Diyabetik damar hastalıklarında risk faktörleri

Diyabetik damar hastalıklarında tehlike faktörleri şeker hastalığı (diyabetes mellitus) kan şekeri olan glukozu dengede tutmaya yarayan insülin hormonunun eksikliği yada vücudun vermiş olduğu cevaptaki bozukluk nedeni ile kanda fazla miktarda glukoz olmasıdır Başlıca şeker hastalığının iki çeşiti vardır Tip I şeker hastalığında insülin eksikliği, müşteri II şeker hastalığında ise üretilen insülin etkisizliği söz konusudur Kanda glukozun fazla yüksekliği bir çok organ ve dokuda hasara yol açar Ülkemizde şeker hastalığı sıklığı artmakta olup, son verilere göre toplumun %137 inde diyabet vardır Bundan Başka hastaların yarısı diyabet olduğunu bilmemektedir Bütün dünyada şeker hastalığı artmaktadır Diyabet olan hastaların en kayda değer hastaneye yatış nedeni ayak enfeksiyon ve yaralarıdır Ayakta enfeksiyon ve bere gelişiminde damar tıkanıklığı büyük bir rol oynamaktadır Damar tıkanıklığı şeker hastalarında oldukça sık karşılaşılan bir problemdir böylece şeker hastalarında inme 5 kat, koroner damar hastalığı 24 kat ve etap damar hastalığı ise 5 kat daha artı görülmektedir Diyabeti olup ta ölen hastaların yarısı 60 yaşın altındadır 56073 56073 diyabetikdamarhastaliklarindariskfaktorleri5c4f74f03d436diyabetikdamarhastaliklarindariskfaktorleri5c4f74f03d436 350 563 Diyabetik damar hastalıklarında risk faktörleri 5jpg56073 Diyabetik damar hastalıklarında risk faktörleri 5jpg56073 Şeker hastalarında özellikle favori retinada, böbrek damarlarında ve ateroskleroz yani damar sertliği şeklinde ilk kez kalbi besleyen koroner damarlar, kol ve bacaklardaki atar damarlar almak üzere bütün atar damarlar etkilenir Her sene şeker hastalarının %14 ünde but yarası gelişmektedir Tüm şeker hastaları düşünüldüğünde hayatları boyunca hastaların %20 sinde yara oluşur Şeker hastalığına tabi bere ve enfeksiyon oluştuğunda hastaların %20 sinde teşhis hemen bacağın kesilmesi gerekmektedir Yara önemlidir çünkü bacağı kesilen şeker hastalarının %85 inde başlangıçta ayakta yara oluşmaktadır Dünyada tüm etap kesilmesi işlemlerinin %75 i şeker hastalarında yapılmaktadır Şeker hastalarında ayak kesilme riski şeker hastası olmayanlardan 15 kat daha fazladır Üçgenin Taban Olmayan Kenarı kesildikten daha sonra karşısında bacakta bere oluşup, bitmiş kesilme ihtimali %50 ye ulaşmaktadır Bir De bacağı kesilen şeker hastalarının ömrü kısalmaktadır Bacağı kesilen bir şeker hastasının 5 yıl yaşama olasılığı ortalama %40 dır Tüm bu nedenlerle şeker hastalarındaki etap yaralarının oluşumunun engellenmesi ve oluştuğunda da etkili bir şekilde tedavi edilmesi koskocoman yük taşımaktadır Belirtiler: Alışılmış olarak hastada şeker hastalığına emrindeki belirtiler varken yada hasta bunları ayrım etmiyor iken damarlarında tıkanma belirtileri ortaya çıkabilir Şeker hastalığında görülen belirtileri sık idrara çıkma, bulantı ve kusma, halsizlik, deride kaşıntı, susuzluk hissi, istek, zorlama iyileşen ve sık tekrarlayan enfeksiyonlardır Bu belirtiler dışarıda şeker hastalığı yerleştikten daha sonra şeker hastalığının öteki doku ve organlar hasar vermesi sonucunda flu görme, göğüs ağrısı, yüzde ve uzuvlarda şişme, el ve ayakta duyu yitimi yada dinmeyen ağrılar ve ayakta yaralar oluşabilir Şeker hastalığının damar hastalığı ile ilgili en kayda değer belirtisi ayaklarda ve ayak parmaklarında oluşan yaralar, morarma, şişme, kızarıklık ve pis kokulu sızıntı ile kendini emin eden enfeksiyonlar ve parmak yada topuklardaki siyak renkli gangrenlerdir Oluşan yaralar genelde kendiliğinden kısa sürede geçmez Haftalar ve aylarca sürer, uygun tedavi verilmediğinde ilerler ve daha yaygın bir hal alır Bazen hastada enfeksiyonun şiddetine bağlı olarak ateş ve titremede olabilir Bazen yaralar keskin bir enfeksiyon belirtisi olmadan iyileşmeyen kronik bere halinde aylarca devam edebilir Şeker hastalarında iyileşmeyen etap yaraları hastanın ve yakınlarının yaşam kalitesini bozmasının yanına bacağın