Eskiden, İranda, İsfahan şehrinde, Cemal adında kervancı bir genc yaşardı Kervan sahipleri kervanlarını cok guvendikleri Cemale gonul rahatlığıyla teslim ederler ve onun kervandaki malları kendi malıymış gibi koruyup, gozeteceğini bilirlerdi
Gunlerden bir gun, Cemal İsfahandan kuzeydoğudaki Meşhete gitmek uzere, kumaş yuklu deve kervanıyla yola cıktı Kervan birkac gun sonra Deştikebir Colune vardı İlk bakışta ucsuz bucaksız gibi gorunen 400kmlik bir kum yığını Oralardaki bir kuyudan su tedarikini yapan kervan cole girdi Aradan bir hafta gecti Kervan dıştan bakıldığında colde ağır ağır ilerliyordu, her şey yolundaydı Ama icten ice kaynayan bir kazan gibiydi Bu kazanı başdeve kaynatıyordu Başdeve kervandaki yirmi devenin başıydı Mola verildiği zaman devamlı konuşur, bir şeyler anlatır, otekiler de sessizce dinlerlerdi Başdeve uc dort gundur havadan sudan konularla konuşmaya başlıyor, sonradan sozu liderlik konusuna getiriyordu Koca kervanı neden bir eşek peşinden surukluyordu? O en onde olmasa olmaz mıydı? Sanki o olmasa kervan gideceği yere varamayacak mıydı?
Ben diyordu başdeve, Mısıra gittim, Arabistana gittim, Yemen e gittim, Anadoluya gittim Yuce dağlar aştım, susuz coller gectim Binlerce, on binlerce kilometre yol kat ettim İranda gezmediğim, dolaşmadığım yer kalmadı Bu Deştikebir Colunden defalarca gectim Benim gibi doğuştan lider varken başınızda kucuk eşek kim oluyormuş? Boy yok, post yok, bir de kervanın en onunde gider Onun liderlik neyine? Gelin şu eşeği defedelim başımızdan Lider ben olursam eğer her turlu iyiliği bekleyin benden Yoruldum diyenin yukunu sırtımda taşıyacağım
Başdevenin aynı tarzdaki konuşmaları sonraki gunlerde devam etti Kervandaki develerden birkacı onceleri eşeğin gitmesini istemediler
Kime ne zararı var garibin? dediler Bırakalım onde o gitsin, bizi Meşhete gotursun Zaten hicbir işimize karışmıyor Molalarda bir kenarda tek başına oturuyor Belli ki bir derdi vardır, kimselere anlatamaz Durup dururken gunahını almayalım
Başdeve boyle diyenlere karşı cıkıyordu:
Garip mi? Neresi garip bunun be? Acınmaz boylesine Onun yemini, suyunu biz taşıyoruz, bir de kaprislerine boyun eğecek değiliz Nerede oturursa otursun, onemli olan,onu kervandan uzaklaştırmak
Sonunda başdevenin kesin kararlılığı karşısında direnci kırılan birkac deve, istemeye istemeye eşeğin gitmesine razı oldu
Bir gece develer eşeğin yanına gittiler ve kervanda kendisini istemediklerini soylediler Eşek bu duruma karşı cıktı Olmaz dedi, ben bu kervanı terk etmem dedi, bensiz Meşhete varamazsınız dedi, pusulayı şaşırır, colde kaybolursunuz dedi Eşeğin sozlerine kulaklarını tıkayan, onun tepinmesine aldırış etmeyen develerin kufur derecesine varan hakaretleri karşısında eşek, Ne haliniz varsa gorun diyerek cekip gitti
Ertesi gun başdeve calımla yuruyordu kervanın onunde ve arada bir arkasına bakıp gururla gulumsuyordu Başdevenin fazlaca boburlenmesi kervanın zararına oldu Kervan ilk gunden başlayarak hedefinden adım adım uzaklaştı ve guneybatıya doğru geniş bir yay cizerek, Kuhistan Colunun ortalarına kadar geldi Gunlerdir diğer develerin ikazlarına aldırış etmeyen başdeve sonunda liderliği kaybetti Pusula şaşırılmış, kervan Kuhistan Colunde kaybolmuştu Yol yok, iz yok, ne tarafa gidilmeliydi acaba?
