Dünyada uçak motoru üreten firmalar?
TÜRKİYE'DE UÇAK ÜRETIM FAALİYETLERİNİN TARİHÇESİ
KAYSERİ TAYYARE FABRİKASI (KTF): 1928 yılında kapatılan Tomtaş tesisleri, 1932 yılında “Kayseri Tayyare Fabrikası adıyla baştan faaliyete geçti Organizasyon olarak Hava Müsteşarlığı ’na alt idi Ama resmi açılışı 1933 yılında yapılmıştır
Ocak 1932 de Milli Müdâfaa Vekâleti ile Curtiss Aeroplane&Engine Co Inc arasında yapılan antlaşmaya yan olarak, 33 tane Curtiss Hawk34 (bazı kaynaklara göre 35 uçak OGB) ve 8 tane Curtiss Fledgling N2C1 tipi uçağın 1933 ’ten itibaren, Kayseri Tayyare Fabrikaları'nda güya üretim, güya montajı yapılacaktı Birincil uçak Temmuz 1934 tarihinde deneme uçuşuna çıktı
1935 yılında, 3 değişik tip olmak üzere 50 adet planör, Türkkuşu için üretilmiştir Ekim 1939 tarihinde TürkiyeFransaİngiltere arasında imzalanan antlaşma sonucu sağlanan uçaklarla, Türk Hava Kuvvetleri uçak envanteri zenginleşmişti Ama, II Dünya Savaşı baştan başa yoğun uçuşlara tabi olarak, ordunun bakımrevizyon ihtiyacı da artmıştı KTF'nda bu dönemde uçak üretimi yerine, mevcut uçakların bakımrevizyonu ile kaza geçiren uçakların onarım faaliyetlerine tartı verildi Fabrikada çalışan sayısı bin civarında idi Ayrıca fabrikanın ilave tesislerinde paraşüt, uçak lastiği, plastik, çinkograf gibi atölyeleri mevcuttu…
1936 yılında Alman Gothaer Waggon Fabrik şirketiyle yapılan bir nesil lisans antlaşması çerçevesinde, 45 adet Gotha Go145A tipi eğitim uçağının sanki üretim sanki montaj faaliyetlerine 1937 tarihinde başlanmıştı
Ayrıca 1936 yılında Polonya'nın Pontstwowe Zaklady Lotnicze firmasıyla bir lisans antlaşması yapılmıştı Bu antlaşmaya emrindeki olarak KTF'nda yine 1937 yılından itibaren, PZL24A, PZL24C tipi uçaklardan toplam 24 adet üretilmişti
1939 yılı sonuna gelindiğinde KTF'nda değişik tiplerde 112 adet uçak üretilmiştir
II Dünya Savaşı'nın başlarında bir takım yabancı ülkelerinden iki taraflı uçak üretimi teklifleri yapılmıştı Örneğin; İngilizler Hawker Hurricane Mk IIC tipi av uçaklarını doğrudan Türkiye'ye satış yerine, lisansını vererek KTF'nda imal teklifinde bulundu Ancak, Türk yetkililer bu teklifi reddettiler! 19391944 yılları arasında yine de 162 adet Hurricane tipi av uçağı, İngilizlerin askeri takviye çerçevesinde Hava Kuvvetleri envanterine dahil oldu giderken İngilizler de bu uçakların üretimini başka ülkelere kaydırdılar
Uçak üretiminde lisans antlaşmalarının sonuncusu 1940 yılında İngiliz Phillips&Powis Aircraft Ltd şirketiyle yapılmıştı Mukavele çerçevesine ast olarak 24 tane Miles M14 Magister tipi eğitim uçağı, KTF kapanıncaya değin son kez üretilmiştir
sırası gelmişken KTF kapanıncaya değin, 14 çeşit uçak motorunun revizyonu da gerçekleştirilmiştir
Savaş içinde tekrar uçakların kuyruk tekerlek lastiklerinin ikmal sorunu, günlük uçak faaliyetinde manâlı bir azalmaya niçin olmuştu Bu yüzden KTF deki lastik atölyesinde, Müdafaa Vekâleti ’nin girişimiyle üretime geçildi İstenilen sonuçlara ulaşılamasa da, o zamanların günlük ihtiyacın karşılanmasında etkin olmuştu Bu teşebbüs Türkiye'de birincil uçak lastiği üretimi olmuştu Oysa II Dünya Savaşı sonunda meşhur (!) “Amerikan Askeri Marshall Yardımı çerçevesinde, siyasi yetkililerde lastik üretimine gerek olmadığı kanısı gelişti 1947 yılında lastik atölyesinde meydana çıkan yangın, uçak lastiği üretimine son noktayı koydu
