DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
1 GAZEL: Özellikle aşk, alımlılık ve içki konusunda yazılmış belirtilmiş biçimdeki şiirlere denir Beyit sayısı genelde 59 aralarında değişir Gazelin ilk beyti mutlaka kendi aralarında kafiyeli olurBu ilk beyte “matla, son beyte ise “makta adı verilir Bir gazelin en hoş beytine “beytül gazel, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “mahlas beyti denir Beyitleri arasında anlam birliği yer alan gazele “yekâhenk, aynı kuvvet ve güzellikte beyitlerden oluşan gazele de “yekâvâz gazel adı verilir
2 KASİDE: Din ve devlet büyüklerini methetmek nedeniyle kayıtlı kurallar içinde yazılan uzun şiirlerdir asgari 33, en fazla 99 beyitten oluşur Kasidenin en güzel beytine “beytül kaside, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “taçbeyt adı verilir
3 MESNEVİ: Her beyti kendi içinde uyaklı uzun nazım biçimidirBir anlamda Divan edebiyatında manzum hikayelerin yazıldığı bir biçim olarak da tanımlayabiliriz
Mevlânâ ’nın meşhur tasavvufi mesnevisi 25700 beyitten oluşmuştur
Mesneviler aşk, dini ve tasavvufi, ahlakieğitici, savaş ve mertlik, bir şehri ve şehrin güzelliklerini anlatma, espri gibi türlü konularda yazılmıştır Divan edebiyatında roman ve öykü gibi türler olmadığı için mesneviler bir bakıma bu türlerin yerini tutmuşlardır On bölümden oluşurAynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye “Hamse adı verilir Hamse sahibi olarak ünlü kayda değer an şairleri: Ali Şir Nevâi, Taşlıcalı Yahya, Nev ’izâde Atâi ’dir
4 KITA: Yalnız ikinci ve dördüncü dizeleri birbiriyle kafiyeli iki beyitlik nazım biçimidir Beyitler aralarında anlam birliği bulunur O Kadar fazla konuda yazılabilir
5 MÜSTEZAT: Gazelin özel bir biçimine denir Uzun dizelere kısa bir dize eklenerek yazılır Uzun ve kısa dizeler gazel gibi kendi arasında uyaklanırlar Kısa dizelere “ziyade adı verilir
BENTLERDE KURULAN NAZIM BİÇİMLERİ
1) RUBÂİ: Dört dizelik ve kendine özgü farklı ölçüsü olan bir nazım biçimidir Konusu daha fazla dünya görüşüne ve şairin felsefi düşüncelerine yöneliktir
Edebiyatımızda bu türün en başarılı son temsilcisi olarak Yahya Kemal gösterilmektedir
2) TUYUĞ (TUYUK): Rubâi gibi dört dizelik bir nazım biçimidir Edebiyatımızda en çok tuyuğ yazmış şair Kadı Burhanettin ’dir Bu biçim sadece Türk edebiyatına özgüdür (Rubai, İran edebiyatından geçmedir)
BIRDENBIRE ÇOK DÖRTLÜKLER
1) MURABBA: Dört dizelik kıtalardan oluşur Bent sayısı 37 aralarında değişir Her konuda yazılır
2) ŞARKI: Genel Olarak aşk, içki, misafir etme konularında yazılan dört dizelik nazım biçimidir Biçim bakımından “murabbaya benzer Çoğunlukla bestelenmek için yazılır Bu biçim de tuyuğ gibi sadece Türk edebiyatına özgüdür “Şarkı biçiminin yaratıcısı ve en zinde şairi Nedim ’dir
ANEKDOT: Divan edebiyatında üçlü veya daha fazla mısralı bentlerden meydana gelmiş nazım şekillerinin genel adı MUSAMMAT ’tır Yani dört dizeden oluşan murabba, şarkı gibi biçimlerin; beş dizeden oluşan tahmis, taştir, tardiyye gibi biçimlerin veya altı ya da daha fazla dizeden oluşan biçimlerin tümünün üst başlığı MUSAMMAT ’tır
