Denizlinin Bölgesel Yemekleri,
DENİZLİ YÖRESİNİN YEMEK KÜLTÜRÜ
Denizli'de geleneksel yemek yemek türleri ve gıda alışkanlıkları sürmektedir Kedi börülcesi çorbası,Mercimek çorbası,Domates çorbası, kuru börülce çorbası, Tarhana çorbası, ovmaç çorbası gibi yöreye özgü çorba türleridir Et yemeklerinin başlıcaları tas kapaması, kumbar dolması, sirkeli et, nohutlu et, Tandır,kol dolması, ciğer sarma, saçta işkembedir
Denizli mutfağının temelini sebzeli yemekler oluştururÖzellikle patlıcan yemek yemek çeşitleri çoktur Kuru patlıcan dolması, patlıcan gözlemesi gibi vb Taratorlu börülce salatası, ebe gümeci salatası, filiz salatası Yöreye benzersiz salata türleridir
Börek ve tatlı türlerinde Ege Bölgesi özellikleri görülür Yufka, şipit, bazdırma evlerde yapılan ekmekledir Yöredeki beslenme alışkanlıklarından biri de yatmadan önce yenen “yat geber ekmeğidir Kışın darı, kavurga, ceviz, kestane; yazın türlü meyveler, salatalık, kavun, karpuz yenir
MAHALLİ YEMEK TARİFLERİ ve ÖZELLİKLERİ
Bölgemiz itibariyle tanınan lakin mesken mahalleri itibariyle şansın dönmesi gösteren mahalli yemeklerimizden bazılarının özellikleri aşağıya çıkarılmıştır
Çaput Aşı :
Toplanan taze tahvil yapraklarından yapılır,yapraklar küçük parçalar halinde doğranır Üstüne yağ ek edilerek haşlanır Daha Sonra pirinç ve etle birlikte pişirilir Üstüne yoğurt dökülerek yenir
Alaçora :
Haşlanmış kuru fasulyenin üzerine tereyağı ve bulgur ek edilir, tuz,biber ve su konulduktan sonra suyu çekilinceye dek pişirilir
Un Çorbası :
Salça, yağla kızartılır Un, kızartılmış yağla kavrulur Yeterince su, tuz, biber ilave edilirek kaynatılır Sıcak içilir
Darı Ekmeği :
Mısır unu yeteri değin tuzlu, su ek edilerek yoğrulur Daha Sonra sac üstünde pişirilir Sıcak iken üstüne tereyağı sürülüp, üstüne peynir konulup yenir Soğuk sütün içine soğuk darı ekmeği doğranarak da yenir
Ayran Ufaklaması (Doğrameç) :
Yoğurda tuzlu konarak ayran haline getirilir İçine mısır ekmeği doğranır ve kaşıkla yenir Acı biber ve domates salatası ile de leziz olur
Tirit :
Buğday, mısır, bakla, nohut ve kuru fasulye haşlanır İçine toz kırmızı biber, karabiber, tuzlu konur ve kaynatılır Az sulu piştikten daha sonra indirilir Servis yapılır Üstüne badem içi, ceviz içi fındık kırması konularak kaşıkla yenir Özel günler ve misafirler için bir gösteri ve toplanma vesilesidirAcıpayam yöresinde çocukların ilk dişinin görüldüğümde pişirilip dağıtılır Hem hayır için pişirilip çocuklara dağıtılır
Tarhana Çorbası :
Yazın hazırlanıp kurutulan tarhana bir arz suda eritilir Bir tencerede kızartılan salça, yağ,kıyma ve sarımsağın üzerine ilave edilerek yeterince su eklendikten sonra kaynayıncaya değin karıştırılır, Tamamen kaynadıktan sonra sıcak sıcak yenir
Karın (Mumbar) Dolması :
Pirinç, kıyma, karabiber, kimyon ve tuzlu dolma içi hazırlandığı gibi karıştırılır Karışım bol su ek edilir Karışım bir huni veya lamba şişesi yardımıyla mumbarın ağzından doldurulur bir kapta su ilavesiyle pişinceye dek kaynatılır Sıcak olarak servis yapılır Soğuyan dolma dilimlenip tereyağında kızartılarak da yenir
Denizli Turşusu :
Biber, taze fasulye, salatalık, gök domates bir teneke ya da küp içine yerleştirilir Üzerine tuz sirke ya da limon tuzu ek edilir Sarımsak soyularak içine atılırKabın ağzı sıkıca kapatılırBir müddet sonra turşu hazırdır
Patlıcan Kebap :