Uçak üretim faaliyetleri 1950 yılından sonra durdurularak tüm tesisler, Türk Hava Kuvvetleri'ne devredilmiştir Tesislere daha sonra Kayseri Hava İkmal Merkezi kurularak, yerleşmiştir Bu devirden sonra burada Hava Kuvvetleri'nin pervaneli uçaklarının fabrika seviyesi bakımrevizyonları (overhaull) yapılmıştır
1950 yılında devirden derhal önce TOMTAŞ + KTF tesislerinin kapasite ve faaliyetleri; 20 bin metrekare kapalı, 30 bin metrekare açık bölge ve 4 hangarda 26 mühendis ve 160 teknisyenle, kısıtlı bir şekilde yürütülmekteydi
4 TÜRK HAVA KURUMU UÇAK FABRİKASI:
1935 yılına dek bağış toplayarak orduya uçak edinmek gibi görevler üstlenen Türk Tayyare Cemiyeti'nin, 24 Mayıs 1935 tarihindeki 6 kongresinde, mevcut tüzük ve ismi değiştirilerek Türk Hava Kurumu adını aldı Bu tarihten sonra daha çok Türkiye'de sportif havacılık faaliyetlerini organize ve yürütme görevini üstlendi…
Fakat, 1936 yılında THK uçak imalatı için Ankara'nın Akköprü beldesinde marangoz atölyeleri kurarak çam, dişbudak, karaağaç, kayın gibi yerli ağaçlardan uçak malzemeleri (gövde, kanat, kuyruk vs) üretimine başlandı 19381939 yılları aralarında 150 planör üretildi 1940 yılından daha sonra Akköprü'deki atölyeler geliştirilip fabrika haline getirildi Tamamen ahşaptan ceset ve kanatları olan Miles M14 Magister eğitim uçaklarının üretimine Eylül 1940 tarihinde başlandı 24 uçaklık projenin son uçağı, 1947'de üretilip Türk Hava Kuvvetleri'ne teslim edildi (Bir Takım kaynaklara göre proje, 30 uçaktır OGB)
II Dünya Savaşı'nın başlamasıyla bir takım Alman ve Polonyalı uçak mühendis ve teknisyenleri, 1941 yılında Türkiye'ye sığınmışlardı Bu kişiler havacılık alanında Türkiye'de faydalı olabileceklerini yetkililere ilettiler Bunun üzerine hükümet THK'yı bir uçak fabrikası kurarak, hafif eğitim uçaklarının üretimi için görevlendirdi 1940 yılında hazırlanan Etimesgut Uçak Fabrikası projesi, 1941'de hayata geçirilerek inşaata başlandı
Fabrika, kapalı alanda uçak imalat ve montajı için bir hangar ile diğer mühendislik birimlerinden kurulmuştu Üretilen uçak ve planörlerin vücut, kuyruk ve kanatları tahtadan, kaplamaları ise kontrplak ve bezden yapılmaktaydı Başlangıçta üretim için malzemelerin koskocoman bölümü dış ülkelerden sağlanırken, yurtiçi kaynaklarını bularak kullanım çabaları zamanla artan bir şekilde artmıştı
1944 yılında Akköprü'deki uçak fabrikası yine THK ’ya ast olarak, Etimesgut uçak fabrikasına nakledilir Bundan sonra Akköprü tesisi, mobilya fabrikası olarak faaliyetini sürdürür öte taraftan, Etimesgut tesisleri 13 bin 790 metrekare kapalı bölge, yaklaşık 1200 kişinin çalıştığı, 8 milyon sermayeli bir işletme olarak faaliyete geçmişti… Polonyalı 35 mühendis ve teknisyen, 19411947 yılları arasında çalışmıştır
1946 yılında Türk mühendisler fabrikada görev alırlar Arkasından, Polonyalıların ülkenin gereksinimleri doğrultusunda çalışmadıklarını, savurganlık yaptıklarını iddia ederler giderken Vatan Gazetesi baş yazarı Ahmet Belli Yalman tarafından, Polonyalıların aleyhine kampanya başlar… Sonuçta savaşın bitmesiyle de Polonyalılar 1946 ’dan dan itibaren peyderpey ülkelerine dönerler (Oysa Ahmet Kesin Yalman'ın bir Amerikan uçak üreticisinin Türkiye temsilcisi olduğu gerçeği yıllar, fazla sonradan öğrenilecektir! OGB)