Gunler sonra eşek cıkageldi Develer sessizce eşeğin arkasında tek sıra oldular Eşek şaşkın şaşkın etrafına bakınan başdeveye, Sen en arkada yuruyeceksin dedi Sonra kervan Meşhete doğru yola cıktı
Kervan Meşhete doğru yola cıkmıştı ama başdeve hırsından kuduruyordu Vay kucuk eşek, vayDemek sende boyle numaralar da varmış Kovulduğun kervana geri donecek kadar yuzsuzmuşsun Bizi takip ettiğini nasıl oldu anlayamadım Bilsem peşimizden geleceğini ne yapar eder seni engellerdim Aldım mı ayağımın altına hamur gibi yoğururdum Belki şimdi sen onde ben arkadayım ama buna guvenme Hele bir Meşhete varalım sonrası kolay Nasılsa İsfahana donuşte kuyruğunu koparır one ben gecerim, cunku kuyruksuz eşeğin peşinden hicbir deve gitmez
Kervan on gun sonra Meşhete vardı Cemal kumaşları kervan sahibinin oradaki dukkanına teslim etti ve develere baharat yuklendi Eşek onde, develer arkada, İsfahana donuş yolculuğu başladı İlk gunler pek sesi soluğu cıkmayan başdeve sonraki gunlerde ilerigeri konuşarak develeri kandırmak icin caba sarf etmeye başladı
Sayın arkadaşlar, gecmiş gecmiş, biz bugune ve yarınlara bakalım Oyle boyle Meşhete geldik, şimdi İsfahana donuyoruz Meşhete gelirken bir sure kervanın liderliğini ben yaptım Aslında ben kervanı Meşhete rahatlıkla gotururdum ya nedense eşek geldi, kervanı Meşhete o goturdu
Başdeve konuşurken develerden biri: Eşek gelmeseydi biz Meşhete zor varırdık deyince başdeve: Sus, oyle anlamsız konuşma diyerek deveyi azarladı Beni sen şaşırttırdın Yok o yol yanlış bu yol doğru, yok oradan değil buradan gidelim diye diye yolu kaybettirdin Benim yolum doğru yoldu, eğer sen karışmasan Meşhete eşeksiz giderdik Eşek dedim de aklıma geldi, bu eşek molalarda neden yanımıza gelmiyor? Neden bizimle konuşmuyor? Cunku eşek bizleri onemsemiyor, bizi kucuk goruyor Onun gozunde biz pire kadarız Şimdi soruyorum: Kendini pire kadar goren ortaya cıksın Ben pire kadarım desin İcimizde boyle biri yok, olmadığına gore de hepimiz eşekten ustunuz, lider de benim
Biraz once başdeveye karşı cıkan deve: Lider sen olamazsın, cunku kervanın bir lideri var Kervanın onunde giden liderdir yani eşek liderdir
Bunun uzerine başdeve ayağa kalktı: Eşek olsa olsa senin liderindir O ancak sana liderlik yapar Sen bir hic olduğuna gore eşek bir hicin lideridir Eşek bir hictir
Hayır, eşek kanıyla,canıyla oradadır, ben de buradayım Var olan bir şey hic olamaz Eşek hic değildir, bense hic değilim
Başdeve devenin sozlerine icinden guldu Asıl amacı, eşeği ortaya cekip onunla kapışmaktı Deve buna aracı oluyordu Son soyledikleri gerekli ortamı hazırlamıştı Başdeve ağzındaki baklayı cıkardı: Eşek orada sen buradasın Eşek niye orada gelse ya buraya
Deve, başdevenin niyetini anladı Birden acıdı eşeğe Durup dururken eşeğin başı belaya girecekti Keşke başdeveye karşı cıkmasaydı Onunla laf kavgasına girmeseydi Artık geri donemezdi: Eşek buraya gelir Dur, gidip cağırayım
Deve, eşeğin yanına gitti: Ozur dilerim Rahatsız ettim Başdeve sizi cağırıyor
Başdeve mi? Beni mi cağırıyor? Ne işi varmış benimle başdevenin?
