ÇOCUKLARDA ÖKSÜRÜK
Öksürük, genel çocuk sağlığı ve hastalıkları pratiğimizde en sık karşılaştığımız yakınmalardan birisidir Genelde çocuğun yaşam kalitesini bozar Ders başarısını düşürebilir Gece uykuları sık sık bölünebilir Bazen de çocuk uykuya dalamaz O nedenle sizlerle bu yazıda öksürük ve nedenlerini anlatmaya çalıştık
Çocuklar neden öksürür?
Öksürük, solunum yollarını dış etkenlerden koruyan bir reflekstir Öksürük, üst ya da alt solunum yollarındaki sorunlardan (enfeksiyon, allerji, yabancı cisim gibi)kaynaklanır
Solunum yollarında virüsler (200 kadar) ve bakteriler hastalık yaparlar Çocuklar bir anda öksürmeye başlarlar Üst solunum yolu enfeksiyonlarına bağlı öksürüklerin yarısı ilk 10 günde kaybolur İyileşmeyen hastaların öksürüklerinin çoğu da, en geç 25 günde geçmiş olur
Üst solunum yollarındaki tıkanmalar farklı tarzda öksürüğe (ör;havlar gibi) neden olurken, alt solunum yollarından kaynaklananlar daha farklı olur Öksürük yakınmasına, burun akıntısı, ses kısıklığı, ağız kokusu, gözlerde akıntı eşlik edebilir, bunlar üst solunum yollarında sorun olduğuna işaret eder Sık nefes alıp verme,balgam ve hırıltı daha çok alt solunum yollarının (bronşlar ve alt bölümleri) hastalandığına işaret eder
Allerjik nedene bağlı öksürükler çok sık karşımıza çıkar Enfeksiyonlar bunu tetikleyebilir Bazen de, çocuk akciğerlerine yabancı cisim (süt, ayçiçeği, fıstık, nohut parçası vs) kaçırmıştır, ona bağlı öksürmektedir
Öksürük bazen iyileşmez, günlerce sürer Çocuk, kuru kuru öksürür Bazen çok öksürmekten bedeninde küçük döküntüler (kanamalar)olabilir
Bazen boğulacak gibi olur, adına boğmaca demişler Solunum yollarındaki ciddi daralmalarda morarma da gözlenir Kilo kaybı, gece terlemeleri de varsa tüberküloz düşündürmelidir
Akut öksürük nedenleri:
1 Burun iltihabı (rinit): Genelde virüslere bağlıdır(Rinovirüs, parainfluenza,adenovirüs) Burun su gibi akar Allerjik rinitler de gözlenebilir, mevsimsel olabilir (polenlere bağlı) Burun koyu (sarı, yeşil)akıyorsa sinüzit belirtisidir Çünkü sinüsler buruna akmaktadır
2 Boğaz iltihabı (farenjit, anjin): Sıklıkla virüslere, nadiren bakterilere bağlı (Streptokok) enfeksiyonlar Boğaz ağrısı,ateş eşlik eder Buna halk arasında “soğuk algınlığı denir Bademcik iltihabı (tonsillit) ve geniz eti iltihabı (adenoidit) de benzer yakınmalara yol açar Çocuk kuru kuru öksürür Öksürüğe yaygın kas ağrısı, baş ağrısı,yüksek ateş eşlik ediyorsa “influenzagrip düşünülür
Rinit, farenjit ve tonsillite üst solunum yolu enfeksiyonu(ÜSYE) denilir
3 Sinüzit: Genelde viral ÜSYE sonrası gelişirBakteriler (Streptokok, Pnömokok, Moraksella) Öksürüğün giderek artması,özellikle uyandıran ya da uyutmayan gece öksürükleri olması, ağız kokusu, koyu burun ve geniz akıntısı ile karakterizedir
4 Larenjit: Ses tellerinin iltihabıdır Genelde virüslere (para influenza) bağlıdır Ses kısıklığı ve öksürük tipiktir Acil bir durumdur
5 Trakeit: Soluk borusu iltihabıdır Virüsler yol açar Çocuk metalik, havlar tarzda öksürür Balgam yoktur Genelde larenjit ve trakeit beraberdir Buna krup sendromu da denilir Acil bir durumdur
6 Bronşit: Erişkinlerin aksine çocuklarda tek başına nadir görülür Trakeit ile beraberliği sıktır Öksürük ve balgam yaparİyileşmeyen öksürüklerde de düşünülmelidir
7 Bronşiolit: RSV, adenovirüs, parainfluenzavirüsleri yol açar Bebeklerde sıktır Öksürük, hırıltı (hışıltı),inleme, sık soluma, balgam, morarmaya yol açar Acil bir durumdur Bir yaş altındaki çocukların yakınmaları az bile olsa hastanede izlenir Balgam çıkaramayan bebeklerde ağızda köpüklenme, kusmuk veya dışkı içinde balgam gözlenir
