Ekonomistler, dolar/TL kurunda yaşanan düşüşü kıymetlendirdi. Uzmanlar, "Dolar neden düşüyor? Dolardaki düşüş ithal eserlerin fiyatlarına nasıl ve ne vakit yansır?" üzere soruları yanıtladı.
Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını ile birlikte dolar, global piyasalarda düşme eğilimine girerek 2018 düzeylerine geriledi. Düşüş eğilimi dolar/TL kuruna da yansıyor.
Dolar kasım ayında 8.58 ile tepe yapmıştı. Dün (12 Şubat 2021) ise 7.02'den süreç görmekteydi. Kelam konusu düzey ağustos düzeyine geri dönüş manasına geliyor. Öte yandan döviz mevduatlarında da keskin bir gerileme mevcut. TCMB bilgilerine nazaran 5 Şubat prestijiyle yurt içi döviz mevduatları da 2.1 milyar dolar azaldı.
Ekonomistler dolar/TL kurundaki gerilemenin nedenlerinin başında Merkez Bankası'nın sıkı para siyasetindeki ısrarı olduğunu belirtirken yabancı yatırımcıların TL almaya başladığının altını çiziyor.
Hürriyet gazetesinden Gaye Kobal'ın haberine nazaran Finansal Danışmanlık Kurucu Ortağı Murat Özsoy, Gedik Portföy Fon İdare Müdürü Eral Karayazıcı ve İntegral Yatırım Araştırma Müdür Yardımcısı Seda Yalçınkaya Özer, dolardaki düşüşü kıymetlendirdi.
Dolar neden düşüyor?
Seda Yalçınkaya Özer: Kasım ayından bu yana değişen iktisat siyasetleri TL’nin dolar karşısında bedel kazanmasını destekledi. Türk lirasındaki kıymet kaybının başrol oyuncusu olan enflasyona yönelik Merkez Bankası’nın faiz artırma eğilimine girmesi ve bu husustaki kararlı duruşu ana etken oldu. Bununla birlikte BDDK ve başka iktisat otoriteleri tarafından atılan olağanlaşma adımları bu süreci destekledi.
Global piyasalarda zayıf dolar temasının sürmesi Türk lirasını destekleyen ögelerden biri oldu. Ayrıyeten kurun düşüşünde yabancı sıcak paranın geri gelmesi ve risk primimizin tekrar (CDS) 300 puanın altına gerilemesinin de önemli tesirlerinden bahsetmek mümkün. Yurt içinde vatandaşın dövize olan inatçı talebinin kırılması dolardaki yükseliş eğilimini sınırlıyor.
Murat Özsoy: Doların düşüşünün sebeplerini şöyle sıralayabiliriz:
Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın sıkı para siyasetine devam edeceğine dair net ve kararlı duruş sergilemesi. Kısa vadede faiz oranlarını düşürmenin, gündemlerinde olmadığını net olarak tabir etmesi. Enflasyon artış riski gündeme gelirse TCMB’nin buna karşı faiz artırımına gideceğini net tabir etmesi.
Türkiye CDS (Credit Default Swap yani kredi temerrüt takası) primlerinin gerilemesi.
Islahat paketi hazırlıklarının tamamlanma kademesine geldiğine dair verilen iletiler.
Eral Karayazıcı: Kasım ortasından bugüne gördüğümüz güçlü gerileme yabancı yatırımcıların dolar satıp TL almasından kaynaklanıyor. 2020 ikinci çeyreğinden bugüne global fonlar gelişen ülkelere yatırım yapıyorlar.
Türkiye bu rüzgardan kasım ayına kadar yoksun kalmıştı. Fakat enflasyonu düşürmeye yönelik kararlılık çok iskontolu Türk lirasına yabancı yatırımcıların güçlü talebini sağladı ve döviz kurları geriledi.
Doların düşmesi Türk iktisadı için ne manaya geliyor?
Murat Özsoy: Doların düşmesi genel manada TL’nin kıymet kazanıyor olması açısından olumlu bir gelişme olarak izlenebilir. Zira endüstride kullanılan orta malların çok büyük kısmı ithal eserler olduğu için bu husustaki maliyetlerin düşmesi manasına geliyor. Buradaki maliyet düşüşleri kesin mal fiyatlarına yansıyacağı için enflasyonun da düşmesi konusunda değerli tetikleyici bir öge.
Bu sene TCMB’nin maksadı fiyat istikrarının sağlanarak enflasyonu tek haneye düşürmek olduğundan doların düşmesi Türk iktisadının bu gayesini destekliyor.