Efendim, yola cıktığımızdan beri sizin onde olmanızı hazmedemedi Hep kendi onde olsun istiyor Butun amacı sizi kervandan uzaklaştırmak
İyi işte ben gitmiştim, ama kervan Kuhistan Colunde kaybolmuştu Geri donmesem haliniz haraptı
Bunu ben de biliyorum Hep başdeveye yanlış yaptığını soyledim, onu uyardım Tutturmuş bir liderliktir gidiyor Sizi kıskanıyor Az once kervanı ben Meşhete gotururum diyordu Ben, eşek gelmeseydi biz Meşhete zor varırdık dedim Siz gittikten sonra onu şaşırttığımı, bundan dolayı yolu kaybettiğini soyleyip beni azarladı
Deve diğer konuşmaları da anlattıktan sonra eşek: Oteki develer neden başdeve ile birlik oluyorlar, ben onu anlayamadım?
Ben de anlayamadım İkiuc deve gonulsuz dinliyordu onu ama şimdi sesleri cıkmıyor Mola verildiğinde başdeve hep konuşuyor, kendini ovuyor Siz yalnız başınıza bir kenarda dinleniyorsunuz Hic kendinizden bahsetmiyorsunuz Herhalde nedeni bunda aramak gerek
Demek istediğini anladım Ben yıllardır kervan cekerim Asla yolumu şaşırmadım, cunku mola verilirken gunduz guneşe, gece yıldızlara bakarak rotayı ayarlarım Ne kadar yol gelindiğini, ne kadar yol gidileceğini hesap ederim Eğer molalarda sizin yanınıza gelip başdeve gibi lakluk yaparsam yolumu şaşırırım Gel gidelim bakalım, başdeve ne diyecekmiş?
Efendim, isterseniz gitmeyelim Başdevenin amacı kavga cıkarmak
Korkma canım, başdeve de kimmiş? Ben onu suya goturur, susuz getiririm Başdeve kazdığı kuyuya duşecek
Eşek onde, deve arkada hızlı hızlı yuruduler Bu sırada deve duşunuyordu Vay be, eşeğe bak Canavar kesildi Kim bilir kim bu? Rakibi bir başdeve değil ki, başdevenin arkasında on sekiz tane deve var Ama herhalde eşek boşa konuşmadı Başdeveyi tuzağa duşurecekmiş? Plan hazır demek Efeler gibi yuruyor Ben boyle eşeğin yoluna baş koyarım
Deve: Efendim, sonuna kadar yanınızdayım Olurum de ayrılmam sizden
Eşek: Sen cesur bir devesin Doğruluktan ayrılma Seni yardımcım yaptım
Deve: Teşekkur ederim, efendim Bu goreve layık olmaya calışacağım
Eşek başdevenin onune gelince arka ayakları ustunde dikildi, on ayaklarını beline dayadı, goğsunu şişirdi, kafasını yukarı kaldırdı, kaşlarını cattı:
Evet, seninle konuşmak istiyorum, devecik Kervandan ayrılıyorsun Kervan, İsfahana gidiyor, sen Meşhete donuyorsun
Eşek oylesine sert konuşmuştu ki, başdeve şaşırdı Hem eşek emir veriyordu Başdeve kekeledi: Devecik mi?! Kim devecik? Meşhete niye doneyim?
