El-ağız-ayak hastalığına neden olan virüsler, tükürük yoluyla çok süratli yayılan Enterovirüs ailesine aittir. Okullar ve anaokulları bu hastalığın en fazla yayıldığı yerlerdir.
Hastalığın bulaşması için tükürük damlacıklarının hapşırma ve öksürük üzere nedenlerle geçmesi kafidir. Çocuk hastalığa yakalandıktan sonra 7 gün boyunca bulaşıcı kalır, lakin 1 aydan fazla bir müddet boyunca virüsü dışkısından atmaya devam eder.
Döküntü ve kabarcık ve kızarıklığa neden olan bir durumdur. Hastalığın isminden da anlaşılacağı üzere döküntüler ağız boşluğu, avuç içi ve ayak tabanlarında ağırlaşır. Ciltteki bu sıkıntılara ek olarak ekseriyetle yüksek ateş de görülür.
Hastalık çoklukla âlâ huylu bir seyir gösterir ve 1-2 hafta içinde muhakkak komplikasyonlar olmaksızın bizatihi düzgünleşme güzelleşir. Elleri sık sık yıkamak ve genel hijyen kurallarına uymak enfeksiyon riskini azaltmak için kafidir.
El-ağız-ayak hastalığı nasıl bulaşır?
Enfekte şahıslarda el-ayak-ağız hastalığına neden olan virüsler, burun ve boğazdan gelen akıntı (tükürük, balgam yahut mukus) ve dışkıda bulunur.
Virüs bulaşmış bir kişi, virüsleri aşağıdaki yollarla diğerlerine yayabilir:
- Yakın şahsî temas,
- Hava (öksürme yahut hapşırma),
- Dışkı ile temas,
- Kontamine objeler ve yüzeylerle temas.
Örneğin, enfekte bir kişiyi öperek yahut evvel kirlenmiş bir kapı koluna, sonra gözlerinize, ağzınıza yahut burnunuza dokunarak enfekte olabilirsiniz.
Tipik olarak bulaşıcılığın doruğu hastalığın birinci haftasında ortaya çıkar, fakat bazen belirtiler geçtikten günler yahut haftalar sonra bile kişi bulaşıcı kalabilir. Birtakım beşerler, bilhassa yetişkinler belirti geliştirmeyebilir, lakin tekrar de virüsü diğerlerine yayabilir.
Belirtiler
Çoğu durumda bu hastalık yaklaşık 10 gün sürer ve çeşitli belirtilere neden olur.
İlk belirtiler ortalama kuluçka devri olan 1 hafta sonra ortaya çıkar:
- Genel halsizlik,
- Boğaz ağrısı,
- Ağızda rahatsızlıklar.
Ateş her vakit ortaya çıkmayabilir ve varlığında bile ekseriyetle 24 saatten fazla sürmez.
İlerleyen günlerde, hastalığın en besbelli göstergesi olan eller, ayaklar ve ağızda yer alan ve beden biçimini değiştiren bir dizi kırmızı leke ortaya çıkar. Ağrı ve yanmaya neden olan küçük kabarcıklar haline gelene kadar günden güne ortaya çıkarlar.
İstisnalar dışında bu lekeler çoklukla kaşınmazlar.
Hastalık çoklukla birkaç hafta içinde rastgele bir iz bırakmadan geçer. Akut faz ekseriyetle 10 ila 14 gün sürer ve enfeksiyon nadiren tekrarlar yahut devam eder.
Hastalığın tehlikeleri
Vakaların büyük çoğunluğunda tam düzgünleşme zaten gerçekleşir. Yetişkinlerde seyir daha şiddetli ve güçten düşürücü olabilir, lakin bu durumda bile komplikasyonların başlaması çok enderdir.
En sık görülen komplikasyon dehidratasyon, yani sıvı kaybıdır. Hastalık ağızda ve boğazda ağrıya ve yutma zahmetine neden olan kabarcıklara neden olabilir.
Hastalık ekseriyetle birkaç gün ateşe ve hafif semptomlara neden oluyorsa, az görülen bir coxsackievirus tipi beyni etkileyebilir ve daha telaş verici ve potansiyel olarak önemli komplikasyonlara neden olabilir. Beyin ve omuriliği çevreleyen zarların (meninksler) ve beyin omurilik sıvısının enfeksiyonu ve iltihabı olan viral menenjit ortaya çıkabilir. Viral menenjit çoklukla hafiftir ve zaten düzgünleşir. Bununla birlikte, ortaya çıkabilecek olan öbür durum ensefalit beynin önemli ve hayatı tehdit eden bir iltihabıdır, lakin çok azdır.
El ayak ağız hastalığı nasıl tedavi edilir?
Bu viral bir hastalık olduğu için tesirli bir ilaç yoktur. Çocuğun sağlıklı beslenmesi, kabarcıkların neden olduğu tahribatı yatıştırabilir. Ağrının devam etmesi durumunda bilhassa hastalığın birinci seyrinde yalnızca ağrı kesiciler önerilir.
Ateş için ve ağrıyı hafifletmek ve yutmayı kolaylaştırmak için çeşitli ilaçlar uygulamak mümkündür. Kaşıntı durumunda antihistaminikler, krem ve jel kullanılabilir.