Elektromanyetizma, bilimin en önemli unsurlarından biridir Ne olduğunu ve nasıl çalıştığını bilmeden çoğu şey yararsız kalır
“Dalga denildiğinde aklımıza denizdeki dalgalar gelir, ne olduğu dobra dobra bellidir; deniz yüzeyi yukarı ve aşağı dürüst titreşiyor Ses dalgasında ise hava parçacıkları titreşiyor*Elektromanyetik dalga ise elektrik ve manyetik alanlarının titreşimidir Bu yüzden hareket etmek için havaya, suya ihtiyaçları yoktur
Elektromanyetik dalgalar hakkında öğrenmeniz gereken şeyler:
– Her dalga türünün isimleri
– Dalgaların sıralamaları
– Her dalga türünün kullanım alanları
– Her dalga türünün nasıl oluştuğu
– Her dalga türünün tehlikeleri
– Bütün dalgaların vakum boşluğunda ilerleyebildiğini
– Tüm dalgaların ışık hızında ilerlediğini
Bütün bunların tümü “elektromanyetik dalgadır Öbür görünebilir fakat aynı şekilde çalışırlar, sadece frekansları (sıklıkları) farklıdır
Dalga boyu ve frekans ne çağırmak?
Dalga boyu: Gayet açık, dalganın boyu demek Daha da açılmak gerekirse, dalganın direk noktasından, diğer dalganın sırık noktasına dek olan uzunluk Bilimsel olarak anlatmak icabında: “Dalganın herhangi bir noktasından, öteki dalganın aynı noktasına değin olan mesafe Direk noktalardan değer biçmek yan daha kolay
Dalga boyu, kilometre – metre – santimetre – milimetre ve nanometre ile ölçülebilir (1,000,000 nanometre 1 milimetre)
Frekans: Sıklık derecesi Dalgalar, saniyede kaç kere tekrarlandığı ölçülerek frekansı bulunabilir
Ölçüm birimleri:
Hertz – Hz: 1Hz saniyede 1 dalga
Kilohertz – kHz: 1kHz saniyede 1,000 dalga
Megahertz – MHz: 1MHz saniyede 1,000,000 dalga
Gigahertz – GHz: 1GHz saniyede 1,000,000,000 dalga
Dalga boyu uzadıkça frekans düşer, frekans yükseldikçe dalga boyu kısalır
* Radyo Dalgaları
Radyo dalgaları, dalga uzunlamasına emrindeki olarak öbür vericiler göre oluşturulur Keza yıldızlar, yıldırımlar ve kıvılcımlar tarafındanda oluşturulur Bu yüzden kasırga sırasında radyo dinlerken parazit sesi duyarız
Radyo dalgaları çoğunlukla iletişim için kullanılır ve frekansına göre gruplara ayrılır
Uzun dalga: 12 kilometre arası dalga boyudur, bu frekansta etkili yayımlamak için 12 kilometrelik anten gerekir
Orta dalga: 100 metrelik dalga uzunlamasına sahiptir, AM türü yayınlama yapan radyolar göre kullanılır
VHF: Veri high frequency (fazla yüksek frekans) anlamına kazanç ve dalga boyu 2 metre civarındadır FM türü yayınlama yapan irtibat araçları kadar kullanılır
UHF: Ultra high frequency (aşırı yüksek frekans) anlamına kazanç ve dalga boyu 1 metreden düşüktür Polis radyolarında, televizyon yayınlarında ve askeri irtibat araçlarında kullanılır
Radyo Dalgalarının Tehlikeleri
Aşırı dozda radyo dalgalarına maruz kalmanın kanser ve lösemi gibi hastalıklara yol açtığı düşünülüyor
* Mikro Dalgalar