TERKİBİ BENT: Bentlerle kurulan bir nazım biçimidir Her bent, sayısı 510 arasında değişen beyitlerden oluşur Bendin son beytine “araç beyti denir Terkibi bentte araç beyti her beytin sonunda değişir ve araç beyti mutlaka kendi içinde kafiyeli olur
Terkibi bentlerde genelde talihten ve hayattan şikayetler, dini, tasavvufi, felsefi düşünceler anlatılmış, toplumsal taşlama özelliğinde eleştirilere yer verilmiştir
TERCİİ BENT: Biçim bakımından terkibi bente benzer ; ama araç beyti her bendin sonunda değişmez ve aynen tekrarlanır Konularında daha çok Tanrının gücü, evrenin sonsuzluğu, doğanın ve yaşamın karşıtlıkları vardır
DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ
1 TEVHİT VE MÜNACÂT: Tanrının birliğini ve yüceliğini anlatan şiirlere tevhit, Tanrıya yapılan yalvarış ve yakarışları anlatan şiirlere de münacât denir Daha fazla kaside biçimiyle yazılmıştır
2 NAAT: Hz Muhammed ’i övmek için yazılan şiirlere denir Bunlar da daha çok kaside biçimiyle yazılmıştır
3 MERSİYE: Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan endişe ve acıyı açıklama yapmak için yazılan şiirlerdir Genel Olarak terkibi bent biçimiyle yazılmıştır (Bu türün, Eski Türk Edebiyatı ’ndaki adı sagu, Millet Edebiyatı ’ndaki adı ise ağıttır)
4 METHİYE: Bir kimseyi övmek için yazılan şiirlerdir Bunlar da genellikle kaside şeklinde yazılmıştır
5 HİCVİYE: Bir kimseyi yermek için yazılan şiirlerdir
6 FAHRİYE: Şairlerin kendilerini methetmek amacıyla yazdıkları şiirlerdir
NOT: Divan edebiyatında bir şairin şiirine, başka bir şair tarafından benzer ölçü, kafiye ve redifle yazılan benzerine “Nazire denir Bu, nazire yazan şairin öteki şaire karşı duyduğu hürmet ve beğeniden ileri gelmektedir Edebiyatımızda bu türde de öyle fazla ürün verilmiştir
DİVAN EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ
1 Nazım birimi genellikle beyittir ve cümle beyitte tamamlanır Beyit, cümleye egemendir
2 Nazım ölçüsü “aruzdur
3 Dili Arapça, Farsça, Türkçe karışımı olan Osmanlıca ’dır
4 Şiirlerde bütün ve varlıklı uyak kullanılmıştır
5 Şiirlerin konuyu taşıyan başlıkları olmadığı için nazım biçimlerine tarafından adlandırılmışlardır
6 Klişe bir edebiyattır Duygu ve fikirler değişmez sözlerle (Mazmun) anlatılır
7 Anlatılan şey yok, anlatış biçimi ön plandadır
8 Görünmeyen bir edebiyattır İnsan ve doğa sahiden olduğundan ayrı ele alınmıştır
9 Aydınlatılmış zümrenin edebiyatıdır Medrese kültürü hakimdir Genelde saraya ve çevresine seslenir
10 Sanatlara bolca yer verilmiş, sanat gerçekleştirmek gaye durumuna gelmiştir
11 Ulusal bir edebiyat olmayıp dinin etkisiyle şekillenmiştir Arap ve İran edebiyatının etkisi fazla fazladır
12 Şiirde daha fazla aşk, sevgili, alkol, din ve kadercilik gibi konular işlenmiştir
13 Nazım ön planda tutulmuş, nesre öyle az yer verilmiştir
14 Nesir alanında tezkireler (edebiyat tarihi görevini görebilen biyografik eser), münşeatlar (mektuplar), tarihler, dini metinler ve nasihatnamelere de rastlanmaktadır Bunlarda da sanat yapma amacı ön plandadır
