Besin allerjisi, özelikle de inek sütü allerjisi, çocuklarda ömrün birinci yılında nispeten sık görülen bir hastalıktır. Sıklığının değişik çalışmalarda % 2 ile % 7,5 arasında (ortalama % 2-3) değiştiği bildirilmiştir. Ana, peder yahut kardeşlerde atopik hastalık varsa sıklık % 60’a kadar çıkabilir.
Yenidoğan ve süt evlatlarının en değerli besin kaynağı ana sütü ve inek sütünden hazırlanan mamalar olduğu için allerji yapabilecek proteinleri gelgelelim bu yolla alırlar. İnek sütü proteinlerine karşı allerji gelişmesi en sık olup bunu soya proteini, daha büyük çocuklarda ise gluten ve yumurta üzere besinler izlemektedir. Günümüzde inek sütündeki çok sayıda proteinin allerjiye neden olabileceği anlaşılmıştır. Bunların başında betalaktoglobülin, laktalbumin, kazein, gammaglobulinler ve albumin gelmektedir.
İnek sütü allerjisi küçük süt evlatlarında çeşitli sindirim sistemi belirtileri yanında teneffüs sistemi belirtileri, deri döküntüleri ve anafilaksi üzere farklı belirtilere de yol açabilir. Sindirim sistemi belirtileri ve deri reaksiyonları olguların % 50-60’ında, teneffüs sistemi belirtileri ise % 20-30’unda görülür. Besin allerjisinin sindirim sistemi belirtilerinin başında kusma ve ishal gelmektedir. Gastroözofageal reflülü evlatların % 16-24’ünde inek sütü allerjisi belirtilerinin de varlığı bildirilmiştir. Bunlardan farklı karın şişliği, kanlı ishal, sindirim ve emilim kusurları sonucunda büyüme geriliği gözlenebilmektedir. Süt evlatlarında non spesifik kolitin (kalın barsak iltihabı) sık rastlanan nedenlerinden biri besin allerjisidir. Başkaca infantil kolik (gazlı bebek) ve uyku bozukluklarından da besin allerjisinin sorumlu olabileceğini gösteren çalışmalar vardır.
İnek sütü allerjisi küçük süt evlatlarında en sık bir hafta ile üç ay arasında ortaya çıkar. Ortaya çıkmasından sorumlu mekanizmalar şimdi tam olarak bilinmemektedir. Fakat, rinit, ekzema üzere sindirim sistemi dışı belirtilerle seyredenlerin ölçüsüz hassaslık reaksiyonu biçiminde ve IgE’ye bağlı olarak dakikalar ya da saatler içinde ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bir kısmının immun kompleksler aracılığı ile ve 4-12 saat içinde oluştuğu, kronik ishal ve malabsorpsiyon tablosunun ise gecikmiş çok hassaslık reaksiyonu biçiminde geliştiği bildirilmiştir.
İnek sütü allerjisi tanısında kan ve cilt testlerinin rolü tartışmalıdır. IgE bağlantısız tip reaksiyonlarda kanda spesifik IgE negatif bulunur. “Prick test” olguların yalnızca % 25’inde olumludur. “Patch test” ise 6 aylıktan evvel % 50, bir yaştan sonra ise % 80 müspet bulunur. Barsak tutulumu ile giden tipte ince barsak biyopsisinde çeşitli noktalarda hasarlanma, ödem, iltihabi hücrelerde artış görülebilir. Şayet kolit kelam konusu ise yapılan kolonoskopik inceleme kalın barsaklarda kızarıklıktan ülserlere kadar değişen hasarlanma ve alınan biyopsilerde iltihap hücrelerinde artış gözlenir.
İnek sütü allerjisi tanısında öncelikle besin allerjisinden şüphelenmek gerekmektedir. Sütün yahut diğer bir besin kelam konusu ise o besinin diyetten çıkarılması ile semptomlar 72 saat içinde kaybolur. Mukoza hasarının düzelmesi ise bir ayı bulabilir.
“Challenge” (provakasyon testi), tanının doğrulanması için yalnızca kuşkulu olgulara yapılmalıdır. Goldman kriterlerine nazaran 3 sefer “challenge” yapılması riskli olması nedeniyle günümüzde artık kabul edilmemektedir. Allerjisi olan hastaya süt verildiğinde semptomlar 1-6 saat içinde tekrar ortaya çıkar. Bu durumda dışkıda iltihap hücreleri bulunur. Şayet bu devirde barsak biyopsileri yapılırsa yukarıda tanımlanan hücresel reaksiyon görülür.
İnek sütü allerjisi olan evlatların tedavisi inek sütü proteinlerinin diyetten çıkarılması ile sağlanır. Hastaların % 70-80’inin müsait bir eliminasyon diyeti ile 3. tevellüt gününden evvel güzelleştiği gösterilmiştir. Beş yıl içinde düzgünleşme nispeti % 100’e yaklaşır. Bu çocuklarda sair besinlere, mahsusen soya proteinine karşı da çapraz allerji gelişmesi nadir değildir. Unutulmaması gereken sair bir husus bu evlatların ana sütü yoluyla da allerjenleri alabileceği ve kelam konusu tipik semptomları gösterebileceğidir. Başkaca birtakım olgularda hipoallerjenik karakterde olduğu düşünülen protein hidrolizatı içeren mamalara karşı da allerji gelişebilir. Bu nedenle de tedavide en tutarlı mamalar protein içermeyen aminoasit bazlı mamalardır.