Mikro dalgalar, fiilen fazla yüksek frekanslı radyo dalgalarıdır Cep telefonlarında küçük bir çip, mikrodalga fırınlarda ise “magnetron ismi verilen cihazla üretilir Dalga boyu genelde bi kaç santimetredir
Mikrodalgalar su ve yağ moleküllerinin titremesini sağlar, bu yüzden nesneleri ısıtır Mikrodalgalar doğruca bir fazla gıda pişirilebilir
Cep telefonları mikro dalga kullanır, bu yüzden telefonun aşırı büyük olmasına gerek yok Fakat cihaz ufak olduğu için pozitif şiddet verilemiyor, bu yüzden iletişim kurulacak yerin görünüm hizasında olması gerekir Operatörlerin bol bol baz istasyonu kurması gerekiyor, müşteri istiyorlarsa
Mikrodalgalar ayrıca radarlar, uçaklar, gemiler vs tarafındanda kullanılır Radarlarda, ani mikrodalga sinyali gönderilir ve geriye yansıyan sinyaller bir uçtan bir uca nesnenin yeri saptama edilir, sinyalin gidip gelme süresi hesaplanarak uzaklığı saptama edilir
Mikrodalga Tehlikeleri
Uzun süreli mikrodalgaya maruz kalmak katarakt hastalığına sebep olur (flu görme) Keza çalışmalar sonucu telefon ile yapılan uzun görüşmelerin beynin bir takım bölümlerinde hasara yol açtığı saptama edilmiştir, bilhassa genç ve az önce gelişmekte olan beyinlerde
* Kızıl Ötesi
Kızıl ötesi (Infrainkar) görülebilir spektrumda kırmızıdan derhal önce gelir Kızıl ötesi ışınları sıcaklık olarak düşünebilirsiniz, ısı veren herşey kızılötesi ışın yayıyor demektir Bu yüzden kızılötesi kameralar tamamen ısı veren nesneler tespit edilebilir Kızılötesi, kısa mesafe irtibat sistemlerinde, gece görüşü kameralarda, silahlarda ve sağlıkta kullanılabilir
Kızılötesi Tehlikeleri
Fazla ısınma
* Işık
Gözlerimiz, elektromanyetik spektrumun sadece küçücük bir parçasını görebilir: ışık Yani etrafımızda tonlarca şey oluyor, fakat yalnızca minik bir parçasını görebiliyoruz
Işık dalgaları, parlayacak kadar sıcak olan herşey tarafından yayılabilir Misal olarak bir ampül, elektrik bir uçtan bir uca içindeki teli 3,000 derece ısıtarak ışık yaymasını sağlar Güneşin yüzeyi 5,600 derece civarında, o yüzden yüksek derecede ışık sağlayabiliyor
Beyaz ışık, tüm renklerin karışımı doğru oluşur Beyaz ışığı prizma içerisinden geçirdiğinizde kırılma sonucu gökkuşağı renklerinin oluştuğunu görürüz Kırılma esnasında ışığın farklı renklerde gözükme sebebi ise, dalga boyuna bağlıdır Misal olarak viyolet rengi, kızılötesi ışından daha kısa dalga uzunlamasına sahip olduğu için daha fazla kırılır, diğer renklerde benzer şekilde dalgaboyuna tarafından kırıldığı için öbür renkleri görebiliriz
Işığın Başvuru Alanları
Işığı, bakmak için kullanırız Işığın nesnelere çarpıp gözümüze yansıması sonucu nesnelerin şekillerini, uzaklıklarını, renklerini saptama edebiliriz
Işığın Tehlikeleri
Fazla artı ışık retinaya hasar verebilir, örnek olarak güneşe sırık bakmak gibi
* Ultraviyole
Ultraviyole ışınlar güneş tarafından bolca verilir Bronzlaşma, sahte para tespiti, sinek yakalama araçları kadar kullanılır Ultraviyole ışınları görünmez olduğu için “siyah ışık ta denildiği olur