Eşeğin korkusuzluğunu, başdevenin şaşkınlığını goren develer birerikişer eşeğin arkasında toplandılar Bunda eşek olmadan İsfahana varamayacakları endişesi onemli olmuştu Başdeveye kalsa o kervanı Hazar Denizi kıyılarına gotururdu Yalnız kaldığını goren başdeve ses cıkaramadı Daha sonra develer bir daha başdevenin sozlerine aldanmayacaklarını soyleyerek, onun da İsfahana gelmesini eşekten rica ettiler Eşek, bu oneriyi kabul etti Kervan, başka olay olmadan İsfahana vardı
SON
Yazan: Serdar Yıldırım Bursa 1995
Gunlerden bir gun, Cemal İsfahandan kuzeydoğudaki Meşhete gitmek uzere, kumaş yuklu deve kervanıyla yola cıktı Kervan birkac gun sonra Deştikebir Colune vardı İlk bakışta ucsuz bucaksız gibi gorunen 400kmlik bir kum yığını Oralardaki bir kuyudan su tedarikini yapan kervan cole girdi Aradan bir hafta gecti Kervan dıştan bakıldığında colde ağır ağır ilerliyordu, her şey yolundaydı Ama icten ice kaynayan bir kazan gibiydi Bu kazanı başdeve kaynatıyordu Başdeve kervandaki yirmi devenin başıydı Mola verildiği zaman devamlı konuşur, bir şeyler anlatır, otekiler de sessizce dinlerlerdi Başdeve uc dort gundur havadan sudan konularla konuşmaya başlıyor, sonradan sozu liderlik konusuna getiriyordu Koca kervanı neden bir eşek peşinden surukluyordu? O en onde olmasa olmaz mıydı? Sanki o olmasa kervan gideceği yere varamayacak mıydı?
Ben diyordu başdeve, Mısıra gittim, Arabistana gittim, Yemen e gittim, Anadoluya gittim Yuce dağlar aştım, susuz coller gectim Binlerce, on binlerce kilometre yol kat ettim İranda gezmediğim, dolaşmadığım yer kalmadı Bu Deştikebir Colunden defalarca gectim Benim gibi doğuştan lider varken başınızda kucuk eşek kim oluyormuş? Boy yok, post yok, bir de kervanın en onunde gider Onun liderlik neyine? Gelin şu eşeği defedelim başımızdan Lider ben olursam eğer her turlu iyiliği bekleyin benden Yoruldum diyenin yukunu sırtımda taşıyacağım
Başdevenin aynı tarzdaki konuşmaları sonraki gunlerde devam etti Kervandaki develerden birkacı onceleri eşeğin gitmesini istemediler
Kime ne zararı var garibin? dediler Bırakalım onde o gitsin, bizi Meşhete gotursun Zaten hicbir işimize karışmıyor Molalarda bir kenarda tek başına oturuyor Belli ki bir derdi vardır, kimselere anlatamaz Durup dururken gunahını almayalım
Başdeve boyle diyenlere karşı cıkıyordu:
Garip mi? Neresi garip bunun be? Acınmaz boylesine Onun yemini, suyunu biz taşıyoruz, bir de kaprislerine boyun eğecek değiliz Nerede oturursa otursun, onemli olan,onu kervandan uzaklaştırmak
Sonunda başdevenin kesin kararlılığı karşısında direnci kırılan birkac deve, istemeye istemeye eşeğin gitmesine razı oldu
Bir gece develer eşeğin yanına gittiler ve kervanda kendisini istemediklerini soylediler Eşek bu duruma karşı cıktı Olmaz dedi, ben bu kervanı terk etmem dedi, bensiz Meşhete varamazsınız dedi, pusulayı şaşırır, colde kaybolursunuz dedi Eşeğin sozlerine kulaklarını tıkayan, onun tepinmesine aldırış etmeyen develerin kufur derecesine varan hakaretleri karşısında eşek, Ne haliniz varsa gorun diyerek cekip gitti
Ertesi gun başdeve calımla yuruyordu kervanın onunde ve arada bir arkasına bakıp gururla gulumsuyordu Başdevenin fazlaca boburlenmesi kervanın zararına oldu Kervan ilk gunden başlayarak hedefinden adım adım uzaklaştı ve guneybatıya doğru geniş bir yay cizerek, Kuhistan Colunun ortalarına kadar geldi Gunlerdir diğer develerin ikazlarına aldırış etmeyen başdeve sonunda liderliği kaybetti Pusula şaşırılmış, kervan Kuhistan Colunde kaybolmuştu Yol yok, iz yok, ne tarafa gidilmeliydi acaba?