Bir tencerede kuşbaşı et tereyağı ile birlikte kavrulur, salça ek edilip pişirilir Ayrı bir yerde taze patlıcan soyulduktan sonradan dilimlenerek doğranıp, yağda kızartılır Kızaran patlıcanlar tepsiye döşenir Pişen etler patlıcanın üzerine konur Üzeri domates ve yeşil biberle süslenir Tuzlu ve karabiber konur Fırında pişirilir
Kaçamak :
Yarım litre tuzlu su kaynatılır Su kaynamaya başlayınca, içine serpilerek üzere yeteri kadar un katılır Bu operasyon yapılırken, bir de tahta bir kaşıkla hızla unlu su karıştırılarak, karışım birbirlerine tamamen yedirilir Karışım koyu bir muhallebi kıvamına gelinceye değin aralıksız karıştırılır Bir tavada kızdırılmış yağa bir miktar kırmızı biber eklenir Kırmızıbiberli yağ tenceredeki unlu karışıma eklenerek servis yapılır
Kuzu Çevirme :
Tüm kuzu eti adamakıllı temizlenerek tuzlanıp biberlenir Hafifçe sulandırılmış salça içine ve dışına sürülerek nezaket edilir İçine lezzetli olması için kekik konur Hazır olan kuzu eti yakılan odun közü üstüne dikilen çatal kazıkların üstüne bir kazığa geçirilerek oturtulur Et ayrıntılarıyla pişinceye dek ara sıra çevrilerek pişirilir Pişirme işlemi bir çukur kazılıp et içine sallanarak da yapılabilir
Sıyırma :
Ayşe kadın fasulyenin tazeleri toplanıp, yıkanır, temizlenir ve toprak tencereye konur Üstüne azıcık patates eklenerek yeterince su konur Taze birkaç kabak yaprağı örtülerek, üzerine tartma yapması için bir taş konur Pişirinceye değin ateşte tutulur Pişince ateşten alınır ve suyu süzülür Bir tepsi üzerine zıt çevrilerek dökülür Patatesler üzerinden alınıp, tuzu ekilirSoğan ve közlenmiş biberle birlikte yenir
Arabaşı :
Özellikle yüksek bölgelerimizde kış mevsimlerinde pişirilir Av hayvanlarının etinden ya da tavuk eti ile yapılır Tavuk ve av hayvanlarının etleri adamakıllı pişirilir Acılı ekşili et suyuyla hamur yoğrulur ve pişirilir Büyük bir siniye dökülerek soğutulur Hamurun ortası açılır,et sulu çorba buraya konulur Kaşıkla hamur alınıp çorbadan kaşıklanarak yenilir
Et Çevirmesi :
Babadağ ve Sarayköy yöresinde daha yaygındır Koyun sırtlarından yağ kesilir Bu yağlar baharatla ovularak bir şişe dizilerek serin bir yerde bir süre bekletilir Kuru soğan kıyılarak salça ile ovulur Köz halinde olan kömür üstüne, şişlere dizilen yağlar pişmeye bırakılır Yağlar pişerek akmaya başlayınca yufkalara sıra ile basılarak emdirilir Yağlar tamamen küçülünce ye değin bu işleme devam edilir daha sonra en ince ayrıntısına kadar emdirilen yufkalar salçalı soğanla siniler üstünde servis yapılır
Yoğurtlu Patlıcan Gömmesi :
Közde pişirilen patlıcanların kabukları soyulur Yağ içinde her yerde pişirilir Bambaşka bir tabakta koyun yoğurdu ezilir, içine sarımsak eklenir Yağda pişirilen patlıcanın üzerine yoğurt dökülerek karıştırılır Üstüne eritilmiş tereyağı gezdirilir Sıcak olarak taze soğan, tere, maydanoz, nane, biber kızartması, taze biberle birlikte yenir
Et Kapaması :
Genel Olarak Babadağ yöresinde pişiririlen bir yemek yemek çeşididir Koyun, oğlak ya da kuzu eti küçük parçalar halinde doğranır, salça ile ovulur Sarımsak, soğan ve patates doğranır,Hepsi bir tencerenin içine doldurulur Üzeri bir tava ile kapatılır ve tencere ters vaziyette kömür ateşinin üzerine konur ve pişmeye bırakılır İstenirse tavanın boş kenarlarına pirinç ek edilebilir ya da suyu ile de keza pilav pişirilebilir Et kapaması sıcak olarak, yanında salata ile servis yapılır
Sura :
