Mikrobiyal dental plağın kaldırılmasında kullanılan en faal sistem mekanik aklıktır. Bunun için diş fırçası ve yardımcı araçlar olan diş ipi ve dişler arası fırçası kullanılır.
Plağın uzaklaştırılması her hastanın kendi sorumluluğundadır. Diş doktoru bu pratikleri öğretmek ve denetim etmek zorundadır
Umumî olarak plağın uzaklaştırılması hasta dişetleri için tedavi edici, sağlıklı dişler için hami, diş çürüğü açısından ise ana sorumlu plağın ortadan kaldırılması çürük önleyici ve suratını düşürücü teşebbüsler olarak özetlenebilir.
Birinci diş fırçası 1600 yıllarında Çin'de ortaya çıkmış,1857'de ABD' de patent alınmıştır. O günden bu güne kadar diş fırçalarında büyük değişiklikler olmamıştır. Diş fırçalarındaki değişim çoklukla boyutlarında, formlarında, kılların dizilişlerinde ve kılların sertliğinde olmaktadır.
Amerikan Diş Doktorları Birliği (ADA) kabul edilebilir diş fırçası boyutlarını şu formda bildirmiştir. 25,4-31,8 mm uzunluğunda 7,9-9,5 mm genişliğinde, 2-4 sıra kıl demetleri ve her sırada 5-12 demet olmalıdır.
Diş fırçası dişlerin hepsine ve her yüzeyine ulaşabilir ve temizleyebilir olmalıdır. Değişik üretici firmalar diş fırçalamada yaptıkları modifikasyonlar ile kendi eserlerinin daha uygun olduğunu ileri sürmektedirler. Lakin yapılan araştırmalarda birbirlerine üstünlük gösterdikleri saptanamamıştır.
Bir diş fırçasının kullanıcı kişi tarafından kolay kullanılması ve uygun temizliyor olması tercih edilmesi için en kıymetli faktördür. Fırçalamanın aktifliği kullanıcının pratiklerine direkt bağlıdır.
Diş fırçalarında iki tıp kıl kullanılır. Domuz kılı ve umumide kullanılan naylondan yapılmış suni kıllardır. Aklık özellikleri emsal olmasına rağmen naylon kıllar; homojenliği, kıl ölçülerinin tıpkı olması, elastikiyetleri, kırılmaya karşı dayanıklı olması nedeniyle daha çok tercih edilip kullanılmaktadır. Doğal kıllar ortalarındaki kanal nedeniyle kontaminasyona, kırılmaya müsaittir ve elastikiyetlerini kaybettikten sonra pek kullanılmazlar.
Çok kıllı demetli diş fırçaları kullananlarda az kıllı olan diş fırçalarına nazaran daha çokça arilik aktifliği gösterir.
Uçları yuvarlatılmış kıllar, düz bölümlü kıllara nazaran dişetinde daha az zedeleme yapar. En münasebetli kıl sertliği konusu hala tartışmalıdır.
Kıl sertliği; kılın çapı ve uzunluğu ile orantılıdır.
Diş fırçalarında umumide kullanılan kılların çapı
Yumuşak kıllar için 0,2 mm
Orta sertlikte kıllar için 0,3 mm
Sert kıllar için 0,4 mm civarındadır.
Bass (1948) tarafından yapılan tanımlama umumide kabul görmüştür. Bass; düz saplı, 0,2 mm saplı ve 10,3 mm uzunluğunda naylon kıllı, kıl uçları yuvarlatılmış üç sıralı kıl demeti, her sırada eşit aralıkta dizilmiş 6 kıl demeti olan her demette 80-86 kıl olan bir fırça önermektedir.
Evlatlar için; daha küçük başlı, daha ince kıl çaplı (0,1 mm) ve daha kısa kıllı (8,7 mm) olanları kullanılmalıdır.
Sert ve yumuşak kıllı fırçaların tasarrufu arasında mealli bir fark bulunamazken sert kıllı fırça ile fırçalama dişeti irritasyonları ve diş sert dokusunda aşınmaya sebebiyet verebilir. Yumuşak olanlar daha elastik olduğu için daha ziyade paklık yapma yeteneği olması, dişler arasına daha kolay girmesi ile daha başarılı bir aklık yapabilir.