Ultraviyole ışınlar mikropları öldürür, bu yüzden hastanelerde ve yemek yemek firmalarında sterilizasyon için kullanılabilir Yerinde dozlarlarda ultroviyole ışınlar, vücudun D vitamini üretimini sağlar
Ultraviyole Tehlikeleri
Aşırı dozda ultraviyoleye maruz kalmak retinaya zarar verebilir Bu yüzden UV korumalı güneş gözlüğü kullanmalıyız Hem aşırı dozda ultraviyole güneş yanıklarına ve cilt kanserine sebep olabilir Ozon tabakası ultraviyole ışınların büyük bir kısmını engelliyor
* Xray (Xışınları)
X ışınları çok yüksek frekanslı dalgalardır ve yüksek enerji taşırlar Çoğu maddelerin içinden geçebilirler ve bu yüzden tıpta ve sanayide nesnelerin içini görmek için kullanılır Xray makinaları, elektron demetlerini belirtilmiş bir hedefe göndererek çalışırlar
Xray Tehlikeleri
Xray ışınları hücresel hasarına ve kansere sebep olabilir
* Gama Işınları
Gama ışınları fazla yüksek frekanslı dalgalardır ve aşırı yüksek enerji taşırlar Neredeyse bütün nesnelerin içinden geçebilirler ve bu yüzden durdurmak az daha imkansızdır Alıkoymak için kurşun yada betona gereksinim vardır Gama ışınları yıldızlar ve radyoaktif elementler göre yayılır
Dilekçe Alanları
Gama ışınları canlı hücreleri öldürebildiği için, tıpta kanserli hücreleri öldürmek için kullanılır Bu işleme “radyoterapi denir Kanserli hücreler, dinç hücreler gibi kendini yenileyemezler, ve verilen gama ışını dozu fazla önemlidir Radyoaktivite bilhassa şipşak bölünen hücrelere zarar verdiği için radyoterapi sırasında mide astarı da zarar görüp bulantılara yol açar, saçlar dökülmeye başlar
Gama ışınları mikropları da öldürdüğü için sterilize etme işlerinde de kullanılır
Gama Işını Tehlikeleri
Gama ışınları canlı hücrelere hasar verir ve dağıtılmış kanser hastalıklarına sebep olur Gelişmekte olan dokularda mutasyonlara sebep olur
Gördüğünüz üzere, birçok şey elektromanyetik spektrum üzerine kurulu Bunu bildikten sonradan yaşam o kadar da karmaşık yok
“Dalga denildiğinde aklımıza denizdeki dalgalar gelir, ne olduğu dobra dobra bellidir; deniz yüzeyi yukarı ve aşağı dürüst titreşiyor Ses dalgasında ise hava parçacıkları titreşiyor*Elektromanyetik dalga ise elektrik ve manyetik alanlarının titreşimidir Bu yüzden hareket etmek için havaya, suya ihtiyaçları yoktur
Elektromanyetik dalgalar hakkında öğrenmeniz gereken şeyler:
– Her dalga türünün isimleri
– Dalgaların sıralamaları
– Her dalga türünün kullanım alanları
– Her dalga türünün nasıl oluştuğu
– Her dalga türünün tehlikeleri
– Bütün dalgaların vakum boşluğunda ilerleyebildiğini
– Tüm dalgaların ışık hızında ilerlediğini
Bütün bunların tümü “elektromanyetik dalgadır Öbür görünebilir fakat aynı şekilde çalışırlar, sadece frekansları (sıklıkları) farklıdır
Dalga boyu ve frekans ne çağırmak?
