Arıların nasıl bal ürettiğini az çok biliyoruz. Dünya üzerindeki en özel canlılardan biri olan arılar, ağaç ve bitkilerin çiçeklerindeki özü alarak bunu bala dönüştürürler. Bilhassa arılar tarafından doğal bir yolla üretilen bu ballar son derece pahalıdır. Pekala madem arılar çiçeklerden öz alıp bal üretiyorsa üzerinde çiçeği bulunmayan çam ağacından bal nasıl üretiliyor.
Yaprakları ince ve uzun bir formda olan çam ağaçları, üzerinde çiçek barındırmazlar. Bu açıdan baktığımızda arıların bu ağaçlardan nasıl öz aldığını merak edebilirsiniz. Her ne kadar ismi çam balı olsa da ve nitekim çamlarda bulunan bir özle oluşsa da aslında hususun yalnızca çam ağacıyla ilgisi yok. Haydi gelin artık çam balının nasıl üretildiğini anlatalım.
Çam balı nasıl üretiliyor?
Çam balı, son derece ender bulunan bir bal. Çünkü yalnızca Türkiye ve Yunanistan'da hudutlu bir formda üretilebiliyor. Bu bal, bir çiçeğin poleni ya da bir ağacın meyvesinden üretilmiyor. Bunun yerine Akdeniz ikliminde bulunan kızılçam ağacının gövdesinde yaşayan bir böceğin dışkısı arılar tarafından toplanarak bal elde edilmiş oluyor.
Çam pamuklu böceği yahut milimetrik boyutlarda olduğu için çam pamuklu biti olarak isimlendirilen bu böcek çeşidi halk ortasında ise basra böceği olarak bilinir. Basra böceğinin binlercesi topluluklar halinde kızılçam, karaçam ya da Halep çamında yaşar. Milimetrik boyutlarda olan bu böcekler çamın özsuyunu emerek beslenir. Aldıkları özsuyundan artan ölçüsü ise tatlı bir hammade olarak dışkılarlar. Özellikle temmuz ve ekim ayları ortasında salgılanan bu dışkılar, arılar tarafından bir oldukça sevilir.
Böceğin çam ağaçlarının üzerine bıraktığı dışkılar arılar tarafından afiyetle toplanır ve kovanlara götürülüp kusularak bala dönüştürülür. Özetlemek gerekirse böceğin şekerli dışkısı arılar tarafından toplanıp kusularak bala dönüştürülmüş oluyor.
Süreç nasıl işliyor?
Evet mevzuyu anlattık lakin biraz daha ayrıntısına inmek gerekiyor. Basra böcekleri, kızılçam ağaçlarının toprak düzeyi bölgelerinde yumurtlarlar ve doğan yavrular yavaş yavaş ağaca tırmanmaya başlar. Bu tırmanma süreci sırasında ağacın özsuyunu emerler ve fazlalık özsuyunu dışkı yoluyla atarlar. Bu süreçte çam ağaçlarının üzerinde tıpkı pamuk üzere beyaz tomarlar oluşturan basra böcekleri, yaz aylarında çam ağaçlarının üzerine yapışmış beyaz ve renksiz bir salgı oluşturur. Bir nevi böceklerin dışkısı olan salgı, ağaç gövdesinden ince bir ip halinde sarkabilir.
Basra böceklerinin bu atılımından sonra devreye arılar giriyor. Çam ormanlarında dolaşan arılar, bu ağaçlardan sarkan çam özlü salgıyı toplarlar. Böcekler tarafından itinayla dışkılanan bu salgılar arılar tarafından kovana taşınır ve emekçi arılar tarafından peteklere ihtimamlı bir biçimde yerleştirilir. Bu süreçte arı, çam ağacının üzerinden aldığı basra böceği dışkısını kendi enzimleriyle işler ve suyunu çıkararak olgunlaşmasını sağlar. Bunun sonucunda da karşımıza sofralarımızdaki çam balı çıkmış olur.
Neden yalnızca Türkiye ve Yunanistan'da varlar?
Bu balın yalnızca Türkiye ve Yunanistan'da üretilmesinin sebebi çam cinslerindeki hif ve sporlarla birlikte basra böceklerinin endemik olarak yalnızca bu ülkelerde görülmesidir. Bilim insanları bu böcekleri yurt dışına götürüp kendi ülkelerinde üretim yapmaya çalışmış olsalar da çeşitli sebeplerle çok başarılı olamadıkları görülüyor.
Bugün sizlere çam balının arılar tarafından nasıl üretildiğini açıkladık. Ülkemize mahsus bir bal tipi olan çam balı, son derece karmaşık bir ekolojik sistemin sonucunda sofralarımıza geliyor. Pekala sizler bu stil içeriklerin daha fazla gelmesini ister misiniz? Fikirlerinizi yorumlar kısmında bizlerle paylaşmayı unutmayın.