Eral Karayazıcı: Öncelikle dolar bazında düşünürsek kur aşağı gelince sattığımız eser ve hizmeti görece daha yüksek fiyatla satıyor, ithal ettiklerimizi daha düşük fiyatla alıyoruz. Süratle artan döviz kurları enflasyonun en kıymetli besin kaynağı ve ekonomik büyümenin düşmanıdır.
Yüksek enflasyon tıpkı vakitte yabancı yatırımcı ismine en büyük fobidir. Dört ay öncesine kadar bu tasa Türk şirketlerinin ve kamunun dış borcu çevirirken görece daha yüksek dolar kimi faiz ödemesine neden oluyordu. Piyasa aktörlerinin CDS olarak izlediği borçlanma maliyetlerimiz geride kalan üç ayda yüzde 3 aşağı geldi. Bu cephede her bir puanlık düşüş yahut yükseliş senede 4 milyar dolar farka neden olur ve yüksek seyretmesi işsizlik dahil birçok ekonomik parametreyi olumsuz tesirler. Dış finansman maliyetleri, bütçe açığı ve enflasyon üzerinde de baskı yaratır.
Seda Yalçınkaya Özer: Son devirde para siyasetinde artan faiz oranları Türkiye'nin büyümesini bir mühlet sekteye uğratabilir. Şu an siyaset faizimiz yüzde 17 düzeyinde ve Merkez Bankası enflasyonda kalıcı düşüş görmediği sürece sıkı para siyasetinin süreceğini tabir etti. Bu durum büyüme dinamiklerini kırabilir.
Kurun yükselmesiyle birlikte ihracatta rekabetçi kur tesirini daha fazla hissettiğimiz bir ortam oluştu. Lakin Türk lirasının paha kazanmasıyla birlikte bu rekabetçi ortam kaybolmuş görünüyor.
Vatandaş dolar mı satıyor, yabancılar tarafından TL'ye bir ilgi mi var?
Murat Özsoy: Dolar her ne kadar düşüş trendi içerisinde olsa da şimdi vatandaş nezdinde bu mevcut düzeylerin kalıcı olacağına dair bir inanç oluşmadı. Döviz mevduatları bu nedenle hala yüksek düzeylerde lakin TL tarafında verilen faiz oranlarının yıllık bazda dolar getirisi üzerinde olacağına dair beklenti içerisinde olan vatandaşlar dolar mevduatlarını bozup TL’ye geçişler yapıyorlar.
Yıl sonu dolar gayesi gerçekleşecek olursa bu atak daha yüksek getirili olacak. Lakin şayet yıl sonu dolar kuru hedeften sapar ve TL mevduat getirileri üzerine çıkarsa dolarda kalanlar daha yüksek getiri elde edecek. Vatandaş şu anda bu bahiste bir karar vermeye çalışıyor.
Eral Karayazıcı: Yabancıların döviz satışı geçen hafta dahil sürdü. Lakin döviz mevduatının gerilemesine neden olan faktör geçen hafta doların dünyada kaydettiği paha artışı.
Türk tasarruf sahiplerinin döviz tabanlı varlıkları içinde altın ve euro’nun da hatırı sayılır hissesi var. Bu varlıkların dolar kimi pahası aşağı gelince toplam döviz cinsi varlıklar da düşmüş göründü. Zira ölçüm ABD para ünitesi cinsinden yapılıyor. Şimdi hane halkının güçlü bir çıkışı yok.
Seda Yalçınkaya Özer: En son TCMB bilgilerine nazaran yurt içi yerleşiklerden toplam 2,1 milyar dolar çıkış oldu. Fakat TCMB’nin verilerinde parite etkisinden arındırılmış döviz tevdiat hesapları 860 milyon dolar çıkışa işaret ediyor. Buna rağmen geçmiş datalar dikkate alındığında vatandaşın dövize olan ilgisinde bir yumuşama olduğunu söylemek mümkün. Bununla birlikte önümüzdeki günlerde yabancı ilgisinin artarak devam etmesini bekliyoruz.
Dolardaki kıymet kaybı sürer mi, aykırı dolarizasyondan kelam edilebilir mi?
Murat Özsoy: ABD Merkez Bankası Lideri'nin telaffuzlarından anlıyoruz ki ABD iktisadının toparlanması vakit alacak. Bu nedenle de yılın tamamına dair yaptığımız tahlillerde şu anda doların global olarak güçlü bir seyir içerisine girmesi vakit alacak. Yılın ikinci yarısından itibaren bu güçlü seyir başlayabilir.
TL ise global çapta paha kaybeden dolar karşısında öbür gelişmekte olan ülke para ünitelerine nazaran çok daha âlâ performans sergiledi. Lakin bu performans ardında TCMB’nin itimat veren kararlı bağlantı siyaseti var. Şayet bu irtibat siyasetinin devamında ülkeye döviz girdisi sağlayacak eser ve hizmet satışlarından artış gelmezse TL’nin bu performansı zıdda dönebilir.