Gunler sonra eşek cıkageldi Develer sessizce eşeğin arkasında tek sıra oldular Eşek şaşkın şaşkın etrafına bakınan başdeveye, Sen en arkada yuruyeceksin dedi Sonra kervan Meşhete doğru yola cıktı
Kervan Meşhete doğru yola cıkmıştı ama başdeve hırsından kuduruyordu Vay kucuk eşek, vayDemek sende boyle numaralar da varmış Kovulduğun kervana geri donecek kadar yuzsuzmuşsun Bizi takip ettiğini nasıl oldu anlayamadım Bilsem peşimizden geleceğini ne yapar eder seni engellerdim Aldım mı ayağımın altına hamur gibi yoğururdum Belki şimdi sen onde ben arkadayım ama buna guvenme Hele bir Meşhete varalım sonrası kolay Nasılsa İsfahana donuşte kuyruğunu koparır one ben gecerim, cunku kuyruksuz eşeğin peşinden hicbir deve gitmez
Kervan on gun sonra Meşhete vardı Cemal kumaşları kervan sahibinin oradaki dukkanına teslim etti ve develere baharat yuklendi Eşek onde, develer arkada, İsfahana donuş yolculuğu başladı İlk gunler pek sesi soluğu cıkmayan başdeve sonraki gunlerde ilerigeri konuşarak develeri kandırmak icin caba sarf etmeye başladı
Sayın arkadaşlar, gecmiş gecmiş, biz bugune ve yarınlara bakalım Oyle boyle Meşhete geldik, şimdi İsfahana donuyoruz Meşhete gelirken bir sure kervanın liderliğini ben yaptım Aslında ben kervanı Meşhete rahatlıkla gotururdum ya nedense eşek geldi, kervanı Meşhete o goturdu
Başdeve konuşurken develerden biri: Eşek gelmeseydi biz Meşhete zor varırdık deyince başdeve: Sus, oyle anlamsız konuşma diyerek deveyi azarladı Beni sen şaşırttırdın Yok o yol yanlış bu yol doğru, yok oradan değil buradan gidelim diye diye yolu kaybettirdin Benim yolum doğru yoldu, eğer sen karışmasan Meşhete eşeksiz giderdik Eşek dedim de aklıma geldi, bu eşek molalarda neden yanımıza gelmiyor? Neden bizimle konuşmuyor? Cunku eşek bizleri onemsemiyor, bizi kucuk goruyor Onun gozunde biz pire kadarız Şimdi soruyorum: Kendini pire kadar goren ortaya cıksın Ben pire kadarım desin İcimizde boyle biri yok, olmadığına gore de hepimiz eşekten ustunuz, lider de benim
Biraz once başdeveye karşı cıkan deve: Lider sen olamazsın, cunku kervanın bir lideri var Kervanın onunde giden liderdir yani eşek liderdir
Bunun uzerine başdeve ayağa kalktı: Eşek olsa olsa senin liderindir O ancak sana liderlik yapar Sen bir hic olduğuna gore eşek bir hicin lideridir Eşek bir hictir
Hayır, eşek kanıyla,canıyla oradadır, ben de buradayım Var olan bir şey hic olamaz Eşek hic değildir, bense hic değilim
Başdeve devenin sozlerine icinden guldu Asıl amacı, eşeği ortaya cekip onunla kapışmaktı Deve buna aracı oluyordu Son soyledikleri gerekli ortamı hazırlamıştı Başdeve ağzındaki baklayı cıkardı: Eşek orada sen buradasın Eşek niye orada gelse ya buraya
Deve, başdevenin niyetini anladı Birden acıdı eşeğe Durup dururken eşeğin başı belaya girecekti Keşke başdeveye karşı cıkmasaydı Onunla laf kavgasına girmeseydi Artık geri donemezdi: Eşek buraya gelir Dur, gidip cağırayım
Deve, eşeğin yanına gitti: Ozur dilerim Rahatsız ettim Başdeve sizi cağırıyor
Başdeve mi? Beni mi cağırıyor? Ne işi varmış benimle başdevenin?