Koyun veya keçi etinin kaburga kısmının etinden yapılır Etli kaburganın et kısmı kemiğinden ayrılarak açılır Kemik ile et arasına pirinç, karabiber, kırmızıbiber ve baharat çeşitleri konup et kapatılarak dikilir Sonradan bir tencere içine oturtarak eksik su ve tuzlu ilavesiyle pişmeye bırakılır Piştikten daha sonra olduğu gibi sofraya konur, sıcak olarak yenir Bu yemek yemek genellikle Kale ilçemiz ve köylerinde yapılmaktadır
Keşkek :
Orta Asya'dan bu yana ulusal yemeklerimizden biridir keşkek Keşkek en çok Babadağ'da usulüne uygun bir şekilde yapılır Keşkeğin belli başlı maddesi yağlı keçi ya da koç eti ile dövülmüş buğdaydır Genelde düğünlerde yapıldığı için, bu tarifimiz 750 kişiliktir 4045 kg dek yağlı keçi ya da koç eti, 30 kg dövülmüş beyaz buğday, 2 kg tereyağıdır Büyükçe bir kazan içinde buğday, diğer bir kazanda et sıradan ateşte pişirilmeye başlanır Buğday piştikçe yavaş yavaş arada bir karıştırılır ve pişen etin suyundan eklenir Et tamamen piştikten daha sonra çıkarılır ve kemiğinden ayrılır ve adamakıllı ezilir ve adamakıllı pişen buğdayın içine eklenir ve karıştırarak bir zaman daha pişirilir sonradan tereyağı bir tavada kızartılır Üzerine kırmızı biber ek edilir Keşkeğin üstüne tabaklara konduktan sonra gezdirilir Yanına turşu ya da salata ile birlikte yenir
Gındıra Çorbası :
Ayıklanan ve temizlenen gındıra önce sıcak suda haşlanır Haşlandıktan sonra kabuğundan ayrılır Haşlama suyuna yağda kavrulmuş soğan ek edilir Ayrıca erik, ekşi ve tuz katılır Daha Sonra on dakika dek daha kaynatılarak yenir Gındıra çorbası, çoğunlukla Çameli yöremizde yapılmakta olup lezzetli ve bol C vitaminlidir Gındıra hem bulgur ve pirinç pilavlarına da karıştırılarak yapılabilir *
DENİZLİ YÖRESİNİN YEMEK KÜLTÜRÜ
Denizli'de geleneksel yemek yemek türleri ve gıda alışkanlıkları sürmektedir Kedi börülcesi çorbası,Mercimek çorbası,Domates çorbası, kuru börülce çorbası, Tarhana çorbası, ovmaç çorbası gibi yöreye özgü çorba türleridir Et yemeklerinin başlıcaları tas kapaması, kumbar dolması, sirkeli et, nohutlu et, Tandır,kol dolması, ciğer sarma, saçta işkembedir
Denizli mutfağının temelini sebzeli yemekler oluştururÖzellikle patlıcan yemek yemek çeşitleri çoktur Kuru patlıcan dolması, patlıcan gözlemesi gibi vb Taratorlu börülce salatası, ebe gümeci salatası, filiz salatası Yöreye benzersiz salata türleridir
Börek ve tatlı türlerinde Ege Bölgesi özellikleri görülür Yufka, şipit, bazdırma evlerde yapılan ekmekledir Yöredeki beslenme alışkanlıklarından biri de yatmadan önce yenen “yat geber ekmeğidir Kışın darı, kavurga, ceviz, kestane; yazın türlü meyveler, salatalık, kavun, karpuz yenir
MAHALLİ YEMEK TARİFLERİ ve ÖZELLİKLERİ
Bölgemiz itibariyle tanınan lakin mesken mahalleri itibariyle şansın dönmesi gösteren mahalli yemeklerimizden bazılarının özellikleri aşağıya çıkarılmıştır
Çaput Aşı :
Toplanan taze tahvil yapraklarından yapılır,yapraklar küçük parçalar halinde doğranır Üstüne yağ ek edilerek haşlanır Daha Sonra pirinç ve etle birlikte pişirilir Üstüne yoğurt dökülerek yenir
Alaçora :
Haşlanmış kuru fasulyenin üzerine tereyağı ve bulgur ek edilir, tuz,biber ve su konulduktan sonra suyu çekilinceye dek pişirilir
Un Çorbası :
Salça, yağla kızartılır Un, kızartılmış yağla kavrulur Yeterince su, tuz, biber ilave edilirek kaynatılır Sıcak içilir
Darı Ekmeği :
