Jules Verne'in 1864 yılında yayımlanan "Dünya'nın Merkezine Yolculuk" isimli hikayesinde, bir küme insanın İzlanda'daki bir yanardağın içinden girerek Dünya'nın merkezine yakın bir yere inmelerinin akabinde egzotik bir ortamla müsabakaları anlatılır. Okuması her ne kadar keyifli olsa da bilimsel gerçeklikle çelişen çok fazla öge bulunur.
Peki bilime nazaran gerçekte ne olurdu? Gezegenimizin yarıçapı 6.371 kilometredir, yalnızca kabuğu ise 40 kilometredir. Kazarak o kadar derine inmek şimdilik muhtemel görünmese de hayal gücümüzü kullanarak inebildiğimizi varsayalım ve olacakları görelim.
Henüz 150 metre (Dünya'nın merkezine giden yolun %0,002'si) düştükten sonra, kaldıramayacağınız bir hava basıncıyla karşılaşırdınız.
Bu da yetmezmiş üzere hiperoksiden (oksijen zehirlenmesi) ötürü ölürdünüz. Cesediniz ne kadar aşağıya düşerse ağır hava basıncı tarafından o kadar ezilirdiniz.
Gördüğünüz üzere, ölmeden derinlere inmeyi başarmak mümkün değil. Pekala sizi her türlü basınçtan koruyabilecek bir kıyafet giyebildiğinizi varsayalım. Bu basınç giysisiyle deliğe düşerseniz ne olur?
Yaklaşık 1,1 kilometre düştükten sonra, yaklaşık 50 derecelik bir sıcaklıkla karşılaşacağınız için sıcak çarpması nedeniyle ölürdünüz. Cesediniz düşmeye devam edip 2,7 kilometrelik derinliğe ulaştığında sıcaklık yaklaşık 130 dereceye ulaşacağı için vücut sıvılarınız kaynamaya başlardı.
Kurumuş kemikleriniz ve et kalıntılarınız yaklaşık 200 kilometre derinliğe (Dünya'nın merkezine giden yolun %3'ü) ulaştığında, yaklaşık 930 derecelik bir sıcaklıkla karşılaşır ve kremetoryuma girmiş üzere büsbütün yanarak toza dönüşürdü. Tozlaşmış haliniz yola devam eder ve kalan 6.171 kilometreyi kat ederek Dünya'nın merkezine ulaşırdı.
Görüldüğü üzere, sizi basınçtan koruyan özel bir kıyafet giyseniz bile bu sefer yanarak ölürdünüz.
O vakit biz de kollayıcı faktörleri daha da artıralım; özel kıyafetimiz sizi basınçtan, ısıdan, zehirli gazlardan ve radyasyondan koruyabilsin. Bu halde deliğe atlasaydınız neler olurdu?
Dünya'nın yer çekimi nedeniyle düştükçe sürat kazanacağınız için yaklaşık 10 saniye sonra, 500 metre aşağıya düştükten sonra, yaklaşık 200 kilometrelik azamî sürate ulaşırdınız. Bu sürate ulaştığınızda karşılaşacağınız hava direnci, daha fazla hızlanmanızı engelleyecek kadar yüksektir.
Derine düştükçe yer çekimi de bir o kadar zayıflayacaktır. Hem bu nedenle hem de hava basıncı daha fazla artacağı için hızınız giderek düşecektir.
Yaklaşık 1 hafta süren bir düşüşün akabinde sonunda Dünya'nın tam merkezine ulaşırdınız.
Yani "Dünya'nın Merkezine Yolculuk" sinemasında yer alan bu sahne yalnızca bir fanteziden ibaret. Düşüşün bu kadar uzun sürmesinin nedeni -daha evvel de vurguladığımız gibi- azamî 200 kilometreye ulaşabilmeniz ve de kısa bir mühlet sonra bu suratın basınç artması ve yer çekimi azalması nedeniyle gittikçe düşmesindendir.
Dünya'nın merkezindeki yer çekimi kuvveti sıfırdır, zira her tarafta eşit ölçüde husus vardır ve hepsi eşit bir çekim kuvveti uygular. "Godzilla vs. Kong" sinemasındaki bu sahne üzere:
Ayrıca deliğin içindeki hava bu noktada o kadar ağırdır ki bir çorbanın içinde dolaşmak üzeredir. Tam bu noktada küçük bir momentuma sahip olursunuz, bunu kullanarak Dünya'nın merkezini aşıp delikten ilerlemeye devam edebilirsiniz.
Ama bir defa Dünya'nın merkezini geçtikten sonra, "aşağı" artık öbür taraftadır. Momentumunuzla merkezi aştıktan sonra yeniden merkeze gerçek yavaşça düşerdiniz. Sonunda Dünya'nın merkezinde yüzer halde kalırdınız.
Peki bu delikteki bütün havayı boşaltırsak ne olurdu?
Hava olmayacağı için hava direnci de olmazdı. Bu nedenle, düştükçe inanılmaz suratlara çıkardınız, saatte on binlerce kilometrelik bir azamî suratı görürdünüz. Dünya'nın merkezine artık 1 hafta yerine yalnızca dakikalar içinde ulaşırdınız.
Dünya'nın merkezini aştıktan sonra yer çekimi aksi istikamette işleyeceği için yavaşlamaya başlardınız. Dünya'nın öteki ucundaki delikten çıkarken baştaki muazzam suratınız artık neredeyse sıfıra yaklaşır. Bir uçtan girip bir uçtan çıkmanız sırf 41 dakika sürerdi. Lakin başka uçtan çıkamama üzere bir senaryoda bir uçtan bir uca sonsuza dek yoyo üzere gidip gelirdiniz.
2012 imali bilim kurgu sineması Total Recall'da bunun hoş bir örneği bulunuyor. Dünya'nın bir ucundan girip öteki ucundan çıkan bir tren, insanları yalnızca 17 dakika içerisinde Avustralya'dan İngiltere'ye ulaştırabiliyordu.
Yer çekiminin gücünü kullanarak bu kadar süratli ilerleyebilen bu tren, Dünya'nın ortasından geçerken yer çekiminin azalmasına maruz kalıyor ve içindeki yolcular bu durumu deneyimliyor. Sinema neyse ki bu kıymetli ayrıntısı es geçmeyerek bilimle zıt düşmüyor.
Peki şimdiye kadar ne kadar derine inebildik?
Fotoğrafına baktığınız devasa delik, Rusya'nın Norveç sonu yakınlarındaki Kola Yarımadası'nda bulunuyor ve yerin 12.262 metre altına kadar ulaşmış durumda. "Yüzeyden dikey olarak açılan en derin delik" unvanına sahip.
Yeni bir teknoloji sayesinde 20 kilometrelik derinliğe inilebilir.
Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nün (MIT) yan kuruluşu ve güç firması Quaise, atomları kaynaştıran milimetre uzunluğundaki elektromanyetik radyasyon dalgaları kullanarak bu derinliğe kadar inebilmek için çalışmalar yapıyor. Bu sayede neredeyse sınırsız ve pak jeotermal enerjiye erişim sağlanabilir.
20 kilometrelik bu deliğin, Dünya'nın 6.371 kilometrelik yarıçapına kıyasla bir hiç kaldığını söyleyebiliriz. Yeniden de bilim ve teknoloji için kıymetli bir adım.