzerine babadan kızını oldurmesini ya da koyden kovmasını ister Caresiz olarak kızını Kaz Dağlarının bir tepesine bırakıp koye donen baba, birkac hafta gecince Gidip bir bakayım, hic olmazsa belki olusunu bulur, ona mezar yaparımdiyerek dağa cıkar Ancak kızını bıraktığı vahşi ormanda kaz guderken bulur
Burada abdest almak istediği suyun tuzlu olduğunu fark eden baba, cevrede deniz bulunmamasına rağmen Suyu uzanıp denizden doldurduğunusoyleyen kızının ermişolduğuna inanır ve onunla birlikte dağlarda yaşamaya başlar
Yıllar sonra olen babasını, Kazdağlarının en yuksek tepesi olan ve halen Baba Dağıolarak anılan tepeye gomen Sarıkız da bir sure sonra olur Baba Dağının yakınındaki Sarıkız Tepesine gomulen genc kız adına turbe yapılır
Edebiyatımızda efsane, herhangi bir tabiat olayını, bir varlığın meydana gelişini, tabiat elemanlarından birinde olan bir değişikliği, olağanustu hakikat ve akıldışı acıklamalarla anlatan hikayelerdir
Efsanenin diğer edebiyat turlerinden fgarkı ağızdan ağıza dolaşarak değişmesi ve gelişmesidir Her yorenin kendine has efsaneleri vardır BUnlardan en bilinenleri:
Lokman Hekim Efsanesi
Lokman butun otların ve ciceklerin dilinden anlarmışCicekler otlar hangi hastalığı iyi edeceğini Lokman'a soylermişO da her hastalığı iyi eden ilaclar yaparmışButun dunyayı dolaşan lokman Cukurova'nın bereketli topraklarında herşeyin yetiştiğini gorunce,seyhan Nehri'nin kenarında Adana ile Ceyhan arasında ve gunumuzde bir bucak merkezi olan Misis kentine (Yakapınar) yerleşmişCevredeki butun hastaları iyi etmişHastalıksız yaşamaya başlayan insanlar,Lokman'a başvurarak bu kez de bir olumsuzluk ilacı bulmasını istemişlerLokman Cukurova'yı adım adım dolaşarak olumsuzluk ilacı yapılacak bitkiyi bulmaya calışmış Bir gece Ulu bir cinarın altında uyuya kalmışUykusunda bir ses duyup uyanmış Lokman bunca zamandır arayıp taraman bitsinBen olumun ilacıyımBundan sonra insanlara da hayvanlara da olum yokdiye seslenen otun yanına koşmuş ve ilacın nasıl yapılacağı konusunda soylenenleri bir bir yazmışOtu da kopararak duşmuş yola Misis'e gelince altında Koca Ceyhan Nehri'nin ağır ağır aktığı kopru uzerinde durmuşDefterine yazdıklarına gore,olum ilacını yapmaya koyulmuşTam bitireceği sırada gorunmez bir el ,bir vuruşta defteri de ,otu da ucurarak suya duşurmuşLokman bu yuzden olume care olacak ilacı yapamamışOtlar da bundan bole ondan kusmuşler
Ferhat ile Şirin
VllVlllyyda yaşayan Sasani Hukumdarı Husrev Pervez'le Ermeni hukumdarının yeğeni Şirin arasındaki aşkı konu alan bu oyku,İranlı Şair Firdevsi'den Nazım Hikmet'e kadar bir cok sanatcıya esin kaynağı olmuşturBir cok şekilde anlatılan efsane:
Asıl adı Husrev ile Şirinolan oyku ,Ali Şir Nevai,Lemii gibi şairlerin olayın ucuncu kişisi olan Ferhat'ı on plana cıkararak Ferhat ile Şirinadlı mesneviler yazmalerı sonucu Anadolu da bu adla tanınmıştır
Olay Anadolu efsanelerine gore Amasya'da gecmektedirFerhat Amasya'da yaşayan bir nakkaştırŞirin'de Azerbaycan da yaşayan Erzen kentini hukumdarı Mehmene Banu'nun kızkardeşidirİki genc Ferhat'ın Mehmene Banu'nun Şirin icin yaptırdığı sarayın duvarlarını suslemesi sırasında olurBirbirini seven gencler gizliden gizliye goruşmeye başlarBunu duyan Mehmene Banu Ferhat'ı once Kalei Ahenin'e hapseder,daha sonra da kentten cıkıp gitmesi şartıyla bağışlarBu sırada Amasya'da huku surmekte olan Hurmuz Şah,Ferhat'ın başından gecenleri duyar ve onu korurDaha sonra da Şirin'i Mehmene Banu'dan isterMehmene Banu'nun bu isteği geri cevirmesi uzerine iki hukumdar arasında savaş başlarSavaşın sonunda Hurmuz Şah,Şirin'i Amasya'ya gotururBu sırada Şirin'e kendisi aşık olurBu yuzden Ferhat'a Şirin'i alabilmesi icin