Dişlerde Sızlama,
Dişlerde Sıcak Soğuk Hassasiyeti
Memorial Ataşehir Hastanesi Ağız, Diş ve Çene Hastalıkları Bölümü ’nden Dr Ezel Yıldız Elmas, dişlerde sıcak soğuk hassasiyeti hakkında bilgi verdi
Dondurma, buzlu bir içecek hatta meyve bile dişlerinizi sızlatabilir
Şikayetler oldukça belirgindir oysa diş hekiminin hastadan daha detaylı klinik bilgiyi toplamaya ihtiyacı vardır Hasta hassasiyet şikayeti ile geldiğinde birincil adım tüm hikayeyi hastadan dinlemektir Öngörülen zorunlu bilgiler:
Diş ağrısının şekli ve niteliği (belirgin, künt, vurucu)
Hassasiyetin lokalizasyonu (çoğunlukla benzer grup dişlerde benzer şikayetler oluşabilir)
Dişte hassasiyetin başladığı yüzey
Ağrının şiddetinin tanımlanması (110luk skalada, 1 hafif, 10 dayanılmaz )
Hassasiyeti başlatan uyarıcı tetikleyici yiyecek ve içecekler var mı?
Sızı mı, hassasiyet mi?
Diş hassasiyetinin ortaya çıkmasında birçok ayrı faktör rol oynayabilir Ağız içerisindeki gelişen çeşitli sorunlar, çürükler, diş eti çekilmeleri, diş ve bazen kök kırık ve çatlakları, yanlış diş fırçalama alışkanlıkları, beslenme alışkanlıklarındaki hatalar, oluşan ağrının hasta kadar diş hassasiyeti olarak tanımlanmasına yol açabilir
Diş hassasiyetinin nedenleri
Eski dolgulu dişler: Kanal tedavisi uygulanmış ve sonra fistül oluşmuş ya da canlılığını iyice veya benzeri yarıya kaybetmiş dişlerin ağız kapandığında aleyhinde dişlerle temasında oluşan sızı
Kırık ve çatlak dişler: Düşey ve yatay, parça kırık veya çatlak oluşan dişlerin ağız kapandığında aleyhinde dişlerle temasında oluşan sancı
Diş çürükleri: En yüksek derecede hassasiyet algısı, çürük doku diş minesini en ince ayrıntısına kadar mahvolmuş ettiğinde minedentin sınırını geçerken görülür Hassasiyet, çürük dişin canlı dokusuna ilerleyene değin artarak devam eder
Diş eti çekilmesi: Kronik diş eti hastalığı olan kişilerde, diş eti ameliyatları sonrasında veya yaşla, ağız bölgesine alınan darbeler sonucu, dişlerdeki çapraşıklıklar veya diğer yumuşak dokulardaki anomaliler ile dişlerin kök yüzeyinin açığa çıkmasıyla oluşan ağrı
Diş fırçası abrazyonu: Sert diş fırçası kullanımı veya yumuşak diş fırçasının aşındırıcı özelliği, fazla macun kullanımı veya yanlış fırçalama sonrasında genelde başat kullanılan elin denk geldiği bölgede oluşan eskime, ayrıca diş eti çekilmesine neden olabilir; ayrıca de diş eti çekilmesi sonucu yumuşak kök yüzeyinin açığa çıkmasıyla hissedilen ağrıya sebep olur
Abfraksiyon lezyonları: Genellikle dişin anatomik şeklinin bozuk olduğu yerlerde dişlerde yıpranma ve yüzeyden mikro düzeyde parça kopması ile oluşur Çürük olmadığı halde diş yüzeyinde madde kaybı olan bu herif lezyonlar yüksek hassasiyet göstererek, dişin canlı dokusuna kadar ilerleyebilir
Erozyon lezyonları: Düşük Ph ’lı ve yüksek karbonat oranlı kola, meyve ve enerji içecekleri diş yüzeyinden çürüksüz madde kaybı oluşumuna sebep olmaktadır Bu nesil içeceklerin başvuru alışkanlıkları, asitle yüzeyel olarak yumuşayan mine ya da dentinin diş fırçalama ile kolayca yerinden kalkmasına sebep olacaktır Reflü, bulimia gibi gastointestinal sistem hastalıkları dişlerin dile bakan yüzeylerinde, yüzeylerine zarar verirken; besin ile alınan asitli gıda tüketiminin fazlalığıyla oluşan lezyonlar dişlerin yanaklara (dışa) bakan yüzeylerinde görülür