15 13yüzyılda gelişmeye başlamış 16 ve 17 yüzyıllarda en olgun dönemini yaşamış, 19yüzyılın sonlarına dek sürmüştür
DİVAN EDEBİYATININ KAYDA DEĞER ŞAİR VE YAZARLARI
HOCA DEHHANİ: 13 yüzyılda yaşamıştır Din dışı konularda şiir yazar birincil an şairidir Divanı vardır
MEVLANA : XIIIyüzyılda yaşamıştır Birkaç Türkçe beyit dıştan, bütün şiirlerini Farsça ile yazan meşhur tasavvuf şairidir Oğlu Sultan Veled de tasavvufi konuları işleyen bir şair olarak bilinir Mesnevi, Divanı Kebir, Mektubat, meşhur eserleridir
ALİ ŞİR NEVÂİ: Çağatay lehçesinin en hoş örneklerini veren şair 15 yüzyılda yaşamıştır Muhakemetü ’lLugateyn adlı eserinde Türkçe ’nin Farsça ’dan daha üstün bir dil olduğunu savunmuştur Hamsesi vardır Anadolu açık havada Türkçe şiir yazar ilk şairdir
ŞEYHİ:15 yüzyılda yaşamıştır “Harnâme adlı eseri edebiyatımızda birincil fabl türü eser olarak bilinmektedir Mesnevi alanında başarılı olmuştur
SÜLEYMAN ÇELEBİ: 15 yüzyılda yaşamıştır Hz Muhammed için yazdığı VesiletünNecat (mevlit) adlı mesnevisiyle tanınmış bir şairdir (İslam edebiyatında Hz Muhammed ’in hayatını anlatan eserlere SİYER denir)
FUZÛLİ: 16 yüzyılın en kuvvetli şairlerindendir Arapça, Farsça, Türkçe anı olan tek şairdir Eserlerini Azeri lehçesiyle yazmıştır Divan edebiyatının en lirik şairi olarak kabul edilmektedir Ona tarafından yaşamın anlamı acı çekmekle özdeştir Platonik bir aşk arayışı vardır Din dışı konularda yazmakla birlikte tasavvuftan da etkilendiği bilinmektedir Kendisine bağlanan maaşı almasında güçlük çıkaran memurları şikayet etmek için yazdığı “Şikayetnâme adlı mektubu edebiyatımızdaki en meşhur yergilerden biridir
Divanlarından diğer bir naat olan “Su kasidesi, Leyla vü Mecnun mesnevisi, Peygamber ailesini anlattığı HadikatüsSüeda ’sı Şah İsmail ile II:Bayezid ’i karşılaştırdığı Beng ü Bâde ’si ve tıp bilgisini sergilediği Afiyet ve Maraz ’ı en ünlü eserleridir
BÂKİ: 16 asır şairlerindendir Döneminde “şairler sultanı olarak tanınmış ve saratın bütün olanaklarından yararlanmıştır İyi bir medrese eğitimi gördüğü bilinmektedir
Dünya nimetlerinin hepsinden faydalanma anlayışındadır Kanuni ’nin ölümü üzerine yazdığı mersiyesi çok tanınmıştır Divanı vardır
NÂBİ: 17 asır şairlerindendir Divan edebiyatında didaktik şiirler yazmasıyla bir icat olarak kabul edilmektedir Din, töreler ve sosyal yaşamla ilgili öğütler verir
Nâbi ’nin Divan ’ından başka Hayriye, Hayrâbâd adlı iki didaktik eseri, seyahat notlarını içine bölge Tuhfetül Harameyn ’i ve Münşeat adlı eserleri vardır
NEFİ: 17 asır şairlerindendir Edebiyatımızdaki en ünlü kaside şairi olarak bilinir Övgülerindeki ve yergilerindeki aşırılıklarıyla ünlüdür Yazdığı hicviyelerindeki aşırılık boğdurulmasına niçin olmuştur Düş gücü çok zengin olan Nefi ’nin maddi benzetmelerden yararlanması da belirgin bir özelliğidir Türkçe ve Farsça anı olan Nefi ’nin keza hicviyelerini topladığı Sihamıı Kaza adlı bir eseri de vardır