Eral Karayazıcı: Bu hafta dolar ülkemizde dünyada yaşadığı bedel kaybından daha az kıymet kaybı yaşadı. Bu bir dengelenme sinyali olabileceği üzere süreksiz bir orta parkur da olabilir. Evvelki 2 ay dolar dünyada düşerken Türkiye’de daha süratli düşüyor, dünyada yaşadığı orta olumlu akımlardan Türkiye’de yararlanamıyordu.
Açıkçası ben bir mühlet çift tarafta ölçülü orta akımlara sahne yatay bir seyrin talihini daha yüksek buluyorum. Döviz kurlarında düşük oynaklık sürecek olursa yılın ikinci yarısından itibaren ters dolarizasyonun başlayabileceğini düşünüyorum.
Seda Yalçınkaya Özer: Merkez Bankası'nın enflasyonla çaba kapsamında faiz artırmaya devam etmesi doların 7 TL düzeyinin altını görmesini destekleyecektir. Dolar/TL kurunda yükselişlerin baskıyla karşılanacağı ortam devam ediyor. Kısa müddette atılan adımlarla aykırı dolarizasyondan bahsetmek güç. Kalıcı dönüşlerin olması için döviz mevduatlarının önemli oranda azalması gerekmekte.
Aksi dolarizasyon olması için enflasyon ve risk primlerinin kalıcı olarak düşmesi gerekir. Evet, risk primimizde besbelli bir düşüş var fakat kalıcı olması değerli.
Merkez Bankası'nın rezerv birikimi kelam konusu süreçten nasıl etkilenecek?
Murat Özsoy: Merkez Bankası'nın döviz rezervlerindeki artışın şu anda ana kaynağı yabancıların TL tarafında yüksek faiz nedeniyle fon girişleri, öteki bir tabirle sıcak para girişi. Merkez Bankası bu durumun sıkılaştırıcı para siyaseti çerçevesinde devam edeceğine dair iletisini yenilediği için yabancı fon girişlerindeki bu trend devam edecek üzere görünüyor.
Şayet fon girişleri devam ederse rezervlerdeki güçlenme devam eder fakat bu sürdürülebilir bir siyaset değil. Turizm üzere eser ihracatı üzere döviz kazandırıcı hizmetler ile cari açığın kapatılmaya çalışılması ana siyaset olmalı.
Eral Karayazıcı: Merkez Bankası çok akılcı bir siyaset ile rezerv arttırmaya başladı. Bunun tek yolu direkt alım yapması değil. Kur üzerinde tesirli olmamayı teminen dolaylı yollar ile bunu gerçekleştiriyor ve çabuk etmeden vakte yayarak uygulamaya devam edecektir.
Seda Yalçınkaya Özer: Döviz rezervleri bilhassa gelişmekte olan ülkelerde ülkeye duyulan inancın artmasını takviyeler. Karşılaşılabilecek iç ve dış şokların yarattığı aksiliklerin telafi edilmesinde rezerv birikimi kıymetlidir. Merkez Bankası’nın döviz biriktirmek maksadıyla 7 TL düzeylerini değerlendirip değerlendirmeyeceğini izleyeceğiz. Merkez Bankası piyasaya alıcı olarak çıkarsa dolar tekrar artar. Bu nedenle bu usule başvurmak şu anda güç.
Dolardaki paha kaybı ithal mallarda fiyatlara yansıyor mu?
Murat Özsoy: Dolardaki kıymet kaybı şu anda şimdi mal fiyatlarına yansımadı. Bunun ana sebebi pandemi nedeniyle global çapta üretim çizgilerinin şimdi tam olarak olağana dönmemesinden dolayı hem hammadde tedariklerinde hem de üretim kapasitelerinde artış olmaması. Bunun en net örneği besin fiyatlarında görülüyor. Türkiye’de de görülen bu durum hem ABD hem de Euro Bölgesi ülkelerinde kelam konusu. Öteki yandan çelik, cam, plastik dallarında de hammadde tedariğinde yaşanan zahmetler; nakliye imkanlarındaki daralmalar, navlun fiyatlarındaki artışlar doların değer kaybının mal fiyatlarına yansımasını engelliyor.
Eral Karayazıcı: Ürün bazında değişmekle birlikte şimdi güçlü bir yansıma yok. Stoklar eski maliyet ile edinildiği için kurdaki düşüşün ithal eser fiyatlarına yansıması 3-6 ay kadar gecikecektir.