Besin tipi: Herhangi bir sebeple hasarlanmış diş yüzeyi, domates, meyve suları, kola içecekleri gibi düşük Ph ’ lı içeceklerin asidik sıvısıyla bağlantı ettiğinde ani hassasiyet oluşacaktır Gıda şekli erozyondan dolayı oluşan hassasiyeti şiddetlendirebilir
Kalıtımsal hassasiyet: Alıngan dişlerin hikayesi yıllardır hastalar kadar anlatılır Bu alıcı hassasiyetin sebebi, %10 sementin kök dokusunun ve mine dokusunun diş dentin yapısını örtmediği tipte sınıflandırılan anatomik yapı bozukluğu ile de korelasyon kurularak veya bütün hastaların öbür sızı eşik değerlerinin olmasıyla da açıklanabilir
Dolgu sonrası hassasiyet: Bir Takım tip gümüş civa karışımı amalgam dolguların 2448 saat büzülmeye alt olarak hassasiyet oluşturması; diş renginde yapılan dolgu uygulamalarında tatmin edici teknik hassasiyet gösterilmemesi ya da yanlış asit uygulaması; dolgu yapılırken diş kurutma tekniğinin hatalı uygulaması; diş dokusunda çürük temizlenirken hatalı uygulamalar yaparak dişin canlı sinir dokusunu etkilemek; dolgu yaparken ani ısı değişikliği meydana getirmek ya da dolgunun normalden yüksek bırakılması; ağız içinde ani uyarılmaya ya da ‘pas veya alüminyum ’ tadına sebep olan bambaşka metaller arasındaki reaksiyonlar hassasiyet oluşumunu tetikler
Hap kullanımı: Ağız kuruluğuna sebep olan ilaçlar (antihistaminikler, kan basıncı ilaçları gibi) tükürüğün miktarını azaltarak koruyucu etkisini de bozar ve beslenmeyle meydana gelebilecek travmalara veya bakteri plak artışına sebep olurlar Tükürük akışındaki azalma, yaşlanma ve ilaç alınımıyla birlikte tükürük Ph ’ının diş çürüklerinin ve erozyon lezyonlarının oluşumuna sebep verecek düzeye inmesine niçin olur
Beyazlatıcı hassasiyeti: Kanal tedavisi uygulanmamış dişlere uygulanan diş beyazlatmasında %10 ’luk karbamid peroksitin ( %3 hidrojen peroksit, %7 üre) mine ve dentini geçerek asap dokusuna ulaşmasıyla oluşur Dentindeki akışkan akışı ve materyalin sinir dokusuyla temasıyla yoğunluğun değişimi sebebiyle, hassasiyet geri dönüşebilir sinir dokusu iltihabı şeklini alır Hassasiyet tüm diğer ağartma yöntemleri (ışık aktivasyonlu, lazerle beyazlatma) sonucunda oluşabilir ve seçim edilen ağartma markası ve içeriği ile ilgilidir
Beyazlatma işlemi esnasında hassasiyetin ortaya çıkması beklenmesine rağmen; klinik hassasiyet oluştuğunda sebebin beyazlatma olabileceği belirtilmelidir Hafif seyreden hassasiyetlerin çare protokolünde yeri yoktur Fakat dişçi, hastayı tedavi süresini uzatma (örneğin başvuru sıklığı) konusunda bilgilendirerek yeni başvuru talimatları verebilir Bu yöntemin geçerli olmadığı durumda, bazı klinisyenler beyazlatıcı yönteminin diş yüzeylerine flor jelleri uygulamalarıyla desteklenmesini savunurlar Diğer klinisyenler beyazlatma öncesi ve sonrasında 23 hafta her tarafında hassasiyet giderici diş macunları kullanımı öneririler
Potasyum taşıyan hassasiyet giderici asistan materyallerin ağza uygulanan plaklarla kullanımının gelişmesi, diş hekimine hassasiyeti gidermekte asistan olurken; çare sürecinde hastaların daha efektif rol oynamalarını da sağlamıştır Ağartma çalışmalarında, gereksinim duyulduğunda Günde bir, haftada bir, beyazlatmadan önce ya da ağartma tedavisinin başvuru tipine göre 1030 dk yardımcı hassasiyet giderici maddeler uygulanır