NEDİM: 18asır şairlerinden olan Nedim, Lale Devri ’nin şairi olarak bilinir Eserlerinde aşk, içki, tutku ve sefayı işler “Mahallileşme akımının önderi olan şairin Halk Müziği edebiyatından da etkilendiği bilinmektedir Şiirlerinde halkın ağzından alınma deyimler olduğu gibi, halkın hitabe diline de epeyce yaklaşmıştır Dostça ve dürüst bir söyleyişi olan Nedim, şarkılarıyla tanınmıştır Divan şiirindeki klişeleri (mazmunları) bir ölçüde yıkmış olan şairin Divan ’ı vardır
ŞEYH GALIP: Divan edebiyatının 18yüzyılda yaşayan son büyük şairidir Galatasaray Mevlevihanesinde şeyhlik yapmıştır Nabi ’nin “Hayrâbâdına nazire olarak ve Mevlânâ ’nın mesnevisinden etkilenerek yazdığı “Hüsnü Aşk adlı meşhur mesnevisinde, tasvvuf konusundaki düşüncelerini ortaya koyar Bu eserinde allegorik (sembolik) bir anlatım kullanan şair düş gücünden ve masal ögelerinden de yararlanmıştır
EVLİYA ÇELEBİ: (17yy) Edebiyatımızda gezi türünün birincil örneklerini veren yazar, artist bir gözlemcidir Elli takvim bir vakit içinde gezdiği yerleri tavır diline yakın bir dille anlatmıştır Anlatımında abartılı olmakla birlikte, Divan nesrinin kalıplarını da kırmıştır 10 ciltlik “Seyahatnâme adlı eseri fazla tanınmıştır
NOT: Divan edebiyatının nesir yazarı olarak belli öteki kayda değer yazarları şunlardır:
SİNAN PAŞA: (15yy) Tazarrunâme adlı süslü nesri ile tanınır
MERCİMEK AHMET: (15yy) Farsça ’dan çevirdiği Kabusnâme adlı eseriyle tanınır
NAİMÂ: (17yy) Kendi adıyla anılan (“Naima Tarihi) adlı tarih eserinin yazarıdır
KATİP ÇELEBİ: (17yy) Batılıların Hacı Kalfa dedikleri yazar ve düşünürdür Arapça, Farsça, Fransızca, Latine haberdar olan yazarın tarih, coğrafya, matematik konularında yazılı eserleri vardır
*
1 GAZEL: Özellikle aşk, alımlılık ve içki konusunda yazılmış belirtilmiş biçimdeki şiirlere denir Beyit sayısı genelde 59 aralarında değişir Gazelin ilk beyti mutlaka kendi aralarında kafiyeli olurBu ilk beyte “matla, son beyte ise “makta adı verilir Bir gazelin en hoş beytine “beytül gazel, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “mahlas beyti denir Beyitleri arasında anlam birliği yer alan gazele “yekâhenk, aynı kuvvet ve güzellikte beyitlerden oluşan gazele de “yekâvâz gazel adı verilir
2 KASİDE: Din ve devlet büyüklerini methetmek nedeniyle kayıtlı kurallar içinde yazılan uzun şiirlerdir asgari 33, en fazla 99 beyitten oluşur Kasidenin en güzel beytine “beytül kaside, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “taçbeyt adı verilir
3 MESNEVİ: Her beyti kendi içinde uyaklı uzun nazım biçimidirBir anlamda Divan edebiyatında manzum hikayelerin yazıldığı bir biçim olarak da tanımlayabiliriz
Mevlânâ ’nın meşhur tasavvufi mesnevisi 25700 beyitten oluşmuştur
Mesneviler aşk, dini ve tasavvufi, ahlakieğitici, savaş ve mertlik, bir şehri ve şehrin güzelliklerini anlatma, espri gibi türlü konularda yazılmıştır Divan edebiyatında roman ve öykü gibi türler olmadığı için mesneviler bir bakıma bu türlerin yerini tutmuşlardır On bölümden oluşurAynı şair tarafından yazılmış beş mesneviye “Hamse adı verilir Hamse sahibi olarak ünlü kayda değer an şairleri: Ali Şir Nevâi, Taşlıcalı Yahya, Nev ’izâde Atâi ’dir