Mısır unu yeteri değin tuzlu, su ek edilerek yoğrulur Daha Sonra sac üstünde pişirilir Sıcak iken üstüne tereyağı sürülüp, üstüne peynir konulup yenir Soğuk sütün içine soğuk darı ekmeği doğranarak da yenir
Ayran Ufaklaması (Doğrameç) :
Yoğurda tuzlu konarak ayran haline getirilir İçine mısır ekmeği doğranır ve kaşıkla yenir Acı biber ve domates salatası ile de leziz olur
Tirit :
Buğday, mısır, bakla, nohut ve kuru fasulye haşlanır İçine toz kırmızı biber, karabiber, tuzlu konur ve kaynatılır Az sulu piştikten daha sonra indirilir Servis yapılır Üstüne badem içi, ceviz içi fındık kırması konularak kaşıkla yenir Özel günler ve misafirler için bir gösteri ve toplanma vesilesidirAcıpayam yöresinde çocukların ilk dişinin görüldüğümde pişirilip dağıtılır Hem hayır için pişirilip çocuklara dağıtılır
Tarhana Çorbası :
Yazın hazırlanıp kurutulan tarhana bir arz suda eritilir Bir tencerede kızartılan salça, yağ,kıyma ve sarımsağın üzerine ilave edilerek yeterince su eklendikten sonra kaynayıncaya değin karıştırılır, Tamamen kaynadıktan sonra sıcak sıcak yenir
Karın (Mumbar) Dolması :
Pirinç, kıyma, karabiber, kimyon ve tuzlu dolma içi hazırlandığı gibi karıştırılır Karışım bol su ek edilir Karışım bir huni veya lamba şişesi yardımıyla mumbarın ağzından doldurulur bir kapta su ilavesiyle pişinceye dek kaynatılır Sıcak olarak servis yapılır Soğuyan dolma dilimlenip tereyağında kızartılarak da yenir
Denizli Turşusu :
Biber, taze fasulye, salatalık, gök domates bir teneke ya da küp içine yerleştirilir Üzerine tuz sirke ya da limon tuzu ek edilir Sarımsak soyularak içine atılırKabın ağzı sıkıca kapatılırBir müddet sonra turşu hazırdır
Patlıcan Kebap :
Bir tencerede kuşbaşı et tereyağı ile birlikte kavrulur, salça ek edilip pişirilir Ayrı bir yerde taze patlıcan soyulduktan sonradan dilimlenerek doğranıp, yağda kızartılır Kızaran patlıcanlar tepsiye döşenir Pişen etler patlıcanın üzerine konur Üzeri domates ve yeşil biberle süslenir Tuzlu ve karabiber konur Fırında pişirilir
Kaçamak :
Yarım litre tuzlu su kaynatılır Su kaynamaya başlayınca, içine serpilerek üzere yeteri kadar un katılır Bu operasyon yapılırken, bir de tahta bir kaşıkla hızla unlu su karıştırılarak, karışım birbirlerine tamamen yedirilir Karışım koyu bir muhallebi kıvamına gelinceye değin aralıksız karıştırılır Bir tavada kızdırılmış yağa bir miktar kırmızı biber eklenir Kırmızıbiberli yağ tenceredeki unlu karışıma eklenerek servis yapılır
Kuzu Çevirme :
Tüm kuzu eti adamakıllı temizlenerek tuzlanıp biberlenir Hafifçe sulandırılmış salça içine ve dışına sürülerek nezaket edilir İçine lezzetli olması için kekik konur Hazır olan kuzu eti yakılan odun közü üstüne dikilen çatal kazıkların üstüne bir kazığa geçirilerek oturtulur Et ayrıntılarıyla pişinceye dek ara sıra çevrilerek pişirilir Pişirme işlemi bir çukur kazılıp et içine sallanarak da yapılabilir
Sıyırma :
Ayşe kadın fasulyenin tazeleri toplanıp, yıkanır, temizlenir ve toprak tencereye konur Üstüne azıcık patates eklenerek yeterince su konur Taze birkaç kabak yaprağı örtülerek, üzerine tartma yapması için bir taş konur Pişirinceye değin ateşte tutulur Pişince ateşten alınır ve suyu süzülür Bir tepsi üzerine zıt çevrilerek dökülür Patatesler üzerinden alınıp, tuzu ekilirSoğan ve közlenmiş biberle birlikte yenir
Arabaşı :