kesilmesine dek ilerleyebilecek önemli sonuçlar doğurabilir Nedenleri ve Tehlike Faktörleri: şeker hastalığı hakkında yapılan onca çalışmaya karşın, şeker hastalığının nedenleri bütün olarak aydınlatılamamıştır Müşteri 1 şeker hastalığı çocuklukta başlar, alıcı II diyabet ise daha çok şişman erişkinlerde görülür ve insülin direnci ile beraberdir Şeker hastalarındaki şeker hastalığının süresi uzadıkça, kan şekerinin yeterince yoklama edilemediğinde, hipertansiyon, şişmanlık ve sigara gibi diğer faktörlerin de etkisi ile damar tıkanıklıkları çabucak gelişir Şeker hastalarının yarıya yakınında aterosklerotik (damar sertliği) damar hastalığı vardır öte taraftan hastaların %90 nında nöropati adı bahşedilen şeker hastalığının sinirlere zarar vermesi ile oluşan sinir rahatsızlığı vardır Nöropati hissizliğe , but mekaniğinin ve şeklinin değişmesine, derinin kendini onarım mekanizmasının bozulmasına niçin olarak yara ve enfeksiyon gelişimine katkı maddesi sağlar Nöropati durumunda sıcağı (yanma), ayakkabının vurmasını, bir şeyin batmasını hastalar hissetmezler Şeker hastalarının manâlı bir bölümü bu asap rahtsızlığından nedeniyle acı şehvetli olmadığından ayaklarındaki basit yaralanmaları hissetmeden üstüne basarak yürümeye devam ederler Kolay bir kundura vurması, ayağa bir şey batması yada çivi keserken olan kolay bir cilt yaralanması hasta tarafından hissedilmez, dolayısı ile iyileştirecek bir uğraş sarf etmedikleri için bere zahmetsizce ilerler Ayrıca şeker hastalığında asap rahatsızlığı nedeni ile bacak adale ve eklemleri etkilendiği için ayağın yapısı ve siklet merkezi değişir Sonuçta ayağın nakliye dinamiği değiştiği için bazı noktalara olduğundan daha fazla yüklenme olur ve bu yolla ayakta kolayca yara gelişebilir öte taraftan sinir sisteminin tutulumundan ötürü, derinin elastikiyet ve yumuşaklığını sağlayan yağ ve ter bezleri çalışmadığı için, ayak derisi kurur, çatlar ve enfeksiyonlara daha aklıselim ışık halkası kazanç Sonuçta bu faktörlerin etkisi ile ayakta iyileşmesi baskı yararlar oluşur Oluşan yaranın iyileşmesi, enfeksiyonların iyileşebilmesi için tatmin edici kan akımının olması gerekir Şeker hastalarının manâlı bir bölümünde damarlarda da tıkanıklık olduğu için bere iyileşemez, verilen antibiyotikler iltihaplı dokuya ulaşamaz ve sonuçta yaraenfeksiyon daha da ilerler böylece şeker hastalarındaki ayak yaralarının gelişiminde nöropati (%80) ve damar tıkanıklığı (%50) temelde yer alan faktörlerdir Oluşan enfeksiyonlarda çoğunlukla ansızın artı mikrop bulunur ve kemikte çoğunlukla iltihaplanır Diyabetik hastalardaki damar tıkanıklığı sıklıkla diz altındaki damarlarda olur Dizaltında ayağa giden damarların bir yada birkaçında tıkanıklık oluşur Teşhis Damar hastalığı tüm şeker hastalarındaki ayak yaralarında araştırılmalıdır Hastaların önemli bir bölümünde eşlik eden damar tıkanıklığı olduğu ve bere iyileşmesini ilk derecede etkilediği için damar tıkanıklığı olup olmadığından belirli olunmalıdır Bunun için önce doktor muayenesinde yarayı tetkik etmenin yanısıra hastada nabızların olup olmadığına bakılır Bundan sonraki aşamada etap bileği kol basınç indeksi (ABI) ölçülür Bir Takım şeker hastalarında damarda tıkanma olmasına karşın bu değer hatalı olarak olağan olabilir Daha doğru bir teşhis için renkli Doppler ultrasonografi ile tüm damarlar tıkanıklık yönünden incelenebilir Eğer damar tıkanıklığı olmadığından bu yöntemlerle belli olunmuş ise sıkça diğer bir çözümleme gerekmez ve hasta damar hastalığının eşlik etmediği but yarası yönünden çare edilir Buna rağmen damar tıkanıklığı tanısı konulmuş yada şüphesi var ise hem tanıyı kesinleştirmek hemde tedaviyi aranje etmek için anjiografik bir değer biçme gerekebilir Bunun yanısıra başlangıçta önemli bir damar tıkanıklığı olmadığı düşünülen ve ayağında yara olan bir hastada 12 aylık pansuman ile yarada tatmin edici iyileşme başlamamış ise tekrar damar tıkanıklığı araştırılmalıdır Bunun için bilgisayarı tomografik