4 KITA: Yalnız ikinci ve dördüncü dizeleri birbiriyle kafiyeli iki beyitlik nazım biçimidir Beyitler aralarında anlam birliği bulunur O Kadar fazla konuda yazılabilir
5 MÜSTEZAT: Gazelin özel bir biçimine denir Uzun dizelere kısa bir dize eklenerek yazılır Uzun ve kısa dizeler gazel gibi kendi arasında uyaklanırlar Kısa dizelere “ziyade adı verilir
BENTLERDE KURULAN NAZIM BİÇİMLERİ
1) RUBÂİ: Dört dizelik ve kendine özgü farklı ölçüsü olan bir nazım biçimidir Konusu daha fazla dünya görüşüne ve şairin felsefi düşüncelerine yöneliktir
Edebiyatımızda bu türün en başarılı son temsilcisi olarak Yahya Kemal gösterilmektedir
2) TUYUĞ (TUYUK): Rubâi gibi dört dizelik bir nazım biçimidir Edebiyatımızda en çok tuyuğ yazmış şair Kadı Burhanettin ’dir Bu biçim sadece Türk edebiyatına özgüdür (Rubai, İran edebiyatından geçmedir)
BIRDENBIRE ÇOK DÖRTLÜKLER
1) MURABBA: Dört dizelik kıtalardan oluşur Bent sayısı 37 aralarında değişir Her konuda yazılır
2) ŞARKI: Genel Olarak aşk, içki, misafir etme konularında yazılan dört dizelik nazım biçimidir Biçim bakımından “murabbaya benzer Çoğunlukla bestelenmek için yazılır Bu biçim de tuyuğ gibi sadece Türk edebiyatına özgüdür “Şarkı biçiminin yaratıcısı ve en zinde şairi Nedim ’dir
ANEKDOT: Divan edebiyatında üçlü veya daha fazla mısralı bentlerden meydana gelmiş nazım şekillerinin genel adı MUSAMMAT ’tır Yani dört dizeden oluşan murabba, şarkı gibi biçimlerin; beş dizeden oluşan tahmis, taştir, tardiyye gibi biçimlerin veya altı ya da daha fazla dizeden oluşan biçimlerin tümünün üst başlığı MUSAMMAT ’tır
TERKİBİ BENT: Bentlerle kurulan bir nazım biçimidir Her bent, sayısı 510 arasında değişen beyitlerden oluşur Bendin son beytine “araç beyti denir Terkibi bentte araç beyti her beytin sonunda değişir ve araç beyti mutlaka kendi içinde kafiyeli olur
Terkibi bentlerde genelde talihten ve hayattan şikayetler, dini, tasavvufi, felsefi düşünceler anlatılmış, toplumsal taşlama özelliğinde eleştirilere yer verilmiştir
TERCİİ BENT: Biçim bakımından terkibi bente benzer ; ama araç beyti her bendin sonunda değişmez ve aynen tekrarlanır Konularında daha çok Tanrının gücü, evrenin sonsuzluğu, doğanın ve yaşamın karşıtlıkları vardır
DİVAN EDEBİYATI NAZIM TÜRLERİ
1 TEVHİT VE MÜNACÂT: Tanrının birliğini ve yüceliğini anlatan şiirlere tevhit, Tanrıya yapılan yalvarış ve yakarışları anlatan şiirlere de münacât denir Daha fazla kaside biçimiyle yazılmıştır
2 NAAT: Hz Muhammed ’i övmek için yazılan şiirlere denir Bunlar da daha çok kaside biçimiyle yazılmıştır
3 MERSİYE: Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan endişe ve acıyı açıklama yapmak için yazılan şiirlerdir Genel Olarak terkibi bent biçimiyle yazılmıştır (Bu türün, Eski Türk Edebiyatı ’ndaki adı sagu, Millet Edebiyatı ’ndaki adı ise ağıttır)
4 METHİYE: Bir kimseyi övmek için yazılan şiirlerdir Bunlar da genellikle kaside şeklinde yazılmıştır
5 HİCVİYE: Bir kimseyi yermek için yazılan şiirlerdir
6 FAHRİYE: Şairlerin kendilerini methetmek amacıyla yazdıkları şiirlerdir
