Yüzlerce hatta binlerce yıl ayakta kalmayı başarabilmiş tarihi eserler, onarım ismi altında adeta kılık değiştiriyor. Zira ülkemizde onarım, yenileme olarak algılanıyor. Eserler, yapılar kendi periyoduna uygun halde restore edileceği yerde kulaktan dolma bilgilerle ve günümüzdeki materyallerle resmen yine inşa ediliyor. Bu durum ülke olarak tarihe bakış açımızın son derece net ve acı bir delili. İşte bir Türkiye klasiği olarak, üzülerek bir ortaya getirdiğimiz onarıma kurban giden tarihimizden geriye kalanlar...
1. Ocaklı Ada Kalesi, Şile
Cenevizlilerden kalma Ocaklı Ada Kalesi, onarım sonrasında bu hale geldi. 2000 yıllık bir geçmişe sahip olan kalenin eski halinden eser yok artık. Hakikaten halkın da reaksiyonunu epey üzerine çeken bu bu çalışmanın sonucunda, kalenin yeni hali çizgi sinema karakteri Sünger Bob'a benzetiliyor.
2. Süheyl Beyefendi Camii
1591 yılında, Beyoğlu Fındıklı'da, Süheyl Beyefendi tarafından Mimar Sinan'a inşa ettirilen camii sekizgen planlı ve kubbeliydi. Onarımdan sonra ise cam kaplanan ve sekizgen yapısı bozulan camii artık daha çok bir avm'ye benziyor.
3. Tekfur Sarayı
12. yüzyılda Bizanslılar tarafından inşa edilen saray, Blakernai Saray Kompleksinden günümüze kalan tek saray olma niteliğini taşıyordu. Lakin geçirdiği onarımdan sonra daha çok "temalı bir tatil köyüne benziyor." Bizans devrine ilişkin olan bu sarayın onarımında maalesef o devirde olması imkansız olan, ahşap pencereler ve parlak korkuluklar üzere hem tarihi hem mimari yanlışlar yapılmıştır.
4. Anamur Mamure Kalesi
Anamur Mamure Kalesi 2012 yılında UNESCO Dünya Mirası süreksiz listesine girmeyi başarınca, onarıma alındı. Geçmişi 3. yüzyıla dayanan 39 kuleli tarihi kalenin onarımı, maalesef günümüz çimentosundan nasibini alınca özgün dokusunu kaybetti.
5. Mesnevihane Camii
1844 yılında Fatih'te inşa edilen Mesnevihane Camii'nin onarımı sonucu ortaya çıkan yapı görenleri nitekim sinirlendirecek nitelikte. Gerçekten mescidinin tarihi dokusu büsbütün yok olmuş durumda. Onarım sonunda üzerine beton sıva yapılarak tümüyle beyaza boyanan mescidinin tarihi görünümü artık beyaz bir duvardan farksız.
6. Mimar Sinan Külliyesi
Mimar Sinan'ın son yapıtı olarak bilinen Atik Valide Külliyesi'nin şifahanesi de onarımla tanınmaz hale geldi. Şifahanenin iç bahçesine bakan revakların önü büsbütün camla kaplandı ve iç bahçeye otomatik kapılar yapılarak kafeteryaya çevrildi.
7. Ayasofya Orhan Camii
Tarihi MÖ 4. yüzyıla kadar uzanan Bursa İznik'teki Ayasofya Orhan Camii'nin eski tuğla duvarlarına da onarım ismi altında cam kapı monte edildi. Tıpkı vakitle kubbeleri de betonla sıvanan mescidinin tarihi dokusuna verilen ziyan, tarihe bakış açımızı bir kere daha gözler önüne serdi.
8. Hatay Arkeoloji Müzesi, Roma Mozaikleri
Hatay'daki dünyanın ikinci büyük mozaik sergileme alanına sahip müzede, taşınma sırasında yaşananlar ise maalesef bir skandal. Müzedeki mozaiklerin büyük bir çoğunluğu yanlış restore edilince, eski hali ile yeni hali ortasında çok önemli farklar meydana geldi.