Özellikle yüksek bölgelerimizde kış mevsimlerinde pişirilir Av hayvanlarının etinden ya da tavuk eti ile yapılır Tavuk ve av hayvanlarının etleri adamakıllı pişirilir Acılı ekşili et suyuyla hamur yoğrulur ve pişirilir Büyük bir siniye dökülerek soğutulur Hamurun ortası açılır,et sulu çorba buraya konulur Kaşıkla hamur alınıp çorbadan kaşıklanarak yenilir
Et Çevirmesi :
Babadağ ve Sarayköy yöresinde daha yaygındır Koyun sırtlarından yağ kesilir Bu yağlar baharatla ovularak bir şişe dizilerek serin bir yerde bir süre bekletilir Kuru soğan kıyılarak salça ile ovulur Köz halinde olan kömür üstüne, şişlere dizilen yağlar pişmeye bırakılır Yağlar pişerek akmaya başlayınca yufkalara sıra ile basılarak emdirilir Yağlar tamamen küçülünce ye değin bu işleme devam edilir daha sonra en ince ayrıntısına kadar emdirilen yufkalar salçalı soğanla siniler üstünde servis yapılır
Yoğurtlu Patlıcan Gömmesi :
Közde pişirilen patlıcanların kabukları soyulur Yağ içinde her yerde pişirilir Bambaşka bir tabakta koyun yoğurdu ezilir, içine sarımsak eklenir Yağda pişirilen patlıcanın üzerine yoğurt dökülerek karıştırılır Üstüne eritilmiş tereyağı gezdirilir Sıcak olarak taze soğan, tere, maydanoz, nane, biber kızartması, taze biberle birlikte yenir
Et Kapaması :
Genel Olarak Babadağ yöresinde pişiririlen bir yemek yemek çeşididir Koyun, oğlak ya da kuzu eti küçük parçalar halinde doğranır, salça ile ovulur Sarımsak, soğan ve patates doğranır,Hepsi bir tencerenin içine doldurulur Üzeri bir tava ile kapatılır ve tencere ters vaziyette kömür ateşinin üzerine konur ve pişmeye bırakılır İstenirse tavanın boş kenarlarına pirinç ek edilebilir ya da suyu ile de keza pilav pişirilebilir Et kapaması sıcak olarak, yanında salata ile servis yapılır
Sura :
Koyun veya keçi etinin kaburga kısmının etinden yapılır Etli kaburganın et kısmı kemiğinden ayrılarak açılır Kemik ile et arasına pirinç, karabiber, kırmızıbiber ve baharat çeşitleri konup et kapatılarak dikilir Sonradan bir tencere içine oturtarak eksik su ve tuzlu ilavesiyle pişmeye bırakılır Piştikten daha sonra olduğu gibi sofraya konur, sıcak olarak yenir Bu yemek yemek genellikle Kale ilçemiz ve köylerinde yapılmaktadır
Keşkek :
Orta Asya'dan bu yana ulusal yemeklerimizden biridir keşkek Keşkek en çok Babadağ'da usulüne uygun bir şekilde yapılır Keşkeğin belli başlı maddesi yağlı keçi ya da koç eti ile dövülmüş buğdaydır Genelde düğünlerde yapıldığı için, bu tarifimiz 750 kişiliktir 4045 kg dek yağlı keçi ya da koç eti, 30 kg dövülmüş beyaz buğday, 2 kg tereyağıdır Büyükçe bir kazan içinde buğday, diğer bir kazanda et sıradan ateşte pişirilmeye başlanır Buğday piştikçe yavaş yavaş arada bir karıştırılır ve pişen etin suyundan eklenir Et tamamen piştikten daha sonra çıkarılır ve kemiğinden ayrılır ve adamakıllı ezilir ve adamakıllı pişen buğdayın içine eklenir ve karıştırarak bir zaman daha pişirilir sonradan tereyağı bir tavada kızartılır Üzerine kırmızı biber ek edilir Keşkeğin üstüne tabaklara konduktan sonra gezdirilir Yanına turşu ya da salata ile birlikte yenir
Gındıra Çorbası :
Ayıklanan ve temizlenen gındıra önce sıcak suda haşlanır Haşlandıktan sonra kabuğundan ayrılır Haşlama suyuna yağda kavrulmuş soğan ek edilir Ayrıca erik, ekşi ve tuz katılır Daha Sonra on dakika dek daha kaynatılarak yenir Gındıra çorbası, çoğunlukla Çameli yöremizde yapılmakta olup lezzetli ve bol C vitaminlidir Gındıra hem bulgur ve pirinç pilavlarına da karıştırılarak yapılabilir *