Hassasiyet giderici diş macunları, şikayetleri azaltıyor
En genel, profesyonel olarak önerilen, alıngan dişe yalnız başvuru formu kolaylığı sunan hassasiyet giderici diş macunları, potasyum tuzları içerenlerdir Potasyum tuzları mine ve diş dentin dokusundan kolayca geçerek birkaç dakika içinde dişin canlı asap dokusuna ulaşır Çoğunlukla potasyum bazlı hassasiyet giderici diş macunları diş dokusunu korumak için flor içerir bununla birlikte bazıları da öbür tatlar, beyazlatıcı özelliği, tartar kontrolü ve karbonat içerikli olarak tüketiciye sunulur Kinik girişimlerde hassasiyet giderici etkin diş macunları günde iki defa ve takriben iki hafta tatbik sonucunda hassasiyetin azalmasını sağlamış ve daha büyük etkileri de düzenli kullanımıyla gözlenmiştir sırası gelmişken hasta, üreticinin tavsiyesine de uyarak günde iki defa ağız hijyen uygulamasının bir parçası olarak fırçalamayı sürdürmelidir Hastalara kesintisiz kullandıkları diş macununa benzer özellikler taşıyan hassasiyet giderici edici diş macunları önerildiğinde başarı oranı yükselecektir
Tedaviyi ertelemeyin
dişçi bütün olasılıkları gözden geçirmeli, doğru bir teşhis ve tedavi planı oluşturmalı ve buna göre hassasiyete sebep ve engel olan tüm faktörleri sinyâl eden bir tedavi stratejisi belirlemelidir Tedaviler, hasta tarafından evinde restorasyon yapılan dişe uygulanan medikal materyallerden, pulpa extirpasyonu (kanal tedavisi) ve mukogingival (diş eti ameliyatları) cerrahiye dek uzanır
Hassasiyetin sıklığı ve şekli, tedavi seçenekleri arasındaki seçimi belirler Restorasyon yapılmamış veya açık bir sorun patoloji bulunmayan kişilerde dişlerin kronik hassasiyet şikayeti genelde umulmadık ve araştırılmaya fakir durumları muhabere eder
Diş dolguları sonrası görülen hassasiyet klinik olarak 2 hafta ile 8 hafta arası takip edilir Hekim tarafından yerinde görülürse bu süre beklenmeden de dolgular yenilenebilir
Diş beyazlatması esnasında diş hassasiyetini engellemesi için uygulanan %5'lik potasyum nitrat flor jeli (diş macunu) gibi hassasiyet giderici materyaller epeyce etkin olmakta ve hastanın olay üzerindeki kontrolünü artırmaktadır *
Dişlerde Sıcak Soğuk Hassasiyeti
Memorial Ataşehir Hastanesi Ağız, Diş ve Çene Hastalıkları Bölümü ’nden Dr Ezel Yıldız Elmas, dişlerde sıcak soğuk hassasiyeti hakkında bilgi verdi
Dondurma, buzlu bir içecek hatta meyve bile dişlerinizi sızlatabilir
Şikayetler oldukça belirgindir oysa diş hekiminin hastadan daha detaylı klinik bilgiyi toplamaya ihtiyacı vardır Hasta hassasiyet şikayeti ile geldiğinde birincil adım tüm hikayeyi hastadan dinlemektir Öngörülen zorunlu bilgiler:
Diş ağrısının şekli ve niteliği (belirgin, künt, vurucu)
Hassasiyetin lokalizasyonu (çoğunlukla benzer grup dişlerde benzer şikayetler oluşabilir)
Dişte hassasiyetin başladığı yüzey
Ağrının şiddetinin tanımlanması (110luk skalada, 1 hafif, 10 dayanılmaz )
Hassasiyeti başlatan uyarıcı tetikleyici yiyecek ve içecekler var mı?
Sızı mı, hassasiyet mi?