olmayacak bir işi başarmasını soylerElma Dağı'nı delip arkasındaki suyu kente getirmesini soyler,Ferhat dağı deler ancak tam su yollarını tamamlayacağı sırada bir cadı(bazılarına gore Şahın dadısı) Ferhat'ın yanına gelip Şirin'in olduğunu soylerFerhat uzuntusunden Kulungunu havaya fırlatır ve kulungunun başına duşmesi sonucu olurBu sırada Ferhat'ı gormeye gelen Şirin onun olduğunu gorunce bıcağını cıkarıp kendi canına kıyarCadıyı da dağdan inen bir aslan parcalarHurmuz Şah Ferhat ile Şirin icin bir toren duzenletir ve ikisini de aynı mezara gomdururAncak mezarlarının ustunde bir kara calı biter
Şahmeran Efsanesi
Bolge halkının dilinde Misis yılanla ,Ceyhan yelle,Adana selle gidecekdiye bir tekerleme dolaşırBu tekerleme ustune efsaneler vardırEn yaygınlarından bir de şudur:
Adana ,Seyhan nehri yanıbaşında bir duzlukte kurulmuş Eskiden nehir sık sık taşar,evleri,koyleri yıkar,tarlaları su altında bırakırmışCeyhan'ın evleri cok eskiden topraktan ve kamıştan yapılırmışHer yanı acık olduğu icin bir kuvvetli ruzgar esince bu evlerden bir coğu yıkılıp gidermişMisis'in yılanla gitmesine gelince :Misis yakınında kucuk bir dağın tepesinde kurulmuş Yılan kaledenen bir kale vardırSoylendiğine gore bu kalede cok yılan varmış Yılanlar sutle beslenirmiş gunun birinde sutsuz kalacaklar ve kaleden cıkıp Misis'e inerek orada yaşayanları sokacaklarmış Yılanla gidecekdemenin nedeni buymuş yılanla gidecekdenmesiyle ilgili başka bir efsane de şoyle:Cevre de yaşayan beylerden biri,caresiz bir derde duşerYapılan ilaclar fayda etmezBir doktor beyi iyi edebilecek ilacın yılanlar Şahı Şahmeran'ın gozleri olduğunu soylerAma kimse Şahmeran'ı bulamazYılanlar Padişahı insanoğullarından birine buyuk bir iyilikte bulunarak ,onu yılanların sokup oldurmesinden kurtarmıştırişte bu insanoğlu Şahmeran'ın saklandığı yeri haber verirYılanlar padişahı Misis'te ki bir hamamda saklanmaktadırŞahmeran'ı yakalarlar ve oldururler gozlerini oyarlarBu gozleri yiyen bey iyi olurİşte bu yuzden yılanlar Misis'i basacaklar denilmektedir
MEANDER (Menderes) SOYLENCESİ
Anabelen Vadisi'nde Meander adında birisi yaşamaktaydıMeander Asker ve yiğitliği dolayısıyla komutan secilirBir sure sonra ordusunun başına gecerek Pesinunt Kenti(Friglerin dini merkezi) uzerine yururKanlı bir savaş sonunda Meander'in ordusu yenilirYenik duşen Meander tapınaklarındaki hazineleri,değerli eşyalarını ve tum varlığını askerlerine dağıtırTanrıca aklını busbutun başından alırMeander iyice cıldırırKarısını ve oğlunu oldurur,sonra da yuksek bir kayadan kendini Anabelen Irmağı'na atar Irmak o gunden sonra MeanderMenderes adını alır
SARIKIZ EFSANESİ
Yuzlerce yıl once bolgede yaşayan baba ile kızın oykusunu anlatan Sarıkız Efsanesine gore; Sarıkız, fakir babasıyla birlikte Edremitin Gure koyunde yaşar
Sarıkız ile evlenmek isteyen gencler, yuz bulamayıncaonun hakkında dedikodular yayıp hakaret etmeye başlarlar
Yore halkı, bunun uzerine babadan kızını oldurmesini ya da koyden kovmasını ister Caresiz olarak kızını Kaz Dağlarının bir tepesine bırakıp koye donen baba, birkac hafta gecince Gidip bir bakayım, hic olmazsa belki olusunu bulur, ona mezar yaparımdiyerek dağa cıkar Ancak kızını bıraktığı vahşi ormanda kaz guderken bulur
Burada abdest almak istediği suyun tuzlu olduğunu fark eden baba, cevrede deniz bulunmamasına rağmen Suyu uzanıp denizden doldurduğunusoyleyen kızının ermişolduğuna inanır ve onunla birlikte dağlarda yaşamaya başlar
Yıllar sonra olen babasını, Kazdağlarının en yuksek tepesi olan ve halen Baba Dağıolarak anılan tepeye gomen Sarıkız da bir sure sonra olur Baba Dağının yakınındaki Sarıkız Tepesine gomulen genc kız adına turbe yapılır