anjiografik, manyetik Rezonans anjiografik veya teşebbüs yada ameliyat kesinleşmiş ise anjiografiden yararlanılabilir Şeker hastalarında çekilen anjiografide özellikle etap parmaklarının damarlarına değin bütün damarlara bakılmalıdır Bu normalde de çekilmesi gereken bir anjio olmasına karşın bazen bilekten daha aşağıdaki damarlara bakılmamaktadır Ama şeker hastalarında en sık diz üstü ve dizlatı atardamarlar tıkanır ve çok aşağılara bakılmadığında yada anjioda beklenmediğinde yanlış bir şekilde bu damarların tıkalı olduğu gibi bir netice çıkar ve hasta tedavi şansını kaybeder böylece şeker hastalarında ısrarla aortadan parmaklara dek tüm damarlar görüntülenmelidir Şeker hastalarında damar hastalıklarına bilhassa ateroskleroza sık rastlanılmaktadır Bu damar hastalıkları tüm vücutta ve organ damarlarında oldukça yaygındır Fakat üçgenin taban olmayan kenarı damarları manâlı oranda etkilenir ve şeker hastalarında iyileşmeyen etap yaralarına ve sonunda da etap yada bacağın kaybına yol açabilir Üçgenin Taban Olmayan Kenarı ve etap yaraları şeker hastaları için oldukça manâlı bir sorundur Çoğunlukla ayakta parmaklarda, topukta ve tarak kemikleri üzerinde önce basit nedenlerle başlayan yaralar, haftalarca veya aylarca iyileşmez Bu iyileşmeyen yaralar iltihaplandığında ise sık sık önü alınamayan ve hızla yayılan enfeksiyonlara yol açar Lüzum bu enfeksiyonlar gerekse yetersiz müdahale ile oluşturulmuş olan yaralar mesela ufak gangren yada yaralar nedeni ile kesilen parmakların olduğu yaralar sonucunda üçgenin taban olmayan kenarı ve etap canlılığı tehlikeye girebilir Tedavi Bacak yarası olan bir hastada tedavi fazla yönlüdür Hastanın kan şekerinin ilaçlarla kontrolü, enfeksiyon varlığında doğru antibiyotikler ile enfeksiyon tedavisi, varsa besin eksikliğinin düzeltilmesi gereklidir Bere bakımında bir fazla usul vardır ve bakım uzman kişilerce yapılmalıdır Eğer damar hastalığı var ise bu şart düzeltilmeden hiçbir şekilde parmak, bacak kesilmemeli ve yaralara müdahalede bulunulmamalıdır Ara Sıra ayakta fazla ileri düzeylerde enfeksiyon vardır ve enfeksiyon hastayı ve ayağını korkutma etmektedir Bu acil bir durumdur ve böyle durumlarda önce bütün cansız dokular çıkartılır, abseler boşaltılır ve damarla ilgili tedaviler sonradan yapılır Böyle bir durum olmadıkça önce tıkalı damarlarla ilgili tedaviler yapılmalıdır Eğer ayaklarda bere var ve damar hastalığı da var ise damar ameliyatları gerekebilir Damar hastalığı yada ayağa giden kan akımı düzeltilmeden yaranın iyileşmesi muhtemel değildir Buna karşın hastaların manâlı bir bölümü yaranın pansumanı, küçük cerrahi girişimler, çeşitli hap tedavileri ya da hiperbarik oksijen tedavisi gibi yöntemlerle süre kaybederler Bu yöntemlerin hiç birinin ayağa kan akımını artırıcı bypass yada anjioplastiye üstün olduğu kanıtlanamamıştır bu nedenle damar hastalığı olan diyabetik hastaların ilk önce damar hastalığını tedavisi gereklidir Çare ve girişimler hastanın ayağındaki yaranın enfeksiyon durumuna kadar planlanır Eğer önemli irin var ise önce iltihaplı dokuların temizlenmesi (debridman), iltihaplı ve gangrene dokular varsa bu dokuların kesilip atılması ilk olarak gerçekleştirilmelidir Bu şekilde hastada ve yaraya önemli hasar veren cerahat kaynağı ortadan kaldırılmış olur Bundan sonra bir kaç gün ya da hafta içinde damarları açacak girişimlere başlanır Eğer irin çok ön planda yok, kuru bere yada gangrenler varsa yapılacak olan birincil meslek damar tıkanıklığının düzeltilmesidir Bu durumda sadece gangrene dokuların kesilmesi damar tıkanıklığı nedeni ile dokunun beslenme sorunu devam ettiği için, sadece gangrene parmakların kesilmesi bir avantaj sağlamaz, kesilmiş güdüler iyileşmez ve sorun başlıca etap yada bacağın kesilmesi ile sonuçlanır Damar tıkanıklığı varlığında damar tıkanıklığını çare etmek yerine kan akımını artırıcı öteki tedavi yöntemleri damar tıkanıklığının yerine geçebildiği gösterilmemiştir bu nedenle tıkanma mutlaka tedavi edilmelidir