Efendim, yola cıktığımızdan beri sizin onde olmanızı hazmedemedi Hep kendi onde olsun istiyor Butun amacı sizi kervandan uzaklaştırmak
İyi işte ben gitmiştim, ama kervan Kuhistan Colunde kaybolmuştu Geri donmesem haliniz haraptı
Bunu ben de biliyorum Hep başdeveye yanlış yaptığını soyledim, onu uyardım Tutturmuş bir liderliktir gidiyor Sizi kıskanıyor Az once kervanı ben Meşhete gotururum diyordu Ben, eşek gelmeseydi biz Meşhete zor varırdık dedim Siz gittikten sonra onu şaşırttığımı, bundan dolayı yolu kaybettiğini soyleyip beni azarladı
Deve diğer konuşmaları da anlattıktan sonra eşek: Oteki develer neden başdeve ile birlik oluyorlar, ben onu anlayamadım?
Ben de anlayamadım İkiuc deve gonulsuz dinliyordu onu ama şimdi sesleri cıkmıyor Mola verildiğinde başdeve hep konuşuyor, kendini ovuyor Siz yalnız başınıza bir kenarda dinleniyorsunuz Hic kendinizden bahsetmiyorsunuz Herhalde nedeni bunda aramak gerek
Demek istediğini anladım Ben yıllardır kervan cekerim Asla yolumu şaşırmadım, cunku mola verilirken gunduz guneşe, gece yıldızlara bakarak rotayı ayarlarım Ne kadar yol gelindiğini, ne kadar yol gidileceğini hesap ederim Eğer molalarda sizin yanınıza gelip başdeve gibi lakluk yaparsam yolumu şaşırırım Gel gidelim bakalım, başdeve ne diyecekmiş?
Efendim, isterseniz gitmeyelim Başdevenin amacı kavga cıkarmak
Korkma canım, başdeve de kimmiş? Ben onu suya goturur, susuz getiririm Başdeve kazdığı kuyuya duşecek
Eşek onde, deve arkada hızlı hızlı yuruduler Bu sırada deve duşunuyordu Vay be, eşeğe bak Canavar kesildi Kim bilir kim bu? Rakibi bir başdeve değil ki, başdevenin arkasında on sekiz tane deve var Ama herhalde eşek boşa konuşmadı Başdeveyi tuzağa duşurecekmiş? Plan hazır demek Efeler gibi yuruyor Ben boyle eşeğin yoluna baş koyarım
Deve: Efendim, sonuna kadar yanınızdayım Olurum de ayrılmam sizden
Eşek: Sen cesur bir devesin Doğruluktan ayrılma Seni yardımcım yaptım
Deve: Teşekkur ederim, efendim Bu goreve layık olmaya calışacağım
Eşek başdevenin onune gelince arka ayakları ustunde dikildi, on ayaklarını beline dayadı, goğsunu şişirdi, kafasını yukarı kaldırdı, kaşlarını cattı:
Evet, seninle konuşmak istiyorum, devecik Kervandan ayrılıyorsun Kervan, İsfahana gidiyor, sen Meşhete donuyorsun
Eşek oylesine sert konuşmuştu ki, başdeve şaşırdı Hem eşek emir veriyordu Başdeve kekeledi: Devecik mi?! Kim devecik? Meşhete niye doneyim?
Eşeğin korkusuzluğunu, başdevenin şaşkınlığını goren develer birerikişer eşeğin arkasında toplandılar Bunda eşek olmadan İsfahana varamayacakları endişesi onemli olmuştu Başdeveye kalsa o kervanı Hazar Denizi kıyılarına gotururdu Yalnız kaldığını goren başdeve ses cıkaramadı Daha sonra develer bir daha başdevenin sozlerine aldanmayacaklarını soyleyerek, onun da İsfahana gelmesini eşekten rica ettiler Eşek, bu oneriyi kabul etti Kervan, başka olay olmadan İsfahana vardı
SON
Yazan: Serdar Yıldırım Bursa 1995