Çok sert fırçalama
Dişeti çekilmesine
Kolelerde kama formunda defektlere
Dişetinde ülserlere neden olabilir.
Diş fırçalamanın aktifliğinin devamı için dişler tertipli olarak fırçalanmalı ve 3 ay sonra diş fırçası değiştirilmelidir.
Şayet 1 hafta ahir kıllar eğilmişse çok sert ve kaba bir diş fırçalama yapılıyor demektir. Kıllar 6 ay sonra hala düz ise çok pressiz fırçalandığı ya da her gün fırçalanmadığı düşünülür. Bu nedenle diş fırçasının değiştirilme vaktini gösteren fırçalar geliştirilmiştir. Bunlar yararlıdır.
Fırça sapı ile başı arasında ayan açı olan fırçalar azı dişlerinin lingual yüzeylerini daha kolay temizleyebilir.
Elektrikli diş fırçaları birinci sefer 1939 yılında ortaya çıkmıştır. Fırça başlarının hareketi çok çeşitlidir. İleri-geri dairesel, eliptik üzeredir. Burada değerli olan kişinin fırçayı diş-dişeti üzerinde yanlışsız konumlandırılmasıdır.
El becerisi düşük olanlar
Küçük evlatlar
Özürlü kimseler
Ortodontik aparey taşıyanlara önerilebilir.
Fırça, diş yüzeyi ve dişeti üzerine yerleştirilir. Daha sonra fırça 45° eğilerek orta kademede basınç yaparak fırçayı yine oynatmadan küçük dairesel ve titreşim hareketler birebir anda yapılır. Her nahiye için 10 sefer tekrarlanır. Oklüzal yüzler diş serisi boyunca fırçalanır. İç yüzler bukkal nahiye üzere olmalı. Ön dişlerin iç yüzeylerinin fırçalanmasında fırça dik tutularak fırçalanır. Fırçalama bittikten sonra ağız bol suyla çalkalanır.
Fırçalama hiçbir vakit ülkü olarak tam bir paklık sağlamaz. Diş ipi ve dişler arası fırça eği ile fakat tam bir paklık yapılabilir.
Ağız durumu
Diş durumu
Alışkanlıklar
El becerisine nazaran önerilmelidir.
Plağın uzaklaştırılması her hastanın kendi sorumluluğundadır. Diş doktoru bu pratikleri öğretmek ve denetim etmek zorundadır
Umumî olarak plağın uzaklaştırılması hasta dişetleri için tedavi edici, sağlıklı dişler için hami, diş çürüğü açısından ise ana sorumlu plağın ortadan kaldırılması çürük önleyici ve suratını düşürücü teşebbüsler olarak özetlenebilir.
Birinci diş fırçası 1600 yıllarında Çin'de ortaya çıkmış,1857'de ABD' de patent alınmıştır. O günden bu güne kadar diş fırçalarında büyük değişiklikler olmamıştır. Diş fırçalarındaki değişim çoklukla boyutlarında, formlarında, kılların dizilişlerinde ve kılların sertliğinde olmaktadır.
Amerikan Diş Doktorları Birliği (ADA) kabul edilebilir diş fırçası boyutlarını şu formda bildirmiştir. 25,4-31,8 mm uzunluğunda 7,9-9,5 mm genişliğinde, 2-4 sıra kıl demetleri ve her sırada 5-12 demet olmalıdır.
Diş fırçası dişlerin hepsine ve her yüzeyine ulaşabilir ve temizleyebilir olmalıdır. Değişik üretici firmalar diş fırçalamada yaptıkları modifikasyonlar ile kendi eserlerinin daha uygun olduğunu ileri sürmektedirler. Lakin yapılan araştırmalarda birbirlerine üstünlük gösterdikleri saptanamamıştır.
Bir diş fırçasının kullanıcı kişi tarafından kolay kullanılması ve uygun temizliyor olması tercih edilmesi için en kıymetli faktördür. Fırçalamanın aktifliği kullanıcının pratiklerine direkt bağlıdır.