Fabrika 1952 yılında Makine Kimya Endüstrisi Kurumu'na (MKEK) devredilinceye kadar, Miles M14 Magister uçaklarında bir takım şartların değişmesi yapılarak, fazla farklı alanlarda kullanılabilir ülkü getirilmiştir Bu değişikliklerle uçak planör çekme, zirai ilaçlama ve ileri eğitim uçuşlarında uçurulmuştu
Fabrikada Üretilen Uçak Tipleri:
THK2: Tek motorlu, tek kişilik eğitim ve cambazlık uçağı olup 6 adet üretilmiştir ABD ’nin Marshall yardımı programı yüzünden üretimi askıya alınmıştır
THK5: 2 motorlu olan bu uçak, ambulans hizmetleri için, 6 adet üretilmiştir 1 pilot, 1 doktor, 1 hemşire ve 3 tane sedyeli hasta nakliye kapasitesine sahipti Uçaklardan bir tanesi 9 Aralık 1951'de Danimarka'nın Falch şirketine satılıp, afiyet hizmetinde uzun yıllar kullanıldı Aynı şirketin, THK5 modelinden ikinci bir uçak alma talebi, hükümetin satışa olumsuz bakması yüzünden hiç gerçekleşemedi
THK11: 3 karakter hafif turistik gezi uçağı olarak tasarlanıp, bir tane prototipi üretildi Tahta yapısı, beden ve kanatları kontrplak kaplamalı, keza arkadan itmeli (motorpervane) baskı kaynaklı olarak tasarı edildi Ilk test uçuşunda motorun soğutma problemi yüzünden prototip hurdaya ayrıldı ve proje iptal edildi
UĞUR (Magister14): Magister uçaklarının, fabrika THK yönetiminde iken başlayan 60 uçaklık üretim projesi; fabrika MKEK'na devredildikten sonra da devam ederek tamamlanmıştır (59 tane uçağın üretimine ait tescil vardır 60 uçağın üretilip üretilmediği hakkında her hangi bir bilgiye rastlanamamıştır OGB) Fabrika MKEK'na devredildikten sonradan, uçak tipi MKEK4 Magister olarak anılmıştır Bunlardan üç adam başına Ürdün'e armağan edilmiştir (Bazı kaynaklara tarafından değiş tokuş karşılığı satılmıştır OGB)
Fabrikada Uçak Tasarımları: Haziran 1952 tarihine fabrika MKEK'na devredilinceye değin, proje bazında oldukça alıştırma yapılmıştı Bunların başında THK15 iki karakter ileri eğitim uçağı gelmektedir Uçak iyice alüminyum gövdeli olarak tasarlanmıştı THK12, THK13, THK14 ve THK16 uçaklarının tasarımları ile bu modellerden bir takım prototip üretim çalışmaları yapılmıştır
Bazı kaynaklara tarafından THK Etimesgut tesislerinde 158 adet uçak, 108 adet planör üretilmiştir Bu çalışmalara ilave olarak Hava Kuvvetleri'nin elindeki Oxford Counsul, Miles Magister ve Miles Master uçaklarının fabrika seviyesi bakımları da yapılmıştır
1950 yılında, özellikle ABD askeri Marshall takviye projesi sebebiyle, yeterli siparişi ordudan alamayınca, fabrika parasal zorluklara düşmüştür Haziran 1952 tarihinde faaliyetlerine son verip Cihaz Kimya Endüstrisi Kurumu'na devredilmiştir 1956 yılına dek mevcut uçak üretim projesine devamlı fabrikada, 1962 yılında bütün havacılık faaliyetleri durdurulmuştur
THK uçak fabrikasının faaliyetinin sona erdirilmesindeki esas maksat; dönemin başbakanı Şemsettin Günaltay'ın bir konuşmasındaki şu sözleriyle fazla net anlaşılır: “Türk Hava Kurumu'nun asli görevi pilot yetiştirmektir Gereksinim olan askeri ve sivil eğitim uçakları ile diğer savaş uçakları, Amerikan yardımı olarak gelmektedir!