Diş hassasiyetinin ortaya çıkmasında birçok ayrı faktör rol oynayabilir Ağız içerisindeki gelişen çeşitli sorunlar, çürükler, diş eti çekilmeleri, diş ve bazen kök kırık ve çatlakları, yanlış diş fırçalama alışkanlıkları, beslenme alışkanlıklarındaki hatalar, oluşan ağrının hasta kadar diş hassasiyeti olarak tanımlanmasına yol açabilir
Diş hassasiyetinin nedenleri
Eski dolgulu dişler: Kanal tedavisi uygulanmış ve sonra fistül oluşmuş ya da canlılığını iyice veya benzeri yarıya kaybetmiş dişlerin ağız kapandığında aleyhinde dişlerle temasında oluşan sızı
Kırık ve çatlak dişler: Düşey ve yatay, parça kırık veya çatlak oluşan dişlerin ağız kapandığında aleyhinde dişlerle temasında oluşan sancı
Diş çürükleri: En yüksek derecede hassasiyet algısı, çürük doku diş minesini en ince ayrıntısına kadar mahvolmuş ettiğinde minedentin sınırını geçerken görülür Hassasiyet, çürük dişin canlı dokusuna ilerleyene değin artarak devam eder
Diş eti çekilmesi: Kronik diş eti hastalığı olan kişilerde, diş eti ameliyatları sonrasında veya yaşla, ağız bölgesine alınan darbeler sonucu, dişlerdeki çapraşıklıklar veya diğer yumuşak dokulardaki anomaliler ile dişlerin kök yüzeyinin açığa çıkmasıyla oluşan ağrı
Diş fırçası abrazyonu: Sert diş fırçası kullanımı veya yumuşak diş fırçasının aşındırıcı özelliği, fazla macun kullanımı veya yanlış fırçalama sonrasında genelde başat kullanılan elin denk geldiği bölgede oluşan eskime, ayrıca diş eti çekilmesine neden olabilir; ayrıca de diş eti çekilmesi sonucu yumuşak kök yüzeyinin açığa çıkmasıyla hissedilen ağrıya sebep olur
Abfraksiyon lezyonları: Genellikle dişin anatomik şeklinin bozuk olduğu yerlerde dişlerde yıpranma ve yüzeyden mikro düzeyde parça kopması ile oluşur Çürük olmadığı halde diş yüzeyinde madde kaybı olan bu herif lezyonlar yüksek hassasiyet göstererek, dişin canlı dokusuna kadar ilerleyebilir
Erozyon lezyonları: Düşük Ph ’lı ve yüksek karbonat oranlı kola, meyve ve enerji içecekleri diş yüzeyinden çürüksüz madde kaybı oluşumuna sebep olmaktadır Bu nesil içeceklerin başvuru alışkanlıkları, asitle yüzeyel olarak yumuşayan mine ya da dentinin diş fırçalama ile kolayca yerinden kalkmasına sebep olacaktır Reflü, bulimia gibi gastointestinal sistem hastalıkları dişlerin dile bakan yüzeylerinde, yüzeylerine zarar verirken; besin ile alınan asitli gıda tüketiminin fazlalığıyla oluşan lezyonlar dişlerin yanaklara (dışa) bakan yüzeylerinde görülür
Besin tipi: Herhangi bir sebeple hasarlanmış diş yüzeyi, domates, meyve suları, kola içecekleri gibi düşük Ph ’ lı içeceklerin asidik sıvısıyla bağlantı ettiğinde ani hassasiyet oluşacaktır Gıda şekli erozyondan dolayı oluşan hassasiyeti şiddetlendirebilir
Kalıtımsal hassasiyet: Alıngan dişlerin hikayesi yıllardır hastalar kadar anlatılır Bu alıcı hassasiyetin sebebi, %10 sementin kök dokusunun ve mine dokusunun diş dentin yapısını örtmediği tipte sınıflandırılan anatomik yapı bozukluğu ile de korelasyon kurularak veya bütün hastaların öbür sızı eşik değerlerinin olmasıyla da açıklanabilir
Dolgu sonrası hassasiyet: Bir Takım tip gümüş civa karışımı amalgam dolguların 2448 saat büzülmeye alt olarak hassasiyet oluşturması; diş renginde yapılan dolgu uygulamalarında tatmin edici teknik hassasiyet gösterilmemesi ya da yanlış asit uygulaması; dolgu yapılırken diş kurutma tekniğinin hatalı uygulaması; diş dokusunda çürük temizlenirken hatalı uygulamalar yaparak dişin canlı sinir dokusunu etkilemek; dolgu yaparken ani ısı değişikliği meydana getirmek ya da dolgunun normalden yüksek bırakılması; ağız içinde ani uyarılmaya ya da ‘pas veya alüminyum ’ tadına sebep olan bambaşka metaller arasındaki reaksiyonlar hassasiyet oluşumunu tetikler
Hap kullanımı: Ağız kuruluğuna sebep olan ilaçlar (antihistaminikler, kan basıncı ilaçları gibi) tükürüğün miktarını azaltarak koruyucu etkisini de bozar ve beslenmeyle meydana gelebilecek travmalara veya bakteri plak artışına sebep olurlar Tükürük akışındaki azalma, yaşlanma ve ilaç alınımıyla birlikte tükürük Ph ’ının diş çürüklerinin ve erozyon lezyonlarının oluşumuna sebep verecek düzeye inmesine niçin olur