NOT: Divan edebiyatında bir şairin şiirine, başka bir şair tarafından benzer ölçü, kafiye ve redifle yazılan benzerine “Nazire denir Bu, nazire yazan şairin öteki şaire karşı duyduğu hürmet ve beğeniden ileri gelmektedir Edebiyatımızda bu türde de öyle fazla ürün verilmiştir
DİVAN EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ
1 Nazım birimi genellikle beyittir ve cümle beyitte tamamlanır Beyit, cümleye egemendir
2 Nazım ölçüsü “aruzdur
3 Dili Arapça, Farsça, Türkçe karışımı olan Osmanlıca ’dır
4 Şiirlerde bütün ve varlıklı uyak kullanılmıştır
5 Şiirlerin konuyu taşıyan başlıkları olmadığı için nazım biçimlerine tarafından adlandırılmışlardır
6 Klişe bir edebiyattır Duygu ve fikirler değişmez sözlerle (Mazmun) anlatılır
7 Anlatılan şey yok, anlatış biçimi ön plandadır
8 Görünmeyen bir edebiyattır İnsan ve doğa sahiden olduğundan ayrı ele alınmıştır
9 Aydınlatılmış zümrenin edebiyatıdır Medrese kültürü hakimdir Genelde saraya ve çevresine seslenir
10 Sanatlara bolca yer verilmiş, sanat gerçekleştirmek gaye durumuna gelmiştir
11 Ulusal bir edebiyat olmayıp dinin etkisiyle şekillenmiştir Arap ve İran edebiyatının etkisi fazla fazladır
12 Şiirde daha fazla aşk, sevgili, alkol, din ve kadercilik gibi konular işlenmiştir
13 Nazım ön planda tutulmuş, nesre öyle az yer verilmiştir
14 Nesir alanında tezkireler (edebiyat tarihi görevini görebilen biyografik eser), münşeatlar (mektuplar), tarihler, dini metinler ve nasihatnamelere de rastlanmaktadır Bunlarda da sanat yapma amacı ön plandadır
15 13yüzyılda gelişmeye başlamış 16 ve 17 yüzyıllarda en olgun dönemini yaşamış, 19yüzyılın sonlarına dek sürmüştür
DİVAN EDEBİYATININ KAYDA DEĞER ŞAİR VE YAZARLARI
HOCA DEHHANİ: 13 yüzyılda yaşamıştır Din dışı konularda şiir yazar birincil an şairidir Divanı vardır
MEVLANA : XIIIyüzyılda yaşamıştır Birkaç Türkçe beyit dıştan, bütün şiirlerini Farsça ile yazan meşhur tasavvuf şairidir Oğlu Sultan Veled de tasavvufi konuları işleyen bir şair olarak bilinir Mesnevi, Divanı Kebir, Mektubat, meşhur eserleridir
ALİ ŞİR NEVÂİ: Çağatay lehçesinin en hoş örneklerini veren şair 15 yüzyılda yaşamıştır Muhakemetü ’lLugateyn adlı eserinde Türkçe ’nin Farsça ’dan daha üstün bir dil olduğunu savunmuştur Hamsesi vardır Anadolu açık havada Türkçe şiir yazar ilk şairdir
ŞEYHİ:15 yüzyılda yaşamıştır “Harnâme adlı eseri edebiyatımızda birincil fabl türü eser olarak bilinmektedir Mesnevi alanında başarılı olmuştur
SÜLEYMAN ÇELEBİ: 15 yüzyılda yaşamıştır Hz Muhammed için yazdığı VesiletünNecat (mevlit) adlı mesnevisiyle tanınmış bir şairdir (İslam edebiyatında Hz Muhammed ’in hayatını anlatan eserlere SİYER denir)
FUZÛLİ: 16 yüzyılın en kuvvetli şairlerindendir Arapça, Farsça, Türkçe anı olan tek şairdir Eserlerini Azeri lehçesiyle yazmıştır Divan edebiyatının en lirik şairi olarak kabul edilmektedir Ona tarafından yaşamın anlamı acı çekmekle özdeştir Platonik bir aşk arayışı vardır Din dışı konularda yazmakla birlikte tasavvuftan da etkilendiği bilinmektedir Kendisine bağlanan maaşı almasında güçlük çıkaran memurları şikayet etmek için yazdığı “Şikayetnâme adlı mektubu edebiyatımızdaki en meşhur yergilerden biridir