9. İshak Paşa Sarayı
Birinci inşaatı 1685 yılında tamamlanan İshak Paşa Sarayı'nın cam tavanı da bu onarım facialarından biri olarak gösteriliyor. Sarayı görmeye gelen turistler tarafından da yadırganan şeffaf cam tavan, sarayın tarihi dokusuna alışılmamış. Lakin yetkililerin açıklamalarına nazaran, yapılan bu cam tavan hem güneş ışığını kırarak tarihi yapıtları güneş ışığından koruyacak nitelikte hem de olumsuz hava şartlarının sarayın tarihi yapısını berbat etkilemesini önleyeceği için yapılmış.
10. Antiphellos Antik Tiyatro
Kaş'taki Antiphellos Antik Tiyatro'nun onarımı sırasında ise tiyatronun yerini yenilemek emeliyle zamine beton döküldü. M.Ö 1. yüzyıldan kalma antik tiyatro 28 sırada 4 bin kişi kapasitesine sahipken, onarımdan sonra 26 sıra kaldı.
11. Sümela Manastırı
Trabzon'daki tarihi Sümela Manastırı'nın 16 yıl süren onarım macerası ise fazladan çıkılan bir kaçak kat ile son buldu. Onarım yerine resmen inşaat yapılan manastırda, kütüphane ve öğrenci odalarının bulunduğu yere kaçak kat çıkıldı.
12. Battal Gazi Külliyesi
Eskişehir'in Seyitgazi ilçesindeki Seyyid Battal Gazi Külliyesi'ne ise onarım sırasında içine bir amerikan mutfak dahil edildi. Tıpkı vakitte olağanda mermer olan sütunlar yerine beton sütunlar yapılan külliyeye bir de çağdaş tuvaletler dahil edildi.
13. Sinan Paşa Külliyesi
Bursa'nın Yenişehir ilçesindeki Sinan Paşa Külliyesi'ne yapılan ise tüm bu felaketlerin içinde en rezalet olanı. Zira, 435 yıllık külliyeye onarım yapılırken, yük taşıyan kamyonların girip çıkabilmesi için tarihi duvarlarından birini yıkıp, kapı yaptılar.
14. Apollon Tapınağı
Çanakkale'de bulunan tarihi Apollon Tapınağı'nın onarımı sırasında mermer tozu yüklü tonlarca tartıdaki tır, tapınağın üzerine çıkarıldı. Yetmezmiş üzere, basamakların onarımı sırasında da kullanılan beyaz beton nedeniyle tarihi tapınağın son görünümünde eski halinden eser yok.
15. Urfa Kalesi
Şanlıurfa'daki 1200 yıllık Urfa Kalesi, 2013 yılında çok yağışlar nedeniyle çökmeye başlayınca onarıma girdi. Lakin onarım sırasında beyaz beton taşlar kullanılınca kalenin bir kısmı muhalif bir manzaraya büründü ve tarihi dokusunu yitirdi.
16. Tarihi Hamam
Marmara Üniversitesi Göztepe Yerleşkesi içinde yer alan ve Osmanlı padişahı Beşinci Murat periyodunda yaptırılan tarihi hamam onarımın akabinde apayrı bir manzarayla karşımıza çıktı.
Yaklaşık olarak 150 yıldır ayakta kalan ve atalarımızın mirası olan bu yapıyı da koruyamadık...
17. Mısır Çarşısı
Hassa başmimarı Kazım Ağa tarafından yapılan ve 354 yıldır ayakta duran Mısır Çarşısı'nın Yemişçiler tarafında onarım sırasında bir dükkan eklendi. Yapının mimarisine hiçbir halde uymayan bu eklemeyle yamalı bir imaja kavuşan yapının aslına uygun bir formda yenilendiği argüman edildi fakat evraklarla bu türlü olmadığı anlaşıldı.
Onarım sırasında bütünleme çalışmalarının uzman gruplar tarafından değil de tüccarlarca yapıldığının çok net bir delili değil mi?
18. Tarsus Mescidi
Fatih Sultan Mehmet’in Çobanbaşısı Ali Fakih tarafından yaptırılan tarihi Tarsus Mescidi onarım sonrası farklı bir yapıya dönüştü.