Taysu Projesi: 1992 yılında THK'nda uçak üretimi bitmiş gündeme geldi II Hava İkmal Bakım Merkezi projeye danışman olarak katıldı İngiliz EPA firmasının Norman NAC6 Fieldmaster tipi uçağının knowhow, berat ve lisans hakları satın alındı Uçak, eğitim, tarımsal ilaçlama ve yangın söndürme amaçlı kullanılabilecekti Uçak üretimi yeri için Türkkuşu tesisleri seçildi TCZBD tescilli birincil uçağın montajı Ağustos 1997'de başlayıp, test uçuşu Ekim 1998'de yapıldı TCZBC kayıtlı ikinci uçağın montajı ise Ağustos 1998'de tamamlandı 1999 yılında proje hükümet kadar iptal edildiğinde, iki uçak daha imal edilmişti Oysa motor ve pervane temin edilemediği için bunlar hiç uçmadılar!
4a) ANKARA RÜZGÂR TÜNELİ (ART)
Polonyalı teknik elemanların yardımıyla Ankara Beşevler semtinde ses altı (subsonik) ölçümler için, Ankara Esinti Tüneli inşaatına 1947 yılında başlandı 1949 yılında donanım ve diğer teçhizatın montajına başlanarak, tesis 1950 yılında kullanıma hazır ışık halkası getirildi; tamamlandığı zamanlarda Avrupa'nın en büyük rüzgar tüneli idi Burada uçak modeli, kanat, profil ve pervane üstüne aerodinamik araştırmalar yapılacaktı…
Büyük bir şanssızlık olarak 1950 yılında Türkiye'de uçak imal faaliyetlerine son verildiği için, ART de çalışmalarını önlemek zorunda kaldı Tesis 1956 yılında Savunma Bakanlığı'na devredildi Uzun yıllar çalışmadan dingin kalan ART bir ara depo olarak da kullanıldı 1998 yılında geniş çaplı bakım, yenileme, hatta onarım çalışmalarından sonra faaliyete geçti TÜBİTAK'a yan SAGE (Savunma Sanayi Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü) tarafından yerli roket imal çalışmaları için kullanılmaktadır
4b) THK UÇAK MOTORU FABRİKASI:
Tesis, 1945 yılında Ankara Gazi Orman Çiftliği yakınında kuruldu 29 Ekim 1948 tarihinde motor üretimine başladı Takvim motor üretim kapasitesi 200 idi Polonyalı mühendis ve teknisyenlerinin de atama aldığı fabrikada, İngilizlerin 145Hplik De Havilland Gipsy Mayor 10 tipi uçak motorları üretildi Bu motorlar, Uğur tipi eğitim uçaklarında başarıyla kullanıldı 25 adet üretilen bu motorların devamı için Ulusal Müdâfaa Vekâleti ’nden yeterli sipariş alınamayınca, mali zorluklara düşüldü Akabinde fabrikada motor üretim faaliyetlerine son verildi Devam etmekte olan 60 adetlik MKEK4 Uğur uçakları projesini tamamlamak için, İngiltere'den 35 adet motor satın alındı!