Diş fırçalarında iki tıp kıl kullanılır. Domuz kılı ve umumide kullanılan naylondan yapılmış suni kıllardır. Aklık özellikleri emsal olmasına rağmen naylon kıllar; homojenliği, kıl ölçülerinin tıpkı olması, elastikiyetleri, kırılmaya karşı dayanıklı olması nedeniyle daha çok tercih edilip kullanılmaktadır. Doğal kıllar ortalarındaki kanal nedeniyle kontaminasyona, kırılmaya müsaittir ve elastikiyetlerini kaybettikten sonra pek kullanılmazlar.
Çok kıllı demetli diş fırçaları kullananlarda az kıllı olan diş fırçalarına nazaran daha çokça arilik aktifliği gösterir.
Uçları yuvarlatılmış kıllar, düz bölümlü kıllara nazaran dişetinde daha az zedeleme yapar. En münasebetli kıl sertliği konusu hala tartışmalıdır.
Kıl sertliği; kılın çapı ve uzunluğu ile orantılıdır.
Diş fırçalarında umumide kullanılan kılların çapı
Yumuşak kıllar için 0,2 mm
Orta sertlikte kıllar için 0,3 mm
Sert kıllar için 0,4 mm civarındadır.
Bass (1948) tarafından yapılan tanımlama umumide kabul görmüştür. Bass; düz saplı, 0,2 mm saplı ve 10,3 mm uzunluğunda naylon kıllı, kıl uçları yuvarlatılmış üç sıralı kıl demeti, her sırada eşit aralıkta dizilmiş 6 kıl demeti olan her demette 80-86 kıl olan bir fırça önermektedir.
Evlatlar için; daha küçük başlı, daha ince kıl çaplı (0,1 mm) ve daha kısa kıllı (8,7 mm) olanları kullanılmalıdır.
Sert ve yumuşak kıllı fırçaların tasarrufu arasında mealli bir fark bulunamazken sert kıllı fırça ile fırçalama dişeti irritasyonları ve diş sert dokusunda aşınmaya sebebiyet verebilir. Yumuşak olanlar daha elastik olduğu için daha ziyade paklık yapma yeteneği olması, dişler arasına daha kolay girmesi ile daha başarılı bir aklık yapabilir.
Çok sert fırçalama
Dişeti çekilmesine
Kolelerde kama formunda defektlere
Dişetinde ülserlere neden olabilir.
Diş fırçalamanın aktifliğinin devamı için dişler tertipli olarak fırçalanmalı ve 3 ay sonra diş fırçası değiştirilmelidir.
Şayet 1 hafta ahir kıllar eğilmişse çok sert ve kaba bir diş fırçalama yapılıyor demektir. Kıllar 6 ay sonra hala düz ise çok pressiz fırçalandığı ya da her gün fırçalanmadığı düşünülür. Bu nedenle diş fırçasının değiştirilme vaktini gösteren fırçalar geliştirilmiştir. Bunlar yararlıdır.
Fırça sapı ile başı arasında ayan açı olan fırçalar azı dişlerinin lingual yüzeylerini daha kolay temizleyebilir.
Elektrikli diş fırçaları birinci sefer 1939 yılında ortaya çıkmıştır. Fırça başlarının hareketi çok çeşitlidir. İleri-geri dairesel, eliptik üzeredir. Burada değerli olan kişinin fırçayı diş-dişeti üzerinde yanlışsız konumlandırılmasıdır.
El becerisi düşük olanlar
Küçük evlatlar
Özürlü kimseler
Ortodontik aparey taşıyanlara önerilebilir.
Fırça, diş yüzeyi ve dişeti üzerine yerleştirilir. Daha sonra fırça 45° eğilerek orta kademede basınç yaparak fırçayı yine oynatmadan küçük dairesel ve titreşim hareketler birebir anda yapılır. Her nahiye için 10 sefer tekrarlanır. Oklüzal yüzler diş serisi boyunca fırçalanır. İç yüzler bukkal nahiye üzere olmalı. Ön dişlerin iç yüzeylerinin fırçalanmasında fırça dik tutularak fırçalanır. Fırçalama bittikten sonra ağız bol suyla çalkalanır.
Fırçalama hiçbir vakit ülkü olarak tam bir paklık sağlamaz. Diş ipi ve dişler arası fırça eği ile fakat tam bir paklık yapılabilir.
Ağız durumu
Diş durumu
Alışkanlıklar
El becerisine nazaran önerilmelidir.