Dalga boyu: Gayet açık, dalganın boyu demek Daha da açılmak gerekirse, dalganın direk noktasından, diğer dalganın sırık noktasına dek olan uzunluk Bilimsel olarak anlatmak icabında: “Dalganın herhangi bir noktasından, öteki dalganın aynı noktasına değin olan mesafe Direk noktalardan değer biçmek yan daha kolay
Dalga boyu, kilometre – metre – santimetre – milimetre ve nanometre ile ölçülebilir (1,000,000 nanometre 1 milimetre)
Frekans: Sıklık derecesi Dalgalar, saniyede kaç kere tekrarlandığı ölçülerek frekansı bulunabilir
Ölçüm birimleri:
Hertz – Hz: 1Hz saniyede 1 dalga
Kilohertz – kHz: 1kHz saniyede 1,000 dalga
Megahertz – MHz: 1MHz saniyede 1,000,000 dalga
Gigahertz – GHz: 1GHz saniyede 1,000,000,000 dalga
Dalga boyu uzadıkça frekans düşer, frekans yükseldikçe dalga boyu kısalır
* Radyo Dalgaları
Radyo dalgaları, dalga uzunlamasına emrindeki olarak öbür vericiler göre oluşturulur Keza yıldızlar, yıldırımlar ve kıvılcımlar tarafındanda oluşturulur Bu yüzden kasırga sırasında radyo dinlerken parazit sesi duyarız
Radyo dalgaları çoğunlukla iletişim için kullanılır ve frekansına göre gruplara ayrılır
Uzun dalga: 12 kilometre arası dalga boyudur, bu frekansta etkili yayımlamak için 12 kilometrelik anten gerekir
Orta dalga: 100 metrelik dalga uzunlamasına sahiptir, AM türü yayınlama yapan radyolar göre kullanılır
VHF: Veri high frequency (fazla yüksek frekans) anlamına kazanç ve dalga boyu 2 metre civarındadır FM türü yayınlama yapan irtibat araçları kadar kullanılır
UHF: Ultra high frequency (aşırı yüksek frekans) anlamına kazanç ve dalga boyu 1 metreden düşüktür Polis radyolarında, televizyon yayınlarında ve askeri irtibat araçlarında kullanılır
Radyo Dalgalarının Tehlikeleri
Aşırı dozda radyo dalgalarına maruz kalmanın kanser ve lösemi gibi hastalıklara yol açtığı düşünülüyor
* Mikro Dalgalar
Mikro dalgalar, fiilen fazla yüksek frekanslı radyo dalgalarıdır Cep telefonlarında küçük bir çip, mikrodalga fırınlarda ise “magnetron ismi verilen cihazla üretilir Dalga boyu genelde bi kaç santimetredir
Mikrodalgalar su ve yağ moleküllerinin titremesini sağlar, bu yüzden nesneleri ısıtır Mikrodalgalar doğruca bir fazla gıda pişirilebilir
Cep telefonları mikro dalga kullanır, bu yüzden telefonun aşırı büyük olmasına gerek yok Fakat cihaz ufak olduğu için pozitif şiddet verilemiyor, bu yüzden iletişim kurulacak yerin görünüm hizasında olması gerekir Operatörlerin bol bol baz istasyonu kurması gerekiyor, müşteri istiyorlarsa
Mikrodalgalar ayrıca radarlar, uçaklar, gemiler vs tarafındanda kullanılır Radarlarda, ani mikrodalga sinyali gönderilir ve geriye yansıyan sinyaller bir uçtan bir uca nesnenin yeri saptama edilir, sinyalin gidip gelme süresi hesaplanarak uzaklığı saptama edilir
Mikrodalga Tehlikeleri
Uzun süreli mikrodalgaya maruz kalmak katarakt hastalığına sebep olur (flu görme) Keza çalışmalar sonucu telefon ile yapılan uzun görüşmelerin beynin bir takım bölümlerinde hasara yol açtığı saptama edilmiştir, bilhassa genç ve az önce gelişmekte olan beyinlerde
* Kızıl Ötesi
Kızıl ötesi (Infrainkar) görülebilir spektrumda kırmızıdan derhal önce gelir Kızıl ötesi ışınları sıcaklık olarak düşünebilirsiniz, ısı veren herşey kızılötesi ışın yayıyor demektir Bu yüzden kızılötesi kameralar tamamen ısı veren nesneler tespit edilebilir Kızılötesi, kısa mesafe irtibat sistemlerinde, gece görüşü kameralarda, silahlarda ve sağlıkta kullanılabilir