Beyazlatıcı hassasiyeti: Kanal tedavisi uygulanmamış dişlere uygulanan diş beyazlatmasında %10 ’luk karbamid peroksitin ( %3 hidrojen peroksit, %7 üre) mine ve dentini geçerek asap dokusuna ulaşmasıyla oluşur Dentindeki akışkan akışı ve materyalin sinir dokusuyla temasıyla yoğunluğun değişimi sebebiyle, hassasiyet geri dönüşebilir sinir dokusu iltihabı şeklini alır Hassasiyet tüm diğer ağartma yöntemleri (ışık aktivasyonlu, lazerle beyazlatma) sonucunda oluşabilir ve seçim edilen ağartma markası ve içeriği ile ilgilidir
Beyazlatma işlemi esnasında hassasiyetin ortaya çıkması beklenmesine rağmen; klinik hassasiyet oluştuğunda sebebin beyazlatma olabileceği belirtilmelidir Hafif seyreden hassasiyetlerin çare protokolünde yeri yoktur Fakat dişçi, hastayı tedavi süresini uzatma (örneğin başvuru sıklığı) konusunda bilgilendirerek yeni başvuru talimatları verebilir Bu yöntemin geçerli olmadığı durumda, bazı klinisyenler beyazlatıcı yönteminin diş yüzeylerine flor jelleri uygulamalarıyla desteklenmesini savunurlar Diğer klinisyenler beyazlatma öncesi ve sonrasında 23 hafta her tarafında hassasiyet giderici diş macunları kullanımı öneririler
Potasyum taşıyan hassasiyet giderici asistan materyallerin ağza uygulanan plaklarla kullanımının gelişmesi, diş hekimine hassasiyeti gidermekte asistan olurken; çare sürecinde hastaların daha efektif rol oynamalarını da sağlamıştır Ağartma çalışmalarında, gereksinim duyulduğunda Günde bir, haftada bir, beyazlatmadan önce ya da ağartma tedavisinin başvuru tipine göre 1030 dk yardımcı hassasiyet giderici maddeler uygulanır
Hassasiyet giderici diş macunları, şikayetleri azaltıyor
En genel, profesyonel olarak önerilen, alıngan dişe yalnız başvuru formu kolaylığı sunan hassasiyet giderici diş macunları, potasyum tuzları içerenlerdir Potasyum tuzları mine ve diş dentin dokusundan kolayca geçerek birkaç dakika içinde dişin canlı asap dokusuna ulaşır Çoğunlukla potasyum bazlı hassasiyet giderici diş macunları diş dokusunu korumak için flor içerir bununla birlikte bazıları da öbür tatlar, beyazlatıcı özelliği, tartar kontrolü ve karbonat içerikli olarak tüketiciye sunulur Kinik girişimlerde hassasiyet giderici etkin diş macunları günde iki defa ve takriben iki hafta tatbik sonucunda hassasiyetin azalmasını sağlamış ve daha büyük etkileri de düzenli kullanımıyla gözlenmiştir sırası gelmişken hasta, üreticinin tavsiyesine de uyarak günde iki defa ağız hijyen uygulamasının bir parçası olarak fırçalamayı sürdürmelidir Hastalara kesintisiz kullandıkları diş macununa benzer özellikler taşıyan hassasiyet giderici edici diş macunları önerildiğinde başarı oranı yükselecektir
Tedaviyi ertelemeyin
dişçi bütün olasılıkları gözden geçirmeli, doğru bir teşhis ve tedavi planı oluşturmalı ve buna göre hassasiyete sebep ve engel olan tüm faktörleri sinyâl eden bir tedavi stratejisi belirlemelidir Tedaviler, hasta tarafından evinde restorasyon yapılan dişe uygulanan medikal materyallerden, pulpa extirpasyonu (kanal tedavisi) ve mukogingival (diş eti ameliyatları) cerrahiye dek uzanır
Hassasiyetin sıklığı ve şekli, tedavi seçenekleri arasındaki seçimi belirler Restorasyon yapılmamış veya açık bir sorun patoloji bulunmayan kişilerde dişlerin kronik hassasiyet şikayeti genelde umulmadık ve araştırılmaya fakir durumları muhabere eder
Diş dolguları sonrası görülen hassasiyet klinik olarak 2 hafta ile 8 hafta arası takip edilir Hekim tarafından yerinde görülürse bu süre beklenmeden de dolgular yenilenebilir
Diş beyazlatması esnasında diş hassasiyetini engellemesi için uygulanan %5'lik potasyum nitrat flor jeli (diş macunu) gibi hassasiyet giderici materyaller epeyce etkin olmakta ve hastanın olay üzerindeki kontrolünü artırmaktadır *