Fabrika 1951 yılında MKEK'na devredildi 1955 yılından itibaren tesislerde, traktör üretimi başladı *
TÜRKİYE'DE UÇAK ÜRETIM FAALİYETLERİNİN TARİHÇESİ
KAYSERİ TAYYARE FABRİKASI (KTF): 1928 yılında kapatılan Tomtaş tesisleri, 1932 yılında “Kayseri Tayyare Fabrikası adıyla baştan faaliyete geçti Organizasyon olarak Hava Müsteşarlığı ’na alt idi Ama resmi açılışı 1933 yılında yapılmıştır
Ocak 1932 de Milli Müdâfaa Vekâleti ile Curtiss Aeroplane&Engine Co Inc arasında yapılan antlaşmaya yan olarak, 33 tane Curtiss Hawk34 (bazı kaynaklara göre 35 uçak OGB) ve 8 tane Curtiss Fledgling N2C1 tipi uçağın 1933 ’ten itibaren, Kayseri Tayyare Fabrikaları'nda güya üretim, güya montajı yapılacaktı Birincil uçak Temmuz 1934 tarihinde deneme uçuşuna çıktı
1935 yılında, 3 değişik tip olmak üzere 50 adet planör, Türkkuşu için üretilmiştir Ekim 1939 tarihinde TürkiyeFransaİngiltere arasında imzalanan antlaşma sonucu sağlanan uçaklarla, Türk Hava Kuvvetleri uçak envanteri zenginleşmişti Ama, II Dünya Savaşı baştan başa yoğun uçuşlara tabi olarak, ordunun bakımrevizyon ihtiyacı da artmıştı KTF'nda bu dönemde uçak üretimi yerine, mevcut uçakların bakımrevizyonu ile kaza geçiren uçakların onarım faaliyetlerine tartı verildi Fabrikada çalışan sayısı bin civarında idi Ayrıca fabrikanın ilave tesislerinde paraşüt, uçak lastiği, plastik, çinkograf gibi atölyeleri mevcuttu…
1936 yılında Alman Gothaer Waggon Fabrik şirketiyle yapılan bir nesil lisans antlaşması çerçevesinde, 45 adet Gotha Go145A tipi eğitim uçağının sanki üretim sanki montaj faaliyetlerine 1937 tarihinde başlanmıştı
Ayrıca 1936 yılında Polonya'nın Pontstwowe Zaklady Lotnicze firmasıyla bir lisans antlaşması yapılmıştı Bu antlaşmaya emrindeki olarak KTF'nda yine 1937 yılından itibaren, PZL24A, PZL24C tipi uçaklardan toplam 24 adet üretilmişti
1939 yılı sonuna gelindiğinde KTF'nda değişik tiplerde 112 adet uçak üretilmiştir
II Dünya Savaşı'nın başlarında bir takım yabancı ülkelerinden iki taraflı uçak üretimi teklifleri yapılmıştı Örneğin; İngilizler Hawker Hurricane Mk IIC tipi av uçaklarını doğrudan Türkiye'ye satış yerine, lisansını vererek KTF'nda imal teklifinde bulundu Ancak, Türk yetkililer bu teklifi reddettiler! 19391944 yılları arasında yine de 162 adet Hurricane tipi av uçağı, İngilizlerin askeri takviye çerçevesinde Hava Kuvvetleri envanterine dahil oldu giderken İngilizler de bu uçakların üretimini başka ülkelere kaydırdılar
Uçak üretiminde lisans antlaşmalarının sonuncusu 1940 yılında İngiliz Phillips&Powis Aircraft Ltd şirketiyle yapılmıştı Mukavele çerçevesine ast olarak 24 tane Miles M14 Magister tipi eğitim uçağı, KTF kapanıncaya değin son kez üretilmiştir
sırası gelmişken KTF kapanıncaya değin, 14 çeşit uçak motorunun revizyonu da gerçekleştirilmiştir
Savaş içinde tekrar uçakların kuyruk tekerlek lastiklerinin ikmal sorunu, günlük uçak faaliyetinde manâlı bir azalmaya niçin olmuştu Bu yüzden KTF deki lastik atölyesinde, Müdafaa Vekâleti ’nin girişimiyle üretime geçildi İstenilen sonuçlara ulaşılamasa da, o zamanların günlük ihtiyacın karşılanmasında etkin olmuştu Bu teşebbüs Türkiye'de birincil uçak lastiği üretimi olmuştu Oysa II Dünya Savaşı sonunda meşhur (!) “Amerikan Askeri Marshall Yardımı çerçevesinde, siyasi yetkililerde lastik üretimine gerek olmadığı kanısı gelişti 1947 yılında lastik atölyesinde meydana çıkan yangın, uçak lastiği üretimine son noktayı koydu