Sonuç olarak, yenidoğan periyodundan itibaren çok çeşitli klinik tablolarla önümüze çıkabilen inek sütü allerjisinin daha güzel tanınması ile daha çok sayıda olgunun tanısı ve faal halde tedavisi mümkün olabilecektir.
Yenidoğan ve süt evlatlarının en değerli besin kaynağı ana sütü ve inek sütünden hazırlanan mamalar olduğu için allerji yapabilecek proteinleri gelgelelim bu yolla alırlar. İnek sütü proteinlerine karşı allerji gelişmesi en sık olup bunu soya proteini, daha büyük çocuklarda ise gluten ve yumurta üzere besinler izlemektedir. Günümüzde inek sütündeki çok sayıda proteinin allerjiye neden olabileceği anlaşılmıştır. Bunların başında betalaktoglobülin, laktalbumin, kazein, gammaglobulinler ve albumin gelmektedir.
İnek sütü allerjisi küçük süt evlatlarında çeşitli sindirim sistemi belirtileri yanında teneffüs sistemi belirtileri, deri döküntüleri ve anafilaksi üzere farklı belirtilere de yol açabilir. Sindirim sistemi belirtileri ve deri reaksiyonları olguların % 50-60’ında, teneffüs sistemi belirtileri ise % 20-30’unda görülür. Besin allerjisinin sindirim sistemi belirtilerinin başında kusma ve ishal gelmektedir. Gastroözofageal reflülü evlatların % 16-24’ünde inek sütü allerjisi belirtilerinin de varlığı bildirilmiştir. Bunlardan farklı karın şişliği, kanlı ishal, sindirim ve emilim kusurları sonucunda büyüme geriliği gözlenebilmektedir. Süt evlatlarında non spesifik kolitin (kalın barsak iltihabı) sık rastlanan nedenlerinden biri besin allerjisidir. Başkaca infantil kolik (gazlı bebek) ve uyku bozukluklarından da besin allerjisinin sorumlu olabileceğini gösteren çalışmalar vardır.
İnek sütü allerjisi küçük süt evlatlarında en sık bir hafta ile üç ay arasında ortaya çıkar. Ortaya çıkmasından sorumlu mekanizmalar şimdi tam olarak bilinmemektedir. Fakat, rinit, ekzema üzere sindirim sistemi dışı belirtilerle seyredenlerin ölçüsüz hassaslık reaksiyonu biçiminde ve IgE’ye bağlı olarak dakikalar ya da saatler içinde ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bir kısmının immun kompleksler aracılığı ile ve 4-12 saat içinde oluştuğu, kronik ishal ve malabsorpsiyon tablosunun ise gecikmiş çok hassaslık reaksiyonu biçiminde geliştiği bildirilmiştir.
İnek sütü allerjisi tanısında kan ve cilt testlerinin rolü tartışmalıdır. IgE bağlantısız tip reaksiyonlarda kanda spesifik IgE negatif bulunur. “Prick test” olguların yalnızca % 25’inde olumludur. “Patch test” ise 6 aylıktan evvel % 50, bir yaştan sonra ise % 80 müspet bulunur. Barsak tutulumu ile giden tipte ince barsak biyopsisinde çeşitli noktalarda hasarlanma, ödem, iltihabi hücrelerde artış görülebilir. Şayet kolit kelam konusu ise yapılan kolonoskopik inceleme kalın barsaklarda kızarıklıktan ülserlere kadar değişen hasarlanma ve alınan biyopsilerde iltihap hücrelerinde artış gözlenir.
İnek sütü allerjisi tanısında öncelikle besin allerjisinden şüphelenmek gerekmektedir. Sütün yahut diğer bir besin kelam konusu ise o besinin diyetten çıkarılması ile semptomlar 72 saat içinde kaybolur. Mukoza hasarının düzelmesi ise bir ayı bulabilir.
“Challenge” (provakasyon testi), tanının doğrulanması için yalnızca kuşkulu olgulara yapılmalıdır. Goldman kriterlerine nazaran 3 sefer “challenge” yapılması riskli olması nedeniyle günümüzde artık kabul edilmemektedir. Allerjisi olan hastaya süt verildiğinde semptomlar 1-6 saat içinde tekrar ortaya çıkar. Bu durumda dışkıda iltihap hücreleri bulunur. Şayet bu devirde barsak biyopsileri yapılırsa yukarıda tanımlanan hücresel reaksiyon görülür.
İnek sütü allerjisi olan evlatların tedavisi inek sütü proteinlerinin diyetten çıkarılması ile sağlanır. Hastaların % 70-80’inin müsait bir eliminasyon diyeti ile 3. tevellüt gününden evvel güzelleştiği gösterilmiştir. Beş yıl içinde düzgünleşme nispeti % 100’e yaklaşır. Bu çocuklarda sair besinlere, mahsusen soya proteinine karşı da çapraz allerji gelişmesi nadir değildir. Unutulmaması gereken sair bir husus bu evlatların ana sütü yoluyla da allerjenleri alabileceği ve kelam konusu tipik semptomları gösterebileceğidir. Başkaca birtakım olgularda hipoallerjenik karakterde olduğu düşünülen protein hidrolizatı içeren mamalara karşı da allerji gelişebilir. Bu nedenle de tedavide en tutarlı mamalar protein içermeyen aminoasit bazlı mamalardır.
Sonuç olarak, yenidoğan periyodundan itibaren çok çeşitli klinik tablolarla önümüze çıkabilen inek sütü allerjisinin daha güzel tanınması ile daha çok sayıda olgunun tanısı ve faal halde tedavisi mümkün olabilecektir.