D vitaminin %10-20’si kadarı gıdalarla alınırken büyük çoğunluğu (%80-90) güneş ışınları etkisiyle ciltte sentezlenir. Sentez için cilde direkt güneş ışını teması gereklidir. Cam ve tül arkasından güneşlenme D vitamini sentezini engeller. Faktör düzeyi 15 veya üzerindeki güneş koruyucu kremlerin kullanılması güneş ışınlarının deriye ulaşmasını %99 oranında engelleyerek D vitamini oluşumunu engellemektedir. Ülkemizin bulunduğu enlemde en etkin sentez mayıs-kasım ayları arasında ve saat 10-15 arasında olmaktadır. Tüm vücuda güneş ışığı teması olması durumunda 15-45 dakika arasında yeterli D vitamini sentezi olabilmektedir.
D vitaminin diğer önemli kaynağı gıdalardır. D vitamininin doğal olarak bulunduğu gıdalar arasında yağlı balıklar (somon, ton, uskumru, sardalya…), balık yağı, tereyağı, süt, yulaf, tatlı patates, yumurta sarısı, sıvı yağlar, karaciğer, maydanoz, ısırgan otu, yonca sayılabilir.
Özellikle kış aylarında D vitamini eksikliği sık görülür. Yeterli güneşlenememe, D vitamininden zengin besinlerin az tüketilmesi, çeşitli nedenlerle barsaklardan yeterince emilimin olmaması ve D vitamini metabolizmasında rol alan karaciğer ve böbrek gibi organların rahatsızlıklarıdır.
D vitamini eksikliği, risk taşıyan bireylerde D vitamini düzeyleri ölçülerek anlaşılır. Özellikle risk altındaki kişiler; zamanlarının çoğunu iç mekanlarda geçirenler, yatağa/eve bağımlı kişiler, bakımevleri/huzurevlerinde kalanlar, karaciğer hastalığı olanlar, böbrek hastalığı olanlar, kemik erimesi olanlar, kemik kırığı olanlar, kan kalsiyumu düşük olanlar, kan fosforu düşük olanlar, obezler, hiperparatiroidisi olanlar, kortizon alanlar, kapalı giyim tarzı olanlarda D vitamini düzeylerine bakılmalıdır. Serum 25(OH) vitamin D düzeyi 30 ng/ml’nin (75 nmol/L) üzerinde olmalıdır.
Çoğu hastada herhangi bir belirti ve bulguya rastlanmamakla birlikte ciddi ve uzun süreli D vitamini eksikliğinde kemik erimesi, yaygın kemik-kas ağrısı, kemik hassasiyeti, kas güçsüzlüğü, yürümede zorluk ve kemik kırıkları gelişebilir.
D vitamini seviyesi 30 ng/ml’nin altında ise tedavi gerekir.
Tedavide hedef, serum 25(0H)D vitamini seviyesini 30-50 ng/ml arasında tutmaktır.
Yetişkinlerde günlük D vitamini ihtiyacı 800-1500 lU olarak belirlenmiştir.
D vitamini ile birlikte yeterli kalsiyum alımı (günlük 1000 mg) sağlanmalıdır.