Uçak üretim faaliyetleri 1950 yılından sonra durdurularak tüm tesisler, Türk Hava Kuvvetleri'ne devredilmiştir Tesislere daha sonra Kayseri Hava İkmal Merkezi kurularak, yerleşmiştir Bu devirden sonra burada Hava Kuvvetleri'nin pervaneli uçaklarının fabrika seviyesi bakımrevizyonları (overhaull) yapılmıştır
1950 yılında devirden derhal önce TOMTAŞ + KTF tesislerinin kapasite ve faaliyetleri; 20 bin metrekare kapalı, 30 bin metrekare açık bölge ve 4 hangarda 26 mühendis ve 160 teknisyenle, kısıtlı bir şekilde yürütülmekteydi
4 TÜRK HAVA KURUMU UÇAK FABRİKASI:
1935 yılına dek bağış toplayarak orduya uçak edinmek gibi görevler üstlenen Türk Tayyare Cemiyeti'nin, 24 Mayıs 1935 tarihindeki 6 kongresinde, mevcut tüzük ve ismi değiştirilerek Türk Hava Kurumu adını aldı Bu tarihten sonra daha çok Türkiye'de sportif havacılık faaliyetlerini organize ve yürütme görevini üstlendi…
Fakat, 1936 yılında THK uçak imalatı için Ankara'nın Akköprü beldesinde marangoz atölyeleri kurarak çam, dişbudak, karaağaç, kayın gibi yerli ağaçlardan uçak malzemeleri (gövde, kanat, kuyruk vs) üretimine başlandı 19381939 yılları aralarında 150 planör üretildi 1940 yılından daha sonra Akköprü'deki atölyeler geliştirilip fabrika haline getirildi Tamamen ahşaptan ceset ve kanatları olan Miles M14 Magister eğitim uçaklarının üretimine Eylül 1940 tarihinde başlandı 24 uçaklık projenin son uçağı, 1947'de üretilip Türk Hava Kuvvetleri'ne teslim edildi (Bir Takım kaynaklara göre proje, 30 uçaktır OGB)
II Dünya Savaşı'nın başlamasıyla bir takım Alman ve Polonyalı uçak mühendis ve teknisyenleri, 1941 yılında Türkiye'ye sığınmışlardı Bu kişiler havacılık alanında Türkiye'de faydalı olabileceklerini yetkililere ilettiler Bunun üzerine hükümet THK'yı bir uçak fabrikası kurarak, hafif eğitim uçaklarının üretimi için görevlendirdi 1940 yılında hazırlanan Etimesgut Uçak Fabrikası projesi, 1941'de hayata geçirilerek inşaata başlandı
Fabrika, kapalı alanda uçak imalat ve montajı için bir hangar ile diğer mühendislik birimlerinden kurulmuştu Üretilen uçak ve planörlerin vücut, kuyruk ve kanatları tahtadan, kaplamaları ise kontrplak ve bezden yapılmaktaydı Başlangıçta üretim için malzemelerin koskocoman bölümü dış ülkelerden sağlanırken, yurtiçi kaynaklarını bularak kullanım çabaları zamanla artan bir şekilde artmıştı
1944 yılında Akköprü'deki uçak fabrikası yine THK ’ya ast olarak, Etimesgut uçak fabrikasına nakledilir Bundan sonra Akköprü tesisi, mobilya fabrikası olarak faaliyetini sürdürür öte taraftan, Etimesgut tesisleri 13 bin 790 metrekare kapalı bölge, yaklaşık 1200 kişinin çalıştığı, 8 milyon sermayeli bir işletme olarak faaliyete geçmişti… Polonyalı 35 mühendis ve teknisyen, 19411947 yılları arasında çalışmıştır
1946 yılında Türk mühendisler fabrikada görev alırlar Arkasından, Polonyalıların ülkenin gereksinimleri doğrultusunda çalışmadıklarını, savurganlık yaptıklarını iddia ederler giderken Vatan Gazetesi baş yazarı Ahmet Belli Yalman tarafından, Polonyalıların aleyhine kampanya başlar… Sonuçta savaşın bitmesiyle de Polonyalılar 1946 ’dan dan itibaren peyderpey ülkelerine dönerler (Oysa Ahmet Kesin Yalman'ın bir Amerikan uçak üreticisinin Türkiye temsilcisi olduğu gerçeği yıllar, fazla sonradan öğrenilecektir! OGB)