Divanlarından diğer bir naat olan “Su kasidesi, Leyla vü Mecnun mesnevisi, Peygamber ailesini anlattığı HadikatüsSüeda ’sı Şah İsmail ile II:Bayezid ’i karşılaştırdığı Beng ü Bâde ’si ve tıp bilgisini sergilediği Afiyet ve Maraz ’ı en ünlü eserleridir
BÂKİ: 16 asır şairlerindendir Döneminde “şairler sultanı olarak tanınmış ve saratın bütün olanaklarından yararlanmıştır İyi bir medrese eğitimi gördüğü bilinmektedir
Dünya nimetlerinin hepsinden faydalanma anlayışındadır Kanuni ’nin ölümü üzerine yazdığı mersiyesi çok tanınmıştır Divanı vardır
NÂBİ: 17 asır şairlerindendir Divan edebiyatında didaktik şiirler yazmasıyla bir icat olarak kabul edilmektedir Din, töreler ve sosyal yaşamla ilgili öğütler verir
Nâbi ’nin Divan ’ından başka Hayriye, Hayrâbâd adlı iki didaktik eseri, seyahat notlarını içine bölge Tuhfetül Harameyn ’i ve Münşeat adlı eserleri vardır
NEFİ: 17 asır şairlerindendir Edebiyatımızdaki en ünlü kaside şairi olarak bilinir Övgülerindeki ve yergilerindeki aşırılıklarıyla ünlüdür Yazdığı hicviyelerindeki aşırılık boğdurulmasına niçin olmuştur Düş gücü çok zengin olan Nefi ’nin maddi benzetmelerden yararlanması da belirgin bir özelliğidir Türkçe ve Farsça anı olan Nefi ’nin keza hicviyelerini topladığı Sihamıı Kaza adlı bir eseri de vardır
NEDİM: 18asır şairlerinden olan Nedim, Lale Devri ’nin şairi olarak bilinir Eserlerinde aşk, içki, tutku ve sefayı işler “Mahallileşme akımının önderi olan şairin Halk Müziği edebiyatından da etkilendiği bilinmektedir Şiirlerinde halkın ağzından alınma deyimler olduğu gibi, halkın hitabe diline de epeyce yaklaşmıştır Dostça ve dürüst bir söyleyişi olan Nedim, şarkılarıyla tanınmıştır Divan şiirindeki klişeleri (mazmunları) bir ölçüde yıkmış olan şairin Divan ’ı vardır
ŞEYH GALIP: Divan edebiyatının 18yüzyılda yaşayan son büyük şairidir Galatasaray Mevlevihanesinde şeyhlik yapmıştır Nabi ’nin “Hayrâbâdına nazire olarak ve Mevlânâ ’nın mesnevisinden etkilenerek yazdığı “Hüsnü Aşk adlı meşhur mesnevisinde, tasvvuf konusundaki düşüncelerini ortaya koyar Bu eserinde allegorik (sembolik) bir anlatım kullanan şair düş gücünden ve masal ögelerinden de yararlanmıştır
EVLİYA ÇELEBİ: (17yy) Edebiyatımızda gezi türünün birincil örneklerini veren yazar, artist bir gözlemcidir Elli takvim bir vakit içinde gezdiği yerleri tavır diline yakın bir dille anlatmıştır Anlatımında abartılı olmakla birlikte, Divan nesrinin kalıplarını da kırmıştır 10 ciltlik “Seyahatnâme adlı eseri fazla tanınmıştır
NOT: Divan edebiyatının nesir yazarı olarak belli öteki kayda değer yazarları şunlardır:
SİNAN PAŞA: (15yy) Tazarrunâme adlı süslü nesri ile tanınır
MERCİMEK AHMET: (15yy) Farsça ’dan çevirdiği Kabusnâme adlı eseriyle tanınır
NAİMÂ: (17yy) Kendi adıyla anılan (“Naima Tarihi) adlı tarih eserinin yazarıdır
KATİP ÇELEBİ: (17yy) Batılıların Hacı Kalfa dedikleri yazar ve düşünürdür Arapça, Farsça, Fransızca, Latine haberdar olan yazarın tarih, coğrafya, matematik konularında yazılı eserleri vardır
*