Kızılötesi Tehlikeleri
Fazla ısınma
* Işık
Gözlerimiz, elektromanyetik spektrumun sadece küçücük bir parçasını görebilir: ışık Yani etrafımızda tonlarca şey oluyor, fakat yalnızca minik bir parçasını görebiliyoruz
Işık dalgaları, parlayacak kadar sıcak olan herşey tarafından yayılabilir Misal olarak bir ampül, elektrik bir uçtan bir uca içindeki teli 3,000 derece ısıtarak ışık yaymasını sağlar Güneşin yüzeyi 5,600 derece civarında, o yüzden yüksek derecede ışık sağlayabiliyor
Beyaz ışık, tüm renklerin karışımı doğru oluşur Beyaz ışığı prizma içerisinden geçirdiğinizde kırılma sonucu gökkuşağı renklerinin oluştuğunu görürüz Kırılma esnasında ışığın farklı renklerde gözükme sebebi ise, dalga boyuna bağlıdır Misal olarak viyolet rengi, kızılötesi ışından daha kısa dalga uzunlamasına sahip olduğu için daha fazla kırılır, diğer renklerde benzer şekilde dalgaboyuna tarafından kırıldığı için öbür renkleri görebiliriz
Işığın Başvuru Alanları
Işığı, bakmak için kullanırız Işığın nesnelere çarpıp gözümüze yansıması sonucu nesnelerin şekillerini, uzaklıklarını, renklerini saptama edebiliriz
Işığın Tehlikeleri
Fazla artı ışık retinaya hasar verebilir, örnek olarak güneşe sırık bakmak gibi
* Ultraviyole
Ultraviyole ışınlar güneş tarafından bolca verilir Bronzlaşma, sahte para tespiti, sinek yakalama araçları kadar kullanılır Ultraviyole ışınları görünmez olduğu için “siyah ışık ta denildiği olur
Ultraviyole ışınlar mikropları öldürür, bu yüzden hastanelerde ve yemek yemek firmalarında sterilizasyon için kullanılabilir Yerinde dozlarlarda ultroviyole ışınlar, vücudun D vitamini üretimini sağlar
Ultraviyole Tehlikeleri
Aşırı dozda ultraviyoleye maruz kalmak retinaya zarar verebilir Bu yüzden UV korumalı güneş gözlüğü kullanmalıyız Hem aşırı dozda ultraviyole güneş yanıklarına ve cilt kanserine sebep olabilir Ozon tabakası ultraviyole ışınların büyük bir kısmını engelliyor
* Xray (Xışınları)
X ışınları çok yüksek frekanslı dalgalardır ve yüksek enerji taşırlar Çoğu maddelerin içinden geçebilirler ve bu yüzden tıpta ve sanayide nesnelerin içini görmek için kullanılır Xray makinaları, elektron demetlerini belirtilmiş bir hedefe göndererek çalışırlar
Xray Tehlikeleri
Xray ışınları hücresel hasarına ve kansere sebep olabilir
* Gama Işınları
Gama ışınları fazla yüksek frekanslı dalgalardır ve aşırı yüksek enerji taşırlar Neredeyse bütün nesnelerin içinden geçebilirler ve bu yüzden durdurmak az daha imkansızdır Alıkoymak için kurşun yada betona gereksinim vardır Gama ışınları yıldızlar ve radyoaktif elementler göre yayılır
Dilekçe Alanları
Gama ışınları canlı hücreleri öldürebildiği için, tıpta kanserli hücreleri öldürmek için kullanılır Bu işleme “radyoterapi denir Kanserli hücreler, dinç hücreler gibi kendini yenileyemezler, ve verilen gama ışını dozu fazla önemlidir Radyoaktivite bilhassa şipşak bölünen hücrelere zarar verdiği için radyoterapi sırasında mide astarı da zarar görüp bulantılara yol açar, saçlar dökülmeye başlar
Gama ışınları mikropları da öldürdüğü için sterilize etme işlerinde de kullanılır
Gama Işını Tehlikeleri
Gama ışınları canlı hücrelere hasar verir ve dağıtılmış kanser hastalıklarına sebep olur Gelişmekte olan dokularda mutasyonlara sebep olur
Gördüğünüz üzere, birçok şey elektromanyetik spektrum üzerine kurulu Bunu bildikten sonradan yaşam o kadar da karmaşık yok