Fabrika 1952 yılında Makine Kimya Endüstrisi Kurumu'na (MKEK) devredilinceye kadar, Miles M14 Magister uçaklarında bir takım şartların değişmesi yapılarak, fazla farklı alanlarda kullanılabilir ülkü getirilmiştir Bu değişikliklerle uçak planör çekme, zirai ilaçlama ve ileri eğitim uçuşlarında uçurulmuştu
Fabrikada Üretilen Uçak Tipleri:
THK2: Tek motorlu, tek kişilik eğitim ve cambazlık uçağı olup 6 adet üretilmiştir ABD ’nin Marshall yardımı programı yüzünden üretimi askıya alınmıştır
THK5: 2 motorlu olan bu uçak, ambulans hizmetleri için, 6 adet üretilmiştir 1 pilot, 1 doktor, 1 hemşire ve 3 tane sedyeli hasta nakliye kapasitesine sahipti Uçaklardan bir tanesi 9 Aralık 1951'de Danimarka'nın Falch şirketine satılıp, afiyet hizmetinde uzun yıllar kullanıldı Aynı şirketin, THK5 modelinden ikinci bir uçak alma talebi, hükümetin satışa olumsuz bakması yüzünden hiç gerçekleşemedi
THK11: 3 karakter hafif turistik gezi uçağı olarak tasarlanıp, bir tane prototipi üretildi Tahta yapısı, beden ve kanatları kontrplak kaplamalı, keza arkadan itmeli (motorpervane) baskı kaynaklı olarak tasarı edildi Ilk test uçuşunda motorun soğutma problemi yüzünden prototip hurdaya ayrıldı ve proje iptal edildi
UĞUR (Magister14): Magister uçaklarının, fabrika THK yönetiminde iken başlayan 60 uçaklık üretim projesi; fabrika MKEK'na devredildikten sonra da devam ederek tamamlanmıştır (59 tane uçağın üretimine ait tescil vardır 60 uçağın üretilip üretilmediği hakkında her hangi bir bilgiye rastlanamamıştır OGB) Fabrika MKEK'na devredildikten sonradan, uçak tipi MKEK4 Magister olarak anılmıştır Bunlardan üç adam başına Ürdün'e armağan edilmiştir (Bazı kaynaklara tarafından değiş tokuş karşılığı satılmıştır OGB)
Fabrikada Uçak Tasarımları: Haziran 1952 tarihine fabrika MKEK'na devredilinceye değin, proje bazında oldukça alıştırma yapılmıştı Bunların başında THK15 iki karakter ileri eğitim uçağı gelmektedir Uçak iyice alüminyum gövdeli olarak tasarlanmıştı THK12, THK13, THK14 ve THK16 uçaklarının tasarımları ile bu modellerden bir takım prototip üretim çalışmaları yapılmıştır
Bazı kaynaklara tarafından THK Etimesgut tesislerinde 158 adet uçak, 108 adet planör üretilmiştir Bu çalışmalara ilave olarak Hava Kuvvetleri'nin elindeki Oxford Counsul, Miles Magister ve Miles Master uçaklarının fabrika seviyesi bakımları da yapılmıştır
1950 yılında, özellikle ABD askeri Marshall takviye projesi sebebiyle, yeterli siparişi ordudan alamayınca, fabrika parasal zorluklara düşmüştür Haziran 1952 tarihinde faaliyetlerine son verip Cihaz Kimya Endüstrisi Kurumu'na devredilmiştir 1956 yılına dek mevcut uçak üretim projesine devamlı fabrikada, 1962 yılında bütün havacılık faaliyetleri durdurulmuştur
THK uçak fabrikasının faaliyetinin sona erdirilmesindeki esas maksat; dönemin başbakanı Şemsettin Günaltay'ın bir konuşmasındaki şu sözleriyle fazla net anlaşılır: “Türk Hava Kurumu'nun asli görevi pilot yetiştirmektir Gereksinim olan askeri ve sivil eğitim uçakları ile diğer savaş uçakları, Amerikan yardımı olarak gelmektedir!