8 Pnömoni (Zatürre): Çok sayıda virüs ve bakteri yolaçar Acil bir durumdur Küçük çocukta öksürük, morarma, balgam, inleme, solunum sıkıntısı, sık solumaya neden olur Ateş yükselebilir Ateşsiz de geçirilebilir Büyük çocuklarda nefes darlığı, sık soluma, öksürük, balgam, yan ağrısı yapar Çok değişik tipleri vardır Tedavi değişir
9 Solunum yollarında yabancı cisim aspirasyonu: Yabancı cisim, büyüklüğüne göre solunum yollarına yerleşir Soluk borusunda ise ölümcül olabilir Bronşlarda veya daha altlara yerleşir Bebek süt içerken, çocuk çerez yerken, küçük parçalı oyuncak, boncuk, iğne, toka vs ile oynamakta iken ani başlayan öksürük, morarma, sık ve sesli soluma, nefes darlığı gözlenmesi tipiktir Acil bir durumdur O nedenle, çocuk beslenmesinde çerezin yeri olmamakla beraber, 4 yaşa kadar çocukların önüne çerez konulmamalıdır
İyileşmeyen, kronik öksürükler:
1 Mideden yukarı geri kaçışlar (reflü): Mideden yemek borusuna olan geri kaçışlar, geçmeyen öksürüğe yol açabilirler Reflüden korunma önlemleri ve tedavisi ile öksürüğün azalması tipiktir
2 Geniz akıntısı (sinüzite veya allerjiye bağlı):Çocuğunuzun geçirdiği her üst solunum yolu enfeksiyonundan sonra sinüzit atakları gelebilir Özellikle allerjik alt yapısı olan çocuklarda bu sürekli tekrar eder Allerjik burun akıntıları (allerjik rinit) da sürekli öksürük yaratırlar
3 Astım: Çocuklarda sık görülen bir nedendirAkciğer muayenesi ile tanımak mümkün Hırıltı ve balgama da neden olurlarAncak sadece kuru kuru öksürük varsa ek testler gerekir
4 Uzamış bakteriyel bronşitler: Nadiren gözlenebilecek bir durumdur
Nedeni, her ne olursa olsun, solunum yolları hastalıklarında doktor muayenesi esastır Akciğer filmi, gerekirse tomografi çekilebilir Tedaviler de, öksürük nedenine yönelik olarak düzenlenir
Öksürük, genel çocuk sağlığı ve hastalıkları pratiğimizde en sık karşılaştığımız yakınmalardan birisidir Genelde çocuğun yaşam kalitesini bozar Ders başarısını düşürebilir Gece uykuları sık sık bölünebilir Bazen de çocuk uykuya dalamaz O nedenle sizlerle bu yazıda öksürük ve nedenlerini anlatmaya çalıştık
Çocuklar neden öksürür?
Öksürük, solunum yollarını dış etkenlerden koruyan bir reflekstir Öksürük, üst ya da alt solunum yollarındaki sorunlardan (enfeksiyon, allerji, yabancı cisim gibi)kaynaklanır
Solunum yollarında virüsler (200 kadar) ve bakteriler hastalık yaparlar Çocuklar bir anda öksürmeye başlarlar Üst solunum yolu enfeksiyonlarına bağlı öksürüklerin yarısı ilk 10 günde kaybolur İyileşmeyen hastaların öksürüklerinin çoğu da, en geç 25 günde geçmiş olur
Üst solunum yollarındaki tıkanmalar farklı tarzda öksürüğe (ör;havlar gibi) neden olurken, alt solunum yollarından kaynaklananlar daha farklı olur Öksürük yakınmasına, burun akıntısı, ses kısıklığı, ağız kokusu, gözlerde akıntı eşlik edebilir, bunlar üst solunum yollarında sorun olduğuna işaret eder Sık nefes alıp verme,balgam ve hırıltı daha çok alt solunum yollarının (bronşlar ve alt bölümleri) hastalandığına işaret eder
Allerjik nedene bağlı öksürükler çok sık karşımıza çıkar Enfeksiyonlar bunu tetikleyebilir Bazen de, çocuk akciğerlerine yabancı cisim (süt, ayçiçeği, fıstık, nohut parçası vs) kaçırmıştır, ona bağlı öksürmektedir
Öksürük bazen iyileşmez, günlerce sürer Çocuk, kuru kuru öksürür Bazen çok öksürmekten bedeninde küçük döküntüler (kanamalar)olabilir
Bazen boğulacak gibi olur, adına boğmaca demişler Solunum yollarındaki ciddi daralmalarda morarma da gözlenir Kilo kaybı, gece terlemeleri de varsa tüberküloz düşündürmelidir
Akut öksürük nedenleri:
1 Burun iltihabı (rinit): Genelde virüslere bağlıdır(Rinovirüs, parainfluenza,adenovirüs) Burun su gibi akar Allerjik rinitler de gözlenebilir, mevsimsel olabilir (polenlere bağlı) Burun koyu (sarı, yeşil)akıyorsa sinüzit belirtisidir Çünkü sinüsler buruna akmaktadır
2 Boğaz iltihabı (farenjit, anjin): Sıklıkla virüslere, nadiren bakterilere bağlı (Streptokok) enfeksiyonlar Boğaz ağrısı,ateş eşlik eder Buna halk arasında “soğuk algınlığı denir Bademcik iltihabı (tonsillit) ve geniz eti iltihabı (adenoidit) de benzer yakınmalara yol açar Çocuk kuru kuru öksürür Öksürüğe yaygın kas ağrısı, baş ağrısı,yüksek ateş eşlik ediyorsa “influenzagrip düşünülür
Rinit, farenjit ve tonsillite üst solunum yolu enfeksiyonu(ÜSYE) denilir
3 Sinüzit: Genelde viral ÜSYE sonrası gelişirBakteriler (Streptokok, Pnömokok, Moraksella) Öksürüğün giderek artması,özellikle uyandıran ya da uyutmayan gece öksürükleri olması, ağız kokusu, koyu burun ve geniz akıntısı ile karakterizedir
4 Larenjit: Ses tellerinin iltihabıdır Genelde virüslere (para influenza) bağlıdır Ses kısıklığı ve öksürük tipiktir Acil bir durumdur
5 Trakeit: Soluk borusu iltihabıdır Virüsler yol açar Çocuk metalik, havlar tarzda öksürür Balgam yoktur Genelde larenjit ve trakeit beraberdir Buna krup sendromu da denilir Acil bir durumdur
6 Bronşit: Erişkinlerin aksine çocuklarda tek başına nadir görülür Trakeit ile beraberliği sıktır Öksürük ve balgam yaparİyileşmeyen öksürüklerde de düşünülmelidir
7 Bronşiolit: RSV, adenovirüs, parainfluenzavirüsleri yol açar Bebeklerde sıktır Öksürük, hırıltı (hışıltı),inleme, sık soluma, balgam, morarmaya yol açar Acil bir durumdur Bir yaş altındaki çocukların yakınmaları az bile olsa hastanede izlenir Balgam çıkaramayan bebeklerde ağızda köpüklenme, kusmuk veya dışkı içinde balgam gözlenir
8 Pnömoni (Zatürre): Çok sayıda virüs ve bakteri yolaçar Acil bir durumdur Küçük çocukta öksürük, morarma, balgam, inleme, solunum sıkıntısı, sık solumaya neden olur Ateş yükselebilir Ateşsiz de geçirilebilir Büyük çocuklarda nefes darlığı, sık soluma, öksürük, balgam, yan ağrısı yapar Çok değişik tipleri vardır Tedavi değişir
9 Solunum yollarında yabancı cisim aspirasyonu: Yabancı cisim, büyüklüğüne göre solunum yollarına yerleşir Soluk borusunda ise ölümcül olabilir Bronşlarda veya daha altlara yerleşir Bebek süt içerken, çocuk çerez yerken, küçük parçalı oyuncak, boncuk, iğne, toka vs ile oynamakta iken ani başlayan öksürük, morarma, sık ve sesli soluma, nefes darlığı gözlenmesi tipiktir Acil bir durumdur O nedenle, çocuk beslenmesinde çerezin yeri olmamakla beraber, 4 yaşa kadar çocukların önüne çerez konulmamalıdır
İyileşmeyen, kronik öksürükler:
1 Mideden yukarı geri kaçışlar (reflü): Mideden yemek borusuna olan geri kaçışlar, geçmeyen öksürüğe yol açabilirler Reflüden korunma önlemleri ve tedavisi ile öksürüğün azalması tipiktir
2 Geniz akıntısı (sinüzite veya allerjiye bağlı):Çocuğunuzun geçirdiği her üst solunum yolu enfeksiyonundan sonra sinüzit atakları gelebilir Özellikle allerjik alt yapısı olan çocuklarda bu sürekli tekrar eder Allerjik burun akıntıları (allerjik rinit) da sürekli öksürük yaratırlar
3 Astım: Çocuklarda sık görülen bir nedendirAkciğer muayenesi ile tanımak mümkün Hırıltı ve balgama da neden olurlarAncak sadece kuru kuru öksürük varsa ek testler gerekir
4 Uzamış bakteriyel bronşitler: Nadiren gözlenebilecek bir durumdur
Nedeni, her ne olursa olsun, solunum yolları hastalıklarında doktor muayenesi esastır Akciğer filmi, gerekirse tomografi çekilebilir Tedaviler de, öksürük nedenine yönelik olarak düzenlenir