Taysu Projesi: 1992 yılında THK'nda uçak üretimi bitmiş gündeme geldi II Hava İkmal Bakım Merkezi projeye danışman olarak katıldı İngiliz EPA firmasının Norman NAC6 Fieldmaster tipi uçağının knowhow, berat ve lisans hakları satın alındı Uçak, eğitim, tarımsal ilaçlama ve yangın söndürme amaçlı kullanılabilecekti Uçak üretimi yeri için Türkkuşu tesisleri seçildi TCZBD tescilli birincil uçağın montajı Ağustos 1997'de başlayıp, test uçuşu Ekim 1998'de yapıldı TCZBC kayıtlı ikinci uçağın montajı ise Ağustos 1998'de tamamlandı 1999 yılında proje hükümet kadar iptal edildiğinde, iki uçak daha imal edilmişti Oysa motor ve pervane temin edilemediği için bunlar hiç uçmadılar!
4a) ANKARA RÜZGÂR TÜNELİ (ART)
Polonyalı teknik elemanların yardımıyla Ankara Beşevler semtinde ses altı (subsonik) ölçümler için, Ankara Esinti Tüneli inşaatına 1947 yılında başlandı 1949 yılında donanım ve diğer teçhizatın montajına başlanarak, tesis 1950 yılında kullanıma hazır ışık halkası getirildi; tamamlandığı zamanlarda Avrupa'nın en büyük rüzgar tüneli idi Burada uçak modeli, kanat, profil ve pervane üstüne aerodinamik araştırmalar yapılacaktı…
Büyük bir şanssızlık olarak 1950 yılında Türkiye'de uçak imal faaliyetlerine son verildiği için, ART de çalışmalarını önlemek zorunda kaldı Tesis 1956 yılında Savunma Bakanlığı'na devredildi Uzun yıllar çalışmadan dingin kalan ART bir ara depo olarak da kullanıldı 1998 yılında geniş çaplı bakım, yenileme, hatta onarım çalışmalarından sonra faaliyete geçti TÜBİTAK'a yan SAGE (Savunma Sanayi Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü) tarafından yerli roket imal çalışmaları için kullanılmaktadır
4b) THK UÇAK MOTORU FABRİKASI:
Tesis, 1945 yılında Ankara Gazi Orman Çiftliği yakınında kuruldu 29 Ekim 1948 tarihinde motor üretimine başladı Takvim motor üretim kapasitesi 200 idi Polonyalı mühendis ve teknisyenlerinin de atama aldığı fabrikada, İngilizlerin 145Hplik De Havilland Gipsy Mayor 10 tipi uçak motorları üretildi Bu motorlar, Uğur tipi eğitim uçaklarında başarıyla kullanıldı 25 adet üretilen bu motorların devamı için Ulusal Müdâfaa Vekâleti ’nden yeterli sipariş alınamayınca, mali zorluklara düşüldü Akabinde fabrikada motor üretim faaliyetlerine son verildi Devam etmekte olan 60 adetlik MKEK4 Uğur uçakları projesini tamamlamak için, İngiltere'den 35 adet motor satın alındı!
Fabrika 1951 yılında MKEK'na devredildi 1955 yılından itibaren tesislerde, traktör üretimi başladı *